iribrurn of

JJriuretim llmbcrsitw.

(L : H=alrrtb jtaimdathm.

CLAVDII CLAVDIAN1

CARMINA

VOL. I

CAR M. I — XXIV

RECENSVIT

LVDOVICVS JEEP

LIPS1ENSIS

I

4

I

s

> •

LIPSIAE

IN AEDIBVS B. G. TEVBNEBI

MDCCCLXXYI

Digi

• • •

>• • •

■ • • •
••• • •
* • •

• • • •,

• • •

• •
. . . . .

• • • • •

•■ .•• •
• « • .
'•• ••• •

r • • • •
'•• •

• • • • •

: :

. • • • •

I.iraliE , TYPIB B. O. TKVbNKKI.

Digitized by Gc

FRIDERICO RITSCHELTO
FRID AVG ECKSTEINIO
PRAECEPTORIBVS CARISSIMIS

tftfi ?C '908 ££5726 'WftJ

I

Digitized by Google

I.

PRAEF ATIO.

L

De vita Claudiani.

De vita CI. Claudiani edilores alii aliler in prolegomenis
editiominf egerunl. Longe vero omnium ingeniosissime in hanc
rem inquisivit divus Claudiani interpres Jo. Matthias Gesnerus,
qui in prolegomenis p. Ill seq. ea, quae de Claudiano scimus, ac-
curate contulit, ut iilud opusculum omni hac de re disquisitioni
adhuc fundamento esse possit.

Ncc tamen Gesncriana prolegomena ita comparata sunt, ut
omni crrore careaut vcl omnino censorem possint effugere seve-
riore artis criticae disciplina imbutum quam quae viri doctissimi
aelate floruerit. Ouare quantumcumquc vir clarissimus Gesnerus
profuit, iis denuo examinatis quae de Claudiani vita el carminibus
ingeniose enucleavit, quidquid licebat correximus, praescrtim cum
qui anno MDCCCVHI unum volumen Claudiani edidit Kocnigius
longa de poeta disscrtationc in prolegomenis prolata rem parum
adiuvisset.

J)e patria Claudiani multo difficilius est certi aliquid statuere
quam primo oculorum oblutu credideris quod iudicium eo maiorem
facile admirationem movcat, cum post praestantiores Claudiani edi-
tiones nemini non visum sit prorsus constare Claudianum esse
Alexandrinuin.

Hispanum quidem non fuisse poctam, ut olim aliquem con-
tendisse testatus est Gyraldus, satis patct, neque dubium est,
quin Claverius recte causam huius erroris suspicatus sit earn, quod
Claudianus cum aliis locis turn in carmine de Serena Hispaniam
prae omnibus terris celebravisset; hide indoctus quidam fabulam
de Claudiani patria sibi concinnavit.

Omni porro fundamento caret- sentenlia, quam Gyraldus
Francisco Petrarchae ct Landino tribuit in dialogo quarto de latinis

Digitized by Google

VI PRAEFATIO.

poetis, Claudianum Florentinum fuisse. Qui error fortasse inde
exortus est, quod cum multi poetam putarent ad amicum quen-
dam Florentinum praefationem scripsisse, quae ad meam usque
raptus Proserpinae editionem ante librum secundum huius car-
minis circumferebatur, Claudianus ipse Florentiae natus esse iis
videbatur. Quae concludendi ratio, quamquam nostra aetatc paene
inaudita, a Claverio tamen initio suae praefationis diligenter refu-
tatur. f Ego, inquit, Claudianum non Hispanum, quia laudaverit Hispa-
niain .... non Etruscum, licet ad Florentinum scribat^ ad-
severo', quae quidem verba meam coniecturam de altera ista
quae ad Claudiani palriam spectat hariolatione satis probant.

Eodem modo factum est, ut in rarissima quadam raptus Pro-
serpinae editione sine loco et anno, quae dicitur, ilia vero comme-
moratione dignissima, cuius exemplar inter libros impressos biblio-
tliecae Mediceae adhuc servatur, Claudianus vir Sicuius 1 ) ap-
pellaretur, videticet quod in raptu Proserpinae Aetna et Sicilia
maxime celebrantur.

Neque plus auctoritatis tribuendum tetrastichp est Gesnero
ignoto, quod in fine codicis Leopoldiani (bibl. aedilium Flor.
eccles. cod. 203) et in codice bibliothecae Gaddianae plut. LXXXX,
cod. 13 infer, fol. 28 b legitur (cf. catal. mss. lat. Bandini a. b. 1.)
transiitque etiam in librum, qui olim Dresselii Romae nuper inor-
lui erat (cf. L. Jeep in Ritschelii Actis I, p. 383):

Claudianus adest hie noster origine civis
Quem parit aegyptus peperit florentia patrem
Rufini advereos caauB Stiliconis et odas
Caesareasque tuosque canit proserpina raptu B .

Ad hunc versum in codice, quem primo loco nominavimus, manu
prima tituli instar additum est: 'Telrasticon sub |i (sic)
imagine C. Claudiani poetj depicta Florentie inter cae-
teros illius urbis prjclaros viros in habitatione pro-
consulis quae non Ionge abest a prioris palatio*. At

1) Titulus editionia est 'Claudiani siculi viri imprimis
doctissimi de raptu proserpinae tragoedia heroica'; sed est
in duas partes divisa. Egit de eo libro iam Dibdin, bibl. Spenceriana
Lond. 1814, ir, p. 1, n. 216, ubi dicit: 'It is evident, that the im-
pression was executed by Ketelaer* and De Leempt, and was, in all
probability, published near the same time with Cornelius Gallus; with
is printed in the same type, and is concluded to have been executed
1473'. — Eodem loco facsimile elegantissimum impressum est

Digitized by Google

PRAEFAT10.

VII

«

vero qualiscumque erat ilia Claudiani imago, illos versus an-
tique* stilo non deberi omnique auctoritate carere turn metrum
docet turn verborum coniunctorum ratio quam qui conglutinavit
versus secutus est. Quae res satis porro conuYmatur recenti
codicum aetate, cum sint chartacei saeculo XV vel XVI scripti.
Neque dubitari potest, quin is, qui versus composuit, simpliciter
duplices illos nuntios coniungere studuerit, quorum alter Clau-
dianuoi Florentinum esse voluit, alter Alexandrinum. Quam viam
similiter praeivit Coluccius, qui in Claudianum hoscc versus fe-
cisse dicitur: #

Aegypto genitum nova me Florentia civem
Legibus agnovit, magnis iam digna poetis:
Infernos raptua Cereris pugnasque deorura,
Caeeareas laudes nec non Stilichonis honores,

nec minus Angelus Politianus eodem modo poetam nostrum cele-
bravit in Nutricia:

Aut Peluaiaci mis sum de plebe Canopi,
Fulcra suum quern nunc Florentia iactat alumnum,
Gaudentem Stygio dominam iunxisBe mavito
Magnanimique vagos ducia oatentare labores.

Priusquam autem de nostri Claudiani patria quaerere pergamus,
ab illo secernendus est Graecus illc KXavdiavog, qui Giganto-
machiam composuit, cuius fragmentum ex Lascaris codice olim
Iriarte edidit cat. mss. p. 219 et denuo nuper multo emendatius
Carolus Schcnkelius in annalibus academiae Vindobonensis
1863 p. 39 seq. Cui KXavdiavu etiam minora ilia in antho-
logia graeca (ed. Jacobs Tom. HI, p. 153) tribuenda esse nec
non quae Jacobsius torn. XIII inter paralipomena n. 1 el 2 pro-
lulit ex codice Vaticano post Scboellium (Gesch. d. griech. Litt.
Ill, p. 27) et Jacobsium (antb. graeca XIII, p. 872) [Vol. HI,
P. Ill, p. 872] idem Schenkelius 1. c. optimo hire affirmavit.

Ut nunc alia omittam, carmina n. 1 et 2 ex Vaticano co-
dice edit a christiani poetae sunt, nam Claudianus, ut Augustinus
lestatus est in civitate dei V, c. 26, a Christi nomine alienus
fuit, Paulus Orosius vero V, 35 eximium quidem eum nominavil,
sed paganum pervicacissimum.

Graecum Kkavdiavov Alexandrinum fuisse vel Alexandriae
domicilium habuisse acute concludit Schenkelius 1. c. p. 35 ex
versu 11 seq. graecae Gigantomachiae :

VIII PRAEFATIO.

•

<3g yocQ Sri neXayog per 'AXsl-ctvdQoio noXrjog
« iiavto&tv innitatai, td de (tVQi'a xvftata Xccebv
oqvvz' in' uXXrjXoioiv , iya> 6i « Seivbg doiSog
fiovaonoXog vavt-qg 'EXintovcSi vrjl iti^aag
l&vvco nqog ae&Xa,

Quare non dubilo, quin ad hunc, uon ad latinum poclam eins-
dem nominis referendum sit id quod Suidas s. v. KXccvd tavog
adnotavit: Kkavdiavbg 'Akt^ctvdQtvg iitonoibg vscirsgog ye-
yovtv iitl t(ov xqovcov 'Agxadiov xal 'Ovwqlov tmv fiaGikiav.
Quae res certa nobis fit eo, quod idem iisdem, ut solet, verbis
tradidit Eudocia.

Omnia enim quae Suidas et Eudoeia habent commuuia quin
ex Ilesychii lilustrii onomatologo hausta sint, quamquam pauci
id denuo negaverunt Bernhardio auctore, sicut Richardus Nitzschins
(Quaestionum Eudociauarum capita quatuor, 18G8), post Friede-
ricum Nietzsehium, qui ea de re scripsit Mi is. Rbeu. XXII, p.
189 seq.; dubitari din tins non quit. Eo in libro vero alia nisi quae
ad graccas litteras spectarent non inerant.

Quamquam Scboellius hist. litt. gr. Ill, p. 27 ex glossae
cuiusdam auctoritate, quae in codice Vaticano, undo Jacobsius
paralipomena in tomo XIII anthologiae graecae edidit, legilur,
graecum Claudianum Asiaticum esse voluit. Dicit enim glossator
Ovxog 6 Kkavdiavbg 6 ygdfag tec naxgia Tagtiov, 'Ava£aQpov,
Brjgvxov, Nixaiag. At profecto vir doctus in gravissimum er-
rorcm hoc loco incidit, nam *ndxQia' nihil significat nisi ' ori-
gin es% sicut Hesychii quoquc Milesii fragmcntum historicum
eodem sensu inscribitur f IJaxgia KcovGxavxtvowtokEag 9 neque
qui Hesychium exscripsit Georgius Codinus aliter verbum adhibuit
operi suo titulum praefigens * JJaQEx$okal ix xijg (itftkov xov
XQOVtxov xeqX xav naxginv xijg Kavtitavzivotmoleag', Ergo
facile intellegitur graecum Claudianum non in Asia natum esse,
simul vero hoc altcrum elucct, eum non tantum epicum fnisse, sed
etiam historicum.

Plane igitur etiam Huhnkenius erravit qui in tertio graeci
Claudiani carmine v. 1 pro inl Ttgo&VQOig 'Ekixdivog scribere
voluit ml 7tQod"VQoig £xEki%G)vig haud dubie nostro Claudiano
opusculum vindicaturus, dc qua quidem coniectura confer carmen
de cons. Theod. v. 278.

Neque qua usi sumus argumentatio loco illo perturbalur,
quern legimus apud Euagrium hist, eccles. I, 19: iv tolg avxoig
XQOVoig &sodo<Si'ov inavaCxdaeig Gv%vol xaxa xrjv EvQcaxiav

Digitized by Google

PRAEFATIO. IX

yeyovaiSiv, OvaXsvtiavov f fV»ft^g ^aGiktv6avrog .... tors
(pccal xccl KXccvdiccvov xccl Kvqov tovg itoirjTccg ccvcc-
de i%d-rjvcci. Kvqov dl xccl 7tQog tbv fiiyiOzov x&v vjtccqxgjv
ccvccfiijvcci ftoovov, ov vtcccq%ov rfjg ccvkrjg 0/ nab ^ftcov xexXy-
xcctiiv. Negari quidem vix potest KXaviliavov , qui hie nomi-
natus est, eundem esse cum eo, de quo supra cgiinus, ut primo ob-
tutu temporrtm ratio convenire noh videatur, cum apud Euagrium
aetati Theodosii minoris et Valentiuiaui tertii, apud Suidam vero
et Eudociam Honorii et Arcadii temporihus attribuatur. Iam vero
vide quam facile utrumque sit inter se coniungendum. 1 )

Cyrus enim Panopolites consul fuit anno domini 441. Hunc
igilur quo anno Honorius mortuus est 423 p. Chr. dudum vixisse
patct, eundem vero anno Arcadii mortis (408 p. Chr.) diutius
iam in vita fuisse verisimile est. Quarc vero aliter de Claudiani
illius graeci poetae aetate iudicemus? Ceterum Euagrius, qui prae-
lerea duobus fere saeculis post Claudianum et Cyrum Antiochiae
vixit, ne ipse quidem satis confidentcr rem alfert, ut satis tcstatus
est verbo, quod addit, K cpcco*(v\

Denique nullo argumento nisus Ciaverius in quaestiuncula
de poetae nalalibus iudicavil KXccvdiccvov quondam, fratrem rhe-
toris Maximi et Nymphidiani, patrcm fuisse nostri Claudiani; ilium
KXccvdtavov , Eunapius ait (cd. Wyttenhach. I, p. 47.), fuisse
xcctccXccfiovTcc tr]v 'Ake^avdqsiav xexxel itcadevGccvxcc. Videlicet
Ciaverius ad banc sententiam deduclus est, quod propter Suidae
locum male intellectum putare nou potuil, latinum Claudianum
Alexandriuum non esse. Non minus hariolalio est, Libanii epistulam
n. MCDLXXVII datam esse ad Claudiani nostri patrem. Cf. Eunap.
ed. Wyttenb. II, p. 167. Eodem modo Claudianum, quem comi-
tem orientis fuisse ex codice Theodosiano constat Honorio et Ar-
cadio imperaloribus, non poetam latinum esse dudum exposuil
Gesneriis proleg. p. XLIV.

Hinc igitur de latini Claudiani patria nihil colligi pocst.

At ne ex ipsius quidem poetae carminibus ita lucide ap-
parel ubi natus sit, ut voluerunt plerique editores. Qui pula-
verunt Claudiani epislula ad Hadrianum certissime confirmari,

1) Cave ne cum Wedekindio, qui Claudianum in linguam verna-
culam lran»tulit, 'yeyove' transvertas r natus est', nam 'ysyove' talibus
locis 'vixit' Bignificare demonstravit Kitschclius in opusculis I, p. 64
et ibidem adn.

Digitized by Google

X PRAEFATIO.

quod cclerius paulo ex Suidae lexico ad lalinum poetam trans-
tulerant, cum Alexandrinum esse.

Hadrianus quin Aegyptius fucrit, dubitari non potest, cum
in cpigrammate illo de Theodoro et Hadriano, ut inscribunt anti-
quissimi codices Gyraldinus ct Veronensis, Theodorus quidem suo
nomine accurate 'Manlius', alter vero v. 2 et \. 4 tantum
'Pharius' vocetur. In epistula autem modo laudata v. 58 Clau-
dia nus dicit f Nostra gemat Nilus numerosis funera ripis', quo-
cum loco confer;) s id quod idem ad Gennadium quendam, ut testan-
lur Gyraldinus et Veronensis codices, scripsit v. 3 r Graiorum
populis ct nostro cognite Nilo'.

Hinc autem nihil concludcrc licet, nisi eo quo scripsit ad Ha-
drianum cpistulam tempore poetam in Aegypto domicilia sua ha-
buisse; ihi natum cum esse inde non sequitur. lam vero ex
epistula poetae ad Serenam missa (v. 55 scq.) Claudianum scimus
Serena ipsa interccdente divitem puellam in Africa morantem in
matrimonium duxisse. Cuius ea Africae partis fuisset, quamquam
loco allato, unde huius rei notitia fluxit, Claudianus ccrtis ver-
bis non dixit, Acgyptiam cam fuisse vel in Aegypto vitam
degissc Gcsncrus iurc ex v. 59 scq. epistulae ad Serenam con-
cludit. Quo quidem loco 'mitibus Euris' poeta velit carmina
sua usque ad aures Serenac perveniant, id quod ad Aegypti re-
gionem solam posse referri nemo non videt. Cum vero Hadria-
iium Pharium Claudianus ipse 1. c. nominaverit, v. 20 epistulae
ad Hadrianum, ubi Alexandrum poeta 'conditorem patriae'
appellat, non necesse est banc patriae significationem etiam ad
Claudianum deferamus, sed pronomine non addito de lladriano
solo accipi potest, cui eo loco Alexandri exemplum hostibus
parcen ti poeta commendat. Quae interpretatio nisi forte placet,
quandoquidem in versibus, qui antecedunt, poeta se ipsum confer!
cum Poro in ipsius patria India, postquam victus est, maiore regno
ab Alexandro bonoralo et cum Priamo ab Hercule debellato ac
denuo in regnum restituto, vel sic facile concesseris, Aegyptum
sen potius Alexandriam, ubi coniugem, liberos, familiam poeta
habebat, hoc loco patriam optimo iure eum appellasse, quamquam
ibi non natus erat. Ne multa, Claudianum Alexandrinum fuisse ne
hoc quidem loco cerlo confirmatur. Quae cum ila sint, non dubito,
quin eliam Sidonius regionem, in qua Claudianus linem vitae
degit, commutaverit cum ipsa poetae patria, IX, v. 275 scribens:

Non Pelusiaco satue Cauopo

Digitized by Google

PRAEFATIO.

XI

Qui ferruginei toros mariti
Et Musa canit infernos superna,
quern locum ad nostrum Claudianum pertinere nemo adhuc ne-
gavit Quae sententia eo confirmatur, quod Sidonius de aliis
Claudiani carminibus tacet; nunquam enim dubitavi, quin Bern-
hardius hist. litt. rom. cd. IV, p. 502 adn. 303 (cf. quae vir doctissimus
de meis sludiis addulit in additamentis ad ed. V.) raptum Proscr-
pinae iniuria Claudiani musac incunabulis vindicaret, nam contra
posterioribus vitae temporibus addicendum esse pracfatione satis
doccmur, quibus Claudianus fortasse iam in Aegyptum migraverat.

Neque vero constat, quod Gesnerus contendit ad initiuni
Claudiani deprecationis Hadriano missae, tamquam delicti corpus,
quo Hadrianus ail lantam iram cxcitatus sit, illud de Thcodoro
et Hadriano epigramma esse. Poeta ipse v. 4 seq. indignationis
causam inimicorum invidiam significat et malignofum strepitus.
Praeterea v. 19 seq. verbis 'quemcumque deorum Laesimus,
insultct iugulo pascatque furorcm' nihil aliud poetam re-
spicere nisi Augustam familiam, ut Claudianum maiestatis crimi-
ne acciisalum esse apparcat, hire h. 1. Gesnerus addit. Quae trans-
ferendi ratio cum aliis Claudiani locis sicut praef. de III cons. Hon.
v. 16 illustratur turn fine praefationis de VI cons. Hon. v. 23 seq.

En princeps, en orbis apex aequatus Olympo,

En qualcs raemini, turba verenda, deos.

Fingere nil mains potuit sopor altaque vati

Conventum caelo praebuit aula parem.

Quamquam Gesnerus ad v. 23 epistulae ad Hadrianum ex qua-
darn Arcadii et Honorii constitutione in codice Thcodosiano
lucnlente docuit maiestatis crimen nasci etiam " ex oflensioue
magistri officiorum, qua dignitate Hadrianus a. 398 et 399 fun-
ctus erat, tamen id non natum esse ex isto de Thcodoro et
Hadriano epigrammate chronologia facile demonstratur. Nam hoc
epigramma anno 401 p. Chr. Albertus Ilubenius in doctissima de
vita Fl. Mallii Theodori dissertatione, quam Fridericus Platnerus
denuo Lipsiae anno 1754 edidit, p. 59 hire vindicavit, quia anno
401 p. Chr. Hadrianus per Italiam praefecturam administravit,
cuius muneris collegam mansisse Theodorum iam prius ad nunc
honorem sublalum recle Rubenius concludit ex Symmachi epist.
IX, 25. Quam epistulam anno post Stilichonis consulatum
scriptam esse idem perlucide docuit; ex ea vero apparel Theodorum
Symmacho equorum tractorias misisse, quae tractorias concedendi
facultas ad praefectos praetorio pertinebat.

I

I

XII PRAEFATIO.

Ergo, ut Gesneri verbis utar, Hind epigramma si re vera
delicti corpus fuisset, non posset dubiuni esse, quin etiam
Hadriani ira et criminatio Claudiani eodem anno csset exorla,
quo epigramma edilum. Quo anno nisi Claudianum in Italia
flortiisse procul dubio conslet, facile concesserim me nihil dis-
Iiutasse.

Vide iam quomodo res se habeat, ut omnia quae supra ex-
posuimus prorsus confirmentur.

Dixit enim ipse poeta in praefatione belli Getici priorem
successum effigiem sibi aenam tribuisse et nomen pa-
ir icii; deinde vero pergit sese ipsum ad laborem magnis hisce
honoribus dignum admonens, ut plane pateat poetam turn primnm
hoc modo ornatum et honoratum prodiisse timentem, nc quid pro-
ferret, quod novis dignitatibus non satis responderet.

Iam vero* constat carmen de bcllo Gctico Claudianum anno
402 p. Chr. (cf. infra) fccisse, anno vero 400 p. Chr. tertium
librum de Stilichonis consulatu edidisse, ut inter annum 400 et
402 p. Chr. statua Claudiano poneretur. Quod summi honoris
fastigium, si id verum essel, quod Gesnerus de epigrammate in
Theodorum el Hadrianum contendebat, in idem lempus cecidissel,
quo Claudiauus summi criminis esset accusatus. Quae res quam
inepta sit, per se patet.

Quae cum ita sint, praeterea vero poetam usque ad minimi
404 sen 405 imperatoris favore viguisse ex carminibus apparcat,
negari diutius non potest, deprecationcm Claudiani ad Hadrianum
missam esse, postquam poeta in Aegyptum abiit, id quod haud-
quaquam ante tempus modo laudatum eum fecisse non minus
docent carmina. Hinc igitur alterum quoque sequitur, ut ne
ex hac quidem epistula certi quidquam de Claudiani patria possit
erui.

Neque in 'lubrica aetatc', quam sibi Claudianus ibidem v. 6
tribuit, haerendum, cum illis tcmporibus quin nondum admodum
aetate proveclus fuerit poeta matrimonii vix particeps, dubitari
nequeat.

Ex v. 56 vero, ubi Claudianus 'commune solum' vocat vel
ex v. 55, quo versu 'Saeviat, inquit, in miseros cognata po-
tentia cives!' nec quidquam sequitur de Claudiani patria nec de
Claudiani et Hadriani cognatione, quam Gesnerus frustra suspi-
catus est, quae quidem res post ea, quae supra diximus, nunc
plane praetermitti possunt. In epistula autem ad Probinum v.
13 seq.

Digitized by Google

PRAEFATIO.

XIII

Ronianos bibimus primura te consule fontes

Et Latiae cessit Graia Thalia togae
Incipiensque tuis a fascibus omina coepi

Fataque debebo posteriora tibi,

nihil aliud dictum est, nisi Glaudianum Probino Olybrio coss.
(395 p. Chr.) Romam venisse studiis litterarum graecaruni relictis.
Videlicet Gesnerus 'Graiam Thatiam' ad Alexandriam refert, qua
in urbe magis litterae graccae floruerint qiiam Latinac, nee de-
fuerunt, qui hinc concluderent Claud ianum priore tempore graece
scripsisse. Quam perversa haec sententia esset, supra demon-
stravimus.

Nunc tantum id unum addam, iam per se patere vix fieri
potuifcse, ut unus idemque. poeta duabus in Unguis ita esset
versatus, ut in una suae aetatis longe princeps esset poeta, in
altera satis elegans et non contemnenda arte conspicuus.

Quae cum ila siut, fieri non potest, ut accurate intellegamus,
utrum etiam noster Claudianus Alexandrinus fuerit, necue.

Nomen gentile uostri poctae confirmatur iuscriptione infra
proferenda. De praenomine nihil constat.

At vero ilium paganum fuisse iam supra demouslravimus.
Christiana carmina, quae in editionibus circumferebantur, nostri
Claudiani non esse olim docui in Museo Rhen. 1873, p. 298 seq.

Unde Claudianus anno 395 Romam venerit, ipse non dicit,
sed valde probabile est adulescentem poetam in Theodosii et
Stilichonis comitatu fuisse, cum ii in occidentem contra Eugenium
vere anni 394 p. Chr. prolicisci coepissenl.

Probino Olybrio coss. Romam primum intravit, quod ipse
certis verbis testatus est in epislula ad Probinum v. 13:.

Romanos bibimns primum te consule fontes.

Ergo veri simile est, eum hue Theodosium imperatorem se-
cutum esse, qui Probino Olybrio designatis sub finem anni 394
p. Chr. Zosimo teste IV, 59 Romam iter fecit paululum modo
lemporis ibi moraturus. Sunt quidem, qui, ut Koenigius ad v.
128 de III cons. Hon., Zosimi locum in suspicionem vocaverint,
quoniam ex Claudiani carmine de VI cons. Hon. 88 seq. Houorium
hoc anno non fuisse Romae clarissime appareret, sed urbem eum
aeternam minime intrasse nisi cum Theodosio anno 389 post
Maximum debellatum vel Theodosio mortuo anno 404 p. Chr.
sextum consulatum celebraturum. Atque Koenigius contra Barthium
rectissime contendit ad versum modo laudatum, urbem, per

Digitized by Google

XIV

PRAEFATIO.

quam in carmine de HI Hon. cons. v. 128 seq. Theodosius cum
Honorio vectus esse dicitur, non esse Romam, sed Mediolanum,
quo Serenae officio imperatoris iussu adulescens Caesar Constanti-
nopoli erat deductus. Cf. de VI cons. 1 1' mi., v. 90 seq. At om-
nes adhuc ilium Zosimi locum haud dubie falso interpretali sunt.
Dicit eniin Byzantius historicus:

Tcov dh TCQayiicctav ads tg5 fiaaiXei QsodoOfo jrpo^ia-
Qyadvxoav , Snid tjntfaecg xy ' PcSfit], xbv vlbv 'Ovcoqiov
avadeixvvGi (iaGi&ta, ExsXCxtova <5xQ(txr\y6v re ano<prjvas
aficc rcov avxo&i xayfidxav xal iizCxQoitov xaxaXi7tav
tea naiSL

Quis antem putabit Zosimum ita ineptum fuisse, ut Stilichonem
ab - imperatore Honorio filio tutorem relic turn esse dixisset, si
Honorius ipse patrem Romam esset secutus? An credis Stilichoni
exercitum traditum esse Homae, cum is exercitus ad Mediolanum
castra haberet? Immo vero eorruptela in imdrHiyaag latet, pro
quo participium futuri iTtidtjfirjaaiv restituendum est, ut Theodosius
hoc loco Komam adi turns, deinde mox sine dubio Constanti-
nopolim (cf. Zosim. IV, 59, G) reversurus imperium occidentis et
exercitus Honorio Stilichone tutore conccssisse perbibeatur. Cui
de Theodosii itinere Zosimi narrationi, quamquam quod sciam,
hoc tantum loco traditae, quare nonnulli lidem non habuerint, equi-
dem non video. Cf. Wietersheim Gesch. d. Volkerw. IV, p. 155.

Claudianum post Theodosii mortem stipendia meritum esse
non potest concludi, ut iam Gesnerus cognovit, ex epistula ista
ad Hadrianum missa, ubi 'Eripe, inquit poeta, calcatis non pro-
spera • cingula musis; Eripe militiam.' Qui locus haud dubie ad
poetae militiam aulicam eiusque dignitatem pertinet, qua ei licebat
cingulum ferre. Nec minus prorsus a servitio militari abhorrent
v. 5 seq. praefationis de cons. Theod.

An tibi continuis crevit fiducia castris
Totaque iam vatis peciora miles habet?

Rectissime enim jios versus Gesnerus ita interpretatus est: Ut
diuturnior in castris mora facit militem: ita mihi ista musarum
castra aliquamdiu secuto crevit audacia.

Erravit vero idem Gesnerus, qui proleg. p. HI non du-
bitavit, quin inde ab anno 395 p. Chr. Claudianus Stilichonem
per quinque amios usque ad a. 400 p. Chr. semper comitalus
esset. Neque enim clarissimus Claudiani interpres satis perspexit

Digitized by Google

PRAEFAT10. XV

praef. HI lib. de cons. Stil., v. 23, ubi male legit 'quinos' pro
illo, quod unice verum est, 'quintos', optimis codicibus conlirmato.
Iain locus ita procedit:

Te mihi post quintos annoram Roma recursus

Reddidit et votis iussit adesse suis.

Sic facile intellegitur Claudianum Gesneri sententiae plane
contrarium protulisse. Dicit enim reductum tandem post quinque
aiinos (395—400) Stilichonem a Homa dea urbi et Claudiani con-
suetudini redditum esse. Claudicat igitur in hac praefatione com-
paratio Claudiani cum Enqio, quern Africanum poeta seqnentem
facit, quoniam tertium, quod dicitur, huius comparationis in eo
tanluin continetur, quod uterque arma magni ducis celebraverit.
De interpretatione cf. praef. de III cons. Hon., v. 15.

Qui 1 1 Claudianus, postquam Serena Romaui transmigravit, per
hoc tempus Romae plerumque moratus sit, vix dubitari potest,
nisi forte aliqnotiens afuit ad imperalorcm, qui turn Romam
efTugit, vocatus, ut panegyricos suos in aula declamaret. Quod
quidem baud improbabiliter concluseris ex ea quae ante carmen
in Tbeodori consulatum legitur praefatione. Ceterum Claudianum
aliquando tamquam orbem lerrarum pervagatum esse indicare
videnlur carmina de mulabus (lallicis, de portu Smyrnensi, de
piis fratribus et statuis eorum, quae sunt apud Catinam. Quae
itinera quando fecerit poeta, ne conici quidem potest.

Quantopere Claudianus postea ab imperatore statua, titulis,
dignitatibus bonoratus sit, ut patricius crearetur et tribunus et
notarius nominaretur, turn supra ex praefatione ad bellum Geticum
didicimus, turn cognoscimus ex inscriptione tabulae marinoreae in
foro Traiano anno 1493 repertae, nunc in museo Neapolitano
servatae. Hanc inscriptionem a Mommseno corp. inscript. regni
Neapol. n. 6794 editam ex clarissimi Henzenii scriniis, quae
mihi olim liberaliter Romae aperuit, infra denuo ita typis expressi,
ut ea quae marmore- laeso initio perierunt minusculis litteris vel
punctis indicarem.

cl CLAVDIANI V C

cla VDIO CLAVDIANO VC TRI

bu NO KT NOTARIO INTER CETERAS

* CENTES ') ARTES PRAEGLORIOSISSIMO

po ETARVM LICET AD MEMORIAM SEM

PITERNAM CARMINA AB EODEM

1) luCENTES coniecit Henzenius, INGENTES priorea, VIGENTES
Heiuaius et sequentes.

Digitized by Google

XVI PRAEFATIO.

SCRIPTA SVFFICIANT AD TAMEN
TEST1MONII GRATIA OB IVDICII SVI
FIDEM DDNN ARCADIVS ET HONORIVS
FELICISSIMI AC DOC ////// TISSIMI ')
IMPERATORES SENATV PETENTE
STATVAM IN FORO DIV1 TRAIANI
ERIGI COLLOCA^RIQVE IVSSERVNT

EIN EN I BIPRAIOIO NOON
KAI MOYCAN OMHPOY
KAAYAIANON PCOMH KAI
BACIAHC E0ECAN

Quando Claudianus Italiam reliquerit, ut matrimonium pararet,
de quo supra actum est, non traditur. At vero ante annum 404
p. Chr., quo anno imperatore praesente carmen de VI eius con-
sulatu declamavit, ut ex praefatione I mi us carminis intelle-
gimus, nondum abierat. Fortasse Claudianus etiam anno 405
Romae vcl in Italia moratus est, si recte olim vidi Rapt. Pros,
praef. p. XIX, Florentinum, quern poeta in singulari ista prae-
fatione, priore tempore ante secundum raptus Proserpinae librum
perversissime intercalata alloquitur, Stilichonem esse, hoc nomine
propter victoriam apud Florentiam reportatam a poeta celebratum.
Quam quidem rem quamquam Georgius Goetzius abnuit (Philol.
Anzeiger VII, p, 145) nunc paulo confidenlius afhrmaverim, quia .
vidi Honorium quoqtte a Claudiano in carmine in Eutropium I,
v. 395 'Germanicum' nominatum esse. Apud Florentiam autem
Radagaisus victus est anno 405. Ergo, si modo est ilia praefatio
ad panegyricum huius proelii referenda, Claudianus eo tempore
quin in Italia moratus sit, vix potest dubitari.

De exitu Claudiani nihil certi constat. Attamen epistula
Claudiani ad Hadrianum missa, de qua supra egimus, valde pro-
babile fit, post Stilichonis caedem anno 408 p. Chr. perpetratam
Olympium ut omnes, qui Stilichonis amicitia et favore usi erant,
sic Claudianum quoque Stilichonis panegyristam saevissimo odio
persecutum esse. Quo modo saevierit bestia ilia, certis verbis
Zosimus V, 35 seq. demonstrat. Saeviit non tantum in familiam
Stilichonis eiusque amicos, sed etiam in mutum lapidem, Stilicho-
nis nomen eradens, de qua re vide quae Gesnerus prol. XLVI
adn. attulit. Ergo quid minim, si poeta illis temporibus cum

*) Illlll e t ^ marmor antiquitus laeBum esse significat.

Digitized by Google

PRAEFATIO.

xvn

aliis Stilichonis amicis interfcctus esset neque umquam in Italiam
rcdiisset. Haec senlcntia videtur comprabari, quoniam nihil
Claudianeae musae habcmus ; quod post Stilichonis mortem aetati
certis nisus argumentis trihueris.

n.

De carminibus Claudiani.

Ex panegyricis Claudiani carmen de consulatu Olybrii et
Probini, cuius praefatio inlercidisse videtur, antiquissimum est.
Cum ad Sex. Anicium Hermogenianum Olybrium et Sex. Anicium
Probinum fratres, qui consules a. 395 p. Chr. fuerunt, con-
salulandos scriptum sit, dubilari nou potest, quin Kal. Ian. a.
395 p. Chr. editum sit. Sed paulo ante a poeta compositum. esse
videtur. Nam Theodosius imperator v. 117 seq.

Sudor ad hue per membra calet creberque recurrit
Halitus et placidi radiant in casside vultas,

proelio contra Eugenium et Arbogastem in Alpium radicibus com-
misso graviter aflectus esse dicilur; neque aut adventus eius in
urbem Mediolanum, quo se post earn pugnam contulit, aut Ho-
norii iter eodem factum commemoratur. 1 ) Atqui victoriam Theo-
dosii m. Scptembri a. 394 p. Chr. rcportatam esse ex Socrat.
V, 25 xavta %inqaxtai tfi axtt] tov 22£itt£[i($Qiov (irjvbg iv
vitartCa 'AQxadCov to toitov xal 'Ovagtov to dsvtegov apparet.
Non igitur a vero abcrraverimus, si carmen de consulatu Olybrii
et Probini paulo ante victoriam fama divulgatam compositum esse
statuerimus.

Veri simile est hoc carmen primum esse, quod Claudianus
scripserit, cum epist. ad Probinum v. 13 seq. dixerit:

Romanos bibimus primum te consule fontes
Et Latiae cesait Graia Thalia togae
Incipiensque tuis a fascibus omina coepi
Fataque debebo posteriora tibi.

1) Cf. Philostorg. XI, 2 fierce xavxa nctQaytyovatg 6 pccailevg iv
Msdio\ava> (itxcntipiiBxai xov iavxov ncttSct Ovdtqiov xai xrjv taniqav
hx (l Q^ st naoccv. — Hue referendum Claudian. de III cons. Hon. v.
110 seq. et 126 seq. Cf. Koenigium ibid. v. 128. 129.

Claud.- Carm. 1>

Digitized by Google

XVIII

PRAEFATIO.

Subdiflicilis quaedam quaeslio exsistil de carmiuibus in Ru-
fiiHim. Duo libri in Hiinnnm hide alt Ileinsii usque ad nostra
lempora ab iis, qui auctoritatem codd. (IV al. secuntur, praefatione,
quae incipit a 'Pandite defensum reduces Belkona sorores', sepa- •
rati sunt. Hanc enim peiores libri manu scripti mullaeque editio-
nes veteres ad carmen de bello Gildouico relulcrunt, v. 13,
verbis 'Et Gelicum' nescio utrum licentins ah imprudentius
in 'Gildonis' mutatis. Prava bac praefationis interpositione
mulla in narratione rerum ilia aetate gestarum obscurata sunt,
quod alibi accuratius exponere mibi proposui. Hoc loco satis
babeo ad ea reiecisse, quae in Mus. Rbenan. a. 1873 p. 020 seq.
dixi. Ibi enim ostendi librum I et II in Rulinum non divellendos,
sed inter se coniungendos et una aliquando editos esse, quoniam
Claudianus in praefatione primo libro praeposita imprimis mor-
tem Rulini special, quam alterius demum libri versibus perse-
quitur. Cf. v. 15 seq.

Nunc alio domini tclis Pythone perempto
Convenit ad nostram sacra caterva lyrani.

Praefatio 'Pandite' cel. ad carmen nunc perditum pertinet, quo
Glaudianus magnam Stilicbonis victoriam ad Alpheum in radieibus
Pboloes reportatam celebravit. Ilauc victoriam ex Gotliis partam
memoriae prodit Zosimus V, 7 {£TtXC%<ov} rtj TJeXonovvtjGci)
aQogGjipv tig ^ok6r\v avfupvytiv rcvg ficcQftaQovg yvdyxaoe.
Mullique apud Claudianum loci attingunt, velut de IV cons. Hon.
v. 459 seq., epitbalamium Honorii et Mariae v. 170 seq., de
cons. Stilicbonis I, v. 172 et 185 seq., de bello Getico, v. 5.
14 seq. Ipsa denique praefatio Tandite' cel. praedicat versibus

Alpheue late rubuit Siculmtique per aequor
Sanguineas belli rettulit unda i iotas.
Agnovitque novos absens Arethusa triuiuphos
Et Geticani sensit teste cruore necem.

Ceterum carmen Claudiani ad banc victoriam celebrandam exsti-
tisse eo maxime veri simile est, quod ex locis, quos altuli, intelle-
gitur, earn a poeta inter egregie facta Stilicbonis frequenter me-
moratu dignissimam babitam esse. Atque cum diflicile ad cre-
dendum sit Claodianum optimam Stilicbonis celebrandi occasionem
e manibus dimisisse, carmen de victoria ad Alpbeum, quod per-
ditum esse dico, mox post libros in Rulinum conscripsisse
videtur. Diim Rutinus m. Novembri a. 395 p. Cbr. Constantinopoli

Digitized by Google

PRAEFATIO. v XIX

occiditur, 1 ) Golhi meridiem versus progressi Graeciam impuue
populati sunt. Hoc temporis momento, cum Stilicho certamen
adversus Gothos in Graecia morantes nondum iniisset, Claudianus
carmina in Rufinum confecit. In libro II, v. 186 seqq. queritur
poeta Graeciam vastari cerlamenque copiarum parte iussu Arcadii
Coiislantinopolin dimissa iniri non posse. Hrevi post Stilicho
trans mare Ionium in Graeciam prol'ectus ad Alphei ostium ap-
piilit ibique jwgnam in superstate carminis praefatione comme-
moratam commisit. Hacc igitur praefatio secundum ralionem,
quam in panegyricorum temporibus demonstrandis sequendam esse
censeo, a me posita est post carmen, quod inscribitur, de III
consulatu Honorii; hoc enitn carmen initio anni 395 p. Chr.
Honorio modo patrem Theodosium seen to need urn incepto hello
contra Gothos, quod nusquam ne verho quidem tangitur, com-
positum esse deinceps demonstraho.

Difficilior vero est quaestio de iis carminibus, quae in editio-
nibus adhuc sub titulo librorum Me HI consulatu Honorii' et
*de IV consulatu Hoiiom' I'eruntur.

Prius horum carminum ad tertium consulatum Honorii re-
ferendum esse ex initio . •

Tertia Romulei snmunt exordia fasces
Terque suas ducat bellatrix porapa curules

apparet. Tertium consulatum Honorius una cum Arcadio fratre
a. 39G p. Chr. gessit. Scd amplius quaerendum est, quo anno
carmen editum sit et quae ratio inter hoc et alterum carmen de
quarto consulatu Honorii intercedat.

Satis constat carmen de tertio consulatu Honorii non initio
anni 396 scriptum et editum esse. Infantia enim Honorii tumi-
diore sermone enarrata poeta commemorat Honorium Caesarem
nominatum (a. 393 p. Chr., v. 83 seqq.), Eugenium et Arbogastem
a Theodosio victos esse (a. 394 p. Chr., V. 88 seqq.), Theodosium
e vita discessisse (m. lanuario a. 395 p. dir.), poslquam Hono-
rius Constanlinopoli Mediolauum venit (v. 105 seqq.) et Stilicho
tulelam Arcadii et Honorii ab imperatore accepit. Sub linem
denique imperium Arcadii et Honorii poeta praedicat, nulla con-
sulatns, quern carminis initio memoravit, ratione habita. Earum vero
rerum, quae" in orientali plaga a. 395 p. Chr. consulibus Olybrio
et Probino gestae sunt, notitiam non habet. Nam si habuisset,

1) Cf. Socrat. VI, 1 xij itrtdSi tpdopr] rov avrov fir,v6g (Novem-

bris) — ot GXQUTiwrai *Povq>Cvov rov v7t«^%ov rov ^aaiXtaq ani*tiivm>.

b*

XX

PRAEFATIO.

de iis mentionem facere non omisissct, ill quod postea ubique
fecit.

Quae cum ita sint, carmen de III Honorii consulatu scriptum
. esse debet, quo tempore Arcadius et Horiorius anno 395 p. Cbr.
paulo post Tbeodosii mortem fortasse mense Marlio consules de-
signati erant anni 396 p. Clir. Quam designationem etiam illis
imperatorum temporibus in usu fuisse satis docet Zosim. V, 28:
TQifie'vtog tov <pd-ivoiu6oov xal tov xEi^vog imXafiovtog
vnatoi fi€v av8d£i%ftri<Sav BaGtiog xal OCUnnog. Nam Bassus
et Pbilippus consules ordinarii erant, qui kal. Ian. anni 408
magistratum inierunt; ergo Zosimi locus tantum ad designationem
spectat initio hiemis anni 407 p. Clir. factam. At vero sub im-
pcratoribus quoque initio anni consules designari potuerunt. (Cf.
Mommseu, Rom. Staatsalterlh. II, 16, adnot. 1.)

Quare cum in fine carminis, ut iam diximus, utrum(jue im-
peratorem Claudianus celcbraverit, vix dubium esse potest, qttin
poeta id simul eo consilio fecerit, ut congratularetur, quia anni
395 initio Arcadius et Honorius imperium post patris mortem
susceperant.

Iam vidimus, quae ratio intercedat inter carmen, de quo
egimus, et carmen de IV consulatu Honorii. Quodsi boc carmen
re vera ad quartum consulatum Honorii pcrtinet, editum esse
debet anno 398 p. dir., quo Honorius cum Eutychiano consulatum
gesserunt. Sed res eo dubia fit, quod toto carmine nullum omoino
verbum factum est de Gildonis in Africa scditione, quae terras
occidcntem versus sitas concussit et ad famem prope adduxit.
Haec sedilio iam auctumno a. 397 p. Clir. commota est (cf. de
bello Gildonico v. 66 seqq. f Hanc quoque nunc Gildon rapuit sub
lino cadcntis Autumni') et bieme eiusdcm anni exercilus in cx-
peditionem contra Africam eductus est. (Gf. ibid. v. 16 c Quem
veniens indixit biems *er perculit bostem'.) Attamen carmen
ne verbo quidem rem tanli momcnti attingit. Nam quod Clinton
v. 436 f Libyae squalentes barenas Audcbit superare pedes' ad
banc expedilionem refert, egregie fallilur. Nam boc loco Stilicbonis
fides et animi conslantia universe depingitur ita, ut is non de-
trectalurus fuisse dicatur Libyac deserta peragrarc aut Syrtes
tcmptare, gravissimum nimirum munus vel mi I it is vcl nautae, si
imperatoris regnique salus id postulasset. Similia sunt quae de
cons. Olybrii et Probini v. 131 leguntur c i\on ego vel Libycos
cessem tolerare labores Sarmaticosve pati medio sub frigore locos,
Si tu, Roma, velis'.

Digitized by Google

PRAEFATIO.

XXI

Eodem modo Claudianus non intermisil quin diligenter prae-
dicaret faustum Slilicbonis bellum contra Gothos in Graecia anno
395 *) commissum v. 459 seq.

PoBt otia Galli
Limitis, hortaris Graias fulcire ruinas.
Ionium tegitur velis ventique laborant
Tot curvare sinus servaturaaque Coriuthum
Prosequitur facili Neptunus gurgite classes, cet.

Dixerit quispiam m. Ianuario a. 398, cum Honorius quartum
consulatum hiiret, victoriam ex Gildone nondum rcporlatam fuisse
poetamque eventum belli exspectare voluisse. At eiusmodi can-
clatio non convenit cum moribus adulatoris, quails Claudianus
fait. Quid quod mirum sane esset, si poeta paulo ante annum
398 p. dir., quo nuptiae Honorii conciliatae sunt, in inccrtum
dubiumque vocasset v. 645 seq. 'Quae tali devota toro, quae inurice
fulgens Ibit in amplexus tanti regina mariti?' cel., cum sub finem
anni 397 baud ignotum esse posset Mariam, Slilicbonis ct Se-
renae I ilia in, designatam sponsam imperaloris esse. Accedit quod
Claudianus de cons. Stilich. 1, 3

Conubii necdum festivos regia cantus
Sopierat, cecinit fuso Gildone triumphos
Et calidis thai a mi succeBsit laurea sertis,

nuptias iam ante victoriam verc a. 398 p. Chr. ex Gildone par-
lam factas esse testatur. Nec crcdibile est Claudianum ausum
esse Honorium, quamvis nondum quindceim annos natum, brevi
ante sacra nuptialia tamquam imberbcm puerum insignire, quod
facere non dubitat v. 642 seq.

Quao gaudia mundo,
Per tua lanugo cum serpere coeperit ora,
Cum tibi protulerit festas nox pronuba taedas!

Magis etiam confirmatur carmen, de quo agitur, ad quartum
consulatum referri non posse enumeratione consulatuum, quos
Honorius iam gesserit v. 620 seq. Ad primum consulatum
a. 386 p. dir. spectant v. 623 seq.

Ausi Danubium quondam tranare Gruthungi
In lintres fregere nemus. Ter mille ruebant
Per fluvium plenae cuneis immanibus alni.

1) De hac pugna alibi copiosius agam, cum de ea multa perverse
dicta Bint.

XXII

PRAEFATIO.

Dux Odothaeus erat. Tantae conamina classis
Incipiens aetas et primus contudit annus;

ad secundum consulatum a. 394 p. dir. pertinent v. 633 seq.

Civile secundis
Conficis auBpiciis bellum. Tibi debuit orbis
Fata Gruthungorum debellatumque tyrannum.
Hister sanguineos egit te consule fluctus
Alpinos genitor rupit te consule montes.

De sequentibus consulatibus universe tantum notatuin est v.
638 seq.

Sed patriis ohm fueras successibus auctor,
Nnnc eris ipse tuis.

Quod si Claudianus hoc carmen in quartum consulatum impera-
toris composuisset, certe in enumerandis consulatibus tcrtium sic
Ieviter non praeteriisset, praesertim cum v. 641 legalur

Sis precor assiduus consul Mariique relinqnas
Et senis Augusti nuraerum.

Ilinc enim apparet Claudianum imprimis numerum consulatuum im-
peratoris augcrc velle, ut, num unum tantum omiserit, valdc sit
dubium. Sin vero anno tertii consulatus nihil aliud fuisset in
promptu ad praedicandum, minime pocta virlutes, quibus Honorius
in pace excellebat, lacuisset. Vcrum praeter cetera omnia illud
f Sed patriis olim fueras successibus auctor, Nunc eris ipse tuis'
ostendit Honorium, cum Claudianus hoc carmen scriberct, modo
imperatorem factum esse. Atqui cum id a. 395 p. Chr. accidil,
carmen ad tertium consulatum referri et initio anni
396 editum esse debet.

Id non intellectum esse dudum falsae interpretationi v. 612

Te fastos ineunte quater solemnia ludit
• Oraina libertaa'.

impulandum est. Nam vox quater ita accipitur, quasi Honorius
ca ut 'quartum consul' significctur. Cf. dc 111 Honor, cons,
v. 2. Sed nihil indicat nisi nomen Honorii quater in fastos re-
Iatnm esse, ter cum a. 386, 394, 396 p. Chr. consul crcatus, et .
quartum cum 393 p. Chr. a Theodosio Augustus declaratus sit
Cf. v. 170 seqq. de HI cons. Honorii v. 83 scqq. Nam imperii
quoque dies natalcs post Constantinum in fastis iuscribebantur.
Cf. Th. Mommscn: Uebcr den Chronographen vom J. 354, p.
565, 1. (Abhandlungcn d. Konigl. sachs. Gesellsch. d. W. 1850.) l ).

1) Cf. ibid, sub VIII; (p. 656 seq.): 393 Theodosio III et Abun-

Digitized by Google

PRAEFAT10.

xxm

Vulgaris ac pervagatus de hoc carmine error forsilan hide
natus et profectus sit, quod initio in eius titulo etiam nomen
Arcadii, a. 396 p. Chr. quartum consulis, inscriptum fait. Ad
id suspicandum baud temere coniectura ducaris, cum in hoc # car-
mine extremo v. 652 seqq. etiam de Arcadio agatur. Adduci
igitur possuinus, ut credamus inscriptionem libelli fuisse Me
tertio Iloiitirii et quarto Arcadii consulatu' eamque in prima col-
lectione carminum Claudiani ambobus carminibus, quae ad con-
sulates pertinent, praepositam esse; turn vero librarium, qui
Honorium etiam in altero libro maxime celebratum esse vidit,
inde f quartum consulatum Honorii' fecisse, et hunc titulum soli
secundo carmini additum esse. Nullum huius rci vestigium in
codicibus exstarc mirari non possumus, cum inscriptio iam in
codice Gyraldino depravata sit, et altera pars veterum librorum
mss., quam V repraesenlat, haec carmina non babeat nisi manu
XV saec. scripta. Recentior vero classis mss. aut inscriptione caret,
aut antiquiorem ilium librum in ea re sequitur.

Quod reliquum est, quaeri possit, num ambo carmina de
Honorio, sicut duo libri in Rutinum, in unum coniungenda con-
iunclaque pracfalioni prioris annectenda sint. Sed qui ea com-
probat, quae supra de his carminibus exposui, hac quaeslione
supersedere potest; is vero qui dissentil, conferat v. 65 seq.
prioris carminis cum v. 352 seq. alterius, atque ubi viderit his
Iocis plane eadem contineri, vix dubitare poterit, quin carmina
discernenda sint. Nec quod sumimus Claudianum eundem con-
sulatum duobus carminibus celebrasse sine exemplo est. C£ quae
infra in praefatione de carminibus in Stilichonis consulatum
dicemus.

Carmina iis, de quibus hactenus egimus, tempore proximo
sunt Fescennina et epithalamium in nuptias Honorii et Mariae.

Ifaec carmina initio a. 398 p. Chr. cdita esse efficitur ex
iis, quae supra p. XXI in transcursu exposuimus.

Fescennina priore loco posuimus secuti aucloritatem codicum,
a quibus editiones sine causa idonea discedunt.

Idem in fragmentum de hello Gildonico cadit. Id brevi post
victoriam partam aestate a. 398 editum esse consentaneum est
et ex v. 16, quern p. XXI attuli, colligi potest. Ab ipso poeta

dantio his cons, tenebrae factae sunt die solis bora II. VI. kl. Nov. et
levatus est Honorius imperator Constantinopoli in miliario III a Theo-
doeio patre suo X kl. Febr.

Digitized by Google

XXIV PRAEFAT10.

confectuni et editum esse satis apparel ex carni. de VI eonsulatu
Ilonorii v. 121 ! ) el ex praefalione earminis de bello Gelico v.
5. a ) Accuratius de hac re cgi in dissertation e, quae, inscripla
'II teatro delta viltoria riporlala dai Romani su Gildone', in
'Rivista di filologia e d' islruzionc classica', Torino 1874 p. 426
seq. inserta est.

Carmen de Theodori eonsulatu anno 399 editum est, cum
Eutropii nomen non in fastis Romanis recipi iam constaret. Hoc
docct v. 266 seq.

Accuratam quaestionem poscit praefalio, quae dicitur, ad
secundum librum in Eutropium nec minus ipse ille liber se-
cundus.

Incipiamus ab hoc carmine.

Primum constat in line earminis secundi in Eutropium ne
nno quidem verbo actum esse de Eutropii exsilio, quo Cyprum
cxpulsus erat. V. 485 seq. nihil dicunt, nisi totum orieujem
plane perturbatum esse, a Tarbigilo (Tribigildo) cxcitalum, et
periculum imminere a Parthis, qui 'Romanae iam finem quaere-
rent paci'; cf. v. 477. Turn omnes subilo perspexisse, quautae
ignomiuiae esset Romanis imperium cunuchi. Iam salus imperii
a solo Stilichone petitur (cf. v. 501 seq.), neque Auroram ip-
sam magnum ilium imperatorem ut orientem tueatur rogarc piget
(cf. v. 527 seq.). Tantum vero abest, ut mentionem ilia facial
Eutropii exsilii, ut oralione sua indicet ilium eo tempore Con-
stantinopoli commorari; cf. v. 593 *Eripe me tandem servilibus,
eripe regnis', quae verba solum ad imperium Eutropii, imprimis
ad illius consu latum referri posse quis est qui neget?

Iam vero cum illo earminis fine, ex quo Eutropium iam
Jabefactum, minime vero exsilio affectum esse apparel, nullo modo
convejiiunt v. 10 seq., qui ad exsilium Eutropii pertinent V. 20
seq. autem id certis verbis commemoratur:

At vob ogregie purgatam creditis aulam,
Eutropium si Cypros habet vindictaque mundi
Semivir exsul erit. Quis vos lustrare valebit
Oceanus? tantum facinus quae diluct aetas?

Quibus rebus cognitis nemini dubium esse potest, quin inter

1) r Sed mihi iam pridem captum rarnasia Maurum PieriiB egit
fidibus chely8\

2) 'Consulis hie fasces cecini Libyamque receptam*.

Digitized by Google

PRAEfATIO.

XXV

hone locum efc inter carniitiis fiiicni sununa intercedat discrepantia,
sed aequo patct culpam eius rei in poetam ronferri non posse.

Quod rum perpendas, facile fieri potest, ut in earminis fine
larunam esse staluas, camquc post v. 489, quo loco Eutropii
potestalem percussam esse legimus. Quae si ita se haberent,
quas res tradit Claudianus, accurate congruerent cum Zos. V, c.
13 seq., imprimis vero v. 462 seq. conveniret cum Zos. V, c.
17, 4 et V, c. 18, 3. Sed earn opinionem falsam esse docent
ilia, quae supra de exitu earminis diximus, ex quo loco Eu-
Iropii exsilium nondum notum fuisse facile intellegilur. Qui qui
dem exitus arlissime cum iis, quae antecedunt, coniunctus est.
Nam ilia, quae Koenigius contra v. 490 — 500 levi argumento
nisus aflerl, vera esse persuadere milii non potui. Is tamen qui
Koenigio assensus erit concede! , ne sic quidem lacunae locum
datum esse.

Licet denique suspiceris carmen poetam non perfecisse;
ergo post v. 602 etiam exsilium Eutropii commemoratum eiusque
causam paulo accuratius expositam esse. Turn baud ineplum
esset, si in v. 490 — 602 Claudianus de exsilio eunuchi nihil dixisset.

Quae tamen coniectura abhorret a Claudiani usu, quem
tam longum carmen, quale turn evaderet, non amasse ex aliis
carminibus scimus. Praeterea vero illi versus, qui nunc in tine
leguntur, planissimam finis speciem prae sc ferunt, ut nemo, qui
sapit, eo loco earminis finem esse negct, praesertim com similis
exitus sit libri primi in Eutropium. Aeeedit, quod^pcr se credi
vix potest, poetam longissima Aurorae oratione ad Stilichoncm
babita narrationem interrupisse, quoniam inter omnes constat
Zosimo auctore Stilicboncm ipsum ad Eutropium expellendum
omnino nihil attulisse. Intelligitur ex Aurorae oralione res
orientis illo tempore in suspenso fuisse, ut nemo Eutropii ex-
silium non exspectaret, ut tamen incerlum esset, quid forte Sti-
licho de rebus orientis animo moliretur. Ergo dubitari non quit,
qilin milium earminis sit inlerpolatione v. 10—23 corruptum;
quam suspicionem non tantum ea movent, quae supra cxposuiinus,
sed etiam v. 10. Verbum, a quo versus incipit 'Tunc' non
spectare ad praecedenlia iam Cesnerus animadverlit. 'Tunc,
inquit, statim kalendis Ianuariis vel ^tatim postquam designatus
est flagitiosus consul. Ellipsis durior, sed necessaria cel.*.

Haec vero mehercle non est interpretatio, quae locum ex-
plicet, nam Gesnerus nihil fecit, nisi ut in commenlario exponeref.

XXVI

PRAEFATIO.

quod poetam dixisse vellct. Ncque locum Koenigius sanavit, qui
ineptc coniccit scribendum esse:

Quum decuit sentire nefas, tunc ire recentes
Detorsum maculas,

qua de conieclura nc verbo quidcm opus est.

Praeterea vero hoc loco sculentiam habemus tritissimam,
scd satis inelegahler prolatam. Qiiare iurc dubilarc mihi videor,
utrum v. 15 re vera corruptus sit, an obscurior, quae in eo
inest sentcntia, interpolatori debeatur. Loco, qui legilur v. 10
—23, omisso lacuna exoritur prorsus nulla, sed contra sententia
restituitur. Subiectum, quod latet in 'luduerat' (v. 24) facile
cognoscilur ex 'Consulis' (v. 9). Cum vero poeta v. 8 de omi-
nibus locutus sit, ea, quae secuntur v. 24 scq. de iisdem omi-
nibus, facillime iis subiunguntur quae anlecedunt.

Quae interpolate unde contextum invaserit, non difficile est
ad cognoscendum. Errore librarius elegiam in Eutropinm ante
secundum librum in euudem posuit, quasi essel eins praefatio.
Ea in elegia cum nonnullis locis Eutropii exsilium commemora-
tum esset, idem in ipso libro secuudo langerctnr nccesse erat.
Quod nisi factum esset, coniunctio illorum carminum ea, quam
diximus, ratione fuisset ineptissima. Ut omnia falsa sint, quae
modo exposuimus, tamen praef. v. 19—20 soli ostendunt elegiam
in Eutropium non esse libri secundi praefationem. Hoc enim
loco de 'charta quadam agitur, quae Marlis opus' confecerit.
Quo de imperatoris edicto in toto libro secundo in Eutropium
ne verbum quidcm exstat. Talem autem rem j)oetam non omi-
sisse, si re vera elegia ista secundo in Eutropium libro praemissa
esset, per se patct.

Elegia igitur singulare carmen in Eutropium videtur esse,
quod Claudianus in eunuchi exsilium edidit. Hue spectat inscriptio

elegiae, quae legilur in codice Vaticano: IN EVNDE EVTROPIVM

LIBER SEVS; sed qiiod scquitur carmen in eodem codice in-

scribitur: INCIPIT LfU III. IV EVTROPIVM.

Ergo elegia paulo post librum secundum in Eutropium,
quamquam eodem anno, composita est. Cf. Zosimus V, 18, 4.

Quare Claudianus tale carmen scripserit minus extensum,
facile intellegilur. Duobus enim longissimis in Eutropium car-
minibus perfectis nihil restabat, quod de improbo eunucho non

Digitized by Google

PRAEFATIO.

XXVII

dixisset, ncqne fieri potuit, ut novum et longum carmen de ea-
dem anu proferret.

Mae difticultatcs priore tempore numquam observatae sunt,
qua de re minus miraberis, si legeris in Koenigii praefatione,
qui postremus in basce res inquisivit, 'cum piguisse iis diutius
immemorari'.

Digilentius traclanda sunt etiam carmina de consulatu Sti-
lichonis.

Librum I pcrtinere ad primtim consulatum Stilichonis constat,
qucm cum Aureliano anno 400 p. Chr. gessit. Id apparet ex
v. 7 seqq. •

Libyae post proclia crimen
Concidit Eoum rursusque oriente subacto
Comule defcnsae surgunt Stilichone secures.

Nam 'crimen Eoum' notat Eutropium eunucbum, qui a. 399
p. Chr. consul fuit, el scditiouc per Tarbigilum sen Tribigildum
in oriente conflata eodem anno occidit. Nec minus plane lib. II,
v. 3 seqq. 'Quo tandem flexus trabcas auctore rogantes Induerit
fastisque suum concesserit annum, Mitior incipiat (idibus iam
Musa remissis* primum consulatum indicant.

Librum II de consulatu Stilichonis aple cum primo cohae-
rere ostendit iam initium 'Hactcnus annatae laudes'; nec dubi-
tari potest, quin lib. I, v. 16 scq.

Narrem iustifciam? resplendet gloria Martis.
Armati referam vires? plus egit inermis

librum secundum praemonstret et quasi praecinat. Manifcslum
igitur est utrumque carmen ad Stilichonem de inito primo con-
sulatu salutandum cditum esse sub finem, opinor, anui 399, cum
Stilicho consul designatus esset.

Quid vero de libro tcrtio de consulatu Stilichonis ex-
istimandum? Quod Heinsio in altera recensione a. 1065 et
Hurmanno 1 ) placuissc videmus, hoc carmen ad secundum con-
sulatum Stilichonis (a. 405 p. Chr.) referendum esse, a vera
ratione longe remotum est. Hecle Paul (Programm, Gross-Glo-
gaviens. 1857, p. 16) (licit 'nihil continere carmen, quod ad
annum 405 aple possit train; alia, quae pcrsuasum habeat, poe-
lam silenlio non pressurum fuisse, plane reticeri*. Nec est, quod
interrogans 'Num poetam omnes Stilichonis laudes adumbrantem

1) Etiam Clintoni, attamen de re dubitanti, id placuit.

XXVIII PRAEFATIO.

obliturum fuissc ccnsebimus bellum Gcticum nuper confectum,
cuius gloria reliquas res ab illo gestas superaret facile omnes?'
obloquamur, praesertim cum primus consulatus Stilichonis in
carmine non commemoretur, quod poeta sine dubio non omisisset,
si carmen ad secundum consulatum rclatum voluisset. (Cf. De III
cons. Hon. v. 1, de IV cons. Hon., v. l/v. 612; de VI cons. Hon. v. 659.)
Certissimam denique rationem ad id quod volumus probandum
suggcrit v. 6—7 'Venerare curulcm, Quae tibi restituit fasces'.
Haec enim, cum Eutropius a. 399 consul fuerit, ad annum 400
p. Chr. referri debent.

Vcrumtamen ex eo, quod liber tertius de consulatu Stilichonis
aeque ac primus ad primum Stilicbonis consulaUtm pertinct, non
sequitur, ut eodem tempore confectus ct editus sit. Paul 1. c. p.
17 id statuere videtur, el Koenigius (praefat. ad Claud, p. 45),
qui tertium cum primo et secundo libro in unum quasi corpus
coniungit in eorumque principio praefationem libri tertii poncn-
dam esse censct, rem pro ccrta habet. Sed ex lib. II v. 406 seqq.

Nunc te conspiciam castris permitte relictis,
Mox et cum genero trabeis visura secundis,

apparet librum secundum et, quod cum eo cohaeret, primum
ante scriplum esse quam Stilicho Romam venit, eo tempore, quo
Honorii impcratoris adventus exspectabatur.

Interpretcs quidem omnes v. 407 ita accipiunt, quasi Clau-
dianus cupierit Stilicbonem primo quoquc tempore itcrum con-
sulem una cum Honorio socero fieri. Sed id, praeterquam quod
ineptum essel his verbis 1 ) eoquc tempore alterius consulatus
mentionem fieri, quo Stilicho in eo erat, ut primum consulatum
iniret, (^laudianus omnino cuperc non potuil, quoniam unus con-
sul in occidentali, alter in orieutali imperio creari solebat. Verba
'trabeis seclrn(lis , significant loco allato 'consnlatu bonis
auspiciis inito', versuumque sententia haec est 'nunc, cum
consul designatus sis, nunc Romam secundis dis simul cum Honorio
genero redibis*.

Hanc spem ad irritum cecidisse intellegitur ex libro lertio,
in quo nihil de Honorii adventu dictum est. Perspicuis verbis,
<juae simul probant, versus allatos recte a nobis explicatos esse,
Claudianus rem transigit carm. de sexto consulatu Honorii v. 366
seqq. et v. 426 seqq.

1) Hoc si voluisset, poeta dixisset ut de cons. Theod. v. 340.

Digitized by Google

PRAEFATIO.

XXIX

Numquam aliquid frustra per me voluisse dolebis,
0 dea, nec legum fas est occurrere matri.
Sed nec post Libyam (falsis ne perge querelis
Incus arc tii os patriae mandata vocantis
Sprevimus. Advectae tnisso Stilichone cnrules,
Ut nostras tibi, Roma, vices pro principe consul
Impleret generoque socer. Vidistis in illo
Me quoque.

Manifestum est librum III post librnm I et II eo tempore ediUim
esse, quo Stilicho constilalus a. 400 p. Chr. in urbem

Romatn invectus est, librum ,vcro I et II scriplos esse a. 399
p. Chr., cum fore sperabant, ut Honorius una cum Stilichone
Romam venire t.

De coniungendis his libris in unum corpus et de prae-
ponendis iis pracfatione libri HI eo minus cogitari potest, quod
de reditu Stilichonis in urbem Romam, qui libro tertio, non
primo aut secundo celebratur, in ea praefatione agitur.

Magna dissensio de carmine, quod Claudianus de hello Gelico
scripsit, inter viros doclos exorta est. Quam nuper Georgius
Goetzius in Mas. Rlien. XXXI, p. 342—348 ila composuit, ut
illud carmen anno 402 p. Chr. certis argumentis trihueret. Ne
multa, ad accuralissimam Goetzii quaesliunculam viros doclos
relegasse satis habeo. ,

Carmen de VI Honorii consulatu anno 404 p. Chr. edi-
Uim est.

Elegiam vero ad Floreulinum quendam, de qua supra actum
est, si ea ad Stilichonem data est, poelam anno 405 p. Chr.
composuisse constat, quo anno Stilicho Radagaisum apud Floren-
tiam prorsus oppressit.

Epithalamium Palladii et Celerinae quin Claudianus ante
Stilichonis caedem fecerit, dubium vix est, quoniam hoc in car-
mine Stilichonis nomen commemoralur. Praeterea, quod sciam,
nihil de Palladii nupliis notum est.

De raptu Proserpinae iam supra dixi prologum eius docere
id carmen maturiori Claudiaui aetati trihuendum esse, fortasse
igitur post panegyricos, quos manibus habemus, a poeta factum
esse. Nam quomodo aliter accipi possit poetam se cum jiauta
comparare, qui litbre relicto iam altum mare ingredi audeat, non
intellect nr.

Carmen de laude Serenae quando scriptum sit, did nequit,
quoniam finis desideratur. We(lekindius vero, qui Claudianum

XXX PRAEFATIO.

in linguam vcrnaculam transtulit, vehementer erravit, quod, cum
Theodosius magpua commemoretur, carmen hoc imperatore vivente
scriptum esse contendit. Similiter Theodosius initio carminis de
III consulatu Honorii introductus est, qtiamquam eum mortuuni
iam esse eodein carmine conlirmatur.

Neque certi quicquam hahemus, quod de tempore dicamus,
quo Gigantomachiam Claudianus fecerit. Hoc carmen perfeelum
olim fuisse indicare videtur fragmentum illud, de quo egimus in
Mus. Khen. 1873, p. 293. Cf. quod affert Carolus Scheiikelius
I. c. p. 34. Vir doctus eodem loco p. 33 praeterea lure docet
non ad nostram Gigantomachiam pcrliuere ea, quae Claudianus
praef. in VI cons. Hon. dixit 'Enceladus mihi carmen erat vinctus-
que Typhoeus'. Nam hac in praefatione non de vero carmine
poeta egit, sed de sonmio quodam, quo usus est ad Honorium
ultra modum celehrandum.

Minora rarmina, idyllia, epistulae, epigrammata, quae in
editionibus leguutur, quando a poeta prolata sint, e|iistula ad Sere-
nam excepta quam post nuptias scriptain esse in Aegyplo patet
(cf. p. X), vix conicere possumus. At vero non erraveris carmina
de Nilo et de Phoenice, quae carmina ad orientem spectant, nec
minus ea quae scripta sunt ad Olybrium, Probinum, imprimis ad
Gennadium (p. X), a Claudiano composita esse, cum iam in
Aegypto moraretur.

Consilio hoc loco de laudihus Herculis, de quibus nuper
Baehrensius nonnulla protulit, nihil dico. Quomodo nunc de hoc
carmine iudicem, alibi explicabo. Hie satis habeo de iis car-
minibus egisse, quae certo ad Claudiani editionem pertinent.

III.

De libris raami scriptis et editionibus.

Meam sententiam de Claudiani carminum historia et de co-
dicibus manu scriptis, quibus nobis ea tradita sunt, nuper exposui
in Museo Rhen. 1872, p. 291—304 et 1874, p. 1—25, dcinde
in Ritschelii Actis I, p. 347 — 387. Quare infra ea tanlum attuli,
quibus opus est, ut unusquisque huius Claudiani recensionis
fundamenta et praesidia facile perspiciat.

Longe optimus Claudiani emendationis fons est codex ille
clarissimus a Gyraldo olim excussus, qui quod nunc abscond it us

Digitized by Google

PKAEFATIO.

XXXI

est, maxime nobis est querendum. Sed ne excerpta quidem,
quae fecit Gyraldus, integra tradita sunt, postquam editio Aldina,
quam vir doctus ex illo codice castigavit, in bibliolbeea patrmn
societatis lesn Antverpianorum olim conservata cum aliis monasterii
Hbris baslae subiecta est mense Maio anni Mix !( L\ \ I V ut cata-
logus venditionis certissime testatur. In eo sub n. 2919 liber,
de quo agitur, boc modo aflertur: * Claudia mis avec des notes
manuscrUes Venet. apud Aldum in 8°\ Deinde vero ilia editio
Claudiani abscondita est neque, quamquani diligenter ubique in-
quisivi, mibi contigit, ut earn reperireui. Quare Gy raid in a ex-
cerpta tairtum nobis nota sunt ex editionibus Claudiani, quas vir
praeclarissimus Nicolaus Heinsius in medium protulit, qui nuni
omnia quae exstabant excerpta nobiscum communieaverit, potest
esse dubium; nam Clercq van Jever in apparatu critico post edi-
tionem burmannianam expresso aliquoliens scripturas ex codice
Gyraldino allulit, quas Heinsius in optima editione ami Mini
parata non agnoscit. Quae quidem res Clercqii fortasse incuriae
debetur, quare, ne in editione mea quidquam incerti proferreni,
primam Heinsianam editionem solam secutus sum in Gyraldinis ex-
cerptis enotandis.

Eundem codicem fortasse vidit etiam Hosweidus, quern
in epistula quadam scripsisse Barthius in adversariis, p. 789
afllrmat: 'Epigrammate de quadriga marinorea pro vix omnino
legendum vir ex veteri manuscripto, quo olim Girahlus usus est';
quae quidem scriptura cum scriptura codicis Gyraldini convenil
neque vero minus cum scriptura aliorum librorum, ut buic rei,
quae omnes post Heinsium editores fugerat, non multum tri-
buerim. _

At maximi momenti erat, quod Heinsius alterum eumque
pleniorem codicis absconditi fontem in lucem protulit. Haec sunt
excerpta quae dicuntur Lucensia, quia is, qui fecit excerpta,
ad lib. I in Ruf., v. 20 ipse ascripsit: hinc coepi conferre cum
vetustissimo codice amrci cuiusdam Lucensis . geminis punctis . .
(sid) notaturus . quo Wine emendubo. l ) Sunt vero ex eodem
codice hausta, nude sua sumpsit Gyraldus, qua de re iam ac-

1) Quae cum ita essent, iam Heinsius cum Langermanno Lucae,
ut vetustissimum codicem investigarent, operam frustra dederunt, neque
magis haec res mibi contigit, cum clarissimo viro Del Prete Lucentsi
auctore tantum comperirem re vera bac in urbe olim Vetera Claudiani
exemplaria exstitiase, ea vero dudum ad versa fortuna perdita esse.

XXXII

PRAEFATIO.

curatius egi Quaest. crit. p. 15 seq. Ad haec praeeipue con-
ferenda sunt, quae nuper exposui in Musco Rhcnano 1874, p.
2 — 7 et in commentatione critira de codice Veronensi p. 46 seq.
(Cf. infra p. XXXIII.) Hie sails habeo librum pretiosissimnm bre-
viter infra descripsisse.

Constant excerpta Lueensia ex duobus partibus multum inter
se diversis. Prior particula legitur in margine vel inter lineas
exemplaris cuiusdam editionis prineipis Viccntiae a. MCCCCLXXXII
exrusae, quae nunc conservatur in bibliotbeca nationali (Maglia-
becebiana) Florentina sub boc signo A. 4. 36.

Altera particula, quae olim cum ilia editione coniuncta in
bibliotbeca Medicea servabatur, eodem loco adbuc restat plut.
XXXIII, cod. IX. Continet vero hie liber non singula excerpta
ex carminibus Claudiani collecta, sed contra omnia poetae car-
niina, quae in editione principe non leguntur, ex ordine eadem
manu saeculi XV exeuntis, cui excerpta in editione principe dc-
bentur, ab initio usque ad fincui accurate descripta. Sunt vero
carmina ubique duabus columnis scripta, quarum singulae tricenos
usque ad tricenos binos versus complectuntur, et incipiunt a
clarissimo illo carminis, quod c Aetna' inscribitur, fragmento
(v. 265—283, (cf. quae dixi in Friderici Ritschelii Actis I, p.
354); secuntur D. XIII, LXXXV, LXXXI, LIV, LXXXVI, LXXVI1I,
LXXXVII, LXIX, XLV, XC1I, XCI, LXXXIV, LXXIX, LXXXII,
LXXXIX, XC, L, LI, XIJII, LII, LXXX, XXXIX, LXXIV, LXXXIII,
XXX— XXXI (Palladii epitbalamium cum praefatione), XLIX, XLIV,
XLVII, XLV111, XXIX (laus Serenae), XL, XCV, LVI, LVII, LVIII,
LIX, LX, LXI, LXII, XLI, XLII, LIII, LXXV, LXXVI, LV, LXXII,
LXXIII, LXX, XLVI, LXXVII, LXV1II, LXXXVIII, XXXVII (Gi-
gantomacbia). l )

Alia cmendationis praesidia a me adbibita sunt haec:

Codex Veronensis n. 163 formae minoris oblongae in
bibliothcca capitulari eius urbis servatus, initio saeculi noni scri-
ptus undeviccnis vel duodevicenis versibus per singulas paginas
distributis. Cuius venerabilis vetustatis causa valde dcplorandum
est, quod illc nunc misere mutilatus babctur nec minus a fronte
quam in fine maxime decurtatus; deinde quod ipsae litterae tcm-
porum iniuria ab initio potissimum ita evanuerunt, ut, cum am-

1) Ubique mm sum in carminibus enumerandis numeriB Gesneria-
nia, quos semper in editione mea uncis inclusos addidi, quoniam ctiam
nunc sunt nsitatissimi.

Digitized by Google

J

PRAEPATIO. XXXIII

«

monii hydrosulphurati aliusve medicament) usus non concederetur,
multis locis summa oculorum contentione vix a me dignoscerentur.
Nunc quidem qualtuor tantum fasciculis codex ille constat octona
folia complectentibus, et praeterea tribus foliis singularibus, quae
priorem particulam quinti fasciculi fuisse veri simile est. In-
cipit autein primus ex illis fasciculus a versu 34 Claudiani
idyllii quod Magnes inscribitur, n. XLVHI. Secuntur carmina n.
XLV, L, LI, LII, XXXIX, LXXIV, LXXVII, XLVI, C, LXVIH,
XLIII, XLI, XLH, XCV, XLIV, carmen de Phoenice quod vulgo
Lactantio tribuitur, LXXXI, LXXVIH, XCII, XCI, LXXXIV,
LXXIX, LXXXII, LXXXIX, XC, LXXX, XL, XXXVII (Giganto-
machia), laudes Herculis 1 ), LXX1I, LXXIII, LXX, LV; deinde
disticha Catonis hac inscriptione praemissa: IIVCP. DICTA MAHCI
CATONIS AD FILIVM SVVM, de quibus accuratissime nuper egit
C. Schenkelius, Zeitscbr. Oest. Gymn. 1873, p. 485—499. De toto
vero codice copiose primus ipse scripsi in libello ad philologos
Germaniae Lipsiae congregates salutandos anno 1872 edito, qui
inscriptus est: De Claudiani codice Veronae nuper reperto
commentatio critica Luuovici Jeep. Cf. quae dixi in Museo
Rbenano 1873, p. 293 seq. et p. 296 seq.; ibid. 1874, p. 2.

Codex Vaticanus N. 2809, membranaceus formae octonariae.
Constat hie codex ex tribus partibus, in quarum prima, saeculo
XI scripta, haec carmina eo, quo enumerabimus, ordine continen-
tur: Fescennina de nuptiis Honorii et Mariae (XI — XIV), libri in
Rufinum 2 ), cum praefatione uterque (II— V), epithalamium Honorii
rum parte praefationis [v. 17—22] (IX— X), de bello Gildonico 3 )
(XV) tres de Stilichonis consulatu libri, quorum tertio praefatio
praefixa est (XXI— XXIV), liber de VI consulatu Honorii cum

1) Cf. Rivista di Filologia 1873. p. 405: L. Jeep, 'L'autore del
poema laudes Herculis'.

2) In libro I post versum 159 lacuna exstat usque ad versum
215, ea tamen expletur folio membranaceo infixo, in cuius priore
pagina versus, qui deerant, descripti erant manu prima eique simul
cum ipBO versu 216, qui primus versus est post lacunam. In altera
vero illius folii pagina sub inscriptione f ordo librorum' singulorum
carminum initia deinceps enumerantur ea serie, qua leguutur in re-
centiore recensione. Deest vero etiam postremus versus libri secundi;
is autem versus (v. 526), qui huic antecedit, sine lacunae specie statim
excipitur a sex ultimis versibus praefationis in epithalamium Honorii.

3) In hoc carmine locus deest, qui exstat inde a versu 420 -446:
is tamen additus est in margine litteris minusculis eiusdem aetatis.

Claud. Carm. C

PRAEFATIO.

praefatione (XXVII —XXVIII). Turn secuntur mulla carmina mi-
nora n. XXXIX, MI, XLIV, XLVIII, XLIX, XLVII, LXXIV,
XXXVII (Gigantomachia), X C V, LI, LX X V, LXX VI, LXXX VIII,
LXXVII, LI II, cui epigrammati hie versus praefixus est sub
titulo f de dulcio': t Nec(areo muro (Juices cinguntur harenae*
n. XLVI, XL, LXX, LXXI, LV, LXXII, LXXIII. Iam vcro
denuo nonuulla carmina secuntur maiora, la us Serenae (u. XXIX)
epislulae ad Olybriuni ct ad Probinum (n. XXXIX), car-
men de Theodori consulatu, cui praefatio addita est (XVI —
XVII), Iibri in Eutropium, cuius alterius praefatio Miber se-
cundus* dicitur, cum iste secundus liber 'tertius' nominetur (XVIII
— XX). Deinde sequitur epithalamium Laurentii (cf. Riese anth.
lat. N. 742) et carmen n. LXVIII, quod excipitur a duohus parvu-
lis earminibus, quae inscripta sunt Me Liberalibus, laus Martis,
de Iunonalibus , (ef. Riese anth. lat. 751, 740, 750). Secuntur
carmina LM, LVII, LVIII, LXII, LIX, LX, LXI, epithala-
mium Palladii cum prafatione (n. XXX et XXXI), n. XCIII,
XCIV. Postremo subscriptum est: 'Explicit de aquila incipit de
hello Pollenlino': quibus verbis ea particula codicis finitur, quae
saeculo XI scripta est, ita ut in hac postrema pagina pauci tan-
turn versus legantur. Hinc vero, id quod maximi est momenti,
apparet codicem V nou, ut Heinsius coniecisse videlur (praef.
ap. Rurm. p. 22), esse mutUatum librum, qui olim plura Clau-
diani carmina complexus sit, sed imperfectum. (Cf. L. Jeep,
Quaest. crit. cet. p. 7 seq.). In hoc codice multis locis mem-
brana laesa saeculo XV, ut mihi videlur ex membranac ratio no,
reparala est, id quod unique in apparalu critico accurate notavi.
Quae deerant verba manu ista recentiorc anliquam imilata resti-
tnta sunt.

Iam vero incipit altera codicis particula manu saeculi XV
in membranis scripta, in qua inscriptionibus omissis conlinentur
carmina in consulalum Olybrii et Pr<|bini (I), de III et IV Ilo-
norii consulatu, quorum priori praetixa est praefatio (VI — VIII),
denuo Fescennina, carmen de hello (ietico prooemio oinisso (XXVI).
Deinde uno folio vacuo relicto alia et deleriore saeculi XV ex-
euntia manu additi sunt Ires de raptu Proserpinae Iibri, quorum
tertio quoque praefatio praefixa est, quae in editionibus ante li-
brum de VI Honorii consulatu legitur. ((X Ritschelii Ada I, p.382.) 1 )

1) Ex hoc codice Vaticano descriptus est codex Vatican us n.
1660 meuibranaceus, saec. XV. Cf. Ritschelii Acta I, p. 352.

Digitized by Google

PRAEFATIO. XXXV

Codex A mbrosianus M. 9 sup., membranaceus formac octo-
nariae, saeculo XIII exaratus est et constat duabus partibus plane
inter se diversis eamque ob can sum accnratissimc secernendis.
Prior pars continet maiora Clandiani carmina hoc ordine: libros
in Ruhnum, carmen de hello Gildonico, libros in Entropium,
Fescennina, epithalaminm Honorii, carmina de III et IV Honorii
consulate, de Theodori consulatu, ties libros de consulatn Sti-
KchonJs (in his versus qui sunt I, 152 — II, 320 distnrbatis fasci-
cnlis cxciderunt), carmina de VI Honorii consnlatn, de bello
Getico, (in quo post versnm 289 ei versus secnntnr, qui in lau-
dibus Stilichonis omissi erant). Hie prior codicis pars finitur.
Subsc rip turn est: * Explicit de (Hull's theodosiorum honor i et stili-
ronis. andreas scripsit qui prosper a queque dies sit* Deinde
dimidia pagina vacua relicta in novo fasciculo incipit altera libri
pars eodem saeculo manuque priori simillima exarata. Qua in
parte altera carmina hoc ordine leguntur, accuratissime fere illo
quidem cum eo. qui codicis Vaticani proprius est, conveniente:
n. XL, XXIX (laus Serenae), XXXIX, LH, XLIV, XLVIII, XLIX,
XLVII, LXXIV, XXXVII, XCV, LI, LXXV, LXXVI, LXXXVIH,
LXXVII, LI II, turn versus ille *nectareo muro dulces cinguntur
hurenae\ XLVI, LXX, LXXI, LV, LXXII, LXXIII, XLI, XLII, epi-
thalaminm Laurentii, LXVIIl, de Liberalibus, laus Martis, 1 ) LVI,
LVn, LVIII, LXn, LIX, LX, LXI, XXX, XXXI (epithalaminm
Palladii cum praefatione), XCIII, XCIV, LXXXIII, LXXX, XLIH,
LXXXV, LXXXI, LIV, LXXXVI, LXXVIII, LXXXVII, LXIX, XLV,
XCII, XCI, LXXXIV, LXXiX, LXXXH, LXXXIX, XC, L. Secnn-
tnr nonnulla aliorum scriptorum opera diversis manibus exarata.

Codex Bruxellensis n. 5381, membranaceus formae octo-
nariae, complectilur fol. 41 b — 91 a manu saeculi XI exarata haec
carmina: libros in Rulinum utrumque cum praefatione (II — V),
in Eutropium (XVIII— XX), de bello C.elico (XXV — XXVI) et
Gildonico (XV). Cf. quae dixi in Museo Rhenano 1873, p. 295
et 1874, p. 2, practerea Ritschelii Acta I, p. 379.

Codex Monaccnsis la t. n. 6292, membranaceus, (olim codex
Frisingensis n. 92), qui excerpta Clandiani manu saeculi XI
xlesrripta fol. HG tt — 117* continet. Cf. quae de hoc libro in
Museo Rhenano 1873, p. 74 seq. exposui. Est vero idem co-
dex, in quo exslant celeberrima ilia Publilii Syri et Tibulli ex-
cerpta.

1) De Iunonalibna deest in hoc codice, Bed lacuna relicta est.

' c*

Di

XXXVI PRAEFATIO.

Codex Laurentianus n. 250, membranaceus, saec. XIII in-
euntis, olim in conveotu Sancti Marci Florentiae, quo pervenit
de hereditate Nicolai Niccoli, "quod nos docet libri inscriplio.
Egi hoc de codice in Museo Rhenano, 1874, p. 9. (Cf Mus.
Rhen. 1873, p. 294). Continet vero carmina hoe ordine: libros
in Rufinum utrumque cum praefatione (II— V), Fescennina (XI
— XIV), epithalamium de nuptiis Honorii cum praefatione (IX
—X), carmen de bello Gildonico (XV), libros de Stilichonis con-
sulatu, quorum tertius praefationem prae se fert (XXI — XXIV),
carmen de VI consulatu Honorii cum praefatione (XXVII— XXVIII),
carmina in Eutropium cum praefatione ante librum secundum
(XVIII — XX), de III consulatu Honorii cum praefatione (VI— VII)
et de IV consulatu eiusdem (VIII), de consulatu Theodori cum
praefatione (XVI — XVII). Secuntur multa carmina minora: LVI,
LVII, LVIII, LIX, LX, LXI, LXH, XLI, XLII, LIII, LXXV, LXXM,
LY, LXXII, LXXIH, LXX, LXXVI, LXXVH, LXVIII, XXXVII (Gi-
gantomachia), XCII, XCI, LXXXIV, XXXIX, LII, XXXXIV, XXXXVIII,
carmen de bello Getico cum praefatione (XXV — XXVI), XCV,
XXXX, laus Serenae (XXIX), LXXXV, LIV, LXXXVI, LXXV1II,
LXXXVII, LXIX, XLV, LXXIX, LXXXII, LXXXIX, XC, L, LI,
XLHI, LXXX, LXXIV, LXXXIII, epithalamium Palladii cum prae-
fatione (XXX— XXXI), XLIX, XLMI, libri de raptu Proscrpinae. ')

Codex Vossiauus n. 294, membranaceus formae octonariae,
saec. XIII ineunte descriptus (cf. (juaest. critt. p. 11), qui
carmina hoc ordine continet: duos in Rufinum libros, quorum
alter praefatione caret (II, III, V), carmen in Olybrii et Probini
consulatuin (I), carmina de tertio Honorii consulatu cum prae-
fatione, de quarto eiusdem consulatu (VI— VIII), Fescennina (XI
— XIV), epithalamium Honorii cum praefatione (IX — X), carmen
de Manlii Theodori consulatu cum praefatione (XVI — XVII), de
bello Gildonico (XV), libros in Eutropium, quorum alter habet
praefationem (XVIII — XX), ties de Stilichonis consulatu libros,
quorum tertio praefatio pracfixa est (XXI — XXIV), carmen de bello
Getico cum praefatione (XXV — XXVI), de VI consulatu Honorii
cum praefatione (XXVII -XXVIII)/) XIII iterum, LXXXV, LXXXI,

1) Totus codex in libros diviBus est ita, ut maiora carmina titu-
los prae se ferant 'liber primus, liber secundus cet.' usque ad 'librum
decimum quartum', id quod facile singulis locis perspexeris ex appa-
ratu critico. Carmen de raptu Proserpinae huius enumerationis expers
eat neque habet libri numerum. ,

2) Hie manu recentiore subscription est:

Digitized by Google

PRAEFATIO.

XXXVII

LIV, LXXXVI, LXXVIII, LXXXVfl, LXIX, XLY, XCII, XCI,
LXXXIV, LXXIX, LXXXII, LXXXIX, XC, L, LI, XLIII, Lll,
LXXX, XXXIX, LXXIV, LXXXIll, epilhalamium Palladii rum
praefatione (XXX— XXXI), XLIX, XLIV, XLVII, XLVIII, laudem
Serenae (XXIX), XL, XCV, LVI, LYH, LVHI, UX, LX, LXI, LXII,
XLI, XLII, LIII, LXXV, LXXVI, LV, LXXII, LXXHI, LXX, XLVI,
LXXVII, LXVIII, Gigantomachiam (XXXVII), Iihros de raptu Pro-
serpinae.

Codex Sangallensis n. 273, membranaceus, saec. IX exaralus,
lit testatur Carolus Schenkelius, qui hunc codieem post Heinsium
dentio in Claudiani iisum accurate excussil. (Cf. Acta acad. Vindobon.
1863, p. 35.) Hie liber continet p. 45—47 Claudiani Giganto-
machiam. Ipse de codicis auctoritate egi in Museo Rhenano 1873,
p. 293 et 1874, p. 2 et 8 seq.

Codex Reginensis n. 123, niembr. saec. XI, in quo, ut
mecum benigne nuper comnumicavit Alexander Riese, carmen
Claudiani de Nilo legitur fol. 140 b . Olim hie codex me fugerat,
quamquam eum notavit Refhmanuus in Pertzii arch.

Codex Vossianus fol. Ill membr. saec. IX Ausonium con
linens praebet fol. 38 priorem partem (v. 1 — 10) praefalionis
(Claudiani carminis de VI Honorii consulatu, quos versus ex hoc
libro in anthologia Iatiua (II, p. 105, n. 652) olim edidit Alexan-
der Riese.

Haec sunt subsidia, quae ex codicum farragine ad Claudiani
panegyricos, quibus minora carmina addenda sunt, emendandos
non sine multo labore secrevi; nam memoria tenendum est, ut
in Ritschelii Actis I. c. accuralius demonstravi, carminis de ra-
ptu Proserpinac emendalionem prorsus esse divcrsam ah emen-
dandi ratione, quam in aliis Claudiani carminibus sequi debemus.

Sunt vero panegyricorum, inter quos unus ille de Olybrii et
Probini consulatu in plerisque omissus separatim traetandus est,
minorumque carminum codices hoc modo discernendi.

Ad primam optimamque codicum classem referendi sunt co-
ilex Veronensis et Gy raid in us, qui notus nobis est duplici Gy-
raldi ipsius el eius cura, qui excerpta LuCensia quae dicuntur
fecit. Quare utriusque libri scripturac eximia diligentia ubique

protulit in lumen auctoris ntcunque volumen
quid libct intactum ducens gaufredus in actum.

Deinde decern venuum spatio relicto altera codicis particula incipit

eadem manu exarata et ex eodem codice hausta. .

XXXVIII

rRAEFATIO.

sunt examinandae nequc, ut prius saepe in editionibus factum
est, eorum auctoritas aliis temcrc postponenda.

Alteri classi, ei quidem iam minus integrae, at Veronensi
fragmcnlo et excerptis illis clarissimis mullo plcniori Vatica-
mini ct Ambrosianuni codices supra allatos trihuinius. Nequc
vein iilnrum libroruni nihil hoc loco respicimus nisi Vaticani pri-
orem partem, quae manu undecimi sacculi scripta est, et poste-
riorem Amhrosiani, quae ex eodem codice fluxit, nude Vaticaims
descriptus est, et a carmine n. XL incipit.

Inter has duas classes locum habuisse videlur is codex, ex
quo fragmentum Giganlomachiae in libro Sangallensi conservatuni
fluxit (cf. L supra c), lit meliorem Claudiani recensionein quam
codex Vaticanus ct Ambrosianus complecteretur, sed deteriorejn
quam Veronensis et Gyraldinus.

Ex recensione, quae Sangallensi fragmento repracsentatur,
tertia, quam habemus, codicum classis paulatim exorta est; ex
cuius classis codicum numero non nimis magno codicem Bruxel-
lensem, Mouaeenscm, in quo excerpla, quae ex eodem loute,
unde Bruxellcnsis liber haustus est, fluxerunt, contiiientur, Lau-
rentianum n. 250 oplimos elegimus.

Quartam classem innumerabilcs fere codices recenliores, quos
breviter dicimus, complent, quorum unius Vossiani supra de-
scripti scripturas in apparatum criticum recepi, ne cui dubiuin
esset, qualis eius se haberct classis ratio, neve quis putarel a
me temere «*< liquid praeterilum esse, quod fortasse Claudiani
emendationi usum ferret.

Ad primum Claudiani in Olybrii el Probiui fratrum con-
sulatum panegyricum emendandum, qui nunc in plerisque libris
manu scriptis non legitur, 1 ) praeter pauca excerpla Cyraldiua et
praeler codicem Vaticanum n. 294, qui hoc in carmine optimus
pulandus est, adhibui cos, qui infra allati sunt, libros manu scriptos.

Codex Mediceus pint. XXXIII. cod. 4, membr. in 8 V0 , saec.
XIII scriptus, de quo vide Bandini cat. cod. latin. II, p. 79 seq.
et quae ego exposui in Bilschelii Actis I, p. 349 seq. et
356. Continet vero Carolina hoc ordine: libros in Buflnum, de
111 et IV Honorii consulatu, Fescennina, epilhalamium Honorii,
carmina de considatu Theodori, de bello Gildonico, in Eutropium
(lib. 1 et II), de consulatu Stilichonis (lib. I — III), de bello Ge-

1) Vide, quae exposui in museo Rhenano XXX, p. 13 et codices,
quos infra enumcravi.

PRAEFATIO.

XXXIX

tjco, de VI consulatu Honorii, epistolam ad Serenam, de laude
Serenae, deindc nonmillis omissis alia carmina eodom fere online
secuntur, quo descripta sunt in codice Vossiano n. 294. Post
Gigantomachiam addita sunt carinina in eonsulatum Olybrii et
Probini et libri de raptu Proserpinae.

CodcxFlorentinus n.l44(cl.VII), in bibliotheca nationali nunc
conservatus, membranaceus in 8 vo , saec XIII exeunle descriptiis
complectitur carinina hoc ordine: libros in Rufimim, de III et IV
consulatu Honorii, de consulatu Theodori, Fescennina, epithala-
mium Honorii, de hello Gildonico, libros tres de consulatu Stili-
chonis, de VI consulatu Honorii, libros duo in Hull-opium, de
bello Getico; deinde spatium (pialtuordecim versuum vacuum re-
lictum est, post <piod manu prima exaratum legitur carmen in
Olybrii et Probini eonsulatum. In fine hnius libri lineola facta
eariem manu, ea vero iam celerius currente, descripta sunt car-
inina n. XCV et LXXVII. Codex idem videlur, quem Heinsius
Pricaeanum nominavil, cum alii sex argumeutis, turn quod in prima
pagina adhuc legimus: loanncs Priceus emi Genev^ 1632.

Codex Lcidensis n. 116, membranaceus, in 8 vo , saec. XIII
exeunte descriptiis conlinct carmina codem ordine, quo Vossianus
ii. 204; sed inter primum et secundum in Eutropium librum
carmen in Olybrii et Probini eonsulatum interpositum est; finitur
iam carmine de bello Getico. Cf. Catalog, a. 1716 edit.

Codex Farnesianus (nunc Neapolitanus) IV. E. 47,
membranaceus in 8 vo , saec. XIII scriptus carmina eodem, quo
Vossianus it 294, ordine complectitur, sed iam finitur carmine
de VI Honorii consulatu. Turn manus receutissima carmen, quod
inscribitur Paschale (n. XCV), adiecit. Praeterea in hoc libro
exstat Gualteri Alexandreis.

Carmina de tcrtio et quarto Honorii consulatu, quae in om-
nibus codicibus melioris notae, quos attnlimus supra, desiderantur,
ex excerptis Gyraldinis et Lucensibus atque ex Laurentiano n.
250 et Vossiano n. 294 codicibus solis cmendavi, cum vidissem
lotam quartam codicum classcm in illis carminihus nihil habere,
quod iiioruni auctoritatem superaret.

In Iranscursu commemoro excerpta quae dicuntur Gudiana;
ea adhuc exstant in editionc Basileac a. 1534 prolata, nunc in
bihliolheca Gotlingensi conservata. Hasce schedas, quas iam Hein-
sius minoris olim aestimavit quam Gesnerus, qui eas in apparatum
criticum suae cditionis recepit (cf. proleg. p. XXX), prorsus
nullius momeiili esse ad Claudianum emendandum diligenter ex-

Digitized by Google

XL

PRAKFATIO.

posui in Museo Rbenano vol. XXX, p. 7 seq. et in praefatione
meae editionis carminis de raptu Proserpinac p. XVI seq., nbi
fata enarravi, quibtis excerpta ista olim usa sunt.

Iam vero ut quisquc videat, qnot codices exploraverimus,
ad enumerationem librorum accedamus, qnos Parisiensibus aliisqne
paucis exceptis ipse olim cxcussi et in certas classes distribui.

Ad secnndam 'classem pertinet codex Vaticanus n. 1660,
membranaccus, in folio sacc. XV incnnte exaratns, (pii accnratum
apographon praebet Vattcani n. 2800. Cf. Hitschelii Acta I, p. 352
et Mus. Hhcn. XXX, p. 22.

Vestigia recension is , quam terlia codicum classe circum-
scripsimns, prae sc ferunt hi Ubri:

Codex Gndianus n. 220, meinbranaceus in 8 yo , saec. XIII
exennte dcjscriptus. Cf. Quaest. crit. p. 9, Mns. Rlien. XXX, p.
9 seq.

Codex Urbinas n. 657, membranacens saec. XV exaratns.
Videtnr esse ex Lanrcntiano n. 250 deseriptus. Cf. Hitschelii
Acta I, p. 350.

Codex Pari si nus Iat. n. 8205 (olim Colhertinns n. 4054),
membranacens, saec. XIII exaratns, quern in mcum usiun doctis-
simus vir Maxim ilia nus Hon no I inspexit et excerpsit. Continet
vero hie liber praeter panegyricos *) minora carmiua el raptum
Proserpinac, de quo infra egimus. Magis quam dudianus men-
tern noslram attrahit, quod transitum a classe tertia ad quartam
illustrat, eadem praefatione turn ante librum secundum in Rufinum
posita, turn ante carmen de hello Gildoniro. Transitus speriem habent
etiam codicis scripturae. Vein I in praefatione modo landata, quo
loco primum legitur, servatur v. 12 c Et geticam'; uhi vero altero
loco exstat, idem locus iam corruptus est in r Gildonis\ In lihro
secundo in Rufinum v. 63 hahemns 'pernit spectacula* (m. //
add. I/IIII amina), v. 135 'columpnis', at vero v. 22 iam 'remittal'
pro 'resolvat', v. 71 f Preceptis', v. 103 Hranquilla in pace Ioca-
tis', v. 187 'classes' (pro f caedes'), quod exorlum esse ex Vlades'
in omnibus deterioribus tradilum per se patet; earn scripturam
etiam hie addidit manus II.

1) Leguntur hoc ordine: libri in Runnnm, do bcllo Gild., Fes-
cennina, Epith. Honorii, do III et IV consalatu Honorii, de consulate
Theodori, de consulatu Stilichonis libri, de VI consulalu Honorii, de
bello Gelico, in Eutropium libri.

Digitized by Google

.PRAEFATIO.

XLI

Nonnulla vestigia eiusdeni classis sive in carminum serie sive
in singulis scripluris scrvaverunt etiam Iii codices, qui iani multn
magis ad deleriorem quarlam codicum seriem incliuanl:

Codex Riccardianus n. 718, membranaceus , saec. XV
scriptus.

Codex Mediceus pi. XXXIII. cod. 5, membranaceus, saec.
XIII scriptus.

Codex Mediceus pi. XXXIII. cod. 7, chartareus, saec. XV
scriptus.

Codex Vaticanus n. 5157, membranaceus, saec. XIV scriptus.
De quibus codicibus vide, quae dixi Mus. Rhen. XXX, p.
21 seq.

Faucis locis eliam Codex Patavinus membranaceus, saec. XIII
exaratus (cf. 1. c. p. 24), Jerliam classein referl, quamquain in
carminum ordine et longe plurimis leclionibus cum codicibus
quartae classis accurate convcnit. Omnino in quinque libris, quos
postremo loco enumeravi, rarae vetustioris recensionis scripturae
certa artioris hac cum recensione coniunctionis indicia plerumque
haberi non possunt; eae potius correcturae sunt, quas librarii
in Pontes, unde hauserunt, ex meliore quodam codice sparsim
in suos libros transtulerunt. Quae cum ita sint, turn codices
modo commemoratos turn alios paucos, qui hie illic cum mclioris
classis scripturis fortuito conveniant, lotos quartae classi attri-
buere maluimus.

Primum hoc perlinet ad codicem Vindobonensem n. 3246
(cf. Endlichcr cat. codd. bib!, palat. Vind.), saeculo XV descriptum,
ab liartelio viro doclissimo in meum usum benigne inspectum (cf. 1.
r. p. 14 et 18), ncc non ad librum membranaceum Parisinum, (olim
Telleriano-Remensem) n. 703(3'), saec. XIV conscriptum, ex quo
multa mecum communicavit Maximilianus Bonnet. In eo carmina
ordine quartae classis leguntur; secuntur pauca saltern scriptura-
rum exempla, quae olim in promptu non erant (vide I. c. p. 21),
ut errorem olim ignoranlia mea exortum corrigam: carmen se-
cundum in Rufinum v. 135 'columpnis', v. 433 r flagrant' (in
— .

1) Contincntur carmina hoc ordine: duo libri in Rufinum (secundus
sine praefatione), de bello Gildon. (cum praefatione), libri in Kutropium,
Fescennina, Epithalamium Honorii, de III et IV consulatu Honorii, de
conBulatu Theodori, de consulatu StilichoniB, do VI consulatu Honorii,
de bello Getico. — Ccterum in muliiB codicibus infra collatis etiam
aliorum ecriptorum opera exstant, de quibus ubique nihil dixi.

Digitized by Google

XLU

FRAEFATIO. .

marg. m. 11 add. c certaiit'). Alia omnia accuratissime cum libris
quartae classis conveiiiunt.

Hie quoquc codex Parisinus lat. n. 18552 commemoretur,
membranaceus, saec. XIII scriptus. Erat is liber olim in biblio-
theca ecclesiae Nolre-Dame et in primo folio nomine *Ant. Loisef
ornatus est. quare puto eum codicem Oiselianum esse, quo usus
est Heinsius. Conlinet vero maiora carmiua et pleraque minora,
inter quae de bello Gelico carmen intcrieclum est, prorsus eo-
dem ordine, quo ea conlinet Laurentianus n. 250. Et profeclo
quamquam praefationc quoquc ante bellum Gildonicum tralata
quartae classi lotus tribuendus est, lamen vestigia vetustioris re-
censionis liic illic non desuut. Velul in carmine in Rufinum II, v.
433 'flagrant' servalum est. (Cf. Degen, progr. Rogasen. a. 1870,
p. 17 et ibid. a. 1874, p. 5.)

Sed haec bactenus. Nc quis, qui parvulos libellos, quos de
emendationc Ckuuliani olim composui, manibus non habuit, funda-
mentorum huius novae recensionis Claudiani ignarus maneat neve
denuo fruslra adeat emendaiionis fontes dudum exhaustos, infra
codices quartae classis a me adbibitos ita adnotavimus, ut de
recensionis subsidiis ab amicis nuper missis, de quibus nondum
alibi egi, pauca accuratiora adderem.

Codex Parisinus 1 ) lat. n. 8071), membranaceous, saec. XIII
scriptus; Continet maiora carmiua eo ordine, quo usus Parisinus
n. 7936; accedunt minora.

Codex Parisinus lat. n. 8080 (olim Tellcriano-Remensis),
membranaceus, saec. 'XIII scriptus. Compleclitur maiora carmina
ordine modo sub cod. n. 8070 allato, pauca minora et raptum
Proserpinae, de quo infra dispulabimus.

Codex Parisinus lat. n. 8081, chartaceus, saec. XV scriptus
vel potius, ut putat Maximilianus Bonnet, saec. XVI. Continet car-
mina maiora ordine modo allato; accedunt libri de raptu Proser-
pinae, de quo infra, et Phoenix v. 1 — 68.

Codex Parisinus lat. n. 8082, membranaceus, saec. XIII
exaratus. Continet Raptum Proserpinae, de quo infra, deinde
carmiua maiora ordine supra notato.

Codex Parisinus lat. n. 5719 (olim Colbertinus), membrana-
ceus, saec. XIV scriptus. Conlinet maiora et minora carmina

1) 0 alios codices praeclara liberalitate in meum usum inbpexit,
excerpsit, contulit Maximilianus Bonnet nunc ParisienBis.

Digitized by Google

PRAEFATIO.

XL11I

online codicis Laurenliani n. 250, scd in singulis scripturis pror-
sus cum libris detcrioris elassis conscntit.

Codex Parisinus lat. n. 8206 (fol. 1 nolalum *Claudii Pn-
teani'), membranaceus, saec. XIII scriptus. Conlinet maiora eo or-
dine, quo usus est Parisinus n. 7936, deinde minora carmiria et
raplum Proserpinae, de quo quae infra diximus vide.

Codex Parisinus lat. n. 18551, meinbranaceus, saec. XIII
scriptus, initio vario modo decurtalus. Hie liber maiora carmina
usque ad belli Getici v. 367 finci.J, line nunc absciso, id quod
index sequentis quatcrnionis in inferiore pagkiae parte 'dum mar-
rent' nos docet, ordine supra modo laudato continet.

Codex Parisinus lat. n. 2908 (olim Colberlinus), mein-
branaceus, saec. XIV scriptus. Continet liber maiora carmina
eo ordine, quo Parisinus n. 7936, deinde minora nonnulla.

Quam rede de illis codicibus iudicavcrimus ««os detcrrimae
classi Iribuentes, facile apparel ex eo, qui sequitur, nonnullarum
variarum lectiouum conspectu, quem quaeso cum meae edilionis
apparatu critico ipse compares. Praefatio ante libruni II if i Ru-
linum nequc ante bellum Gildonicum n. 8079 || Praefatio anle
bellum Gildonicum neque ante librum secundum in Itufinum
n. 8080, 8081, 8082, 5719, 8296, 18551, 290S || Praef. v. 12
Gildonis n. 8079, 8080, 8081, 8082, 5719, 8296, 2908 Gil-
donis, in marg. vel Et geticam n. 18551 In Huf. II, v. 22 re-
mittal n. 8079, 8080, 8081, 8082, 5719, 8296, 2908 v. 63
special certamina n. 8080 || cernit cerlamina n. 8079, 8081,
8082, 5719, 8296, 2908 l| v. 71 Pcipitis n. 8080 || Praeceptis
n. 8079, 8081, 8082, 5719, 8296, 2908. v. 103 tranquilla in
pace localis n. 8080, 8081, 8082, 5719, 2908 tranquilla in
parte locatis n. 8079, trainpiilla in pace locuatis, superset', vel
relictis n. 8296 v. 135 metallis n. 8079, 8080, 8081, 8082,
5719, 2908 l| metallis, superscr. vel columpnis n. 8296. v. 187
clades n. 8079, 8080, 8081, 8082, 5719, 8296, 2908 jl v. 342
Inscribi n. 8079, 8080, 8081, 8082, 5719, 8296, 18551, 2908 j
v. 433 cerlant n. 8079, 8080, 8081, 8082, 5719, 8296, 2908,
hoc verbum abscisum in 18551.

Iam vcro ad eos codices pervenimus, in quibus excerpta
qnaedam ex Claudiani carminibus conscripta sunt, ad quae olim
viros doctOfl iam Meynckius advertcrat in Museo Hhenano.
Quorum librorum Maximilianus Bonnet non nn»do accuratam de-
scriptionem et collalionem liberalissime nuper mini Luletia Pari-
siorum trausmisit, sed eliam eorum auctorilalem summa cum

XLIV PRAEFATIO.

diligcntia recensuit, ut nihil vix mihi relinquatur, nisi nt viri
docti litteras typis exprimendas curem.

Duo sunt codices manu scripti, qui potissimum hoc loco com-
mcmoratione digni sunt. Primus est codex Par is in us n. 7647
(olim Colbertinus), qui nomen *Jac. Aug. Thumif fert, membrana-
ceus, saec. XIII scriptus; alter codex Parisinus lat. n. 17003
(ex ecclcsia Notre -Dame) membrauaceus, saec. XIII exaratus.
Prior codex continet excerpta ex omnibus fere Claudiani carmini-
bus sumpla, eodem ordine, quo maiora carmina ill nntur in Pari-
sino libro n. 7036. Omnia vero apertam deterioris classis notam
prae se ferunt, id quod facile intellexeris ex iis, quas infra sub-
iecimus, excerptorum scripturis a nostra editione discrcpantibus, 1 )
qui conspectus complectitur In Rufin. I, v. 25—117.

Editio Excerpta
Alecto } Allecto

v. 26
v. 41

v. 43 turn tunc

v. 48 Quo Quo ex Que corr.

v. 40 cingimur accingimur

v. 50 nimis ignavae quas lup-lnimium segnes eclos quas Iu-

piter arcet Olympo j piter arcet Olympo.

v. 51 Theudosius Theodosius

v. 55 dilapsa delapsa

v. 62 cupio cupido

■ t

v. 64 fluvios ruptis immittere fluvios rupiti immitere

v. 65 vexere laxare

v. 60 Ditis Dictis

v. 78 Inlicitumue Illicitumque

■

patrius quem palrii^qm (e altera manus [?]

add.)

v. 70 dedcrit (ex corr. pro de- dederint fratres
derat) fratcr

v. 80 legitttr h. I. h. I. omissus est

v. 82 Agamemnonios Hagamannonios
v. 84 Oedipoden Edipodem

twit

y. 86 o sociae -os ame (sic ex corr. alt. m.)

1) Orthographies pleramque negleximus.

Digitized by Google

PRAEFATIO. XLV
Editio Excerpta

D

v. 87 est nee posse est, posse

v. 88 Si libet Si placet

v. 91 Acribus Euxini Acrius arpiis

v. 97 Meque etiam tradente do- Me tradente dolos gestus
los

v. 98 sensusque vultusque

v. 101 Tarjesiacis Tarchesiacis

v. 101 satiaret saciaret

v. 103 exhauserit exhauxerit

v. 105 unanimos unanimes

v. 109 Ipsa Ipsa p== (in ras. erat m.)

Alter codicum, in qnibns excerpta leguntur , Parisinns
lat. n. 17903, esf. Is eadem coinplectitnr, quae Parisinns n. 7647
contmet, neqne alio ordine descripta. Praeterea scriptnrarnm
discrepantia inter illos plernmqne iis tantum locis apparet, ubi
librarii vel diversam orthograpliiae rationem secnti sunt vel non
vitavemnt notissimos istos librariomm errores, in quos alii aliter
incidere solent.

Ergo dnbitari neqnit, quin artissimo vinculo cognationis
dno film libri inter se coniungantur,- neque vero tali, nt alter ex
altero, sed nt nterquc ex nno eodeniqne fonte sit baustns.
Nam primum priori, quam reiecimus, excerptorum Parisinornni
derivationi obstaret aetas codicum prorsus aequalis, deinde n.
17903 Rnf. I, v. 80 praebet, qui deest in altero Parisino; at
in boc leguntur ex raptu Proserpinae I, v. 101 — 106, quibus
versibus Parisinus n. 17903 caret. Qua quidem re sententiam,
quam de codicibus duobus constituimus, satis probari per se
intellegilur.

Ad illos excerptorum libros accedit codex Parisinus lat.
13582 (olim Sangermanensis), membranaceus, saec. XIII scriptus.
Excerpta Tibulliana, quae in eo libro insunt ex codice Parisino
n. 17903 sumpta esse iudicavit Woelfllinus in Philologo XXVII
(an. 1868), p. 153 seq.; id quod de excerptis Claudianeis eiusdem
codicis Maximilianus Bonnet, qui in ea inquisivit, non nimis certe
affirmaverit. Verum quidem est, pauca ilia 1 ) quae continet codex
n. 13582, legi etiam in duobus, de quibus actum est, codicibus

1) Continet codex n. 13582 In Eutropium I, v. 181—188, 190—
193; II, v. 50—52, v. 149, de beilo Getico v. 262-263, epigr. n. LXX,
v. 11, LXXV, v. 9—10.

Digitized by Google

XLVI

PRAEFATIO.

Parisinis, at aetas talem derivationem non commendat. Conspectus
nonnullaram eodieum scripturarum, quern infra expressimus, uni-
cutque de iis iudiriuni perniittet.

cod. 13582 cod. 17903 cod. 7647

nel t. trior (add. m. II) t (num. It add)

In Eulrop. I, v 183 trurior tegrior tetrior

„ „ I, v. 188 timet timet timet

o

„ „ I, v. 190 Ipse n eunuch' Isle nee eunuchis Ipse nec eu-

nuchis

i^. ^

„ „ II, v. 51 Despicit Despicit Dccipiturft/W

corr. m. II.)

n. LXXV, v. 9— 10 ..Quas male collegit fallaris dextra parentis } *

| Has penis nati dextra refuudit opes J°!5S"

9 penis

lias penis Has penasfrorr. Has sepiun

m. J J.) (corr. m. II. )\

Conunemoretur hie denique codex Pari sinus lat. n. 8818 A.
(olim Mazarineus 6605), membranaceus, saec. XV scriptus. Con-
tinet nnnnullos Hosculos undique ex Claudiani i ;n minibus decerptos,
qui emendationi poetae fructum prorsus nullum ferunt. Idem cadit
in codicem Parisinum n. 3348 membranaceum, saec XIV scriplum.
Hie codex continet varia excerpta ex Claudiani carminibus sine
certo ordine et sine ullo pretio. Exrerpla ex Claudiano similiter
facta habet etiam cod. lat. Parisinus n. 15155.

Accedit ad illos codices in Gallia nunc servatos etiam liber
Montcpessulanus I. II. 330, de quo vide catalogue general des
Mss. des bibl. publ. des depart. I, p. 419, ubi, lit vix dubium
est, nimiam ei vindicaverunt aetalcm saeculo XII — XIII tri-
buentes, cum ubique speciem saeculi lertii deciini scripturae
prae se ferant. Idem demonslrat ordo carminum, qui accurate
convenit cum eo, quern secutus est Parisinus n. 793G. Caret
veto idem minoribus carminibus et raplu Proserpinae, in tine
babel panegyricum de bello Getico. Sed ut scntentiam meam
probaveris, vide nonnulla quae Maximiliano Bonnet intercedente
in meam gratiam excerpenda curavit bibliotherae collegii Monte-
pessulani praefectus: Liber II in llulm. non babet praefationem,
quae ad helium Gildonicum tralata est; ibid, legitur v. 22 remit-
tal, v. 63 tenuit certamina campi, v. 71 Praeceptis, v.103 tran-
quilla in pace locatis, v. 135 metallis, v. 342 Inscribi, v. 433
teptant elide saxis.

PRAEFATIO. XLVII

Sed non ex Gallia sola nova in promptu sunt. Etiam
Baelirensius amicus doctissimus in Britannia nonnullos Iibros
in meum usum libcralissime inspexit. Sunt vero hi libri:

Codex collegii Trinitalis Cantabrigensis 0. 3. 22 (olim

Galeanus), membranaceus, saec. XIII seriptus.
Codex Phil lip pic us n. 9155 (nunc Cheltenhamensis), mem-

branaceus, saec. XIII 'seriptus.
Codex Phillippicus n. 8775, membranaceus, saec. XIII

exaratus (olim Theodori Pulmanni). Continet hie liber

tantum maiora nonnulla.
Codex Phillippicus n. 16304, membranaceus, saec. XIII

seriptus.

Praeter illos mea gratia vir doetus codices duo Oxonienses
recentes 1 ) et unum musei Hritannici perscrutatus est. Neque
vero hi neque illi, ut statim Baehrensio apparuit, ullius mo-
ment] sunt ad Glaudiani emendationem, quod eo certius poluit
aflirmare, cum in eos inquireret inanibus tenens libellum, quern
de Claudiani emendatione 1. c. ipse conscripsi. Ex nullo igitur
libro necesse erat scripturae excerperentur.

Ad codicem Parmensem, qui olim in Italia me eflugerat,
me adverit amicus Guile Imus Meyer, clarissimus Porphyrionis
editor, neque segniter mihi per litteras roganti vir humanissimus
Aloysius Barbieri Parmensis areuratissima excerpta ex hoc libro
liberaliler transmisit. Est vero codex Parmensis n. 2104, mem-
branaceus, saerulo XIII seriptus. Continet raptum Proserpinae,
de quo vide quae infra dicemus, deinde maiora carmina vulgari
deterioris classis ordine, denique carmen de eonsulatu Olybrii et
Probini. Reliqua einsdem Claudiani, quae hoc in libro leguntur,
librarius quidam saeculi quinti decimi descripsit. Codex quartae
classi tribuendus est.

Praeterea adhuc partim me praeterierunt, partimpost mea
de Claudiani emendatione studia in lucem prolata sunt, quae De-
gen in duobus gymnasii Rogaseni programmatis anni MDCCCLXX
et MDCCCLXXIV exposuit de Claudiani codice Vratislavi-
ensi saeculo XIII exarato. Vir doctus hunc codicem, quan-
tum ei necessarium videbatur, ut cerium de eo indicium ferret,
accuratissime contulit; deinde cum aliis codicibus, quorum noti-
tiam ex Burmanni editione traxit, et cum codice Parisino, olim
Oiseliano, comparavit. At cum aliunde nihil haurire posset ne-

1) Sunt haud dubie ii, quibus usus est Heinsius.

Digitized by Google

*

XLVin PRAEFATIO.

que eorum notitiam haberet, quae pluribus locis de Claudiano
emendando scripsimus, diligenlissima sLudia nihil nos docuerunt,
nisi codicem Vratislaviensem omnino ad quartam classem referen-
dum esse.

De codice Pctropolitano eertiorem me liberalissime fecerunt
doclissimi viri Luciauus Mueller us et H. Minzloffius hiblio-
thecae Petropolitanae praefectus. Est vero ille codex saeculo XIII
scriptus et erat olim, ut verisimile est, bibliothecae Germanensis.
Non magnam habet auctoritatem , sed deteriori classi addi-
cendus.

Deterioris classis codices ipse investigavi, qui secuntur. Cf.
Mus. Rhen. XXX p. 10 seq.

Codex Vaticanus n. 2808 chartaceus ; saec. XV— XVI.
Codex Vaticanus n. 3289 membranaceus, saec. XIII.
Codex Vaticanus n. 5346 chartaceus, saec. XV— XVI.
Codex Vaticanus n. 2807 membranaceus, saec. XIII — XIV.
Codex Vaticanus n. 3290 membranaceus, saec. XIV.
Codex Vaticanus n. 3311 chartaceus, saec. XV— XVI.
Codex Vaticanus n. 5134 chartaceus, saec. XV — XVI.
Codex Reginensis n. 1540 membranaceus, saec. XIII.
Codex Chisianus H. VII. 236 membranaceus, saec. XV.
Codex Farnesianus IV. E. 47 membranaceus, saec. XIII.
Codex Rononiensis n. 2221 membranaceus, saec. XV.
Codex Ambrosianus M. 9. sup. membranaceus, saec. Xfll.
Codex Ambrosianus M. 5. sup. membranaceus, saec. XIII.
Codex Ambrosianus S. 66 sup. membranaceus, saec. XV.
Codex Mediceus plut. XXXIII, cod. IV membranaceus,
saec. XIII.

Codex Mediceus plut. XXXIII, cod. Ill membranaceus,
saec. XV.

Codex Mediceus plut. XXXIII, cod. VI membranaceus,
saec. XIII.

Codex Mediceus pint. XXXIII, cod. II chartaceus, saec. XIV.
Codex Flo re ii linns n. 144 bibl. nalionalis, membranaceus,
saec. XIII.

Codex Sangallensis n. 191 membranaceus, saec. XIII.
Codex Re mens is n. 472 membranaceus, saec. XIII.
Codex Turicensis n. 10 membranaceus, saec. XIII.
Codex Rruxellensis n. 9974 membranaceus, saec. XIII.
Codex Vossianus n. 126 membranaceus, saec. XIII.
Codex Vossianus n. 385 membranaceus, saec. XIII.

' Digitized by Google

PRAEFATIO. XLIX
»

Codex Leidensis n. 116 membranaceus, saec. XIII.
Codex Leidensis n. 131 membranaceus, saec. XIII.
Codex Cantab rigiensis membranaceus, saec. XIV.
Codex Helmstadiensis 499 membranaceus, saec. XIII.
Codex Erlangensis n. 298 membranaceus, saec. XIII.
Codex Palatinus n. 1714 membranaceus, saec. XV.
Codex Palatinus n. 162 membranaceus, saec. XV.
Codex Reginensis n. 1385 chartaceus, saec. XV.
Codex Reginensis u. 2080 membranaceus, saec. XIII.
Codex Leopoldianus (Florentinus) chartaceus, saec. XV.
Codex Ambrosianus H. 57 inf. membranaceus, saec. XIII
—XIV.

Codex Ambrosianus L. 105 sup. membranaceus, saec. XIII
—XIV.

Codex Ambrosianus 0. 74 sup. chartaceus, saec. XVI.
Codex Erlangensis n. 861 chartaceus, saec. XV.
Codex Bernensis n. 633 membranaceus, saec. XIII.
Codex Monacensis n. 6722 chartaceus, saec. XV.
Codex Chisianus II. VI. 212 membranaceus, saec. XIV.
Codex Patavinus membranaceus, saec. XIII.
Codex Ottobonianus n. 823 chartaceus, saec. XV.
Codex Patavinus n. 141 chartaceus, saec. XVI.

Iam vero pervenimus ad alteram huius quaestionis partem,
in qua agendum est de arte critica in carmine de raptu Pro-
serpinae factitanda, qnam prorsus secernendam esse ah arte cri-
tica in aliis Claudiani carminibus observanda omnibus lectoribus
denuo hoc loco in mentem revocaverim, ne forte quis miretur,
quod infra nonullos codices iternm notatos videat supra iam al-
latos. Secutus vero sum praefationem meae editionis raptus Pro-
serpinae, cum nescirem, quomodo aptius rem tractarcm.

Codices, qui raptum Proserpinae continent, plurimi in quin-
que classes dividendi sunt.

Prima classis eos libros complectitur, qui quern libri impressi
babent flnem exhibent v. 448 (IV, v. 117 ed. Jeep) *Pars stupefacta
silet, pars nondutn exterrita latraf quorumque tcrtio libro praefatio
carminis in VI consulatum Honorii praefixa est. Lacunae, quae in
aliis libris mss. inveniuntur, in his non exstant. Haec locupletis-
sima in duas partes secernenda est, quarum prior illos libros com-
plectitur, qui I, v. 53 *Longaque ferratis evolvunt saecula fusts'

CUod. Carm. d

, g le

L PRAEFATIO.

«

servaverunt, altera vero eos recte, qui interpolatam scripturam
'pensis 9 praebent.

Ad priorem primae classis particulam referendi sunt lit co-
dices':

Codex Laurcntianus plut. XXIV siu. cod. 112, membrana-

ceus in-8° saec. XII— XIII.
Codex Vossiauus n. 294, membranaceus in-8° saec. XIII.

Alteri particulae huius classis tribuendi sunt codices qui se-
cuntur:

Codex Vatican us n. 1663, membranaceus in-8° saec. XIV.
Codex Vatican us n. 2809, membranaceus saec. XV.
Codex Vatican us n. 1660, membranaceus in-folio saec. XV.
Codex Vatican us n. 2795, cbartaceus in-4° saec. XVI.
Codex Vaticanus n. 2864, cbartaceus in-8° saec. XV — XVI.
Codex Vaticanus n. 2808, cbartaceus in-8° saec. XV— XVI.
Codex Ottobonianus n. 2120, cbartaceus in-8° saec. XV.
Codex Heginensis n. 1,369, membranaceus in-8° saec. XV.
Codex Heginensis n. 1428, membranaceus in-4° min. form,
saec. XIV.

Codex Reginensis n. 1556, membranaceus in-8 saec. XIII
—XIV.

Codex bibl. Barberinae n. VIII. 41, membranaceus in-4°

min. form. saec. XIII — XIV.
Codex bibl. Barberinae n. VIII. 68, membranaceus in-4°

min. form. saec. XIV.
Codex cbartaceus saec. XV— XVI, quern ex libris suis libe-

raliter mibi suppeditavit olim vir doctissimus Dresselius

Romanus, qui nupcr obiit.
Codex bibl. Corsinianae Col. 46 = D. 36, cbartaceus in- 8°

saec. XV.

Codex bibl. Angelicae N. T. 4, 10, membranaceus in-4°
saec. XV.

Codex bibl. Gaddianae, nunc Laurentianus plut. XCI, cod.

34 sup. cbartaceus in-8 min. form. saec. XV.
Codex Me die ens plut. XXXIII, cod. VIII, cbartaceus in-folio

saec. XV.

Codex Laurentianus, plut. XXXVII, cod. 14, membrana-
ceus in folio saec, XV.

Codex Leopoldianus, nunc Laurentianus ex bibl. aedilium
Flor. eccles. cod. 203, cbartaceus in-8° saec. XV.

Digitized by Google

PRAEFATIO.

LI

Codex bibl. Gaddianae, nunc Laurentianus plut. \< 1, cod.

4, chartaceus in-folio saec. XV.
Codex Neapolitan us n. V. D. 53. chartaceus in-4° saec.

XV excuntis.

Codex Perusinus n. L 37. (n. 15349), membranaceus in-

8° min. form. saec. XV.
Codex Bononiensis (bibl. nationalis), chartaceus in-4° saec.

XV— XVI, signatus: 'Capsula 172 — Aula 11 — A'.
Codex Patavinus (bibl. universitatis) n. 1561, chartaceus

in-4° saec. XV.

Codex Ambrosianus H. 73 sup., membranaceus in-folio

min. form. saec. XIV.
Codex Ambrosianus I. 26 sup., chartaceus in-4° saec. XVI.
Codex Ambrosianus S. 66 sup. membranaceus in-folio

saec. XV.

Codex Venetus classis XII, cod. XI, chartaceus in-4° min.

form. saec. XV.
Codex Venetus classis XIV, cod. CCII, chartaceus in-8°

saec. XV— XVI.
Codex Venetus classis XII, cod. X, membranaceus in-8°

saec. Xin— XIV.
Codex Venetus classis XIV, cod. CLXXXIII, chartaceus in-

4° min. form. saec. XV— XVI.
Codex Monacensis n. 391, membranaceus in-4° saec. XIV.
Codex Monacensis n. 597, membranaceus in-4° saec. XIV.
Codex Monacensis n. 631, membranaceus in-4° saec. XIV.
Codex Gudianus n. 228, membranaceus in-4° saec. XIII — XIV.
Codex Erlangensis n. 861, chartaceus in-4° anno 1469

exaratus.

Accedit deuique folium quoddam, quod olim praefixum erat
codici Vindobonensi n. 1245, nunc cum aliis schedulis manu
scriptis in supplementa bibliothecae Vindobonensis congestum, in
meum usum summa qua excellit liberalitate collatum a doctissimo
professore Vindobonensi liar telio, qui alios quoque Claudiani co-
dices in ilia praeclara bibliotheca scrvatos in meum usum excussit.
Complectitur vero hoc folium versus 280—346 tertii libri manu
saec. XIV — XV exaratum temporumque iniuria maxime laesum.

Codex Vindobonensis n. 1258, membranaceus saec. XIV,
qui continet III, v. 347—378 (IV, v. 16—47 ed. Jeep,
cuius numeros ubique addidi.).

Codex Vindobonensis n. 3087 saec. XV.

d*

LII

PRAEFATIO.

Codex Yindobonensis n. 3198 saec. XV.

Secunda classis complectitur eos codices, qui eundem
finem habent, qui primae classi est, praefationem quoque quam
ante tertium libruin esse diximus, sed III, v. 280 — 360 (III, v.
280- 331, IV, v. 1 — 29) omittunt. Huius classis sunt hi codices:

Codex Palatinus n. 1573, niembranaceus in-8° saec. XIV
ineuntis.

Codex Monacensis n. 15740, chartaceus saec. XV.

Codex Leidensis.n. 105 A, niembranaceus in-4° saec. XIV.

In Monacensi et Leidensi libris lacuna in fine totius car-
minis expleta est.

Tertia classis, quae constat ex solo codice Ileginensi n.
1440, membranaceo in-8° saec. XIII exarato, desinit iam in versu
111,437 (IV, 106) Qualis nocte ret., praefationem ante librum lectin in
non habet, sed lacunam, quam classis secunda in hoc libro praebet.

Quarta classis codices continet, qui sub finem sicut classis
tertia mutilati sunt, libro tertio praeter lacunam III, v. 280 — 3GO
(III, v. 280—331, IV, v. 1—29), praefationem ante hunc librum
exhibent, sed I, v. 139—212 (I, v. 139—205) omittunt.

Hue pertinent codices qui secuntur:

Codex Laurentianus n. 250, membranaceus in-8° saec.
XIII ineuntis.

Codex Ottobonianus n. 2859, membranaceus in-folio min.

form. saec. XV.
Codex Urbinas n. 657, membranaceus in -8° mai. form.

saec. XV, in quo lacuna versu 212 omisso post finem

totius carminis expleta est.
Codex Reginensis n. 1540, membranaceus in-8° saec. XIII.
Codex Ambrosianus Z. 73 sup., membranaceus in-folio

saec. XV.

Codex Vossianus n 385, membranaceus in-4° saec. XIII. Hie
liber continet III, v. 19- 437 (HI, v. 19-331, IV, 1-106)
versibus 280—360 (HI, 280—331, IV, 1—29) omissis.
Codex Parisinus n. 8080 et 8082 saec. XIII a Maximiliauo
Bonnet huic classi tribuuntur; Revue critique 1875n,27,p. 6.
Qu in tarn classem ei codices efficiunt, qui HI, v. 437 (IV,
106) finiuntur, utramque lacunam et post I, v. 138 et post HI,
v. 279 praebent, neque vero tertio libro praefationem praeponunt.
Cuius classis libri sunt hi:

Codex Me dice us plut. XXXIII, cod. IV, membranaceus in-
8° saec. XIII.

Digitized by Google

PRAEFATIO.

Codex Vatican us n. 1601, memhranaccus in-folio saec. XV.
Codex Vaticanu 8 n. 2807, membranaceiis in-8° mai. form.

saec. XIII— XIV.
Codex Vaticaniis n. 3200, membranaceiis iu-8° saec. XIV.
Codex Palatini! s n. 1714, membranaceiis in-8° saec. XV.
Codex Mediccns pint. XXXIII, cod. Ill, membranaceiis in-

8° saec. XV.

Codex Bononiensis n. 2221, membranaceiis in-folio saec. XV.
Codex Bernensis n. 308, membranaceiis saec. XIII.
Codex Mediccns pint. XXXIII, cod. I, membranaceiis in-4°
saec. XV.

Confnsionem secnndae aliarumque classinm babent:

Codex Riccardianus n. 718, membranaceiis in -8° min.

form. saec. XV.
Codex Leidensis n. 87 (Gronovianus), membranaceiis in-8°

saec. XIV.

Codex Medicens pint. XXXIII, cod. II, cbarlarcns in-4 0
saec. XVI, classcm priinam et qnarlam commixtam praebet.

Ad hos libros accednnt nonnnlli Parisini, qui nnllins au-
ctoritatis sunt, ut breviter Maximilianus Bonnet I. c. universe
affirmat. Sunt vero n. 8081, 8207, 11324, ad quos ego addo
etiam n. 7980, qui praeter raptum Proserpinae carmen Clandiani
de Phoenice complectitnr, saec. XV in cbarta scriptum, et n.
8079, qui tantum fragmenta continet, (|iiae nullius momenti sunt.
De Parisinis n. 8205 et n. 8296 infra egi. Praeterire licet
hie etiam Par mens em codicera, de quo supra nonnulla dixi, et
Petropolitanum, cbart. saec. XV, de quo mini benignc scripse-
runt viri doctissimi Lucianus Muellerus et B. Minzloflius; de aliis
codiclbns recentibus cf. Seebode, Archiv. Ill, 2, p. 24; Valcnti-
nelli, dellc bibliothece della Spagna, p. 138 (Ber. d. Wien. Acad.
V. 33 (I860)); Parthey in Serapeo XXX, Intellg. f. 35 scq.

Omnes codicum classes communis quern diximus archetypi
vestigia iisdem lacunis iisdemque interpolationibus ostendunt.

Ut alia omittamus, lectorem relegamus ad ea quae in Bitschl.,
Acta I, p. 356 scq. docui et de maiore ilia, quae post I, v. 273
(I, v. 266) exstat lacuna et de altera post II, v. 200 a me in-
venta: de interpolationibus vero quae insunt in I, v. 160 — 176,
de praefatione, quae ante librum secundum in libris mss. et edi-
tionibus usque ad meam editionem male circumferebatur, de inter-
polationibus in II, v. 337 et III, v. 312 Acta I, p. 358 seq. egimus.

Praeterca singulae codicum classes aliae ex aliis ita pendent,

LIV PRAEFAT10.

ut earum pretium in arte critica exercenda valde. diversum sit.
Habent enim iliac quinque classes, quas numeris 1 (l a et I b ), 11,
III, IV, V signavimus, hoc stemma:

Ilinc sequitur, ut prima classis ad Claudiani raplum Pro-
serpinae emendandum sola sit maioris momenti; nam cctcrae, qnas
numeris II, III, IV, V notavimus, (juod ad cognationem cum
archelypo attinet, locum tencnt secundarium, cum prior primae
classis particula (I a ) aliis codicibus non interpolatis ipsum arche-
typum repraesentet. Ergo praesertim cum classes II— V lacunosae
sint f severa artis criticae disciplina poscit, ut eas plane prae-
tereamus; nam scripturae, quas primae classis libris meliores hoc
vel illo loco praebent, pro librariorum coniecturis liabendae sunt,
quibus firmissimis nostrae artis fundamentis nisus facile careas.

Maiorem auctoritatem codici Vossiano n. 204, quern secundo
loco post Laurentianum classi I ft ascripsimus, tribuerc debemus
cum propter aetatem, qua exaratus est (sacc. XIII), turn quia
nonnulla vestigia prae se fert, quae satis doceant eum non om-
nino pendere ex Laurentiano.

Codices autem, qui ad alteram primae classis particulam (I b )
referendi sunt, aequo ac ceterarum classium libri longe post-
ponendi sunt Laurentiano, ut quae quasi iuniori cuidam stirpi
totius gentis adnumerari debcant. Quae cum ita sint, Claudiani
raptum Proserpinac ex tribus codicibus cmendasse satis habeo
Laurentiano et Vossiano, ad quos unum olim addidi, quern
optimum esse puto ex classe I b , C.udianum. Hos igitur libros
accuratius ex parte infra deseripsi.

Codex Laurentianus plut. XXIV sin. cod. 112, mcmbrana-
ceus in-8°, olim in bibliotheca ecclesiae Sanctae Crucis Florentiae
scrvatus. Hie liber continet mauu saeculi XI 'Setlulii carmina',
manu saeculi XII ineuntis c Statii Aclnlleida , , inde a folio 70*
manu saeculi XII vel saeculi XIII ineuntis 'Claudiani raptum Pro-
serpinae^ In tertio libro versum 157 statim v. 279—388 (IV, v. 57)
secuntur, deinde v. 158—278, qui denique excipiuntur a v. 389

Digitized by Google

I

PRAEFATIO. LV
448 (IV, v. 58 — 117). Quae versuum confusio hide cxorta est,

■ ■

quod interiores ultimi fasciculi schedae, quae folia 2—5 complectun-
tur, nescio cuius errore olim peroral sunt, id quod quomodo fa-
ctum sit, docet quam subiunximus iliius fasciculi dcscriptio:

[vera foliorum icriee] [ Mr io« quae nunc in codice

exitat]

fol. 1 = usque ad III, 157 fol. 1

fol. 4 et 5 = 158-278 fol. 2 et 3

fol. 2 et 3 = 279-388 fol. 4 et 5

fol. 6 mm 389-448 fol. G.

Mann secunda saeculi X II 1 scholia et interlinearia et marginalia
ariiecla sunt, quorum pauca maximi, pleraque vero nullius pretii
sunt.

Codex Vossianus n. 294, de quo vide quae supra diximus.

Codex Gudianus n. 228, nunc Cuelferbytanus, membrana-
reus in-4° saec XIII — XIV, continet Ovidii epistulas ex Pouto,
Slatii Achilleida, inde a folio 75* 'Claudiani raptum Proserpinae'.

Ad haec carminis de raplu Broserpinae ctnendandi praesidia
excerpta Gyraldina, quae ut in panegyricis emendandis maximo,
sic quod ad raptum Proserpinae pertinet, vix ullo adiumento
sunt, quippe quae paucos tantuin locos alTerant eosque ita com-
paratos, ut de textus emendationc et de vetustiorum huius car-
minis librorum, qui absconditi sunt, rationibus omnino nihil inde
rolligi possit. Quin etiam cum in cxcerptis Lucensibus ad raptum
Proserpinae nullae commemorentur variae scripturae, dudum mihi
suspicio movctur paucas illas scripturas ab Heinsio ex codice
Gyraldino prolatas aut errore viri doctissimi clarissimo nomine
ornatas, aut quod magis placet, ex alio quodam Gyraldino libra
esse haustas, non ex veterrimo illo, cui excerpta ad panegyricos
spectantia debentur.

lam vero accedamus ad ea, quae Maximilianus Bonnet in-
doctissima quaestiuncula de mea raptus Proserpinae editione
(Revue critique 1875, n. 27, p. 5—9) exposuit.

Primum constat me olim errasse, quod Parisinum codicem
ii. 7892 (saec. XV), quem vir doctus Derenburgius in meani
gratiam libcralissime insjiexit, priori primae classis particulae
tribui, nam I, v. 53 'fusis', unde collegeram librum cx meliore
fonte fluxisse, in litura tantum pro ^ensis' legi nupcr me docuit
Maximilianus Bonnet. Confirmal hoc codicis collatio, quam mihi
idem misit.

Digitized by Google

LVI PRAEFATIO.

At vero non eodera modo in aliis rebus assentior, quas vir
doctissimus 1. c. protulit, ut disciplinam rcfutaret, quam in codi-
cibus adhibendis instituendam esse putaveram.

Neque ipse quidem negare potest codicuni raptus Proserpinae,
quos ego in apparatu critico excussi, aliorumque quos vir doctus
ipse Lutetiae Parisiorum contulit, Laurcntianum longc optimum
esse. 1 ) Idem mox sensi immensum istum codicum campum, in
quibus carmen de raptu Proserpinae inest, multo sudore, ut ila
diram, persulcans. Hinc igitur ordiendum est. Oua ansa nisi
ularis, in talem variarum seripturarum labyrinthum innumera-
bilium fere codicum, eorum quidem plerumquc eodem saeculo
exaratoritm incidis, ut frustra lilum quacras, quod te ad lucem
reducat.

Neque vero umquam una ilia scriptura I, 53 'fusis* permotus
sum, id quod putat vir doctus, ut codices in classes dividerem.
Mea ratiocinatio hoc fere modo processit. Cum vidissem inter
codices, in quibus legitnr carmen de raptu Proserpinae, disccrnendos
esse libros integro$ et vario modo decurtatos, neque vero aetatc
unus dccurtatorum antecelleret, "omnes decurtalorum classes, prae-
sertim quia eiusdem recensionis vestigia prae se ferebant et eun-
dem archetypum referebant, pleniorum codicum parti esse post-
ponendas per se patebat. Quare quoniam ex magno librorum
numero, quotcumque eiusdem saeculi erant ut in apparatum
criticum reciperentur, fieri non potent, pauci cligendi erant.
Ante omnes vero Laurentianus ille, quo nemo ante me usus
erat, aetate qnadam el scripturarum probitale excellebal, de qua
in Ritscbelii Actis 1, p. 371 — 376 satis multa protuli, ut denuo rem
exponere supervacaneum viderelur. Unusquisque facile praeterea
in id ipse inquirere potest apparatum criticum raptus Proserpinae
oculis percurrens. Quid igitur aliud facere potui, quam ut aliorum
codicum auctoritatem ex Laurentiani libri auctoritate circumscri-
berem? Postquam vero mox intellexi codices Vossiano solo ex
parte excepto cum in aliis rebus turn in versu I, 53 omnes
omnino in deteriorem partem a Laurentiano discrepare, quid , ergo

1) L. c. p. 7 En tous cas, d'apres ce qu'on connait, on ne peut que
fcliciter M. Jeep de B'fitre attach^ principaleuient a L(aurentiauo) pour
conatituer son texte. L(aurentianus) n'est pas, a la verity, enticrement
exempt de gloses mises a la place da texte, ni meme de coniectarcs.
Mais, cn general, on reyoit l'impression, en T&udiant d'apres M. Jeep,
qu'il offire une tradition relativement tres pure.

Digitized by Google

PRAEFATIO. LV1I

vituperaveris, quod f fusis' illud (1, 53) integrioris nou dico rccensionis
— omnes- enim libri ex una eademque recensione fluxerunt —
sed integrioris lcctionis quasi symbolon noininavi? Profecto
valde dubito, quin cuiquam contingat, ut codieem quendam re-
periat, in quo I, 53 legitur 'pensis', in Hitschelii Actis I, p. 368
multis argumcntis a me reiectnm, maior bona mm ct novarum
scripturarum numerus lateatquam in nostra Laurenliano. Velim
videas librum secundum in Rufinum v. 135, ubi omncs libri
deleriores uno fere consensu pracbent interpolalam scripturam
'metahV pro 'columnis', ut nihil sciens de codice easu quo-
dam subito in iucem tracto nisi eum I. c. interpolationem islam
habere, per lovem maximum iurare possis ilium librum ad emen-
dationem Claudiani panegyricorum non multum vel nihil allaturum
esse; nam id uiium vitium plcraquc quoque alia vitia deterioris
classis in co exstarc nos docet certissime.

At si Maximilianus Bonnet miratus est, quod in Vossiano
el Gudiano codicibus nonnullis locis scripturae occurrunt, quae
accurate con venire non videantur cum slemmate, quod probavi,
id unum nunquam obliviscendum est, tales res mathematicorum
ratione non posse circumscribi. Nunquam nobis continget, ut
omnes illos casus exquiramus, quibus deleriores libri hoc illo
loco melioribus scripturis ornantur el versa vice, praesertim cum,
ut hie, maximus codicum ductus nos obruat et paene opprimat.
Quae cum ita sint, senlentia nostra de raptus Proserpinae co-
dicibus non refutatur, quod Parisinus n. 8205 et 8206 nonnullis
locis inter se discrepant. Etiam alii mulli, quos in classem l b
conieci, eodem modo inter sc discrepant, nec minus eidem
classi tribuendi sunt; nam nova quidem interdum afferunt, ea
tamen, quamquam non semper sententiam corrumpunt, ex librarii
cuiusdam arbitrio vel errorc exorta, ut uno plerumque oculo-
rum obtutu videre possumus. Quomodo vero nova eiusmodi
postea per alios libros sint dissipata, id investigarc profecto ne-
que placet neque necessarium est. Mini satis est intellexisse totam
classem I b communem fontem habere, quern [z] nominavi, nunc
absconditum, cum tamen baud dubie magis interpolation, quam
interpolatus* crat fons codicis Laurentiani, quamvis non negem
aliis temporibus alia bine illuc et versa vice potuissc a librariis
et criticis transferri.

lam vero nonnulla restant de codicibus Parisinis n. 8295 et
8296 (saec. XIII). Maximilianus Bonnet 1. c. p. 6 hos, ait, libros,
quos olim non adhibere potui, post I, v. 138 non lacunam ha-

Digitized by Google

LVIII

PRAEFATIO.

here, quam praebent nonullac classes, sed tantum I, v. 201 — 212
(v. 194—205) in iis deesse, praefationem ante librum III Iegi
in n. 8295, in n. 8296 non legi. Si hi libri vere sunt codices
in fine et in libio tertio integri nec decurtati, quod non dixit vir
doctus, quantum iudicare licet, ad classem I b referendi sunt.
Uterque liber ex eodem fontc fluxit, in quo nescio quo casu iam
duodecim illi versus exciderunt, ex qua lacuna utrum maior ista
lacuna I, v. 139—212 (v. 139—205) exorla sit necne ad rem
non pertinet. Quod vero n. 8296 praefationem ante librum 111
non habet, huic sententiae non resistit. Codicem enim nidi qua-
darn critica arte factum esse pulo, qua ductus librarius forlasse
signo in margine adiecto praefationem male inlerpolatam expunxit
et pro versu illo post HI, 279 interposito f Omnis honos recti
nobis sic fata recedit', quern cum aliis spurium iure habebat, sho
arbitratu scripsit f Haec ait et latura faces intrat nemus altom'.
Similia saepissime ubique occurrunt, ut iam universe supra dixi.
Discrepantia scripturarum autem, quani mihi Iiberalissime exscripsit
vir doctus, minime elficit, ut aliter sentiam. At quisque ipse iu-
dicet ex conspectu, qui in promptu est, infra expresso.

d. 8295

n. 8296

I. praef. v.

3

alnu

alnos

» n v -

11

irrupit

irrupit

n » v *

12

yonium

ionium

I, v.

2

trenario

tenario

v.

4

prophani

profani

v.

5

corpore

pectore

v.

10

strepitus

fremitus

•

v.

11

cicropium

ciclopum

extollit

attollit

V.

12

tritoplcmi

triptolemi

v.

15

liechate

ctalhe

v.

16

procedit

proccdi

hiachus

iachus

v.

19

machaonius

machaoniis

tirsus

tirsis

v.

20

famulanlur

famulatur.

Praeter orthograpliiam, quae nullius momenti est, in hac parti-
cula profecto nihil est, quod mihi repugnet; nam ne ilia quidcm
varia scriptura, quae gravior videtur esse, v. 5 Wporc' pro
'pectore' rara est in poetis latinis. Cf. In Ruf. II, v. 79. At

Digitized by Google

PRAKFATIO.

quocumque modo de hisce rebus iudicabitur, Laurentianum ex
loco suo removere codices Parisini nunquam poterunt.

Quae cum ita sint, nou est, cur rationem, quam prius se-
cuti sumus, relinquamus.

De cdilionibus pauca dicenda sunt. Omnes pro fundamento
habeut codices deterioris classis, ctiam prima Raphelcngii cdilio,
quam Scaligerum parassc iam Heinsius contendil el Rernaysius
confirmavit Mus. Rhen. XV, p. 163. Omnium optima editio prima,
quam fecit Heinsius, recensio habenda est cum nods anno 1650
Lugdtiui Ratavorum ex officina Elzeviriaua prolala. Minus ac-
curata est altera, quae ex eadem officina Amstelodami anno 1665
prodiit, Claudiani recensio ab Heinsio curata. Tertia transiit in
cditionem Rurmannianam 1760 Amstelodami typis expressam. Quae
editio propter notas variorum quae dicuntur magno usui adhuc
erat. In fine editionis invenimus vastum apparatum criticum
ex Heinsii scriniis imprudenter conflatum a Clercq van Jever.
Caspar Rarthius, qui priorem Claudiani recensionem anno 1612
edidit, alteram anno 1650 earn quidem ingeuti illo commentario
instruclam emendationi poetae non multum fructum tulit, sed
ex istis doctrinae spurcitiis, quas Rarthius undique coniecit, inter-
pretationi utilitatem quandam haurire possumus.

Editio, quam Io. Matthias Gesnerus paravit Lipsiae anno
1759, quamquam arti criticae, quam nunc exercemus, non satis-
facit tam praeclare interpretationi succurrit, ut ea omnibus
temporibus doctae et sanae interpretationis facta sit exemplar.

Commemoratione post Gesnerum dignus est Koenigius, qui
unum volumen Claudiani edidit, magis interpretationi quam emen-
dationi deditus, sed anxie semper Gesneri vestigia secutus.

Omnino nihil fecit Orellius, qui in usum seminarii in duobus
programmatis Turicensibus anni 1843 tria Claudiani carmina,
panegyricum de Olybrio et Probino atque in Rufinum duos libros,
edidit imprudenti et inutili Clercqii apparatu denuo sub contextu
frustra typis expresso.

Quae cum ita cssent, ipse novam Claudiani recensionem
suscepi. Studia quae in hunc usum feci, pluribus locis proluli,
in mea dissertatione anni 1869, in Museo Rhenano, in Ritschelii
Actis, in Rivista di filologia, in commentatione critica philologis
Lipsiae congregatis dedita 187& Omnia ea suis locis accuratius
indicata sunt.

Digitized by Google

LX PRAEFATIO.

Practcrca vero raptum Proserpinae edidi Augustae Taurino-
rum anno 1875, quem iam excipit haec plena Claudiani recensio.

Ex aliorum virorum doctonim studiis in Claudiani carmina
ante omnes laudandus est Paul, qui duobus programmatis (Gloga-
vicnsi anno 1857 et Berolinensi 1866) emendationi Claudiani
magnum f rue turn tulit. Nec minus Claudianum egregie adiuverunt
ea, quae Baehrensius, Goetzius, Bonnet, Barco protulerunt studia
mea iudicantes, quorum virorum doctonim observations in ap-
paratu critico suis unique Iocis accurate allatae sunt.

Paulo vctustior est disputatio, quam de nonnullis Claudiani
carminum anno 1848 edidit Hertelius in programmate Torgaviensi,
non sine frlictu a me hie illic adhihita. Honoris causa nomino
R. Nani, qui mea raptus Proserpinae cditione nisus edidit 'Al-
cune riflessioni sopra Claudio Claudiano e il suo secolo con sag-
gio di traduzionc del ratto di Proserpina', Bergamo 1875. Nihil
vero Cesare Rosa profecit, qui scripsit 'Claudio Claudiano saggio
critico-storico ? , Ancona 1873, quo de libro ipse iudicavi in Ili-
vista di filologia.

Sub finem commemoro me etiam in apparalum criticum re-
cepissc nonnullas Schraderi coniecturas, quas protulit Mauritius
Hauptius, Hermes V, p. 326 seq.

De metrica arte Claudiani.

Claudiani numeros tanta cum cura perpolitos esse, ut inter
praestantiores Romanorum versificatores referendus esset, cum
alii universe animadverterunt, turn praeclarissimis suis Me re me-
trica' studiis accuratam disciplinam secutus multis locis primus
demonstravit L u c i a n u s M u e 1 1 e r u s. Proptcrea vix pauca restant,
quae addam.

Praeter legitimam caesuram penthemimcrim, quacum saepis-
sime coniuncta hephthemimeris, quorum versuum exempla haecsunt:
Volvia inexhaueio | redeantia saecula motu
Blandius elato | surgant | temone iugales,

optinet semiseptenaria ita, ut incisio simul fiat post secundam
arsin et post tertium trochaeum 1 ), sicut in hoc versu
Sparge diem | meliore | coma | crinemque repexi.

1) Lucianu8 Muellerus de re metrica p. 186.

Digitized by Google

PRAEFATIO. LXI

Neque tamen desunt exempla hephthemimeris cum trithemi-
meri iunctae sine caesura posl terlium trochaeum, quos versus
caute satisque parce cum alios poetas turn Claudiauum usurpasse
iam testatus est Luciauus Muellerus de re metrica p. 201 seq. *)
Tales versus sunt:

Congeries | quid purpureas | effulta columnis (In Rut'. II, v. 135)

Concilium | qui perpetuia | crevere rapinis (ibid. v. 318)

Venator | sic attonitos | ad litora pisces (ibid. v. 377)

Sed didicit | non Aethiopum | geminata venenis (De cons. Stil. I, v. 351)

Aetherii j patris exemplo | qui cuncta souoro (ibid. II, v. 26)

Turn deinum ] patrem implorant et nomen inani (In Eutrop. II, v. 514)

Immensi j spelunca aevi j quae tempora vasto (De cons. Stil. II, v. 42G).

Cf. in Eutrop. I, v. 429, v. 440; in Eutrop. II, v. 386, v. 4G7,
v. 485, v. 565; de Stil. cons. I, v. 40, v. 47, v. 316; de Stil.
cons. II, v. 58, v. 114, v. 145, v. 153, ibid. Ill, v. 70, v. 95,
v. 128, v. 166, v. 339; de bello Getico v. 406, v. 565; de VI
cons. Hon. v. 149, v. 337, v. 624; epith. Pall. v. 88; de cons.
Olybrii v. 151; in Ruf. II, v. 437, Rapt. Pros. Ill, 282.

Saepius vero apud Claudianum occurrit haec versus forma
inelegantior:

cuius nonnulla exempla infra secuntur:

Pallida | defunctasque | vident | migrare catervas (In Ruf. I, v. 128)
Impetus | horribilisque | Metus | qui semper agentes (In cons. Olybrii

V. 78)

Cessat | purpureoque | ducem | perfundere nimbo (Epith. Hon. v. 298)
Utque est j ingenioque j loquax [ et plurima fingi (De bello Get. v. 227).

Eiusdem rationis exempla non pauca in promptu sunt, sicut: In
cons. Olybrii v. 255, v. 257, in Ruf. I, v. 128, ibid. 11, v. 8,
v. 58, v. 125, v. 136, v. 267, v. 312, v. 360, v. 430, de IV
cons. Hon. v. 57, v. 68, v. 370, v. 633, epith. Hon. v. 13, v. 91,
v. 212, de bello Gild. v. 200, v. 478, in Eutrop. I, v. 313, v.
491, in Eutrop. II, v. 205, v. 221, v. 328, v. 407, de Stil. cons. I,
v. 2, v. 71, ibid. II, v. 89, de bello Get. v. 315, v. 510, v. 550,
v. 590, de VI cons. Hon. v. 61, laus Serenae v. 194, v. 200,
Rapt. Pros. II, v. 225, v. 284, III, v. 252, IV, v. 23 (III, v.
354), Phoenix v. 95.

1) Lucianus Muellerus 1. c. versus sic, ut modo declaratum est,
distiuctos quadraginta duos numeravit apud Claudianum.

Digitized by Google

LXII

PRAEFATIO.

< Quae exempla omnia ita comparata sunt, ut quod terlio tro-

chaco finitum est verbum compleal totum pedem secundum.
Cf. Luc. Mueller de re metrica p. 200. Plerumque horum ver-
suum secunda ab initio uerba formant molossum seu choriam-
bum, quibus semper 'que' vel f ve' particulae sunt subiunctae.
Neque tamen plane Claudianus hac in re sibi constabat, quod
docet versus 14 de bello Gildonico carminis, qui sequitur:

Quo precor | haec effecta | deo? robuata vetuaque,

ad quem versum hoc in mentem revocaverim eum non incipere
a monosyllabo, sed potius a dactylo, cum, ul Lucianus Muellerus
optime exposuit 1. c. p. 187, 'verba sentiendi et declarandi in
enuntiato ab eis pendente, in quo insint media, quasi enclisi qua-
dam ita coalescant, ut prorsus unum efficere videantur sensum'.

Neque vero integri putandi versus sunt, qui leguntur de VI
cons. Hon., v. 109 'Respuit | auxiliisque ad proxima b<*lla ne-
gatis' et in cons. Olybrii et Probini v. 274 'Induat | autumnus-
que madentibus ambiat uvis'. Quorum prior non dubium est
quin scribendus sit 'que' deleto hoc modo:

Reapuit; auxiliis ad proxima bella negatis;

alterius vero, cum in 'madentibus' corruptela latere appaieret, sen-
tentiam et metrum particula inutili exstincta sic restituimus:

Induat, autumnus turgentibua ambiat uvis.

Eodem modo In Ruf. II, v. 118 nunc non dubito post 'bella-
trix* 'que' particula prorsus supervacanea deleta cum Vaticano
libro versum scribere:

Classica, bellatrix etiam nunc ira caleret,

quae quidem res me fugerat neque prius a me observala est quam
primi fasciculi typis iam expressi erant. Sic et hoc loco legitima
incisio exorilur.

At vero Vergilii imitationi talis debetur versus inelegans (De
bello Get. v. 183):

Sperchiusque et virginibua dilectus Enipeus,
cuius versus protypon exstat in Georgicis II, v. 487:
Spercheosque et virginibua bacchata Lacaeni8.

Sed ne vitavit quidem Claudianus prorsus versum sola tro-
chaica incisione dividere ex Graecorum magis quam Romanorum
ratione, sicut

Saepe ainu teueioque | per ardua colla volutua (In Ruf. I, 94)

Digitized by Google

PRAEFATIO.

LX1I1

Loricaa galeaaque | redundantea hyacinthia (De Stil. cona. II, v. 90),

qua de re cf. Luc. Mueller de re metrica p. 202.

Tantum vero abest, ut recte procedat versus 39 carminis
de Kilo, qui cum versu praecedenti ita adhuc circumferebalur
in editionibus :

Efflait Aegeo stagnantior, acrior alto
Ionio, aeaeque patentibua explicat arvi8,

ut contra, cum in optimo G. exstet 'scsc penden tibus', in V.

a

(sic: petenlibus) deterioribusque c seseque pa ten tibus' mutato
'acrior' iu 'auctior* scribendum sit:

Effluit Aegeo stagnantior, auctior alto
Ionio sese patientibua explicat arvia.

Multo vero inelegantiores videntur tales versus:

Planitiem tntoque includit pascua gyro (In Ruf. II, v. 126)
Nescit adhuc graviterque apprensa veate morantem (ibid. v. 381)
Nullus honos vanoque exutum nomine regem (ibid. v. 475)
Caeaariem pavidoque orantea rourmure Franci (de IV cona. Hon. v. 447)
Invicti clipeoque animosi teate leones (De bello Gild. v. 423)
Custodes aacroque adhibere ailentia aomno (In Eutrop. I, 418)
Excoluit multoque innexuit aethera limo (In Eutrop. II, v. 493)
Cum fremerent lacerumque alternia ictibua aucepa (De Stil. cona. 1, 282)
Auapiciia capitique errantia membra reponit (De Stil. cona. Ill, v. 129)
Exuerant Latiique audita clade ferocea (De bello Get. v. 364)
Nota Pharos flentemque attollena gurgite vultum (Ep. I, v. 57)
Tunc opibua totoque Heliconis sedula regno (Ep. II, v. 19)
Rura velim nulliaque exornem fructibuB annum (Rapt. Proa. Ill, v. 38).

Attamen dubium esse non potest, quin versus illi re vera
Claudiani stilo debeantur, quare cum omnibus in versibus eius
modi, quos supra contulimus, post terliam arsin 'que* subiunclum
esse videamus, per elisionem 'que' cum verbo sequent! non in
unum coalescere puto, sed e finali prorsus in pronuntiatione ab-
iecto versus ut infra significavi rccitatos esse:

Planitiem tutoqu' includit pascna gyro.

Ita fit, ut legitima incisio, quam(piam lenior, satis sentiatur.
Hue etiam In Eutrop. II, v. 381 'Corporis exiguusque animi
doctissimus arbis' referendus est, cui ut bene currat, hephtbemi-
merim non sufficere satis constat, nec minus qui legitur versus
bell. Get. 585 f Finxerat immanique oculos infecerat Ira*.

Neque vero scripsit Glaudianus versum, qualem olim ipse

♦

Digitized by Google

LXIV PRAEFATIO.

vulgatam scripturam celerius secutus, Rapt. Pros. HI, v. 103
edidi:

Indulges Phrygiasque etiamnum interstrepis urbes,

sed recepta mea coniectura (cf. ad h. 1.) retinendum quod habet
Laurentianus liber:

[In saeva choreis]
Indulgeus Phrygias vel nunc interstrepis urbes 1 ).

Nunc ne id quidem defenderim, quod typis exprimendum
olim curavi ibid. v. 217:

Induitur digitisque at to nipt at mollibus arcum,

iamiam ex Gudiani codicis auctoritate 'digitis' restituto totum lo-
cum ita legens:

Nunc arm a habitumque Dianae
Induit et digitis attempt at mollibus arcum,

quo modo copula servata legitima, qua opus est, efficitur iucisio.

De exitu versuum notandum, seraper fere Claudianum in fine
hexametri usum esse vocabulis trisyllabis vel disyllabis praeter versum
161 carminis de cons. Stil. lib. I, qui exit in Wciduus Sal*. Hue
referendi sunt etiam fines tales 'fas est* (Rapt. Pros. Ill, 27, de
cons. Stil. H, v. 201), 'in te' (epith. Hon. v. 314), 'per te' (de
cons. Stil. II, v. 392) Mile est', de cons. Theod., v. 227, ubi
'est' male deleverat Heinsius nec minus de cons. Theod., v. 308
'si quid', pro quo nonnulli editores. maluerunt sine causa 'quid-
quid'. Omnia cnim quae attuli exempla enclisi satis excusari ne-
mo nescit. In Ruf. II, v. 416 pro Six turn', quod prius saepius
typis exprimebatur, cum Heinsio restitui 'vixdum'.

Elisionem longarum seu mediarum vocalinm Claudianus non
vitavit. Initio versus non raro legimus 'Ergo' in brevi elisum,
sicut In Ruf. I, v. 170 'Ergo animi', De HI cons. Hon., v. 151
'Ergo age', In Eutrop. II, v. 354, de VI cons. Hon., v. 265
'Ergo ubi'*), De cons. Stil. II, v. 223 'Ergo avidae', In Ruf. II,
v. 216 'Cedo equidem', Rapt. Pros. HI, 262 'Ultro ad', etiam
bell. Get. v. 532 'Fregi Alpes'. Vel in uno versu Claudianus idem
verbum adhibuit in brevi elisum, et non elisum longa finali ser-
vata; sicut de bello Get. v. 338:

Ambo habiles remis ambo glacialia secti. 3 )

1) Cf. Max Bonnet, Revue critique 1875, n. 27, p. 8.

2) Cf. Lucianus Muellerus d. r. m. p. 281.

3) Cf. ibid. p. 48.

•

Digitized by Google

PRAEFATIO

LXV

Praetcrea vero syllabae in longa elisac etiam saepius apud Clau-
dianum occurrunt, quam putasse videtur Lucianus Muellerus. Quam-
quam In Ruf. I, v. 57 'tencbroso carcere' pro 'tenebroso in carcere',
ibid. II, v. 90 'funesto tnrbille , pro 'funesto in turbine* ex rodicibus
lam ab Heinsio iure restitutum est, neque amplius In Ruf. II, v. 103
legitur interpolatum illud 'tranquilla in pace locatis' pro scriptura
unicc vera 'tuta sub pace relictis', praetcrea a me De hello Gild.,
v. 507 ex codicibus optimis 'Humanac specie' pro 'Humanae in
speciem' cmendatum est, tamen multa longarum syilabarum in-
tegra restant exempla. Sic durius paululo spondiaca in arsi et
acuta syllaba sunt elisa De cons. Theod., v. 159 'Quis vero in-
signeIn , , In Ruf. I, v. 349 'Sic fatus campo. insiluit', de III cons.
Hon., v. 51 'nimium pugnae inflammaret amorem', ubi Heinsius
eiegantius quam vcrius tcmplavit 'nimio pugnae flammaret amore',
de cons. Stil. II, v. 31 'tenens sese omnibus actis', pro quo qui-
dem illud 'tenet' quod G. praebet respiciens nescio an minus .
dure legendum sit 'tenet seque omnibus actis'. Accedit de cons.
Stil. I, v. 197 'Quern ferro alloquiis', ibid. Ill, v. 339 'Non illos
taedae ardentes', Hystrix, v. 42 'sese utitur arcu', Rapt. Pros.
Ill, v. 282 '0 templis Scythiac atque homines', epigr. XVIII, v.
13 'Quid falso insontem', de cons. Stil. Ill, vf 347 'Qui secti
ferro in'. ^

At Claudiano alienum est, quod de IV cons. Hon. v. 327
editores olim fere omnes defenderunt 'fraudi accommoda vallis',
pro quo ex codicum auctoritate sine longac syllabae elisione
'fraudi commoda vallis' recipiendum est. Commemoratu deniquc
dignae etiam elisiones sunt, quae occurunt In Ruf. II, y. 215
'Vos arsurae urbes', ibid., v. 230 'vibrato imponere ferro', In
Eutrop. II, v. 471 'spectari e puppibus urbes', Rapl. Pros. Ill, v.
82 'tenebroso obtecta recessu'.

Neque vero Claudianus iambicae vocis elisione usus est,
quam Rapt. Pros. II, v. 86 coniectura olim poetae vindicavi, id
quod suo iure vituperavit Maximilianus Bonnet, Revue critique
1875, n. 27, p. 8. De cons. Theod. autem v. 183 'Collectam-
que din ct certis' quod scripsi in contextu, vix Claudiani est,
qnare inter addenda indicavi nunc me 'Collectamque diu, certis'
cum nonnullis deterioribus libris scrillere, hoc loco demonstran-
tcm me quoque senescere in dies addisccntem. Praeterca vero
praesertim cum ne id quidem codicibus confirmatnm sit, quod
olim in cditionibus circumferebatur Rapt. Pros. Ill, v. 281
'lam Veneri et sociis', pro quo 'lam Vcneri iunctac' restitui,

. Claud. Carm. e

Digitized by Google

LXVI

PUAEFATIO.

nunc non amplius servamus ibid., v. 248. 'Aggredimur subito et
casus scitamur exiles', sed 'et' deleto scribinms 'Aggredimur su-
bito, cjisus scitamur eriles'.

Monosyllaborum elisionem Claudianus non amavit. Ergo non
dubito, quin id quoque quod In Ruf. II, v. 124 in contextu re-
cepi 'Vix Alpes transgressus erat, nec iam amplius errat', me-
lius ita procedat 'Vix Alpcs transgressus erat, non amplius errat'.
Nam quae cxstant exempla in carmine de bello Getico, v. 11 'Ut
vinci didiccrc semel. Quod si ardua Tiphyn' et Hystrix, v. 44
'■Quod si omnis nostrae paulatim industria vitae' ad spondiacorum
potius vocabulorum elisionem referenda, cum 'Quod si' ita sen-
tentia coalescant, lit etiam scripserim 'Quodsi' in unum con-
iunctum. Eodcm modo In Ruf. V, 230 'Quisnam audct' accipien-
dum esse ne verbo quidem opus est. Quare in carmine de
Torpedine v. 10 non licet cum Raelirensio (Fleckeis. Ann. 1872, p.
501) scribere 'et tactu confisa suo iam immobilis baeret\ Neque
audeo de cons. Stil. II, v. 249 'menlitnr*, quod codices praebent,
servato lenissima mutationc emendare 'Caerulus, Oceani qui
aestum mentitur, amictus', quamquam bene scio apud alios 'qui'
elisum non ofl'endcre. Sed inelegantiorem versus formam ex-
cusans scribere malui 'Caerulus Oceanique aestum mentitus ami-
ctus', mutato quidem 'mentilur*, altame^ 'que' servato.

Ante caesuram legitimam syllabae productio apiid Claudianum
aliquanto saepius invenitur, quam putabat Lucianus Muellerus 1. c.
p. 332 nondum adiutus apparatu critico subtilissimis bisce stu-
diis prorsus sufficiente. Nam praeter tria exempla -r- neque
enim tertium dubiumst, cum carmen n. XCI Claudiani sit, ut
optimorum codicum aucloritas nos docuit — praeter ilia, dico,
exempla a d#ctissimo viro allata iamiam acccdit versus 68 cpi-
thalamii Honorii:

Et platano plat anus alnoque astibilat alnua.

Quern versum ego tandem restitui ex optimo Vaticano libro, cum
Laurentianus praebeat 'platanus platanis', undc indoctus quidam
librarius coniecit 'platani platanis', quamquam hoc loco pluralis
numerus ineptus est. Neque puto me errasse in raptu Proser-
pinae HI, v. 145 olim Laurentianum codicem secutum, qui ver-
sum ita praebet:

Ne furtum pateat homini neu praeda colubris,

cum alii 'iaceant' vel 'pateant' minus apte legant.

Hue fortasse pertinet etiam In cons. Olybrii v. 227, ut legen-

Digitized b

PEAEFATIO.

LXVII

dum sit 'Qua medias genitalis interfluit alvcus urbes', cum nunc
cautius scripserimus vocibus tralatis 'Qua gcminus medias inter-
fluit alveus urbes'.

Incisionis vi syllabam productam. esse constat etiam De cons.
Stil. I, v. 157:

'Armenius hie picta Saces fucataque Medus,

ubi 'Armenius' omnibus codicibtis certissime firmatur, neque sub-
cedit, ut Lucianus Muellerus suspicatus est, ulla scripturarum
disturbatio.

De cons. Stil. I, v. 238 'Quos dedcris: acie' facile excusa-
tur turn sententiae interstitione, turn pacnultima saepius apud

poetas producta in formis 'dederimus, dederitis'.

'Phoebus' autem, quod olim legebalur de cons. Stil. II, v.
441 a Luciano Muellero d. r. m. p. 332, Claudianum non ad-
hibuisse ex optimis codicibus, quos contulimus in apparatu cri-
tico, unusquisque. celeriler intcllegct.

Iliatum Claudianus fugit 1 ) neque admisit nisi post inter-
iccliones, sicut Rapt. Pros. Ill, v. 189 'Hcu, ubi\ Nequit vcro pro-
bari, Heinsium, quern plerique secuti sunt, de cous. Stil. Ill, v. 1G7
ex melioribus libris gravissimum biatum restiluisse 'Numae huic';
hie enim cum Laurentiano codice quin scribendum sit 'Numae
■est huic', dubitari non potest, praesertim cum pauca, quae ex
Claudiano attulisse sibi visus est Heinsius ad hiatum excusandum,
omnino falsa sint.

Sic etiam de cons. Stil. I, v. 110 rectissime Gyraldi codex
tradidit 'Nee vaga Chunorum^ quamquam alii libri scribunt 'Hu-
norllm , perverso hiatu admisso, nee minus In Eutrop. II, v. 338
'Si Chunus' legendum, quam scripturam facillime eliciendam esse
ex 'Sin hunus* seu 'Sic hunus', quod meliores libri defendunt, apparct.

Vexavit vero Claudianus interdum nomina propria, ut metro
accommodaret. Sic Tpt/StyiAdog' in 'Tarbigilum' mutavit; cf.
In Eutrop. II, v. 176 et ibid., v. 432, neque iure Heinsius Grae-
cos magis secutus maluit ' Tribigilus quia an prima brevis sit
ncscimus. Paenultima corrcpta 'SyphO^em' poeta adbibuit de bello
Gild., v. 91. Etiam 'Theudosius' pro 'Tbeodosius', quod quidem
uno consensu codrbes defendunt, a Claudiano scriptum propter syni-
zesin cum Luciano Muellero d. r. m. p. 268 certissime puto, quam-
quam bene scio apud Graecos ftsog, fcov cet. interdum syna-
locphen concedere. Cf. Krueger Gr. Gr. II, § 13, 1 seqq.

-

1) Cf. Lucianus Muellerus d. r. m. p. 311.

e*

Digitized by Google

LXVUI PRAEFATIO.

Praeterca Claudianus qaam maxime synizcsin vitavit, ne-
que, ut Lucianus Muellerus voluit d. r. m. p. 255, In Eutrop.
I, v 412 f cisdem' scribendum est, sed 'isdcm' cum optimis co-
dieibus, qui etiam verborum ordincm mutant.

Liberius primam corripuit pauris loeis Claudianus in com-
posite verbi 'iacerc', sicut Rapt. Pros. Ill, v. 134 'sftjricit', dc
IV cons. Hon., v. 365 '(.bids'; sed In Eutrop. I, v. 306 'subigit'
cum Bruxellcnsi ct Vossiano codicibus malui, quam 'subicit' pri-
ma corrcpta ex Vaticani et Laurentiani auctoritatc frustra defen-
sum a Paulo Quaest. Claud. 1806, p. 33.

Prorsus alicnae a Claudiani carminibus sunt formac verborum,
quae secundae coniugationis sunt, ex tertia coniugalione flexae,
sicut Metergit' pro Metergct', 'detergunt' pro 'detergent' cel., quas
formas, quamquam Vergilius et alii poetae saepius adbibuerunt,
etiam apud Claudianum deteriorcs libri et ediliones tenent, ubique
repellunt optimi codices, imprimis Gyraldinus.

Pauci denique loci digni, qui commemorenUir, restant, ubi
Claudianus metri gratia formis usus est paulo inusitatioribus. Sic
In Eutrop. praef. II, v. 23 legitur ablativus Seteri', quod idem
exstat ibid. II, v. 11 (videtur quidem is versus intcrpolatus), et
v. 232 (cf. Stat. Tbeb. I, v. 300); de cons. Slil. I, v. 191 f quis'
pro f quibus'; in Ruf. II, v. 408 genctivus 'superum', quam for-
mam genelivi vix alibi apud Claudianum in veneris; quin etiam
dativus singularis in u exiens servatur epith. Hon., v. 50 r gressu\

Sub finem trains quaestiunculae brevitef commemorctur, quam-
quam ca res ad artem metricam non spectat, Claudianum non raro
in enuntiationibus interrogativis 1 obliquis, quae dicuntur^ indi-
cativum pro coniunclivo posuisse nequc veritum esse ex una
construclione in alteram transire. Quod uictum est de IV cons.
Hon., v. 266 seq.

Sed coraprime motus,
Nec tibi quid liceat, sed quid fecisse deccbit,
Occurrat mentemque clamet respectua honesti.

Idem occurrit de cons. Theod., v. 95, sed versa vice, nec minus
Rapt. Pros. I, v. 25 seq. Hue spectat eliam In Ruf. II, v. 387
'Unde redi ncscis', fortasse In Ruf. I, v. 142 (cf. app. crit. a.
li. I.) et Gigant., v. 16—20, quo de loco vide quae exposuil
Hertelius in programmate Torgaviensi 1848, p. XV.

Hoc loco addam, ubi Gyraldinus codex et excerpla Lu-
censia accusativum in is pro cs praebent, id quod non raro fit,

Digitized by Google

PKAEFATIO.

LXIX

ine semper religiose antiquam formam restituisse; nequc vero
idem faeere ausus sum, quibus locis eas forma s tantum Vaticanus
servavit, is quidem multo receiilior autiqiiissimo Gyraldi libro.

V.

Nonnulla de fide historica ClaudianL
Ex us, qui dc Claudiani fide historica siilgulares libros
scripserunt, imprimis laudandi sunt Edmund us Vogt 1 ) et lo-
an nes Her man n us Ney*). Quorum ille suo iure p. 5 dis-
ceptavit ne potuisse quidem, etsi voluissct, Claudianum rerum quasi
externa corpora Iaedere, cum auditores vel lectores recentissima
eas tenercnt memoria neque coram his plane mentiri liccret.
Alter vero (p. 37) Claudiani expositioni non minus summam
fidem tribuit, neque eius auctoritatem minoris aestimat, quam
Zosimi, aliorum, qui eius aevi menioriam tradiderunt. Uterque
suam sententiam probare studet ceteris fontibus cum Claudiani
carminibus accurate et caute collalis (cf. Vogt p. 14, Ney p. 5).
Quo munere Vogt eo modo functus est, ut tamquam breviarium
Stilichonis aetatis memoriae de e'oque viro vcterum scriptorum
iudiciorum componeret, Ney vero ita, ut vitam et res-gcstas Theo-
dosii comitis, Theodosii magni imperatoris, Arcadii et Honorii
inde ah anno 395 usque ad annum 404 p. Chr. ex Claudiani
carminibus enarrarct et aliorum, imprimis Zosimi locis ubique
illustraret. Quos locos quia non exscripsit vir doctus, librorum
mole tamquam obruti satis inipedimur, quominus eius ratiocina-
tionem probare possimus. Praeterea vero undique rebus sub
certis titulis congestis non ei contigit, ut Claudiani rarmina re
vera cum pulvisculo exhaurirel. Vogt autem universe magis poe-
tae fidem iuvestigarc studebat, quam omnes res ab eo narratas
singulas ex ordine examinare. Idem eontendit vir ductus in pro-
grammatc Coloniensi anni MDCCCLXX, quod inscribitur c Die po-
litischcn Bestrebungen Stilichu's wiihrend seiner Verwaltung des
westromischen Reiches. Erster Theil. Einleilung und Quellen'.
Quam parliculam quod sciam nondum altera secula est.

Quomodo alii viri de Claudiani lide historica senserint, bre-
viter Ney in suo libello p. 5 expooit, ad quern locum lectores re-
legasse nunc satis habeo.

1) De Claudiaui carminum quae Stiliconem praedicant fide historica.
Dissert. Bonnensis MDCCCLXIII.

2) Vindiciae Claudianeae sive de Claudii Claudiani fide historica.
Dissert. Marburg. MDCCCLXV.

■

LXX

PRAEFATIO.

At vero iiunquani ad finem liuius quat'slionis pcrveniemus ;
nisi omnia Ciaudiani carmina, quae ad rerum gcstarum mcmo-
moriam spcctant, ab initio usque ad exitum gradatim cum bistori-
corum tcstimoniis comparaverinms. Sic demum Oct, ut non tantum
Ciaudiani tides universe probetur aut reprobetur, scd ut cognoscamus,
quomodo de iis rebus iudicandum sit, quae a Claudiano solo tra-
dilae sunt. Nam nemo negabit, omnia quae Claudianus de rebus
gestis narrat, si aliis testibus prorsus confirmantur, noii esse,
quare in suspicionem voccmus ea, quae casu alii in suis libris
praeterierunt. Quae inquirendi ratio paulo difficilior est, quam
viri docti supra laudati videntur sensisse, quoniam de auctoritate
nonnullorum scriplorum, quorum testimoniis, ubicumque occasio
oblata erat, omnes ex arbitratu suo ad Ciaudiani fidem probandam
usi sunt, singularia studia a nullo fere hactcnus adhibita sunt.

Ergo quantumcumque qui Ciaudiani fidem exploraverunt
profecerunt, quaestio nondum ad finem perducta est, sed denuo
suscipienda.

Meae sentcntiae interpres sit is qui sequitur rerum gestarum
conspectus, quae a Claudiaim in carminibus in Eutropium ex-
ponuntur e.t a Zosimo ubique confirmantur. Quo quidem histo-
rico, qui h. 1. ex Eunapio bausit, nemo de eunucbi turpi memoria
accuratius et copiosius egit, ut pauca modo ad Ciaudiani fidem
probandam aliunde sumamus oporteat.
In Eutrop. I, v. 154 seq.

Donee Abundanti furiis, qui rebus eoia
Exitio primoque sibi produxit, ab iiuis
Evectus stabulis summos invasit bonores.

In Eutrop. I, v. 167 seq.

Nullius Entropius quam qui so protulit ante
Dereptas possedit opes nullumque priorem
Perculit exsilio solumque hoc rite peregit,
Auctorem damnare suum.

*

Zosimus V, 10, 6

ayev xotvvv avxbv xal xaxa AfiovvdavxCov (p&ovog xs
bfiov xal 7tXeov£^ia. — STteidrj xal xovxov EvxQomog
i}(iovXiq&r] xrjg ovOiag re o^iov xal naorjg xinrjg exizsGelv,
iygacpe phv xavxa 6 flaaiXtvg' a%y\Xav veto 61 *A$ovv-
tidvxiog xav (iaOiXetov, oixtjGiv xrjv iv Ooivixy Ziti&va
la%G)v xal iv xavxi] xbv koinbv %qcvov fofiicaxag. Cf.
Eunap. cd. Bonn, p. 87.

PRAEFATIO. LXXI

In Eutrop. I, v. 170 seq.

Postquani obsitus aevo
Semivir excclsam rerum sublatus in arcem
Quod nec vota pati nec fingere somnia possent,
Vidit sub pedibu8 leges subiectaque colla
Nobiliuin tantumque sibi pcrmittere fata,
Qui nihil optasset plus libertate niereri,
lam iam dissimulat dominos alteque tumescunt*
Serviles animi.

In Eutrop. 1, v. 229 scq.

Iamque oblita sui nec sobria divitiis mens
In miseras leges hominumque negotia ludit.

Zosimus V, 8, 4

Evrgoitiog 81 ndvxag, av si xig Xoyog, ixnodav xaxa-
atfjoaL fiovXonsvog, ag av iirjdslg tzsQog nXr\v avxov
flaGiXei nccQadvvaiStevrj.

ibid., 10, 5

Mt&vav 8h rjdt] ra nXovxa xal ivtcQ xd viyr\ xjj (pav-
xaoia (ptQE<s&ai Soxcav 6 EvxQomog.

In Eutrop. I, v. 178 seq.

rrocerum squalore repletus
Career et exsulibus Meroe campique gemiscunt
Aethiopum: poenis horainum plaga personat ardens.
Marmaricus claris violatur caedibus Hammon.

Zosimus V, 9, 3

oQyavov imxijSiiov EvxQomog eig xfjv xaxd Tinatiiov
Gvxoyavxiav xbv av8g?t xovxov evgav iCxt\6i xaxiqyoQov
avxa yQa[i[idxia Seixvvvta if>ev8ri —

ibid. § 7

Tipdctog 8e ttj 'Odoeag oixrfiei jtaQado&elg djtrjXavvexo
(pvXaxrjg avtbv Srjuoaiag 7iaQaiteiiizov0r]g.

ibid. §9

<ptflir} 81 ofiag eig anavxag fjst, itagd Hvaygiov xov itai-
8bg rjQitda&cu Ti[id<Siov Xe'yovaa 8ta<pvyovxog tovg icxaX-
pivovg eig dva^xrjtJiv avxov xal 8id xivov agndoavzog
tbv naxiqa XrjGxav. aXX* ei'xe aXrj&ij zavxa i]v, ei'xe
EvtQoitCu ^aot^ofifvot xavxa ev x& itXifoei SiiamiQav,
ovx e'yvto xlg xb Oaylg, nXr\v oxmsq ovze Ti[icc0iog owe
Uvdygiog t% exeivov %Eyr\va<$iv.

Digitized by Google

LXXII PRAEFATIO.
In Eutrop. I, v. 192 scq.

Vis nulla cruentam .
Caatrat avaritiam : parvis exercita furtis

Peccat in orbe manus cet.

* Zosimus V, 10, 5

EvxQomog iv anaQi 6%B8bv xolg ifrveoiv sl%s xovg xa
rcQHTTuutva itolvitQaypovovvxag xal onag ZxaOxog t%oi
xv%i\g' xal ovde r\v xa%d%a% o pi] xgrjiidtcav avra xbq-
dog inriysv.

Zosimus V, 12, 3

she yccQ xxr)fia itEQifiXeitxov r\v xivi xav vitrjxocov, eig
ftaxsQOv xovxav (scil. 2LxtU%a>vog xal EvxqquCov) [itxe-
xC&exo deanoxsiav xal %QV<3og Sh xal agyvgog aitag ix
xmv TtQoxEQOv i%6vx(xiv dg avxovg i$qu.

In Eutrop. I, v. 281 seq.

Geminam quid dividis aulam
' Conarisque pios odiiS committere fratres?

ibid., v. 397 seq.

Alio Phoebi de cardine surgunt
Crimina, ue toto conspiret corpore regnuin.
Gildonis taceo magna cum laude retectam
Perfidiam et fretos eoo robore Mauros.

Zosimus V, 11, 3

rUdava TtaQaxQjjtia Tta<SY\g t%ovxa xrjg vnb KaQxqdova
Ai$vr\g xr)v rjysftovtav oixeiaad^evog dytaxrjot, dice xov-
xov xr)v xdgav xrjg 'Ovagiov fiaGiXeiag xal xrj '^Qxadiov
itQO<Sxiftr](5iv.

In Eutrop. I, v. 317 seq.

Exhorruit annua
Nomen et insanum gemino prod a mat ab ore
Eunuchumque vetat fastis accedere ianus.

In Eutrop. II, praef., v. 13

Ablato penitus respirant nomine fasti.

Codex Tlieodosianus L. 9 t. 40

Erepto splendore eius (scil. Eulropii) et consulatu a telra
illuvie et a commemoratione nominis eius et caenosis sor-
dlbus vindicate, ut eiusdem universis actibus antiquitatis,

Digitized by Google

PRAEFATIO. • LXXII1

omnia mutescant tempora, nec eius cnunicratione saeculi
nostri labes appareaL Cf. Zosim. V, 18, 1.

In Entrop. I, v.' 109, In Entrop. II, praef. v. 2, In Eutrop.
II, v. 561 Entropium ad patricii dignitatem elatnm esse poeta
testator.

Zosimns V, 17, 6

EvTQomog sig dxQotarov rjxcov %dr} dvvdfisag, &<ste —
xai utirj&rjvai tr} tav naxQixCav agta.

In Eutrop. II, praef. 27

Suppliciterque pias huiuilis prostratus ad aras.

Zosimus V, 18, 2

6 ds (EvtQomog) dQOfiatog inl rtjv tav XQiattccvaiv i%<6-
qt}(Ssv ixxlrjCtav, fxovOav txeivov to aGvAov;

In Eutrop. II, praef. v. 51 seq.

Improbe, quid pulaaB muliebribus aatra querelis,
Quod tibi sub Cypri litore parta quie* ?

Zosimus V, 18, 3

i£aQ7cd0aweg avtov slg trjv Kvngov ixnipnovGiv , vnh
<pvkuxi]v axQifirj xnrcc6T^(jc(vreg.

In Eutrop. II, v. 92 seq.

huic (sorori) curaa et claiiBa palatia mandat,
Ceu stabulum vacuamque domum.

Zosimus V, 12, 2

6 de {EvxQOTiiog) xvguvav 'sfQxadiov xa&antQ (iooxq-
(latog.

In Eutrop. II, v. 112—472 bellum, quod eunucho consule
contra Tribigildum scu Tarbigilum in Phrygia geritnr, pocticc
narrator. Quae narratio plane convenit cum longa Zosimi descri-
ptione V, 13 seq. lies commemoratione dignissimae infra col-
latae sunt eadem, quam supra secuti sumus, ralione.

In Eutrop. II, v. 153 seq.

Ostrogothis colitur nrixtisque Grutbungis
Phryx agtr. Hos parvae poterunt impellere causae
Iu scelua.

Digitized by Google

LXXIV • PRAEFAT10.

Ibid. v. 176 seq.

Tandem Tarbigiluui — Geticae dux improbus alae
Hie erat — aggreditur (scil. Belloua).

Zosimus V, 13, 5

t}QX £ & (TQifilyiXXog) ov Ptoyiaixav iXav, dXXd fircQ-
fiaQav ividgvptvav xtj Ogvyia jrapa fiaoUtag xr\y zov-
xav Xafiav inipeXiiav.

ibid. v. 178 seq.

Viao turn forte redibat
Eutropio vacuus donis feritasque dolore
Creverat

1 1 Miir rem Gainae tautum, Tribigildi socio , Zosimus tribuit,
quae- discrepantia est nullius momeuti, ut patct, V, 13, 1 seq.
Tfjg d£ fictOiXtCag ixcttsQtod'Sv ovGrjg hf xovxotg, a7tavx£g fitv
oi xi]v y£Q0v6tav nXrjgovvtsg, inl xtj rcHv JtQay^idxov idvG%£-
qccivov xaxovxCa' oi>% rjxiGxa dl rai'vrjg, ovte trig ng£(S§v-
t£QC3 jtQEnoviSrjg tixQaxyya xi^irjg a^iov^isvog, ovte dagEccig
aith]<StCctv tfinkijcca pccQfiaQixtjv dvvdfiEvog. — inl xovxoig
d%&6nsvog xoivavov noulxai Tqifiiyikbov xqg axtyeng.

Quod exemplum poeta in transcursu afl'ert II, v. 214 seq.,
ut deiuonstrct eum, qui foedera mmpat, eunuchi consulis aetate
ditarij eoufirmat Zosimus: *

In Eutrop. II, v. 214 seq.

Vastator Achivae
Gentis et Epirum nuper populatus inultam
Praesidet Illyrico.

i

Zosimus V, 27, 1

'AXXagixog dt, in£idt] avex&QtitisV) g nQOHQr\xai j^ot, xijg
IlsXoiiovvrjoov xal xqg aXXrjg onoOrjv 6 '^xsXaog noxa-
[ibg dtatfgtf, diaxQiflcav iv xalg 'HnuQoig, rjv otxovOi
MoXoxxol xe xal ©£(SnQGJxol xal oo*ot xd pixQiQ Exidttp/VOV
xal TavXavxltov olxovGi %cogCa.

Post Phrygiae descriptionem barbarorum impetus a Claudiano
adumbratur v. 274 seq.

Taletn cum Phrygiam Geticis populatibus uri
Permisere dei. Securas barbarus urbes
Irrumpit facilesque capi. Spea nulla salutis,

Digitized by Google

PRAEFATIO. LXXV

Nulla fugac. Putribus iam propugnacula saxia ■
Longo corrueraut aovo pacisquo senecta.

Zosimus V, 13, 6

itccQcdafimv $h (TQifityildog) xovg fiagpaQovg, av xrjv
fjys^ioviav (t%EV, anavxct infoi xa iv niac), yovov (iiv
avdgav rj yvvccixav 7} naidimv ovx a7is%6(ievogi xa de iv
noel Irji^ofievog' iv okiya XQovcj xoOovxo itkijd'og <Svv-
i\yayEV otxExav xal alXcag cc7t£QQtfi(iiv(x)v av&Qcincov, aOxE
dg E0%axov xivdvvov xr\v *A<siav aitadav anayayEiv.

. »

In Eutrop. II , v. 294 seq.

Frustraque Lyaei
Non defen8uro8 implorat Lydia thyrsos.

Zosimus V, 13, 7

r\ xe yaQ Avdia ndarjg ivEninXr\<Szo xaQa%rjg cet.

•

In Eutrop. II, v. 325 scq. poeta eunuchi belli consilium
iocose depingit. Cuius consilU disciplinam quantumcumque Clau-
dianus in ridfculum delraxit, attamen Leo, qui ab cunucho dux
creatus est, accurate a poeta adumbratur, qualis eral.

In Eutrop. II, v. 376 seqq.

Emicat cxtcmplo cunctis trepidantibus audax

Crassa mole Leo, quern vix Cyclopia solum

Aequatura fames, quern nou iciuua Celaeno •

Viuceret. Hiuc noinen fertur meruisse Leonis.

v. 386 seq.

Tunc Aiax erat Eutropii lateque fremebat,
Non septem vasto quatiens umbone iuvencos;
Sed quam perpetuis dapibus pigroque aedili
Inter anus interque colos oneraverat alvum.

Zosimus V, 14, 3

Aiav fi£v ovv 6 xoig xaxa xr\y 'Atiiav tfufi/ite/Sifxo'o'fc fior}-
frrjdai fa%&E(g aQExrjg plv ovd* rjOxivoaovv (lETEilqyEi
- tizQctrriyixijg 1 ) oud' akkov tivbg a&ov 7tQog xovxo xv%rjg
avxbv ayayEt, %\r\v oxi jtQog EvxQomov ei%ev otxEtcog.

Zosimus V, 16, 10

b (Aiav) dl avEi(iivog av cpvGEi xal XQveptj itcctirj*) xbv
$iov ixdsdcaxag, o/ico? inoist xb xeXev6(ievov.

1) Cf. In Eutrop. II, v. 419 seq.

2) Cf. In Eutrop. II, v. 406 seq.

Digitized by Google

LXXVI

PRAEFATIO.

Suidas s. v. Aicov.

ovxog 6%Qaxr\ybg iitttMpfrrj itccQa Evrgoniov tov evvov%ov
Tiara xcov fiaQfiaQiov' svxoXog cov xal dice ptXazrjv pt&rjg
evnaQCiyayog* r\v yap avra to avdgeiov inl tovxco Gvv-
rjvayxaOiiivov , nXeiovg i-%siv naXXaxidag xcov axgaxico-
xcov' xal nXeiova nivuv q uGa nmvtg av&gomot, nCvovOi.

In Eutrop. II, v. 406 — 401 Leon is iuteritus a Claud iano
nuntiatur; idem legimus apud Zosimum V, 17, 2: xal ovx avij-
xav anavxa iitiovxtg {fiagfiagoi xov Tgifiiyi'Xdov), ('cog ore
trjv vitb AIqvxi 6vv avxoo xcp Oxgaxtjyoo xaxedajtdvtjoav dv-
vajiiv xal nadav cog slittfv xfjv ^oa'pav egtjiiov izeTtoirjxatiiv.

In transnirsu a Claudiano In Eutrop. II, 510 seq. odium
aulae orientalis in Stilichonem affertur:

Omnes aupplicio dignos letoque fatentur,
Qui se tradiderint famulis Stilichone relicto.

Zosimus V, 11, 2

avaitei&ei 6i] (Evxgomog) xov fiaaiXia ring Gvvayayovxa
xr\v ytgovOiav xoivcp doyfiaxi, xfjg {laOiXeiag noXe'(iiov
avxbv (£x&C%cova) ngoatwtlv.

Belli contra Tarbigilum seu Tribigildum ezitum eunuchi in-
leritum fuisse testator ubique finis libri secundi in Eutropium,
quam rem omnino confirmat idem Zosimos V, 17, 8 et 9.

Quae cum ita sint, non est, cur Claudiano (idem non habc-
amus, ubi res gestas memorat, quas alibi non legimus. Sic non
dubito, quin verum sit ; quod poeta In Eutrop. II ; v. 474 seq. de
Parthis tradit, quamquam scriptorcs rcccntiores eius rei vix ralionem
liabuerunt. Iam vero cognoscimus cunuclio in aula Constantino-
polilana florente etiam aliunde in imperium orientale pericula irruisse
neque a solo Tarbigilo (Tribigildo). Dicit enim poeta In Eutrop.
I, v. 245 seq. qucm locum supra consulto praeleriimus:

Trans Phasin aguntur
Cappadocum matres stabulisque abducta paternis
Caucaaias captiva bibunt arm en t a pruinas
Et Scythicis mutant Argaei pabula silvis.
Extra Cimmerias, Taurorum claustra, paludrs
Flos Sy'riae servit.

Quae verba quod sciam omnes neglexerunt, lbrtasse temere
ea ad bclla contra Tarbigilum (Tribigildum) gesta transferentes. At

Digitized by Google

PRAEPATIO.

LXXVII

vero ille tantum in Phrygia, Pamphylia, Lydia saeviit, deque in-
colas captivos trans Phasin pepulit. Quarc Koenigius nescivif,
quid hoc dc loco iudicandum essct. Loci vero interprcs ipse
est poeta In Eutrop. II, 3G7, ubi eunuchum dicentcm facit c Se
satis Armenio fessum pro limite cingi'. Ergo contra Armeniae
incolas quoquc Eutropius videtur bellum gessisse. In finibus eoruni
fluit Phasis ab altero flnmine einsdem nominis. in Colcliide dili-
genter secernendus. Quid quod poeta ibid., v. 509 seq. dixit:

Nuper ab extrcino veniens equitatus Araxe
Terruit Antiochi muroa ipsumqne decorae
Paene caput Syriae flammis hostilibus arsit,

et id bellum accurate distinguit a bello contra Tarbigilum (Tribi-
gildum) gesto ibid. v. 574 seq.? Contra Armeniae incolas Eutropium
cum exercitu profectum esse Claudianns praeterea testalur praef.
lib. II in Eutrop., v. 55. Hue referendum videtur Pbilost. XI, 8
(ed. Reading).

Ubique aeque res adbuc. non prorsus expeditas in Claudiani
carminibus latere mox aliis exemplis in singulari libello cxponere
studebo. Hoc tantum nunc addam, similem locum atquc quern
modo tractavimus, exstare In Ruf. I, v. 323 — 353; etiam hunc
plerique silcnlio praeteriernnt, quamquam certissimum belli testi-
monium, quod Stilicho gessit, in eo inesse pa let. Sed haec bactenus.
Satis babeo bistoricos ad hunc rerum gestarum memoriae fontem
denuo severiore disciplina adhibita exhauriendum delegasse.

VI.

Dc graeci Claudiani carminibus.

De graeco Claudiano supra egimus; sed nonnulla restant, quae
addam. Cum enim constet latinum Claudianum maturiore aetatc
in Aegyplo fuisse ibique puellam in matrimonium duxisse, iure
Sehenkelius 1. c. p. 35 coniccit, graccum Claudianum Alexandri-
num cognatione cum nostro Claudiano usum esse. Quae con-
iectura eo confirmari videtur, quod Ciganlomachiam latini Claudiani,
quamquam graecus in suam linguam non transtulit, cum imi-
tari voluissc negari vix potest. Idem iudicandnm de graeco car-
mine Kl% aye cet., quod imitationem continet latini Claudiani
epigrammatis 'Lymphae, quae tegitis cet.' et 'Salibus indoniitiun
glacies cet*. Quid si lilius nostri poetae fuisset, qui patrem imi-
tatus esset? Temporum ratio vix repugnaverit. Conveniret haec sen-

LXXVIII

FRAEFATIO.

tentia cum iis, quae de latini Claudiaui vitae cxitu supra demon-
stravimus. Neque tamen nimis certo affirmaverim.

Secuotur graeci Claudiani cannina, quae cxstant, giganto-
machia ex Schenkelii recensionc, quam ut hoc loco denuo ederem
vir doctus liberalissime permisit.

KXavdiavov yiyavto^axLcc.

Ki' itoxi (ioi vLvav&itiv imnXfaovxi &dXa«Gav

x«l cpoeal &oc(i(iriGo:vTi Hvntofisva fliv&scc itovxov

ev£«G&ai paxdoeGGiv iarjXv&ev elvaXioiGi,

(ptovrjg Se icxafiivng dveuoxoefpeg tapero xvfia,

Xcicprjosv 8' dviftoio 0o>j, yfi&nae Se vavxng 6

oGGOfisvog usydXoio &sov TCctQtovaav dQtayrjv'

ag xol vvv Srj iyci, av xs ydq &eog HnXev doiSrjg,

tvt.of.ua av8rjtvxtt xaxdnXoov svemdeav.

TXa&i xat (ibv uxovGvv, inti Ge&sv svpeviovxog

rcavQotSQOv S tog iaxlv in' iXnfoi XmxiQVGiv. 10

wg yaQ Srj niXayog ulv 'AXe£dv$QOio noXrjog

nccvxo&tv ivwixuxai, xd de fivQta xvuaxa Xadiv

oqvvx' in' dXXqXoiatv, iyw Si ze Stivog doiSog

uovaonoXog vavxng 'EXwtavCSi vr\i ni&rjGag

l&VVG) 7CQOg cct&Xct, q>6Q(0 S' trti tpoqxov doiSr]v. 15
ft Si &eav (iovXfjGiv vcp' v^elfav i&eXovxcav

■fjnexeqoig vfivotaiv imnvtvGtuxv encavot

evqvv iv ctl&eQcc nifine &eriua%og- rj Se Qicpeica

xiq>Q7j yCvBxai * ahpa * cvvoevx^aocacc xsqavvm.

dXXog S' -qeXioio naxavxCov taxax' dnsiXdtv 20

(laQTpefitvtti Xol-ijat <pdog yXrjvnci SeSoQuag.

xotGi S' iqp^x' duxiva' tpCXag 8' inaXvipav ontondg

vrjcpQOveg ovSl po&ov xiXog rjSeoav, dXXd ntGovxeg

avxctig ccig (pooseoxov ltv(i@evovxo poXjjct.

Stfijoag Se yCyag ntieiv &iXe vr\%vxov vScoq: 25

trjXe fidX' ig noxapbv xdvvasv noXv%avSia Sstgrjv,

Uxe Si xevitccxcc ndvxa KvXivSofiivoio §6oto,

II wm Matritensis, A = codex Arsenii, qui v. 43—63 complectitnr.
5 Xcatpnae M Xaynatv Iriarte || 7 <og xai vvv Sri f*« «» Y"Q 8*1 *• f.
d M | 9 rXXa&t M || 13 Si 'xoi M || 15 t&vvcov M || inl M || 17 tnaivov M
jyost v. 17 deesse videntur 68 versus, cf. Sdienkelius I. c. p. 42. | 18 ev-
qvv S' do' ig signo lacunae addito M Q &efnta%ov M vix sanum putat
ScJienkelius || Qup&f Loa M || 19 uttpcc Schenlelius, signum lacunae M || 21 u.
So^g tpdog yX. SfSomcog M, quae in textu ex SchenMii coniectura et M.
Schmidtii Phil. XV11I, 231 || 22 t«5 S' itpr}*' . . . ixdXvrpev M || tptiag
Schenkelius Zeitach. f. Oest. Gymn. XV, p. 312 yXav*dg M | 2G xdvvGs M

Digitized by Google

PEAEFATIO. LXXIX

ctZQig nxjydcov vitedsfcaxo pvoiov vScoq

saicofisvov TCQOxoyaiv dnoXXv^ivov nozattoio.

aXXog 8' ccv itQTjvi^s ys neaatv inl xvfiaxa novxbv 4 30

itivsv vitb oxopdxecoi noxov %sXdov& 8s Xaip<5

Nrjosog ctXpvoov oiSpa 81 dv&soscovog odtvov.

mvofiivov 8s ftv&oig xai vSocxog oXXvftsvoio

yvfivd&r] psya psv&og, i%SQaofori 8\ ddXaaoa.

*0VQrjg& dvxa 8vm yXavxaiti8og dxovx(ovr]g 35

yrjysvssg (iccQvavxo- tpsosv 8' 6 (isv ovosog dxQrjv,

avzdff o y T\Xi$ttxov nsxqryv dvdstqs (iSfiaQ7t(og.

xovg 8s 9sd xaxinstpvs 8oQvo6oog ov% svi noxfttp'

xov psv yciQ oxsqvoio 8ir]Xaas pstXtvov %y%og,

xm 8' aoct Xdivov toyov ix' dam'8og 6^cpaXoseGr\g 40

roQyovg &i£e xdoryvov 6 8' <bg C8s yvta ns8ri&sig

% tpioev h nctXdfiyotv opouog toxccxo nixQij.

Kvitqig 8' ovxs piXog tpsoiv ov% onXov, dXX* ixopi&v

uyXairjV &S(isvr] ydo in' Sfiftaatv dyysXov avyijv

kqcoxcc fisv dnXsxsccg Tttgovrj Stsxofoazo %aixag 45 1

xai nXsxxdg t"o<piy£e nvxvto itsoiizXtyficcxt estodg,

oxiXfisi 8' oqftaXfiwv sqaxovg vitsyodyazo xdv&ovg,

Xsnxdg 8' svavspoio $acpag xaXdoaoa %ixa>vog

nootpvostov ov xoyitxsv vcp' stfiuatv dv&sa ftaJcSv

Ofiftaxog stg ayqr\v d>nXiG\isvov tlx* ydq avxr) 50

nXiypa %6qw, 8oqv pa£6v, ocpQvv fitlog, dam'da xdXXog,

onXa fit &eXyt}XQOv iv dXytoiv st 8s xtg ccvxfj

office fidXoi, dtduijir (isXog <)' dnb xtiQOS ttinttg

tag "Agttog alxpfj , tj/ KvnoiSog oXXvxo poocpy '

xai xov filv &ctvdxov viq>og hSvtv, dXXct Tvrptosvg 55

wqxo TloaeiSdaivog Ivctvxia' xov 8s xQiaivrj

cxfova IIoGsiSdcov, Zsvg i]Xuas xpara xsqccvvo)'

'EyxsXcc8og 8' ov X^ys l^dxVS, dvcc 8' rjoitaG* vr t cov

jtQOQQi^ov noXeeooiv iofi8o(itvr}v oottooi,

8eivd 8' ditftXrjOag Zr t vog nuxsvavxa ^\h]v.n . CO

axevxo 8s yaiccv oXrjV (isv drcawriat xsvsavav,

aaxv 8s cvyx^vai Zrjvog xs (isXa&aov iovaaat.

28 &x9t 8s M U vn(8ixtto M || 30 nQTjvrjg xs M | 31 Xatfwg M | 32
NsiSQog M NrjQiog Iriarte g bStvtov M || 33 §v&oio M [j 35 xovor}g awaM |
40 vie' dcniSog M || 41 tog j-'idt M || 42 tjcptosv M || 43 8' avxs A || 44 av-
8t]v A || 45 nqdxov M hoqov M , dity.tnvi A Sisxqi'vsxo M 46 $e(pi&
M , \ neol 'nXiyiuxxi AM csiosvg A || 47 otp&aXfioig (corr. — <ov) A || 48
Xsnxdg svav. AM || x it ^ va 9 M 49 jro^qp. 8' ov M | 50 caicXicfitvrjv M [|
avxT) AM |; 53 §iXog 8' axso x^ffog ideccg A (A hie exit) \\ 55 tvxvsv M ||
57 x^ara Schenkelim, M. Schmidt I. c. xdgxa M || 59 7tQOQQSitov M ||
60 xaxsvavxi M j 62 Zrjvog 8i M |j lovcoag M

LXXX

PRAEFATIO.

xoia 8' iitriiteiXw xa 8e o&ivog toooos u^xtjq,

rjfifv dvccaxofievrj cpovtov §sXog, i](Xiov xs

vfjoog dv(Qxo(iivr] cmiaotv tpdog' Iv 8e re vrjam 65

SivSota xai noxafiol #>}(>cff x' taav OQVi&ig xs.

xai rot' avaxra frtcov %6Xog aoitfxog iaxvtpiXi&t.

Qtj^aq ydo irvxtva? veyeXag ovv xoCat Htoavvotg

dcfiioxovg nvooevxag in' 'Eyxtla'doj %** v opfioortg.

f^eX' d u ah) vv hi . 6 8h uiijtu'itfv fo&OQS itOVXOV 70

td^ofifvog' x(o 8' apq>l neol fciovaa ddXaooct

8$iv6v na<} ).d*toy.t xvy.omh'1, toonhQ d&r'tQr).

ovdl Kqovichv Xyyt ' Av*ctovlr\g dno yccirjg

ntxQocv ditoQoqfcctg dlow litifrrjits ylyavxi

daxfxoc (iJ]vi6(ov inl 8' avxat vrjeog ooovctv, 75

TjV CCVXOg TCQOtTjTAtV f$ OVQOVOV [dfttfOXfQOt 8h

xai 7ivqi xai vovoio oxvyeoovg xeioovci yiyavxag].

Xiovtr) KQvoxuXXog vjt' dvioog donrfttioa
Jfi&v dytrjQceot'oio navuioXov eluova xoapov,
Ovoavbv ayxag $%ovxu Puqvkxvjiov tv8o&i novxov.

v

Eln txyf pot hqvgtocXXs, Xi'&cp ntnvnttOftilHHf vS(oq,

Tig -Jtri^iVy Bootrig. ?J tig tXvoe; Noxog. 6

"iXa&i (tot, qpi'Xs #Otpf, av ycco 9oa to£a xixaivvav
'E§Xrt&T}g ntQ iQcoxog in' tonvnogoioiv oioxoig.

ATaxXctg iv*QOxdXototv dvevdfavoa xogtfaig,

Jt£vya itaXXopivoici xivdyfitcot zaAxov apaetfft,

Kxeig (ilv vnoxXinxti noXtrjv xoi'xct yftxovcc (loi'orjg, 10

'llXtfidxoig axxtct gapaVafrat opuarog ttvyi)v.

WsvSofievov 8' iQV&r)na ytaxtyoaopfv dxQOog aldcog,

'AyXocirj oxstfxxou m vofrn xfxaJU'jififVa ft^la. , '

C3 xoia. M | g}qoq£ M 64 7f (ihv M j| cpoiviov M j| 65 am'aas M
oxtaot v Iriartc j 68 Qt,^r yap xs rcvoog vecpiXag M |; ovv xoig M , 69 7rt>-
ooevxog M ]\ 72 xrxwiifri; ntDi ftrjoag M j| 75 vovaog M || 76 elg xov ov-
Qavi>v M ig ovoavov Iriarte || d(icp6xfQov U || /in«/i inchisit Schenkeliux.

7 l§Xrj9r i g iteQ toaixog Schenkehus I. c. p. 36 win. IpXrftrjg in
?Q(oxog Heinsius t§Xrftrig vn tqmxo codex \\ Imperfectum putat Schenkc-
lius ibid.

Tost versum JO dliquid excidisse putavit Reiskius, T^g prius editum,
Kxelg Gesnerus vnonXinxti Schenkelitis 1. c. p. 36 adn. vnoxXinxmv prius
editum || 11 rjXtpdxoig 8' Schenkelius ibid. || 12 at8ovg Schenkelitis ibid.

digitized by Google

PRAEFATIO. LXXXI

"ESqtjv yaX%so7te£ov inl ngo&vQOig tXixavog

'Earijxft faQanbiv xtg vntQ vcoxoto uiuagntog, 15

Ovd' t&fle fxoyiovxi noQeiv imfid&Qov dotSut.

Tovvend (ttv &(6q^bv ibv noXvftrjxtg uvdynrj. *)

SI itvQog dtvdoto BO(ffjv (aSiva tpvXdacmv,

'E(i§s^ad)S y.oouoio itaXtvdtvrjxov dvdynrjVy

XdiotI fti-ouijt'/Taio (ii'ov q>vc££os wijyr/, 20

FlazQog dorjfidvroio itQoxoanoQt tptovij,

"Og piycc prjXQtoeov xonexwv iy*vpova tpogxov,

Kai yovov avxoxiXtaxov dwftcpsvxatv vutvaCwv

UxTjaag, daovQi'rjs ysvifjg txeQOtpQOva Xvacav t

"Ogytct d' sldcoXcov %svs<ov tptvdoavvfia Xvaag, 25

jilfttQog d(Kpt§t§r) , *ug i<p' tnxd^mvov oxfjtt ,

'jyysXixaig nxsQvysaaiv iv d^g^xoict dccdoecav.

"iXa&i nayytvBxuo frtov nQBa^iov ouua,

^qovqI {iiov, aaxgQ in oi'ncav, alavog uvdoacov.

'Agxitpavtg , noXiov%t, nuXatysvig, vts vtoxx'e, 30
Allv idtv itQoeoavxs, viziqzaxt, vtrrarf, jfptarf,
U&avdxoio nccxQog, xal bpoxQOv?, itdpnav ofioie.

Sic praefatione ad finem perducta mc pellit animus, ut iis
viris doctis gratias again, qui schedas corrigendas summa cura
susceperunt. Atque primo loco nomino Frid. Aug. Ecksteinium
Sancti Thomae collcgii Lipsiensis praesidem, deinde Sachsium
collegam, Goclzium amicum. Quihus viris addendus est R. Peipcr,
qui quam fecil codicis Bruxellcnsis rollationem ad me misit, ut
illam cum eiusdcm libri quam ipse comparaveram collationc con-
ferrem. Illis viris omnibus gratias ago quam maximas.

1) Finem deesse putat Schenkclitu ibid.

Claud. Carm.

f

Index notarum.

G = excerpta Lucensia (de signo + in G cf. In Ruf. I, v. 252)
g = excerpta Gyraldina ex editione Heinsiana a. 1650

V = codex Vaticanus n. '2809

B = codex Bruxellensis n. 5381
M = excerpta Monacensia ex cod. Fris. n. 92
L (excepto panegyrico in Olybrii et Probihi conaulatum) = Laurentia-
nus codex n. 250

VI — codex Vossianus n. 294

L (in panegyrico in Olybrii et Probini consulatum) =- cod. Mediceua

pi. XXXIII. cod. 4
N == codex Florentinns n. 144
1 = codex Leidenei8 n. 116
F = codex Farnesianu8 IV. E. 47
O = omnea codices praeter G et g
deterr. =» codices deteriores aut omnes aut plerique
deter. = unus deterior codex
editt. = editiones aut omnes aut pleraeque
H, — recensio Heinsiana prima a. 1650
11, = recensio Heinsiana altera a. 1665
H 3 = recensio Heinsiana tertia apud Burmannum
H — omnes tres recensiones Heinsianae

m. II = manus secunda eiusdem saeculi quo manus prima scripsit;

manu secunda exarata sunt omnia quae superscripta sunt,
quod non notavi.

[ ] voculae vel litterae sic uncis inclusae in V prima manu scri-
ptae sunt. Numeri titulis additi sunt numeri Gesneriani.

Digitized by Google

C L. C L A UDIANI

IN

OLYBRII ET PROBINI
FRATRUM

OONSU LATUM

PANEGYRIC VS. (I.)

Sol, qui flammigeris mnndum complex us habenis

Volvis inexhausto redenntia saecula motu,

Sparge diem meliore coma criuemque repexi

Blandius clato surgant temone iugales

Efflantes roscum frenis spumantibus igoem. r>

lam nova germanis vestigia torqucat annus

Consulibus laetique petant exordia menses.

Scis genus Aucbenium nee te latuere potentes

Anniadae; nam saepe soles ductoribus illis

Iustaurarc vias et cursibus addcrc nomen. 10

His neque per dubium pendet Fortuna favorem

panegyricus dictus olimbrio et probino consulibus m. II Vl titulus
deest LN (in N in marg. super, add. m. XVI— XVII saecuJi, forte Pri-
caei) F Incipit liber de ollbrio et probino 1 In Probini et Olybrii fra-
trum consulatum paneg}'ris editt. [I)e forma 'Olybrii* cf. v. 30.]
1 S in Sol omisit NF || flamigeris F 2 inexausto IF || saecula|
sidera L 4 alato coni. olim 11 cf. Clercq. p. 744 || surgant G mbeant
Isingrinius in marg. quod dtfendit Gesuerus || themone V 1 NF

o

6 neva Vl || fastigia coni. H 7 laeti repetant vel laetique ferant
coni. Hurmanmis 8 aucbenium 1 alchenium GgF auchemiam Vl

i

anchenium L authenium N 9 Aniade N Auniadae F 11 Hys N

na

fortu Vl || favorem G (hie pagina editionis principis finitur simulquc

vel fa

excerpta Floreniina ex codice G) NF pavorem Vl pavorem LI

Claud. Carm. 1

Digitized by Google

2

CL. CLAUDIANI

Nec novit mutare vices, sed fixus in omncs

Cognatos proredit honos. Qucmrumquc requires

Hac de stirpe virum, cerium est de consule uasei.

Per faslos numeranlur avi sempcrque renata 15

Nobilitate virent et prolem fata secnntur

Continuum sitnili servantia lege tenorcm.

Nec quisquam procerum temptat, licet aere vetusto

Floreat et claro cingalur Homa senalu.

Se iactare parem; sed prima sede relicta 20

Aucheniis de hire licet certare secundo.

Hand secus ac tacitam Luna regnante per arcem

Sidereae cedunt acies, cum fratre recusso

Aemulus adversis flagraverit ignibus orbis:

Tunc jubar Arcturi languet, tunc fulva Leonis 25

Ira perit, Plaustro iam rara intermicat Arctos

Indignata Legi, iam caligantibus armis

Debilis Orion dextram miratur inermem.

Quern prius aggrediar? veteris quis facta Probini

Nesciat aut nimias laudes ignoret Olybri? 30

Vivit adhuc completquc vagis sermbnibus aures

Gloria fusa Prohi, quam nec ventura silebunt

Lustra nec jgnota rapiet sub nube vetustas.

Ilium fama vehit trans aequora transque remotas

12 set F || 13 require LNF praefeH etiam H 3 requiras margini
primae editionis adscr. H cf. Clercq van J ever app. crit. ap. Burm.
p. 744 14 virum| unmn N || 15 fiistos ex coni. scrtpsi fasces O

VOl tUHtO

1G sequntur F 18 tentet mavult H || ore N || venisto Vl

19 cingantur V 1 20 set F 21 Anchen' L Acheniis N Alche-

niis F || soluido (sic) N 22 Haut VlLN Aut corr. m. II in Haut 1 |

M l oiUm sic

aut tacitaca - (sic!), in marg. m. I ad tacitam 1 ac V 1 || arcem ex coni.

scripsi arcton VlLl arthon N archton F 23 recusso LI cf. Gesne-

rum a. It. J. recussusso vel retuso Vl recurso N retnso F retruso Sca-

h

liger laudante Burmanno. 25 acturi L attractu N 26 arctos Vl
arthos N 27 Tndigna tegi L 28 inhermem VlNl inertem F
29 Q mi Quern omisit L || agrediar F || veteris q (sic) L 30 olybri
scripsi, quam formam veram esse docent nummi cf. Cohen, medailles
consulaires, VI, 527 n. 4; Eclhel, doctr. num. VIII, p. 198 olimbri

e

VlLNl olimbi F 33 ignotam Gronovius || rap it F rapuit maluit
Barthius anim. p. 15 34 remota N

Digitized by Google

IN OLYK. ET PROB. CONS. (I.)

3

Tetbyos ambages Atlanteosque rcccssus. 35

Amliit et, gelido si quern Maeotia paseit

Sub love vel calido si quis coniunctus in axe

Nasccntem le Nile bibit. Virtutibus ille

Fortunam domuil minquamqiie levantibus alle

Intumuil rebus, sed mens eireumniia luxu 40

Noverat intactum vitio servare rigorem.

Hie non divitias nigranlibus abdidit antris

Nee tencbris damnavit opes, sed largior imbre

Sueverat innumeras bominum ditare eatervas.

[Quippe velut densos currentia inunera nimbosj 45

Cernere semper erat populis undare Penates,

Assiduos intrare inopes, remeare beatos.

Praeceps ilia manus fluvium superabat Hiberum,

[Aurea dona vomens. Sie quis tellure revulsa

Sollicitis fodiens rimatur collibus aurum?J no

Quantum stagna Tagi rudibus stillantia venis

35 Tethios VlN Thetios LI Thetidos F | athlauteosque Vl atha-
t

lanteosque N a,lanteosque 1 athallanteosque F atlantiacosque coni. H

36 Maeotia praefert H2H» (cf. ad IV cons. Hon.; v. 180) Maeotica 0

ens

37 calido Vl calidum siquia coniectus in axeni hariolatur Bur-
mannus coniunctior axi proponit Koenigius 38 bibet F 39 nun-
quara relevantibus F 40 set F || fluxu N 41 rigorem g servare
rigorem F servare vigorem N regnare vigorem VlLl 42 addidit VlL

43 dampnavit 0 || Bet F || imber N ymbre 1 44 daitare L
45 uncis inclusi ex Kocnigii auctoritate || velud L || dempso L denso
N1F || nimbo LN1F || Quippe velut denso currant ad munera nimbo

Burmannus proposuit 46 nudare L 47 Assiduos Vl || beato N
48 hiberos VlLl hyberos NF 49 et 50, quibus quid artificiosius
did nequit interpolates puto; optime de eis egit Th. llertel in pro-
grammate Torguviensi Is is, p. IV 49 vebens coniecit Koenigius \\
Sic quis Claverius; signum interrogations addidi, cf. Claud, de con-

quantum

suhttu Stil. Ill, v. 01 sequ. cet. std quis Vl si quis LNF g od quit) (sic!
quantum add. m. I) 1 ut qui notavit Scaliger 50 Sollicitus 1 || mira-
tur VlLNF mitatur 1 rimatur ex Isingrinii libro 49 — 54 aliunde in-
serti videntur Koenigio 51—54 suo loco non esse judicavi, cum v.
49 — 50 integros ptitarem, quamquam nesciens quo essent transponendi ;
nunc eos defemlo cum Ilertelio I. c. v. 4!) et Wdeletis, cf. de cons. Theod.
r.40. Aliquantum offensionis restat, quod 'Hermus' et 'Pactolus' non sunt
'fluvii Hiberi', quare scripsi 'fluvium Hiberum , J cf. de cons. Theod. v. '>3.
At forte in 'Tagi' Met 'Padi\ de quo Plinius N. II. XXXIII, 4, 21 (60)

'aurum invenitur apud nos tribus modis: flnminum ramentis, ut

1*

4 CL. CLAUDIANI

Effluxerc decus, quanto pretiosa metallo

Hcrmi ripa micat, quanta per Lydia culta

Dcspumat rutilas dives Pactolus harenas.

Non, milii centenis pateant si vocibus ora 55

Multifidusque ruat centum per pectora Phoebus,

Acta Probi narrare queam, quot in ordine gentes

Rexerit, ad summi quotiens fastigia iuris

Venerit, Italiae Iatac cum frena teneret

lllyricosque sinus et quos arat Africa campos. 60

Sed nali vicere patrem solique merentur

Victores audire Probi. Non contigit illi

Talis honor, prima cum parte viresceret aevi,

Nec consul cum fratre fuit. Vos nulla fatigat

Cura din maiora pctens, non anxia mentem 65

Spes agit et longo tendit praecordia voto.

Coepistis, qua finis erat: primordia vestra

Vix pauci meruerc senes metasque tenetis,

Ante genas dulces quam llos iuvenilis inumbret

Oraque ridenti lanugine vestiat aetas. 70

Tu precor ignarum doceas Parnasia vatem,

Quia deus ambobus tanti sit muneris auctor.

in Tago Hispaniae, Pado Italiae cet.' quod de Pado testimonium ab
recentioribus ubiquc neglectum esse valde miratus sum. Bitschelius hoc
fere modo olim locum difficillimum restitwmdum esse putavit: Praeceps
ilia manus fluvios superabat Hiberoa Aurea dona vomens , [quorum non
aequet aceruos Semper inexhaustos] si quis tellure cet. Heinsius voluit:
quidquid tellure revulsa Callaicis fodiens rimatur collibus A8tur;
Bartkius v. 49 sequ. ita scribere voluit: quanto pretiosa metallo Hermi
ripa micat, quantas per Lydia culta Despumat rutilas dives Pactolus
arenas, Quantum stagna Tagi rudibus stillantia venis Effluxere de-
cus, si quis tellure revulsa Sollicitis fodiens rimetur collibus aurnni
51 splendida pro stillantia temptavit Koenigius 52 quantum L ||
metalli LNF 53 rippa VI (] lidia VlLNl gelida P (j cultas N |j
v. 63 sequ. scripserit H: quantum per Lydia culta Despumat rutilae

a a

dives Pactolus arenae 54 rutiles 1 55 pateant 0 (p.etebat [sic] 1)

7

resonent editt. || si] sub L 58 rexint (sic) V 1 || vestigia LI 59 y ta-
lie LN1 || latae scripsi late 0 60 Illiricosque VlLNl Iliricosque F ||
afFrica VlLNl 61 Set F 62 non] nc L num proponit H | atti-

ti

git F 63 -wfei-eui (sic) 1 64 Non F (| fa, gat V 1 65 Curo F 67 qua

H cum Barthio quo 0 70 vesticet Vl 71 T in Tu omisit L ||
Parnasia 0 Parnassia editt.

Digitized by Google

IN OLYB. ET PfiOB. CONS. (I.) 5

Postquam fulmincis impellens virions bostem
Belliger Augustus trepidas laxaverat Alpes,
Roma Probo cupiens dignas persolvcre grates 75
Sedula pro ualis dominum flexura rogando
Ire parat. Famuli currum iunxere volautem
Impetus borribilisque Melus, qui semper ageutes
Proelia cum fremiti! Romam coniitanlur anbelo,
Sive petat Partbos, seu cuspid*; turbet 1 1 yd aspen. 80
Hie ligat axe rotas, bir, sub iuga ferrea nectit
(ioruipedes rigidisque docet servire iupatis.
Ipsa, triumpbatis qua possidet aetliera reguis,
Assilit inuuptae ritus imitata Minervae;
Nam ueque caesariem crinali stringere cultu ys
r.olla nee ornatu patitur mollire reiorto,
Dexlrum uuda latus, niveos exserta lacertos.
Audacem retegit mammam laxumque coercens
Mordet gemma siuum. Nodus, qui sublevat ensem,
Album puuiceo pectus discrimiuat ostro. 90
Miscetur decori virtus pulcherque severo
Armatur terrore pudor galeaeque minaci
Fulva crucntarum praeteuditur umbra iubarum
Et formidato clipeus Titana lacessit

Lumiue, quern tola variarat Mulciber arte. 95
Hie patrius Mavortis amor fctusque notantur
Romulei; pius amuis inest et belua nutrix.
Electro Tiberis, pueri formantur in auro,

73 inpellens L IF 78 horribilis metus F || inpetus 0 1 N F 79 do-
miDam pro Romam voluit Gronovius hanelo V.1 N IF anclo L 80 Seu L
partos 1 1| hidaspf; Vl ydaspe L adaapem N hidaspem IF • 81 nectit 0
mittit alii ex editione Isingrinii 83 triumpbatis 1 triumphatum V 1 N L F
84 irrupte N nitus (sic) V 1 85 neque] non L 87 n tta (sic), in marg.

m. I nnda 1 || exerta 0 || choi » rot>8 (sic) 1 88 detegit L || cobercens

ceo

VlLN 90 pumiceo 1 pumco (sic) Vl 91 virtus — terrore de-
sunt L 92 galee minaci F 93 Flua (sic) L Fulva Paul Quacst.

r

Claud. I860, p. 4 propter r cruentarum' flava VlLlF || centaiiit (sic)
Vl || protenditur L || umbra 0 (sup. tin. m. II Vl) forte unda servato
flava cf. Martial, s, 55, 10 'unda comae', pro quo alii 'umbra comae'

a

94 tytana N || lacescit N 95 qm V 1 || toto L | variabat L varia-
aroe

ret N || hoste N 96 amor] erat L 98 Electo L || tibia L tyberis N

Digitized by Google

6

CL. CLAUDIANI

Pingunt aera lupam, Mavors adamante corusrat.

lam simul emissis rapido velocior Euro 100

Eertur equis. Strident Zephyri nirsuque rotarum

Saucia dividuis clarescunt. nubila sulci*.

Nec Iraxerc moras, sed lapsu protinus uno,

Quern poscunt, tetigere locum, qua fine sub imo

Anguslanl aditum curvis anfraclibus Alpes 105

Claustraque congestis scopulis durissima tendunl,.

Nou alia reseranda maim, sed pervia tantuin

Augusto geminisque lidem meutita lyraunis.

Semirutae turres avulsaque moenia fumant,

Crescunt in cumulum st rages vallemquc profundam no

Aequavere iugis, stagnant immersa cruore

Corpora, turbautur permixto funere manes.

Hand proeul exaelo laetus rertamine victor
despite gramineo consederat, arbore fultus
Acclines umcros. Dominum gavisa coronal 115
Terra suum surguntque toris maioribus hcrbae.
Sudor adhuc per membra calet creberque recurrit
llalitus et placidi radiant in casside vultus:
Qualis letifera populalus caede Gelonos
Procubat liorrendus Getico Gradivus in Haemo; 120
Exuvias Bellona levat, Bellona tepentes
Pulvere solvit equos immensaque cornus in alluin

99 Pingunt gT Pingunt N Tingunt L Fingunt V 1 IF cum Scaligero

is

100 J in Jam deest L || emissq VI 101 strident N stridunt Vl L1F
zephiri 0 || cursusque F 102 rarescunt Schraderus cf. Haupt Her-
mes V, p. 326 103 Non L J| set F 101 q F || fine aupino mavult
Barthius 105 amfractibus V 1 106 congestis 0 coniectia cditt. conten-
tis Schraderus I. c. 107 set F 108 Augusta L || tirannis VlLlF
109 Semi-rupte (sic) Vl Semirupte F 110 culmum F

r

111 immersa editt. inmensa O [| c.ore (sic) N cruorcm proponit Ges-
nerus 112 turbantur VlLlX traduntur F || permulto pro permixto
coniecit Gesnerus 118 Haut VlLN Aut corr. m. II in Haut 1 ||
cxaulto (sic) 1 115 Aclines LF Ac [lac. sine ras.] humcros N j|

■r

humeros O 11G thoris VlLNl 118 Halitus Vl 118 Q,-Uht

liemo

(sic) 1 120 borrendum (cum Leidensi quodam) II || haemo editt. auro
Vl arvo LN1F 121 repentes L 122 in altum scripsi in hastam
O quod exortum est ex glossa ad r coruus' ut iure iudicavit Koenigius
in hobtem, postea iu actam Barthius in astra SLctin. cf. Clercq van
J ever ap. Burm. p. 745 in auras laudat Burmannus

IN OLYB. FT FROJ3. CONS. (I.) 7

Porrigitur tremulisque fcrit splendoribus Hebrum.

lit slelit ante ducem discussas Roma per auras,

Conscia tunc sonuit rupes et inhorruit atruni 125

Maieslate nemus. Prior hie: 0 numen amicum,

Dux ait, et legum genelrix longeque regendo

Circumfusa polo, consors addieta Tonanti,

Die ageduoi, quae causa viae? cur deseris arces

Ausonias caeiumque tuum? die maxima rerum, 130

Non ego vel Libycos cessem tolerare labores

Sarmaticosve pati medio sub frigore Cauros,

Si tu Roma velis. Pro te quasmmque per oras

lbimus et nulla sub tcmpestale timeutes

Solstitio Merocn, bruin a temptabimus Histrum. 135

Turn rcgina refer!: Non me latet, inelite rector,

Qiiam tua pro Latio victricia eastra laborent,

Nee quod servitium rursus furiaeque rcbclles

Edomitae paribus sub te ceeidere triumpbis.

Sed precor hoc donum cum libertate recenti 140

Adicias, si vera manet reverentia nostri.

Sunt mibi pubentes aHo de scmine fratres,

Pignora cara Probi, festa quos luce creatos

Ipsa meo fovi gremio. Cunabula parvis

■

123 ebrum LI 124 discusas F 125 Conscita (sic) 1 U per
auras Concita ter cet; ut a f ter' incipiat apodosis, proponit Hertel I c. \\

v

tunc 0 ter ex Moreti libro H || rupes Vl || arcum L 126 Magestate

L | h (= hoc) F huic maluit H* H 3 0 omisit N 127 genitrix 0 geni-
trix deerat add. s. Jin. m. II L || longoque LN 128 addieta VlNF ad-

an

ducta LI adiuncta editt. \\ tonanti editt. tontis Vl tonantis NL1F con-
Borsque adjuncta coni. H cf. Clercq. p. 7 JO 120 agendum Vl ||

a

cause Vl 131 libicos 0 || labores 0 vapores Delrii codex, fortassc
calores, ut melior exsistat frigoris (v. 132) oppusitio 132 medios Vl

b

medios L || choros LN1F c,oros Vl cf. bell. Gild. v. 4!>r> 133 horas 0

o

134 timentes omisit N 135 mercem Vl meroe L meroen NF
merope 1 || hystrum N 136 unc pro Tunc UUera T oinissa L

vel quam

137 Quod Vl Quod LF 138 servicii N 140 Set F 141 Adi-
tias V 1 L Adde precor F Adde prior tibi si Burmannus proponit
142 nnchi Vl 143 clara coniecisse H dicit Clercq ap. Burmannum

a

p. 746 144 can,bla (sic) 1

Digitized by Google

8 CL. CLAUDIAN1

Ipsa dedi, cum matris onus Lucina hcatuiu 145

Solveret et magnos proferrent sidera partus.

His ego nec Decios pulcliros fortesve Metellos

Praetulerim, non qui Poenum domuere feroccm

Scipiadas Gallisque genus fatale Camillos.

Picriis pollent studiis multoque redundant 180

Eloquio. Nec desidiis dapibusve paratis

Indulgere iuvat, nec tanla licenlia vitae

Arripit, ut mores aetas lasciva relaxet,

Sed gravibus curis animum sortita senilem

Ignea longaevo 1'renatur corde inventus. I6fi

Illis (|uam propriam ducuul ah origine sortem

Oramus praebere velis anniquc t'uturum

Devovcas venientis iter. Non improba posco,

Non insucta dabis; domus hoc de more requirit.

Annue. Sic nobis Seythicus famuletur Araxes, 160

Sic Rhenus per utrumque latus Medisque subactis

Nostra Semiramiae timeant insignia turres,

Sic fluat attonitus Romaua per oppida Ganges.

Ductor ad haec: Optata iubes ultroque volenlem
Diva rogas; non haec precibus tcmptanda fuisscnt. 105
Usque adeonc mcam condunt oblivia mentem,
Ut pigeat mcminissc Probi, quo vindice totam
Vidimus Hesperiam fessasque resurgere gentes?
Ante dabunt hiemes Nilum, per flumina damae

•

145 homis VlNlF 146 Solverent Vl | magmlos N || prode-
rent F praeberent g (? ms.) | sydera N 147 pulcros LNF || fortes-

c o
que N Q metaJloa Vl 148 demuere X 149 Sipiadas F || Gallis
genus F || fortale corr. m. II in fartale Vl letale LN 151 deliciis N
152 iuvat] parant F 153 Arripit O Abripit Claverius || ut — re-
laxet L aut — relaxat VlXlF |j laxiva F 154 Set F 150 Illi F

160 s^ithicus Vl sciticuB LN1 sithicus F 161 renus LN1F I

i

mcdiisque L 163 opida LNIF 104 D deest in Ductor L || utro-
que L || volutem L 106 adco nemeam L [| eondant mavult cum Livi-
neio H 167 pudeat (sic) L Q vindice g (? ms.) 1 iudice VlLN
168 fessasque] falsasque L [| turres pro gentes defcndunt cum quodam
Moreti libro H et Burmannus 169 Ante augebit hiems ohm Koenigius\\
hyemes O || nylum N nilum suspectum hubuit quod locum non intellexit
Burmannus; nihil mutandum ut docet qui h. I. exscripsit Licentius in

m

carmine ad Augustinum v. 100 f| dame VlF dapme (sic) N dapne (sic) 1

Digitized by Google

IN OLYB. ET PROB. CONS. (I.) 9

Errabunt glacieque niger damnabitur Indus, 170

Ante Thyesteis iterum conterrita mensis

Inlercisa dies refugos vertetur in ortus,

Quam Probus a nostro possit disccdere scnsu.

Dixerat et velox iam nuntius advolat urbem.

Extemplo strepuerc chori colles<|ue canoris 175

Plausibus impulsi septena voce resultant.

Laetatur veneranda parens et pollice docto

lam paral auratas trabeas rinctusquc micanfes

Stamine, quod niolli tondent de stipile Seres

Frondea lanigerae carpentes vellera silvae, 180

Et longum tcuues traclus producit in allium

Filaque eoncreto cogit squalere melallo:

Qualis purpureas praebebat Candida vesles

Nuininibus Latona suis, cum sacra redirent

Ad loca nutricis iam non errantia Deli: 1H5

Ilia feros saltus et desolata relinqucns

Maenala lassato certis venatibus arcu,

Phoebus adbuc nigris roranlia tela venenis

Exstincto Pythone ferens. Tunc insula notos

Lambit arnica pedes ridetquc Aegaeus alumnis 190

Lenior et blando testatur gaudia fluctu.

Sic Prol)a praecipuo natos exornat amictu,

Quae decorat mundum, cuius Romana potcstas

Fetibus augetur. Credas ex aethere lapsam

Stare Pudicitiam vel sacro ture vocatam 195

Iunonem Inachiis oculos adverterc templis.

Talem nulla refert antiquis pagina libris,

170 pro niger mavult piger H2H3 || dapnabitur Vl dampnabitur

OOB

LN1F 171 thie B teis VllF tye S tei 8 N tiesteiB L || iuterrita Vl

t

174 urbem] axem F 175 Ex.emplo Vl Extimplo 1 176 inpulsi
NFHsepetena L || 2>ro voce malht valle H2II3 178 Ciuctusque mi-

u

cantos g || cinctisque V 1 179 tundunt F || de stupite N de cespite L
182 scalore 1 184 lacona L 18H fcriB coniecit Barthius 187 las-

sata F || cunctis N 188 itela (sic) N 189 Extiocto 0 || phitone 0
190 Ambit temptaiit Burmannus Tangit? || alumpuis LN1F
ti

191 Lenior Vl || luctu L 192 exornet L 193 Quo F 194 Fle-

d

tibus N 195 thure 0 196 inach' N |] a.vertere 1

Digitized by Google

10

CL. CLAUDIANI

Nec Laliae cecinere tubae nee taeea vetustas.

Coniugc digna Probo, nam tantnm coetibus exstat

Fcmineis, quantum supereminet ilk maritos: 200

{Ceu sibi ccrtantes sexus quid possit uterque

Hunc legere torum. Taccat Nereida nuplam

Pelion. 0 duplici fecupdam consule mat rem

Felicemque uterum, qui nomina parturit annis.]

Ut sceptrum gessere manu memhrisque rigentes 205

Aptavere togas, signum dat summus hiulca

Nube pater gratamqne facem per inane rotantes

Prospera vibrati tonuerunt omina nimbi.

Accepit sonitus curvis Tibcrinus in antris

Ima valle sedens. Ereelis auribus haesit, 210

Unde repentinus caeli fragor. Ilicet berbis

Pallentes tlialamos et slructa eubilia musco

Dcserit ac Xymphis urnam commendat erilem.

llli glauca nitent birsuto lumina vullu,

Caeruleis infecta notis, reddentia palrem 215

Occauum, crispo densanlur gramine colla.

Vertice luxuriat toto crinalis harundo,

Quam neque fas Zephyris frangi, nec sole perustam

198 lacio F [| grata vetustas F 199 Probos N I extat V 1 L 1 instat F
201—204 prdlati sunt primum ab Isingrinio; emendata ex codice
(? ms.) Claveriano; desunt in 0, ergo ego cum Delrio uncis inclusi ut
interpolates a librario quodam, qui lacunam explere voluit; eos defen-
dit H; 201 Ceu — 202 torum genp\na videntur Koenigio, reliqua vero
spuria 203 en duplici H coniecisse dicit Burmannus 205 sceptrum
Vl || pressere coniecit Burmannus tenuere mavult Koenigius || mem-
quo ap , y c
bris VI 206 Contaverc 1 1| syni', ulta (sic) N byulta Vl 207 geni-
tamque per inane L 208 tonuerunt cum Gronovio H temuerunt (sic)

Vl tenuerunt LN1F 209 tyberinus N 210 Inima Vl Ima L
Iiuma F |J Erectia auribus VlLNl Arrectis auribus F Arrectisque au-
ribus editt. 211 caeli Puteanea quaedam excerpta, quae secutus est
H populi VlLNl popoli F scopulis Sixtin. probantc etiam H, ut
attulit Clercq van Jever app. crit. apud Burm. p. 746 scopuli coni.
Gesnerus || illicet NF hilicet 1 212 Squallentes tnalit H || talamos
Vl 213 nimpbis 0 || urnam commendat herilem g atque domum
nymphis commendat berilem ex suo libro (? ms.) Claverius dominam
pro urnam cum editt. probat BartJiius || herilem O 214 111a L |j
hyspan hirsuto (sic) N hyrsuto F 215 nodis F || redencia F
216 Ucceanum O || densantur O densatur cum libro quodam Leidensi H
217 aruudo 1 218 zcphiris O || f = rangi N frangere F

Digitized by Google

IN OLYB. ET PROB. CONS. (I)

11

Aestivo candore mori, sed vivida frondct

Aequaevum complexa caput. Taurina levantur 220

Cornua temporibus raucos sudantia rivos.

Distillaut per pectus aquae, frons hispida manat

Imbribus, in liquidos fontes se barba repectit.

Palla graves umeros velat, quam neveral uxor

Ilia percurrens vitreas sub gurgite telas. 225

Est in Romuleo procumbens insula Thybri,
Qua geminus medias interfluit alveus urbes
Discretes subeunle freto pariterque minantes
Ardua lurrigerae surgunt in culinina ripae.
Hie stetit et subitum prospexit ab aggere votum, 230
Unanimes fratres einctos stipantc senalu
Ire forum strictasque proeul radiare secures
Atque uno biiuges tolli de limine fasces.
Obstupuit visu suspensaque gaudia vocem
Oppressam lenuere diu. Mox incobat ore: 235
Respice, si tales iactas aluisse fluentis
Eurota Spartane tuis. Quid protulit aequum
Falsus olor ; valido quamvis decernere caestu
Norint et ratibus saevas arcere procellas?
En nova Ledaeis subolcs fulgentior astris. 240
Ecce mei cives, quorum iam Signifer optat
Adventum stellisque parat convexa futuris.
Iam per noctivagos dominetur Olybrius axes

222 pecttus Vl || hyspida N 223 Ymbribus N || barba.re
pectit 1 reflectit scripserim recepit Gryphiana 224 humeros 0
225 Illia Vl llli LN1 226 E in est om. LN || in om. add. m. I
sup. lin. Vl || tibri VlLl tybri NF 227 geminus medias ex coni.

vel as vcl us

scripsi cf. L. Jeep, Quaest. critt. cet. p. 43 scqu.; medius geuiinas Vl
mediu8 geminus LN1F |J interluit emendasse H dicit Ctercq p. 740 j
arces pro urbes Schraderus I. c. 229 rippe L 230 agcre F
eonspcxit 1 231 junctos Vl ex quo coni. 'einctos' cf. v. 19 claro
cingatur Roma senatu et de IV cons. Hon. v. 580, juncto LN1F
cuncto coni. Barthius et Schraderus I. c. sancto coni. Burmannm, qnod

u

laudat Koenigius \\ v. 233 deest in VI | lumine LN 234 Obstipuit
Vl Obstipuit N 235 ii.choat 0 237 Eurotas V 1 LI || sparUmc
l>elriu8 spartaeve Vl spavtasve L sparteque N sparte - ve 1 spar-
tavc F || tuos N 238 otor om. sed lacuna rclicta N 2.S9 NorintJ
Horruit L Novit N Nori _ t 1 240 soboles U || fulgentibus N
241 obtat Vl aptat Adventu (= dativ.) H coniecit 243 Olybrius
scripsi cf. v. 30 olimbrius 0 ignes pro (?) axes Schraderus

12 CL. CLAUDIANI

Pro Polluce rubens, pro Castore flamma Probini.

Jpsi vela regent, ipsis donantibus auras 245

Navita tranquillo modcrabitur acquore pinum.

Nunc pateras libare deis, nunc solvere multo

Nectare corda libel. Niveos jam pandite eoetiis

Naiades, totum violis praetexite fonlem.

Mella rerant silvae, iam profluat ebrius amnis 250 -

Mutatis in vina vadis, iam sponte per agros

Sudent irriguae spirantia balsama venae.

Currat, qui sociae roget in coovivia mensae

Indigenas fluvios, Kalis quicumquc suberranl

Monlibus Alpinasque bibuut de more pruinas: 255

Vulturnusque rapax el Nar villains odoro

Sulphure tardatusquc suis erroribus Ul'ens

Et Pbaetonteae perpessus damna ruiuae

Eridanus flavaeque terens querceta Maricae

Liris et Oebaliae qui temporal arva Galesus. 200

Semper honoratus nostris celebrabitur undis

Isle dies, semper dapibus recoletur opimis.

Sic ait et Nymphae patris praecepta secutae

Tecta parant epulis ostroque infecta corusco

Umida gemmiferis inluxit regia mensis. 265

0 bene signatum fraterno nomine tempus,
0 consanguineis felix auctoribus anne,
Incipe quadrifidum Phoebi torquere laborem.

245 ipsisque domantibus H coniecisse dicit Burmannus, cf. Koe-

nigium ad h. I. 246 pinus LN 247 nec N 248 niveo Vl
niveo LNF niveos 1 || plaudite N cetu LNF cetus Vll || ciuctus coni.
Scaliger pangite coetus coni. primis curis Barthius 240 Naiades O

totum froutem

Naides et editt. || totum Vl || fontem Vl 250 annis N anis 1

a i _

252 spumancia V 1 253 reget 1 reget F 254 y talis N || q ^ que Vl
256 naa F || olore N 257 Sulphurea N [| tardatisque L | euoribus
N || cufeus N ulfeus F 258 phetontee VlNlF fetontee L || dampna 0

1

259 flavisque L | tenens F |] marice Vl marisce L1F patice N
260 Liris] Et vis N || ora N 261 celebrabritur undis Vl celebretur
in uudis LN 262 recolatur N 263 nimphe 0 || Becutus N
264 peplis coni. Scaliger 265 Humida VlLlF Horrida corr. m. II
in Humida N || genuferis L || illuxit 0 266 bone corr. m. II in
bene Vl 267 anne gF annus VlLNl

Digitized by Google

IN OLYB. ET FROB. CONS. (I.) IN RUFIN. PRAEF. (II.) 13

Prima tibi procedat hiems, non frigorc torpens,

Non canas vestita Hives, non aspcra ventis, 270

Sed tepido calefacta Nolo. Ver indc serennm

Protinus ct liquidi clementior aura Favoni

Pratis te croceis pingat. Te messibns aestas

Induat, antumnns turgcntibns ambiat uvis.

Omni nobilior histro tibi gloria soli 275

Conligit exaclum nunqnam memorata per aevnm

Germanos hahuisse duces, te cuncta loquetur

Tellns, te variis scribent in florilnis Horae

Longaque perpetui dncent in saecnla fasti •

CL. OLAUDIANI
IN BUFINUM

LIBRT I
PRAEFATIO. (II.)

Pboebeo domitns Python cum decidit arm
Membraqne Cirrhaeo fudit anhela ing<>,

269 yemps L byemps N || torreus cotiiecisse H (licit Clercq. p. 747

h o c

271 Set F | noto Vl notho LNF 272 clemenciar 1 273 coreis N

p

,iugat Vl |j etas N 274 antumrras scripsi propter mctrum auptunnus-
que Vl autun'que L autupnusque NF autupnusque 1 1| turgentibus com.

t u h

madentibus O [| ambiat Vl N imbua, L inbi„nt 1 inbuat F 276 exaustum

ii

1 exautum F 277 hirisse (sic) L || loqtur LN 278 Tellis 1 || tenariis

h

scribunt N inscribent floribus malit H || ore Vl ore Nl 279 ducunt LN.
Jnscriptio aliena quadam manu add. lib Claudii poete 1 ruphinfi V

CLAUDIANI • IN RVFINV L«B- I, NO R PREf\ B Flavii claudiani
Panegericon Incipit Liber primus de gestis theodosii L CI • Clau-
diani in Rufinu Liber primus incipit man. recent, add. V 1 1 Pro P in
Phoebeo spatium relictum, nam omissum est V |j phiton B-LVl || con-

h

cidit BVl 2 Menbraque VBL (M omissum in L) || cirreo V cyrreo

h

B L cirreo V 1 || hanela V auela Vl || iugo] rogo B

14 CL. CLAUDIANI

(Jui spiris legend monies, haurirel liialu

Flumina, sanguincis langeret astra iubis:
lam liber Parnasus eral ncxuque solnlo 5

Coeperat erecta surgere fronde nemus
Coneussaeque din spatiosis Iractibus orni

Securas veutis explicuere comas.
Et qui vipereo spumavit sacpe veneno

Cepbisos nitidis purior ibat aquis. 10
Omnis Io Paean regio sonat, omnia Phoebum

Rura canunt, tripodas plenior aura rotat,
• Auditoque procul musarum carmine dulci

Ad Thcmidis coeuht antra scvera dei.
Nunc alio domini telis Pytbone perempto 15

Convenit ad nostram sacra catena lyram,
Qui stabilcm servant Augustis fratribus orbem,

Iustitia pacem, viribus arma regunt.

CL. CLAUDIANI
IN R II F I N II M

LIBER I. (in.)

Saepe mibi dubiam traxit sententia mentem,
Curarent superi terras, an nullus inesset
Rector et incerto fluerent mortalia casu.

vel tin

3 hyatu L 4 taugeret L tingerct deterr. tergeret Oxoniensis
quidam, quod H frustra defendit de com. StiL II, r. 277 , ubi 0

vel sijuamngig

legunt tangunt (non tergunt) 5 solutuni mavult H2H3 7 spatiosis V

u u exposuere

sqamosis (sq Ml ras. m. II) B 8 explicuere V 10 Cephisos V V 1
Ceffisos B Cephysus L || nitidis VBVl cf. Ov. Met. Ill, v. 407 liqui-

vel ducti

dis L 11 peara Vl 12 ai aura V 13 dulci V dulci Vl

duc.ti L ducti B 14 A B || temidis Vl | sonora coniecit
15 phitone VBVl || perempto VBVl peremto L 16 liram Vl

Imaiptio deest in VLVl EXPLICIT PFATIO INCIPIT
LIBER. I. CLAVPIANI. IN RVFINV B 1 ..sententia" traxit (sic)
Vl 2 Surarent (sic) Vl

Digitized by Google

TN RUFINUM LIBER I. (III.)

15

Nam cum dispositi quacsissem foedera mundi

Praescriptosque maris fines annique meatus 5

Et lucis noctisque vices: tunc omnia rebar

Consilio firraata dei, qui lege moveri

Sidera, qui fruges diverso tempore nasci,

Qui variam Phoeben alieuo iusserit igni

Compleri Solemque suo, porrexerit undis 10

Litora, tellurem medio libraverit axe.

Scd cum res hominum tanta caligine volvi

Aspicerem laetosque diu florere nocentes

Vexarique pios: rursus labefacta cadebat

Religio causaeque viam non sponte sequebar 15

Alterius, cacco quae currere semina motu

Affirmat magnumque novas per inane figuras

Fortuna, non arte regi, quae numina sensu

Ambiguo vel nulla putat vel nescia nostri.

Abstulit hunc tandem Rufini poena tumultum 20

Absolvitque deos. Iam non ad culmina rerum

Iniustos crevisse querar: tolluntur in altum,

Ut lapsu graviore ruant. Vos pandite vati

Pierides, quo tanta lues eruperit ortu.

Invidiae quondam stimulis incanduit atrox 25
Alecto, placidas late cum cerneret urbes.
Protinus infernas ad limina taetra sorores,
Concilium deforme, vocal, (ilomerantur in unum
Innumerae pestes Erebi, quascumque sinistro

que

5 Praescriptos BVl |] niari li || amnisque g annisque coniecit II
G Et luci noctique vices, ut a prioribus dependeat, forte legendum
putat H - 8 Sydera L || diviso BL duiso VI 9 vana corr. m. I in
i

varia V || jusserat L 11 Littora VL 12 Et, in marg. man. rec,

que

Sed L 14 Vexari L 15 Relligio VL 1C caeco conieci cum
Paulo Quaestt. Claud, p. 5 vacuo 0 || semina currere V 17 Afir-

mat V 19 Anbiguo L |' ui (sic), in marg. add. m. II: vel nri V

r

nri, vel neri in marg. L 20 hinc coepi conferre cum vctustissimo
codice amid cuiusdam Ijucensis geminis punctis . . notaturus quo iUinc
emendabo G 22 querar GL qneror VBVl 23 graviore G
24 Pyerides BL 25 stimulis G 26 Allecto O 27 lumina G
d

a, liminia V 29 herebi 0 || pestes; Erebi quascumque cet. distinguere
voluit Barthim || Innumere pestes herebi quascunque sinistro Nox genuit

Digitized by Google

1G CL. CLAUDIANI

Nox genuit fetu: nutrix Discordia belli, 30

Imperiosa Fames, leto vicina Senectus

Impatiensque sui Morbus Livorque sccundis

Anxius et scisso maerens velamine Luctus

Et Timor et caeco praeceps Audacia vullu

Et Luxus populator opum, quern semper adbaerens 35

Infelix bumiii gressu eomitatur Egestas,

Foedaque Avaritiae complexae pectora mafris

lusomnes longo veniuut examine Curae.

Complentur vario ferrata scdilia coetu

Torvaque eollectis stipatur curia monstris. 40

Alecto stetit in mediis vulgusque taccre

Iussit et obstantes in tergum reppulit angues

Perque umeros errare dedit: turn corde sub imo

Inclusam rabidis patefecit vocibns iram:

Siceine tranquillo produci saecula cursu, 45
Sic fortunatas patiemur vivere gentes?
Quae nova corrumpit noslros dementia mores?
Quo rabies innata perit? quid inania prosunt
Verbera? quid facibus nequiquam cingimur atris?
Heu nimis ignavae, quas luppiter arcet Olympo, 50

foetu nutrix discordia belli Imperiosa fames loeto vicina senectus
Impatiensque sui morbus livorque secundis Anxius et scisso merens
velamine luctus Et timor et ceco praeceps audacia vultu Et luxus
populator opum quem semper adherens Infelix humili gressu eomitatur
egestas M

31 loeto G leto B 32 Inperiosa V 34 Tumor H conie-
cisse dicit Clcrcq ap. Burm. p. 749 35 quem G ibidem add. cui
(? ex G) opum et quem L 37 avaritiae G 38 Insonnes V In-

Ullt

sompnes L || veniet V 39 ferrata, in marg. m. I vel secreta V
40 Furvaque pro Ton*aque coni. Schraderus I. c. 41 Allecto 0

i

mediis G medios V 42 angues 0 hydros cum Oxoniensi quodam H
43 deerat in Vl, sed m. I marg. adscr. || humeros 0 || tii GB

b

tunc VLVl 44 rapidis Vl 45 Siceine G S in Siceine om, V

Sicine B 47 Qu£ B Qe (sic) L Quo Vl Quo V | corrumpit G BLVl

i

corrupit V 48 Quid G (?) Qo (sic) L Quo VBVl || q corr. m. II in
i d

q Vl 49 qui Vl || nequiquam G (?) B necquiquam L nequicquam
VVl || incingimur maMftt Burmannus 50 nimis G || inane corr. m. II

Digitized by Google

IN RUFINUM LIBER I. (III.) 17

Theudosius terris. En aurea nascitur aetas,

En proles antiqua redit. Concordia, Virtus

Cunique Fide Pietas alta cervice vagantur

Insignemque eanunt nostra de plebe triumphum.

Pro dolor! ipsa mihi liquidas dilapsa per auras 55

Iustitia insultat vetiisque a stirpe recisis

Elicit oppressas tenebroso carcere leges.

At nos indecores longo torpebimus aevo

Omnibus eiectae regnis? Agnoscite tandem

Quid Furias deceat, cousuetas sumite vires 60

Conventuque nefas tanto decernite dignum.

lam cupio Stygiis invadere nubibus astra,

lam flatu violare diem, laxarc profuudo

Frena mari, fluvios ruptis immittere ripis

Et rerum vexare tidem. Sic fata cruentum 65

Mugiit et totos serpentum erexit hiatus

Noxiaque effudit concusso crine venena.

Anceps motus erat vulgi: pars maxima helium

Indicit superis, pars Ditis iura veretur

Dissensuque alitur rumor. Ceii murmurat alti 70

Impacata quies pelagi, cum flamine fracto

Durat adhuc saevitque tumor dubiumque per aestum

Lassa recedentis fluitant vestigia venti.

in ignave V 1 |) iuppiter arcet olympo G iupiter arcet olympo B quas
celo iupiter arcet VL (celo L) Vl 61 Theudosius editt. {cf. Luc

n

Mueller de re metrica p. 268) Theodosius 0 || e, V 64 de nostra

h u
Vl 65 Proh VL Pro V 1 || michi Vl |j quidas Vl | dilapsa GVl
delapsa VBL 56 deerat, sed manu antiqua marg. adscr. Vl 57
obpresBas V |j iu omiserunt BVl tenebroso in carcere VL 58 de-
erat, sed manu eadem qua v. 56 marg. adscr. Vl 61 decernite G
62 stigiis V L Vl 63 lapxare V lapsare L 64 ruptis om. sed man. rcc.

o

add. post fluvios in V ruptis fluvios Ht || immittere Vl || rippis V
65 vexare fidem GB vexare die fidem V laxare fidem LVl || facta L

vcl cruente

cruentum (sic) B 66 totos 0 tortos cum deterr. mavuU H notos

quf

proponit inepte Burmannus 67 Noxia L 69 veretur GBVl
tuetur, in marg. m. J vel veretur V veretur, in marg. m. II: vel

tuetur L tuentur in marg. edit; in qua nunc Excerpta G leguntur, male
pro manu eius, qui ipsa Excerpta G scripsit, ab Heinsio habitum 71 In-

i

paccata VL 72 tumor G 73 recedentes V residentis mavult lis

Claud. Carat. 2

Digitized by Google

18

CL. CLAUDIANI

Improba mox surgit tristi de sede Megaera,
Quam penes insani fremitus animique profanus 75
Error et undantes spumis furialibus irae.
JS'on nisi quaesitum cognata caede cruorem
Inlicitumve Mbit, patrius quein fuderit ensis,
Quem dederint fratres. Haec terruit Herculis ora
Et defensores terrarum poliuit amis, 80
Haec Alhamantlieae direxit spicula dextrae,
Haec Agamemnonios inter baccbata penates
Alternis lusit iugulis, hac auspice * taedae
Oedipoden matri, natae iunxere Tbyesten.
Quae tunc horrisonis effatur talia dictis: 85

Signa quidem o sociae divos attollere contra
Nec fas est, nec posse reor, sed laedere mundum
Si libet et populis commune intendere letum,
Est mibi prodigium cunctis immanius hydris,
Tigride mobilius feta, violentius Austris 90
Acribus, Euxini flavis incertius undis,
Rufinus, quern prima meo de matre cadentem
Suscepi gremio. Parvus reptavit in isto
Saepe sinu teneroque per ardua colla volutus
libera quaesivit fletu linguisque trisulcis 95

74 tristi surgit B || caede temptavit Burmannus 75 gemitus

vol profanus

fremitus (sic) V || tumultus L 78 Ulicitumve V lllicitumque
BLVl Inceatumve editt. cf. app. crit. Rapt. Pros. ed. L. Jeep I, v. 66 H
fuderat L 80 Et G Hec defensoreB VLVl Et defenaoria B || pol-

h

luit, in marg. m. I vel terruit V || artua LVl 81 atamanthee V
82 agauienuonio8 B agamtonioe Vl || intra mavult H || baccata V
bachata LVl 83 t^dq B tede LVl thebe V 84 Oedipoden (Oe
in ras. m. I) B Edipode V Oedipode LVl || thieaten B thyeate V

soiii r li

thiestem LVl 85 horroris V horisonia L orriaonia Vl 86 o om.,

o

adil. sup. tin. m. II V quidem Bocie L 88 loetum B 89 notia pro
cunctia iterum stupidissime proponit liurmannus \\ inraanius Vl ||
ydria VL idria Vl 90 Tygride L || ffta BL 91 Acribus euripi

h

fulvis Gg Acriu8 arpiia (h sup. Un. m. rec.) flavis V Acriua harpii8
flavia L Acrius arpiis flavis BVl Acribus euripi refluia editt. Euxini
conieci cf. In liuf. II, 38 'mobile Ponti aequor'. 92 lluffinus
VVl 93 repptavit L || parvne reptavit 0 reptavit parvus editt.

94 vol N til VI 95 fletu L

Digitized by Google

IN RUF1NUM LIBER I. (III.)

19

Mollia lambentcs flnxerunt ora cerastae.

Meque etiam tradente dolos artesque nocendi

Edidicit simulare fidem sensusque minaces

Protegere et blando fraudes praetexere risu

Plenus saevitiae lucriquc cupidine fervens. loo

Non Tartesiacis ilium satiaret harcnis

Tempestas pretiosa Tagi, non stagna rubentis

Aurea Pactoli: totumque exhauserit Hermum,

Ardebit niaiore siti. Quam fallere mcntes

Doctus et unanimos odiis turbare sodales! 105

Talem progenies hominum si prisca tulisset,

Pirithouni fugeret Theseus, oflensus Orestem

Desereret Pylades, odisset Castora Pollux.

Ipsa quidera fateor vinci rapidoque magistram

Praevenit ingenio; nec plus sernione morabor. 110

Solus babet scelcrura quidquid possedimus omnes.

Hunc ego, si vestrae res est accommoda turbae,

Regalem ad summi producam principis aulara.

Sit licet ipse Nuraa gravior, sit deniquc Minos,

Cedet et insidiis nostri Hectetur alumni. 115

9G lanbentes L |j finxerunt VLV 1 (cf. Very. VIII, v. 034 'corpora fingere
lingua') fixerunt B strinxerunt olim coniecicf. Quaest. critt. p. 40 tinxerunt

vel inbra vel ora

Baehrem Fleck. Ann. 1872 p. 502 || ora V membra Vl menbraB menbra
L 97 Meque tradente dolos arteinque (etiam m. J) V Meque etiam tr.
d. artesque B Vl Me tradente dolos geatus artemque L Me me etiam cet. in
mentem venit H Meque viam tradente dolos cet. proponit Burmanntts Me
tradente dolos, astus artemque nocendi coniecit Paul Quaest. Claud, p. 2d
cf. Clercq. de H up. Burm.p. 750 98 Edidicit 0 Addidicit praefert Burman-
mis Et didicit editt. || minaces 6 99 fraudes VL fraudem BVl || preferre

e

corr. m. II in pretexre Vl 101 thartbesiacis V V 1 tartesiacis B carthe-

a

siacis L || siciaret V satiarit praefert cum deterr.ll 102 tbagi Vl || non]

o

vel B 103 totumque 0 totum q 6 unde olim scripsi: cum totum seu qui
(=- cum is) totum; nunc nihil muto simili modo videns coniunctioyiem

a

omissam de cons. Stilich. J, v. 172 sea. temum L 104 qra L 105

unaniraos GBVl unanimes VL 107 Piritoum V Perithoum B Pirritoum
Vl || fugerit corr. m. II in fugeret Vl j| horestem V (b delevit in. rec. in V)

l

LVl 108piladesVl || polux V 109 rabidoque Vl 111 quicquid O
quicquid scelerum editt. 112 nostre Vl || acommoda V 113 per-
ducam corr. ex producam L perducara V 1 idem coniecerat olim H
114 licet ipse V licet ille BLVl 115 alumpni VL alunni B

2*

Digitized by Google

20 CL. CLAUDIANI

Orantem sequilur clamor cunctaeque profanas
Porrexere manus inventaque tristia laudant.
Ilia ubi caeruleo vestes conexuit anguc
iS'odavitque adamante comam, Phlegethonta sononini
Poscit et ambusto flagrantis ac aggere ripae 120
Ingentem piceo succendit gurgite pinum
Pigraqae veloces per Tartara concutit alas.

Est locus, extremum pandit qua Gallia litus,
Oceani praetentus aquis, ubi fertur Ulixes
Sanguine libato populum movisse silentem. 125
I Hie umbrarum tenui stridore volantum
Flebilis auditur questus; simulacra coloni
PaUida defunetasque vident migrare catervas.
Hine dea prosiluit Phoebique egressa serenos
Infecit radios ululatuque aelhera rupit 180
Terrihco. Sensit ferale Britannia murmur
Et Senonum quatit arva fragor revolutaque Tetbys
Substitit et Ubenus proiecta torpuit uma.
Tunc in canitiem mutatis sponte colubris
Longaevum mentita senem rugisque severas 135
Persulcata genas et ficto languida passu
Invadit muros Elusae, notissima dudum
Tecta petens, oculisque diu liventibus haesit,
Peiorem mirata virum. Timi talia fatur:

118 conexuit GB eonnexuit VLVl 119 Nodavitque BLVl
Nodaiamque V || coma V comas BLVl || pblegetonta V flegethonta B

vel at

flegetonta LVl 120 et Vl || anbusto L [| rippe V 121 piceum

V || succendit* gurgite Vl || ab gurgite V 122 Pygraque L || alas G

123 qua pandit editt. || litmus (in ras. era* t) V 124 Occeani
0 | ubi GB quo VLVl || Ulixes 0 125 movisse G (?) | silen-
tem G silentum 0 126 unbrarum L 127 simulachra BL 128

catervas V figuras BLVl 129 Hie B Hue Vl || prosiluit VB prosiliit

h vel sustitit

LVl 132 thetis VVl tetbis B tetis L 133 Subsistit L || renus V

vel remui vel urua

rhenus L |J uma Gg unda VB unda L unda, m, ascr. uma Vl

vel sponte vel sepe

134 sepe V sponte L 137 gluee (tic) G eluse V elusg B eluse
L elise V || notissimam Vl 138 pectens L || occulis L 139
Pciore L | turn GB tunc VLVl

Digitized by Google

IN RUFINUM LIBEK I. (111.) 21

Otia te Rufine iuvant frustraque iuventae 140
CoDSumis florem patriisque inglorius arvis?
Hcu nescis quid fata tibi, quid sidera dedant,
Quid fortuna paret. Tolo donabere mundn,
Si parere velis. Artus ne spcrne seniles;
Namque mihi magicae vires aevique futuri 145
Praescius ardor inest. Novi, quo Thessala canlu
Eripiat lunare iubar, quid signa sagacis
Aegypti valeant, qua gens Chaldaea vocatis
Imperet arte deis, nec me iatuere fluentes
Arboribus suci funestarumque potestas 150
Herbarum, quidquid Ietali gramme pollens
Caucasus et Scythicae servant in culmine rupes,
Quas legit Medea ferox et callida Circe.
Saepius borrendos manes sacrisque levavi
Nocturnis Hecaten et condita funera traxi 155
Carminibus virtura meis multosque cancndo,
Quamvis Parcarum restarent fila, peremi.

i

140 Ruffiiie Vl 141 Florera consumis Vl || patisque V patriie-

i

que L patriis Vl patriis B 142 dedant scripsi dedent G quod

vel debent

fortasse sanum cf de cons. IV Hon. v. 267, in Eutrop. i, v. 470 donent V

U

debent g (?) B donent LVl 143 parat B fl toto V toto BLVl

vel dominabero honorabere

donabere V cf. Epith. Hon. v. 381 donabere L dhabere, in rnarg.
vel donabere Vl dominabero cditt. cum dcterr. 145 raiebi Vl

g a vol excipiat

maice L 146 Preciue Vl || tessala Vl 147 Eripiat L Deripiat
coniecit H2H3 148 caldea VLVl chaldea B 149 Imperet G
lmperat B 150 euci BL succi VVl 161 quicquid 0 || loetali
Rxa

B I carmine L germine nonnullae editt. 152 scitice V scithice B
0

^itice Vl || gramina G in carmine V in gramine BLVl in carmina
coniecit II Est locus corruptissimus : veroare tantum intransitive ad-
hibetur, quare scripsi 'servant', pro 'carmina' conieci 'culmine' cum

que a

sequatur v. 156 'carminibus' 153 Quas// legit L H. v. expunxit Paul

Quaest. CI. p. 23 154 levavi G litavi V citavi cum vetere codice Claverii
('• ms.) H citatam mavult H vocavi ego malim (cf. Ov. Met. XIV, v. 405)

h

155 echate corr. man. rec. in eckate (sic) V heccaten Vl f| et add.

b a

W» lin. m. II Vl 157 reatarent parcarum B

Digitized by Google

22

CL. CLAUMANl

Ire vagas quercus et fulmen stare coegi

Versaque non prono curvavi flumina lapsu

[a ibntes reditura suos. Neu vana Iocutum 160

Me fortasse putes, mutatos cernc Penates.

Dixerat, et niveae minim coepere columnae

Dilari subitoque trabes lucere metallo.

Inlecebris capitur nimiumque elalus avaro

Pascitur aspectu. Sic rex ad prima tumebat 165

Maeonius, pulchro cum verteret omnia tactu;

Scd postquam riguisse dapes fulvamque revinctos

In glaciem vidit laticcs, turn munus acerbum

Sensit et inviso votum damnavit in auro.

Ergo animi victus: Sequimur quocumque vocabis, 170
Seu tu vir sen numcn, ait, patriaque relicta
Eoas Furiae iussu tendebat ad arces
Instabilisque olim Symplegadas et freta remis
Inclita Thessalicis, celsa qua Bosphorus urbe
Splendet et Odrysiis Asiam disterminat oris. 175
Ut longum permensus iter ductusque maligno
Stamine fatorum claram subrepsit in aulam,
Ilicet ambitio nasci, discedere rectum,
Venum cuncta dari. Profert arcana, clientes
Fallit et ambitos a principe vendit honores. 180
Ingeminat crimen, commoti pectoris ignem

158 fulmen G flumina VBVl "stare flumen" L flamina editt.
160 Hinc incipit schedula hoc loco in codice V inserta 0 Infantes
B B neu GLVl ne VB 162 columpne VLVl columpne B 163

quo

subito L 164 Inlecebris G Illecebris 0 166 aspectu GgB intuitu LVl
166 pulcro VVl stulto proposuit Burmannus, forte scribendum 'cupidV
167 revinctos G 168 munus G || tunc B 169 dampnavit 0

r

170 victus superset, m. II, nam deer at Vl || vocabis VBL voca^is

ir

Vl 171 u, V 172 Aeoas B || iussu furie Vl 173 Instabilisque G
Instabiles olim V instabilesque olim BLVl || synplegadas G(?) simplegadas
VB simplegedas Vl 174 Incita coniecit Schraderus I. c. || tessalicis V Vl
thesalicis B || celsa qua 0 qua celsa editt. nonnullae cum deter.
bosphorus Vl bosforus V bofforus B boporus L || urbe G 175

h

otrisiiB GVLVl (j discriminat V || boris VB oris LVl 178 lllicet
ambitio nasci M 179 Venum cuncta dari M || proferre G (?) quare H
mavult praeterea v. 180 'Fallere' et f vendere' || archana 0 180 an-

o

bitos L 181 commti Vl | pectoris VBVl criminis L

Digitized by Google

IN RUFINUM LIBER I (III.) 23

Nutrit et exiguum stimulando villous acerbat.

Ac velut innumeros amnes accedere Nereus

Nescit et undantem quamvis hinc hauriat Histrum,

Hinc bibat acstivum septeno gurgite Mum, 185

Par semper similisque meat, sic fluctibus auri

Expleri calor ille nequit. Cuicumquc monile

Contcxtum gcmmis aut praedia culta fuissent,

Rufino populandus erat dominoque parabat

Exitium fecundus ager, metucnda colonis 190

Fertilitas: Laribus pellit, detrudit avitis

Finibus; aut aufert vivis aut occupat heres.

Congestac cumulantur opes orbisque ruinas

Accipit una domus. Populi servire coacti

Plenaque privato succumbunt oppida regno. 195

Quo vesane ruis? teneas utrumque licebil
Oceanum, laxet rutilos tibi Lydia fontes,
Iungatur solium Croesi Cyrique tiara:
Nunquam dives eris, nunquam satiabere quaestu.
Semper inops, quicumque cupit. Contentus honesto 200
Fabricius parvo spernebat munera regum
Sudabatque gravi consul Serranus aratro
Et casa pugnaces Curios angnsta tegebat.
Haec mihi panpertas opulentior, baec mihi tecta
Culminibus maiora tnis. Tibi quaerit inanes 205
Luxuries nocitura cibos; mihi dbnat inemptas

6ti

182 — mulando vulnus accubat Vl | aceruat B 183 veluti L |] ampnes
b

L || auriat Vl || histrum VB Vt hystrura L 185 nylum L 186 simulisque

cui aut
L || meat GL manet VBVl 187 c Clique V 188 ac || prelia G 189

au

Ruffino VI 190 fecundus B 192 aut,,fert L 193 CouieBte Vl ||

vol domus popti que

ruinas 0 rapinas editt. 194 manus pssi L 195 Plena V
Buccunbunt L || opida VLVl 196 utrunque B 197 Occeanum
0 | rutulos V |] lidia VLVl 198 Iungatur G hingantur 0 || Iungan-
tur solium croesi cyrique tiare M | cresi cyrique GL croesi cyrique B
cyri cresique VVl |j tyara V tiaif B tiara L thyara VI tiaras
mavult H. 200 qui cuncta cupit amunts quidam Barthii cf. Burnt.
o r ou

201 parva L 202 serranus G seranus L 203 turiosV tegebat GO

tenebatB 204 opulentior GgB augustior VLVl 205 ibi B 206

o i

cibiw V || tibi, in marg. m. I vel m (= mihi) V hie B || inemptaa

Digitized by Google

24 CL. CL AUDI AN I

Terra dapes. Ilapiunt Tyrios tibi vellera sucos

Et picturatae fucantur murice vcstes;

Hie radiant flores, hie prati viva voluptas

Ingcnio variata suo. Fulgentibus illic 210

Surgunt strata toris; hie mollis pauditur herba

Sollicitum cutis non abruptura soporem.

Turba salutantum latas tibi perstrepit aedes;

Hie avium eantus, labentis murmura rivi.

Vivitur exiguo melius. Natura beatis 215

Omnibus esse dedit, si quis eoguoverit uti.

Haec si nota forent, frueremur simplire eultu:

Classica non fremererU, non stridula fraxinus iret; .

Nec ventus quateret puppes, nee macbina muros.

Cresccbat scelerata sitis praedacque reeentis 220

Incestus flagrabat amor nullusque pctendi

Cogendique pudor. Crebris periuria nectit

Blanditiis, sociat perituro foedere dextras.

Si semel e tantis poscenti quisque negasset,

Eflera praetumido quatiebal corda furore. 225

Quae sic Gaetuli iaculo percussa leaena

Aut Hyrcana premens raptorem belua Parthum

VBVl inemtas L 207 tibi VLVl ibi B || sucos VB racos LVl 208 Hinc

picturate L || fucantur GB satnrantur VLVl 209 Hinc radiant L

hie prati V et prati BLVl 211 thoris VLVl | hinc 'L 213 tibi

VVl ibi BL 214 Hoc versu scliedula inserta finitur; additum est:
Vivitur exiguo melius . verte et invenies V 215 Vivitur exiguo me-
lius . natura beatos Omnibus esse dedit si quia cognoverit uti M |j
i c

beatos B beatos L 217 uultu V 218 fremerent LVl gemerent

vel fremerent puppes

GB gemerent V 219 Nec — nec G Non — non 0 || urbes L
■

221 Incertus V 222 Cogendique G Cogendive 0 nectit G (?)

vel o x

223 perituras V 224 ex tantis L e,tantis Vl |j negaret Vl Hunc
versum hoc modo legere voluit Koenigius: Qui semel e tantis, poscenti
quaeque, negasset Fro r e tantis' velit in mss. inveniri 'elusus' Hertel
I. c. p. IV; ego nihil mutavi; de 'quisque' (= guicumque) cf. Draeger,

vel non

hist. sgnt. i, p. 84 226 Que V || getuli B getuli VLVl | gaetulo
oitm, postea gentili cum deter, cod. H 227 bircana VL hirchana

vel partus

Vl U parthum GgBL (in marg. m. II vel partus) parthum V
partus Vl

Digitized by Google

IN EDF1NUM LIBER I. (111.)

25

Aut serpens calcata furit? lurata deorum

Maiestas teritur; nusquam reverentia mensae.

Non coniuiix, non ipse simul, non pignora caecis 230

Sufliciuiit odiis, non cxstinxisse propinquos,

Non notos egisse sat est: exseindere civis

Fnnditns et nomen gentis delere Iaborat.

Nec celeri perimit leto; crndelibns ante

Suppliciis fruitur. Onriatus, vinela, tenebras 235

Dilato mucrone para!. Pro saevior ense

Parcendi rabies coucessaque vita dolori!

Mors adeone parum est? Causis fallaeibns instat,

Arguit attonitos se iudice, cetera segnis,

Ad facinus velox, penitus regione remotas 240

Impiger ire vias. Non ilium Sirius ardeus

Bruma?e Riphaeo stridens Aquilone retardal.

Eflera torquebant avidae praecordia curae,

Elfugeret ne quis gladios, neu perderet ullum

Augusto miserante nefas. Non flectitur annis, 245

Non aetate labat. Iuveuum rorantia colla

Ante patrum vultus stricta cecidere securi.

Ibat grandaevus nato morieute superstes

Post trabeas exsul. Quis prodere tanta relatu

nus

229 teritur G (?) || nusquam GVB nunquam L postquam Vl
Post hunc versum deesse aliquid II suspicatur 230 ipsa vetus liber

non

f ? nis.) Claverii \\ coniunx ipse V 1 || caecis optime Paul Quae&t. Claud,
p. 5 cesi V cesa B cesa LVl 231 extinssisse (sic) V extinxisse BL

extinxisee

extendisse Vl 232 sataest Vl || excindere civis G exseindere g

vel mittit

excindere cives V extinguere cives BLVl 234 perimit GgL perimit V

p«rirait

mittit Vl H celeii loeto (sic) B || leto V 235 Supliciis V || cruciatu V
h h
236 pro V proh BL pro corr. manus rec. in pro, Vl 238 parum

8

est 0 parum editt. 239 attonito V 241 syrius BLVl 242
ripheo VB ripheo LVl rhipaeo editt. 3 stringens, in marg. tn. II
stridens Vl || retardet inavult H,H 3 243 avide G 244 ne BVl

■e

245 m,irante V || nec Vl 246 forte 'florentia' cum h. I. iucenilis

u

aetas caesorum urgcri videatur 248 grandevis L 249 Post trabeas

r

exsul M || exul 0 | prodee Vl

Digitized by Google

2l> . CL. CLAUDIAN1

Funera, quis caedes possit deflere nefandas? 250

Quid tale immanes unquam gessisse feruntur

Vel Sinis Isthmiaca pinu vcl rupe profunda

Sciron vel Phalaris tauro vel carcerc Sulla?

0 mites Diomedis equi! Busiridis arae

Clementes! Iam Ginna pius, iam Spartace lenis 255

Phi th io collatus eris. Deiecerat omnis

Occultis odiis terror tacitique sepultos

Suspirant gemitus indignarique verentur.

At non magnanimi virtus Stilichonis eodem
Fracta melu. Solus medio de turbine rerum 260
Contra letiferos rictus contraque rapacem
Bfovit tela feram, volucris non praepete cursu
Vectus equi, non Pegaseis adiutus habenis.
1 1 cunctis optata quies, haec sola pericli
Turris crat clipeusque trucem porrectus in hostcm. 265
Hie profugis sedes adversaque signa furori,
Servandis hie castra bonis, hucusque minatus

250 possit G (?) || nefaudus corr. m. II ex nefendus 252 cinis isthmiaca

cynia vel iinon

V sinon ithmiaca B ciclops I thynica (I inter verba add. m. II) L synon

timicaVl.ad isthmiaca add. ex G: trunca (sic), deinde subiunxit eadem
manus: ubi erit hoc signum in antiquo dubia fuerit lectio deletis aliquando

r

, verbis ab improbis emendatoribus 253 Sciron V- Schiron B Chiron LVl ||
falaris VBVl | sylla VB silla LVl | vel carmine Siren primum con-
iecit Paul I c. p. 27, postremo vero ibidem f vel gurgite Scylla' 254

ce

mittes V || busyridis B 255 cynna V V 1 [| parthate L partare Vl
256 Ruffino (o con: ex i) Vl || eries V 1 [| omnis G omnes BVl amens VL

ci

amens Occultos odii coniecit Gesnerus 257 tantique Vl 268
indignantique L 259 At tii non L || stiliconis L 260 solus medio

in

de G sese medio de g solus medio se VB solis medio =| que turbine

BOIUB

(in ras. erat s; L medio sese Vl sed enim medio sed (?) turbine
rerum proponit Hi solus medio qui turbine rerum coniecit II 2 H 1

pestiferos vel rictus + vel hie crat

261 letiferos V loetiferos B || tractus V 264 Hec (sic) G Hec V
Hec B Hec (in marg. vel hicj Vl Hie L H hec G hec VVl hec B

h

hie L 266 proiectua Burvianmis proposuit 266 ostem Vl

signa

266 signa GV regna BL regna Vl 267 hie usque L

Digitized by Google

IN RUFLNUM LIBER L (III.) 21
•

Haerebat retroque fuga cedebat inerti.

Haud secus hiberoo tumidus cum vertice torrens

Saxa rotat volvitque nemus pontesque revellit, 270

Frangitur obiectu scopuli quaerensque meatum

Spumat et elisa monteui circumtonat unda.

Qua dignum te laude feram, qui paene rucnti

Lapsuroquc tuos umeros obieceris orbi?

Te nobis trepidae sidus ceu dulce carinae 275

Ostendere dei, geminis quae lassa procellis

Tunditur et victo trahitur iam caeca magistro.

Inachius rubro perhibetur in aequore Perseus

Neptuni domuisse pecus, sed tutior alis;

Te non penna vehit. Rigida cum Gorgone Perseus; 280

Tu non vipereo defensus crine Medusae.

Ilium vilis amor suspensae virginis egit;

Te Romana salus. Taceat superata vetustas,

Uerculeos conferre In is iam desinat actus.

Una Cleonaeum pascebat silva leonem, 285

Arcadiae saUum vastabat dentibus unum

Saevus aper, tuque o compressa matre rebellis

Non ultra Libyae fines Antaee nocebas,

Solaque fulmiueo resonabat Greta iuvenco

Lernaeamque virens obsederat Hydra paludem. 290

Hoc monstrum non una pains, non una tremebat

Insula, sed Latia quidquid dicione subactum

268 cedebat B || inerti VBVl inerte G inherti L 269 Haut
BVl || vertice VB vortice LVl 270 Sani corr. m. II in Saxa Vl
272 elisa V illisa (alterum i in ras. pro B illisa LVl || circum-
sonat LVl. 273 pene B pene VLVl 274 umeros G humeros
0 |i subieceris Schraderus 1. c. 275 sidus ceu GVB ceu sydus L
ceu Bidus VI 276 geminis 0 Geminos, coniecit Gesnerus || q
(pro que) L | lassa V lapsa BLVl quassa ohm H 278 quon-
dam (pro rubro) G(?)L 279 seftucior Vl 280 pinna G Q gor-
gone G 281 vipereo 0 vipereae cum deteriore quodam H || defen-
i

susis c~ne Vl 284 actis Vl 285 cleoneum G cloneum corr. in

cleoneum Vl 286 Archadie VLVl 287 oumpressa B conprenBa

i

coniecit Scaliger || rebellas V 288 lybye V lybiae B lybie L librice Vl

e

289 creta V eta L 290 consederat B |] idra Vl 291 Huno

urn

mon8trat Vl |] tenebat corr. m. I et II in tremebat Vl 292 quic-

Digitized by Google

2tf CL. CLAUD1ANI

•

Vivit et a primis Ganges horrebat Hiberis.

Hoc neque Geryones triplex ncc turbidns Orel

lauitor aequabunt, nec si concurrat in uniim 295

Vis Hydrae Scyllaeque fames et flamma Chimaerae.

Certamen sublime diu, sed moribus impar

Virtutum scelerumque fuit. Iugularc minatur;

Tu prohibes. Ditem spoliat; tu reddis egenti.

Emit; instauras. Accendit proelia; vincis. 800

Ac velut infecto morbus crudescere caelo
Incipiens primum pecudum depascitur artus,
Mox populos urbisque rapit ventisque perustis
Corruptos Stygiam pestem desudat in amnes:
Sic a vidua praedo iam non per singula saevit, 305
Sed sceptris inferre minas omnique perempto
Milile Romanas ardet prosternere vires.
Iamque Gelas Histrumque movet Scythiamque receptat
Auxilio traditque suas hoslilibus armis
Reliquias. Mixtis descendit Sarmata Dacis 310
Et. qui cornipedes in pocula vulnerat audax
Massagetes patriamque bibens Maeotin Alanus

-

i i

quid VBVl qq L || dicione GBVl ditione V dictione L 293 Ser-
vit pro Vivit Schraderus I. c. byberis L 294 geryones G V gerion

c

BLVl || no (sic) Vl || orci GVBL horci V I 295 aequabunt GV equa-

c

bant L equabit V 1 || concurrat V 1 296 ydrg L idre Vl || seylleque
B acylleque V scilleque L scilleque V 1 || chymere L 298 scelerumque (s

d

add. m. rec.) Vl 299 redie L 300 inataures corr. m. II in instauras

c .
VI 301 velud L || velo L 302

ieci iam Quaest. crit. p. 24 primosO 303 urbisque G urbesque 0 304
stigiam VLVl || desudat 0 defundit tnalim diffundit deterr. et m. II

Vl || annes L 305 S cavides (sic) corr. m. II hoc modo: Si cavidus

non

Vl || iam iam Vl 306 Et, in marg. m. II Sed Vl 307 romanes
corr. m. II in romanas V 1 || audet BL 308 Iamque getas Gg Iam
gentes 0 || histrumque V Vl hystrumque BL U scithiamque L scitiamque

vel retemptut

Vl |i receptat V receptat L retemptat B retentat, in marg. receptat

li

Vl 309 traditque G || hostibus Vl 310 Relliquias VBL
decedit, in marg. m. II vel descendit Vl || sarmata (sarm in ras. m. II
add.) B 312 cesamque bibens meotin alanus G || patriamque V

Digitized by Google

IN RUFINUM LIBER L (III.) 29

Membraquc qui ferro gaudet pinxisse Gelonus,
Rufino collecta manus. Vetat ille domari
lonectttque moras et congrua tempora diflert.

Nam tua cum Geticas stravisset dextra catervas
Ulta ducis socii letum, parsque una maneret
Debilior facilisque capi, tunc impius ille
Proditor imperii coniuiatusque Getarum
Distulit instantcs eluso principe pugnas
Hunorum laturus opem, quos affore bello
Norat et invisis mox se coniungere castris.

Est genus extremos Scythiae vergentis in ortus
Trans gelidum Tanain, quo non famosius ullum
Arctos alit. Turpes habitus obscenaque visu
Corpora, mens duro nunquam cessura Iabori.
Praeda eibus, vitanda Ceres frontemque secare
Lusus et occisos pulchrum iurare parentes.
Ncc plus nubigenas duplex natura biformcs
Cognatis aptavit cquis. Acerrima nullo
Ordine mobilitas insperatique recursus.
Quos tamen impavidus contra spumantis ad Hebri
Tendis aquas, sic ante tubas aciemque precatus:
Mavors, nubifero seu tu procumbis in Haemo,

nlanus

patriumque BLVl fl meotin VVl maeotiu B meothinorunthem L

collecta

inaeotida H [| bibit L 313 Menbraque VBL 314 Ruffino Vl | collata Vl

31 G et 317 deerant, sed in marg. add. vi. I V 316 geticas (j
dextra catervas GB dextera turmaa VLVl 317 dalcis L || loetuni

•

B U parsque G 318-319 impius ille Proditor GVB proditor ille Im-
pius LVl 319 getharum LVl 321 Hunorum BLVl Hunnorom

castris

V 321 et 322 Koenigio interpolati videntur esse 322 hoBtis V

c

323 scithice L sicie (sic) Vl 324 tanain VVl tanaim B thanal

vel famosius

L || animosius V animosius L 325 Arcthos L Artos Vl || alit

c

turpes G tnrpea V turpis B tristes LVl || obsenaque L 326 labori
VBVl dolori L 327 vitanda in ras. m. I B |j frontemque secare

vel fratrem , e

GB frontemque secare (corr. m. II ex secari) V fremque nocere

(sic) L frontemque sectare Vl faciemque secare ? 328 Lusus G
Luctus B Ludus V L V 1 \ pulcrum V 1 329 Non L 331 mobilitas
(i || recessus L 333 Tendit L || aciem (pro hoc primum scriptum erat
fuciem, cuius f erasum) G aciemque gVB ftnumque LVl

315

320

325

330

Digitized by Google

30

CL. CLAUD1ANI

Seu te cana gelu Rhodope scu remige Medo
Sollicitatus Alhos sea caligantia nigris
Ilicibus Pangaea tenent, accingere mecum
Et Thracas defende tuos; si laetior adsit
Gloria, vestita spoIHs donabere quercu.
Audiit ilia pater, scopulisque nivalibus Haemi
Surgit et hortatur celeres clamore ministros:
Fer galeam Bellona mini nexusque rotarum
Tende Pavor; frenet rapidos Formido iugales.
Fcstinas urgete manus. Meus ecce paratur
Ad bellum Stilicho, qui me de more trophaeis
Ditat et hostiles suspendit in arbore cristas.
Communes semper litui, communia nobis
Signa canunt iunctoque sequor tentoria curru.
Sic fatus campo insiluit lateque fugatas
Hinc Stilicho turmas, illinc Gradivus agebant,
Et clipeis et mole pares. Stat cassis utrique
Sidereis hirsuta iubis loricaque cursu
Aestuat et largo saturatur vulnere cornus.
Acrior interea voto multisque Megaera

vel inedo

335 rodope LVl || remige (ig in rasura m. I) B || nudo Vl

r

336 calhgantia V 1 H nigris (r in ras. m. II) B 338 thacas L tracas

nivalibus

VI D lentior Vl | assit VLVl 340 in vaMbus Vl 341 celeri V
celeris B sceleres Vl 342 micni BVl | nexusque Q 343 Tende

0 lunge scripserim (cf. de cons. Olyb. v. 77) nisi statim v. 348 'iuncto';

ra

forte f Tange' || frenet 0 frena editt. | tepidos V 34B stilico L
346 Ditet — Buspendat legendum putat H | in arbore (tie) B 348
sequor corr. m. II in sequar V non male, ita ut legendum sit antea:
cauent || vestigia pro tentoria V 1 || cursu L 349 insiluit G || fuga-

r

tas G 350 stilicon L || gnadivus L || agebat B agebat lineola erasa

a vel mole 1

sup. at L 351 et, more (sic) V et more L et more, in marg. m.
rec. vel amore Vl et mole B || utrique B utrisque VLVl 352

i

Sydereis BL || hyrauta B husurta Vl || iubas V Hinc coniecit H2H3:
Sidereus — iubas || lorichaque Vl || cursu= V 353 saturatur GV

r

satiatur BLVl || cornus G conus Vl 354 Acrior — voti maviilt H ||
multisque GVBL multoque Vl

335

340

345

350

Digitized by Google

IN RUFLNUM LIBER I. (III.)

31

Luxuriata malis macstam deprendit in arce 355
lustitiam diroque prior sic ore lacessit :

En libi prisca quies renovalaque saecula rursus,
Ut rebare, vigent et nostra potentia cessit,
iSec locus est usquam Furiis. Hue luniina flecte.
Aspice, barbaricis iaceant quot moenia flammis, 360
Quas mihi RuHiius strages quantumqiie cruoris
Praebeat ct quantis epulentur caedibus bydri.
Linque boinines sortemque meam, pete sidera, notis
Autumni te redde plagis, qua vergit in Austrum
Signifer. Aestivo sedes vicina Leoni 365
lam pridem geminaeque vacant confinia Librae,
Atque utinam per magna sequi convexa liceret.

Diva refert: Non ulterius bacchabere demens.
lam poenas tuus iste dabit, iam debitus ultor
Imminet, et terras qui nunc ipsumqne fatigat 370
Aethera nec vili moriens condetur barena.
lamque aderit laeto promissus Honorius aevo,
Nec forti genitore minor, nec fratrc corusco:
Qui subigat Medos, qui cuspide prolerat Indos.
Sub iuga venturi reges, calcabitur asper 375
Pbasis equo pontemque pati cogetur Araxes
Tuque simul gravibus ferri religata catenis
Expellere die debellatasque draconum

355 malis GVBL malo Vl || arce V 356 diroque prior GVB

tides

atque prior diro LVl 357 quies Vl fides etiam Schraderus I. c. |j
renovataque G-V revocataque BLVl || secula add. in marg. m. J I

Vl U rursu V 358 et V en BLVl fl cessat Vl 3G0 quod B || lumlua L
362 ydri L idri Vl 363 aydera B || no -tis V noctis B 364
Autumpni VL Autunni B 365 Signifera B 366 geminaeque
vacant scripsi quod etiam in editt. post H gelideque vacant G gemi-
nae cessant g (?) gelide ceBsant VLVl gelide cessent B 368

bachabere 0 369 tuus iate dabit GB fu, siste dabit V dabit

OS u

iste tuis L dabis iste tuus Vl || deditus L 372 honoris Vl 373

e

chorusco Vl 374 subigat G subigit V Bubiget BLVl || et pro qui

BLVl fl proterat G pter = indos (sic) V proteret BLVl 376 Fasis

1

VL U pontemque (? m. I) G || Araxex L 377 cathenis LVl

Digitized by Google

32 CL. CLAUDIANI

Tonsa comas imo barathri claudere recessu.

Turn tcllus communis erit, turn limite iiullo . 380

Disecrnetur ager, nec vomere sulcus obunco

Scindetur. Subitis messor gaudcbit aristis.

Rorabunt querceta fa vis, stagnantia passim

Vina fluent oleique lacus, nec murice tinctis

Velleribus quaeretur honos, sed sponte rubebunt 385

Attonito pastore greges. pontumque per omncm

Ridebunt virides gemmis nascentibus algae.

CL. CLAUDIANI

IN EUFINUM

LIBER II. (V.)

lam post edomitas Alpes defensaque regna
Hesperiae merita complexus sede parentem

»

*

379 comas 0 iubas editt. post H || et mo (sic) coir. m. II in
imo L | baratri VLVl || claudere VBVl condere L 380 Turn

GB Tunc VLVl || turn GB tu V tunc LVl || limine Vl 381
sulchus Vl Q obunco VB adunco LVl 382 Scindetur G Findetur

vel os

0 11 messor subitis G (? m. I an m. II) 5Tsor L 383 favis V

u

K or aba tit. ras. et m. II corr. ita: Rorabunt Vl | forte 'spumantia' cf.
praef. ad epith. Hon. v. 8 'fiuerent spumea vina iugis' 384 olei-
que G 385 honor L 386 gemisus (sic) Vl || explicit in Rufinum

liber -pri- 1- (sic) incipit in eodem (sic) liberi H- praefatio G [Ceterum
ex G hie tota praefatio in margine editionis principis Florentinae
descripta, quare omnes variae lectiones infra adnotari potiierunt.]

IN RVFINVM LIB. I . EXPLICIT . INCIPIT SCDS . V CLAV-
DIANI IN RVFINVM LIBER PRIMVS EXPLICIT . KCIPIT LIBRI
SECVNDI PRAEFATIO B Flavij claudiani iiber II.' (sic) de morte
Rufini L Praefatio hie omissa et ante helium Gildonicum inserta est in
Vl, ubi manu secunda aecripta sunt verba: prologua ad librum sequen-
tem de gildone, in margine vero addition est manu recenti: hunc librum
nonnulli inscribunt tertium in Ruffinum || Praefationem, quae ante hoc
carmen circumferebatur, hoc loco e.tpunximus; cf. praef. huius editionis
et infra ipsum prologum, in cuius fine B: EXPLICIT PRAEFATIO . IN
RVFINVM . INCIPIT LIBER SECVNDVS CLAVDIANI. Inscriptionem
hie omiserunt \ LVl, inV addidit manus recens: Narratio, iw Vl: Rut-
fini mors CI. Claudiani liber II. 2 complexus x ex corr. pro r Vl

Digitized by Google

IN RUFINVM LIBER II. (V.) 33

Auctior adiecto fulgebat fidere mundus

Iamque tuis Stilicbo Romana potentia curis

Ef rerum commissus apex. Tibi credita fratrum 5

Utraque maiestas gcminacquc exercitus aulae.

Rufinus, neque enim patiuntur saeva quietem

Crimina pollutaeque negant arescere fauces,

fnfaudis iterum terras aceendere bellis

Inchoat et solito paeem vexare tumultu. 10

Hacc etiam serum: Quanam ratione tuebor

Spem vitae fragilem? qua tot depellere Ductus

Arte queam? premor bine odiis, bine milite cingor.

lieu quid again? not) anna rnihi, non principis nil us

Auxiliatur amor. Matura perieula surgunt 15

Undique et impositi radiant cervicibus enses.

Quid restate nisi cuncta novo confundere luctu

Insontesque meae populos miseere ruinae?

Everso iuvat orbe mori. Solaria leto

Exitium commune dabit, nee territus ante 20

Diseedam. Cum luce simul linquenda potestas.

Ilaec fatus, ventis vehiti si frena resolvat
Aeolus, abrupto gentes sic obice fudit
Laxavitque viam bellis et ; ne qua maneret
Immunis regio, cladem divisit in orbem 25
Disposuitque nefas. Alii per terga ferocis
Danubii solidata ruunt expertaque remos
Stringunt stagna rotis. Alii per Caspia elaustra
Armeniasque nives inopino tramite dueti
Invadunt Orientis opes. lam paseua fumant 30
Cappadocum volucrumque parens Argaeus equorum.
Iam rubet altus Halys, nec se defendit iniquo

i

3 auctpr V || sydere L legitur in ras. in B -i Stilico L 7 Ruffiuus
VI || sua VI 10 vexare GVBVl turbare L 1 1 secum] fecit L 14 non G

li

15 Auxiatur (sic) B 16 inpositis V infesti temptat Gesnerus
19 Everso G fl lgto V loeto B 20 commiiem Vl 21 Diseedam
VBL De^cedam Vl J| limquenda VI 22 resolvat GgBV rernittat

t tt n divisit

LVl fudit GVBL fundit Vl 25 dimisit Vl || orbem 0 urbis G
26 nephas Vl 28 Stringunt conieci cf. Quaest. critt. p. 42 Fran-
gunt 0 || rotis deer at, add. m, II sup. lin. L 31 Argaeus B Argeus
VLVl 32 altus] intus Vl || halys V halis BL alis Vl

Claud. Cairo. 3

Digitized by Google

CL. CLAUDIANT

Monte Cilix. Syriae tractus vastantur amoeni

Assiietumque choris et laeta plebe canorum

Proterit imhellem sonipes hostilis Orontem. 35

Hinc planctus Asiae; Geticis Europa catervis

Ludibrio praedaequc datur frondentis adusque

Dalmatiae fines. Omnis quae mobile Ponti

Aequor et Hadriacas tellus interiacet undas,

Squalet inops pecudum, nullis babitata colonis, 40

Instar anhelantis Libyae, quae torrida semper

Solibus humano nescit mansueseerc cultu. .

Thessalus ardej ager; reticet pastore fugato

Pelion; fimatbias ignis populatur aristas.

lam plaga Pannoniae miserandaque moenia Thraeum, 45

Arvaque Moesorum * iam nulli flebile damnum,

Sed cursus sollemnis erat campusque furori

Expositus sensumque malis detraxerat usus.

Eheu quam brevibus pereunt ingentia fatis!

Imperium tanto quaesitum sanguine, tanto 50

Servalum, quod mille ducum peperere labores,

Quod tantis Romana manus contexuit annis,

Proditor unus iners angusto tempore vertit.

Urbs etiam, magnae quae ducitur aemula Romae
Et Cbalcedonias contra despectat barenas, 55
lam non finitimo Martis terrore movelur,
Sed propius lucere fares, et rauea sonare

33 Cilyx V || Siriae VI 35 orotem (corr. ex orestem m. II)
L 36 Hie B || Asyg L || gethicis L 38 q (= quae) Vl

vel que

qua VB qua L 39 adriacas VBL adriaquas Vl 40 S///////
inops B H inobs Vl 41 hanelantis VVl anhelantis B (i in ras. in.
I J) L || libiae B libie V 1 lybie L 43 Tessalus V 44 etmatias
V || haristas B 45 lam VL Nam GB || lam plaga] Nee non V 1 || tra-
enm Vl 46 moesomm restitui mysorum V misorum BLVl || Asterisci
loco unum versum excidisse puto R iam G j| dampnum 0 47
cursu B || solemnis VL solempnis B || cunctuaque tiehraderus con-
iecit 48 senausque L || malis G mali (i add. m. II; sup. i ra-
sura, prim kgebatur mat (= malis) L 49 Heheu BVl || fatis Gg

u

eausis 0 51 Servantur Vl || dicu=^~ (sic pro dicit) Vl 52 ro-
mana G 54 ducitur GVB dicitur LVl 55 calcedonias VL

vel propius

calcbedonias B q calcedonias Vl 57 pocius V propius B (i in ras.

a

m. II) LVl || lucem Vl || sonore, corr. m. II sic: sonare L

Digitized by Google

IN RUF1NUM LIBER II. (V.) . 35

Cormia vibratisquc peti fastigia telis

Aspicit. Hi vigili muros statione tueri,

Hi iunctis properant portus munire carinis. 60

Obsessa tamen ille ferns laetatur in nrbc

Exsultatque malis. Snmmaeqne ex cnlmine tnrris

Impia vicini cernit spectacula campi:

Vinctas ire nurus, liimc in vada proxima mergi

Seminecem, hnnc snbito perenssnm vnlnere labi 65

Dam fugit, bnnc animam portis cfflarc sub ipsis,

Non canos prodessc seni pncriqne cruore

Maternos nndare sinus, lmmensa voluptas

Et risns plernmqne subit. Dolor affirit unus,

Quod feriat non ipse mann. Videt omnia late 70

Exceptis incensa snis et crimine tanto

Lnxnriat carnmqne siki non aknnit kostem.

lactakatqne nltro ; quod soli castra paterent,

Sermonumque foret vicibus permissa facultas,

Egregii quotiens exisset foederis auctor. 75

Stipatur soeiis rimimque armata clientum

Agmina privatis ikant famulantia signis.

Ipse inter medios, ne qua de parte relinquat

Barbariem, revocat fulvas in peetora pelles

Frenaque et immanes pkaretras arcusque sonoros 80

Assimulat mentemque palain testatur amictu.

fa

58 vestigia p telis (de) L 59 hii Wl || vigili^ (in ras.

erat a) Vl 60 Hii VLVl 62 Exultatque 0 |J (f » malis (de)
Vl || suromeque ex culmine V cf. Ileinsium sumraoque a culmine

b a

BLVl || e culmine g 63 Bpectacula G || spectacula cernit (de) V
cernit spectacula B cernit certaraina L spcctat certamina Vl 64

vel manug

Vinctas (b add. m. II) ire (in rasura m. II) B || nurus VB nurus L

vf;l vada

manus Vl | in vada proxima Gg per vaga cemla V per vada cernla
BLVl 66 efflare VBVl spirare L 67 Non G Nec O 69
plerunque B || subdit Vl 71 Exceptis Gg Preceptis VLVl Pre-
ecptis B 72 abnuit GgVB abnegat LVl 73 soli quod L ||

a

peterent L 74 facultas GgV potestas BLVl 76 Stipatur V

Stipatus BLVl || armata (? m. I) G || clientem Vl 79 peetora V
pectore B pectore, m. II corr. in peetora Vl corpore L 80 fare-
tras V 81 Adsimnlat V || palam] satis L R testatur amictu g procla-
mat amictu G testatur amictua 0

3*

Digitized by Google

36 CL. CLAUDIANI

Nec pudet Ausonios currus et iura regentem

Sumere deforines ritus vestemque (ietarum,

Insignemque habitum Latii mature coactae

Maerent captivae pellito iudice leges. 85

Quis populi tunc vultus erat? quae murraura furtim?

Nam miseris nec flere quidem aut. lenire dolorem

Colloquiis impune licet. Quonam usque feremus

Exitiale iugum? durae quis terminus unquam

Sortis erit? quis nos funesto turbine rerum 90

Aut tantis solvet lacrimis, quos barbarus illinc,

Hinc Rufinus agit, quibus arva fretumque negatur?

Magna quidem per rura lues; sed maior oberrat

Intra tecta timor. Tandem succurre ruenti

lieu patriae Stilicho. Dilecta hie pignora certe, 95

Hie domus, bic thalamis primum genialibus omen,

Hie tibi felices erexit regia taedas.

Vel solus sperate veni. Te proelia viso

Languescent avidique cadet dementia monstri.

Talibus urgetur discors Aurora procellis. 100

At Stilicho, Zcphyris cum primum bruma remitti
Et iuga difl'usis nudari coepta pruinis,

83 Summere Vl | getharum LVl 84 coacte G cf. H togeque

VB togeque LVl togati coniecit H cf. L. Jeep, Quaest. erit. p. 31 seq.
et veate (ietarum lnsignes habitus Latii uiutare togati H coniecisse

dicit Clercqius apud Burmannum 85 pellito captive V pollito B |j

iudice

Merent captive pelito iudice M || -pcdliee- (sic) L 86 populis L I

tu V U tumultus erat (sic) B 87 lenire corr. m. II ex linire B jj

dolorem G 88 .impugne L 89 dure VL dure B dire Vl 90

Sortis G | qui B || erit G || funesto turbine GVBVl funesto in tur-
bine L 91 Ex codice G editio princeps Florentina it a correiia est:
Aut (? = A) A tantiB L Aut tantis VVl Ac tantis coniecit Gesnerus '

Ah H2 Heu coni. H2H3 92 Hinc (inc m. // add. in ras.) B Q negantur
deterr. et editt. 93 oberat V 1 94 succurrere B || ruentij aventi B
95 stilico LVl || dilecta hie VBVl tua sint hec (sic) L 96 thala-

vel j)U genitalibun ome

mis GVBL thalamus Vl | primum G || primum genialibus V primum
genialibuB B primum genitalibus L proprium genitalibus VI privum
genialibus proposuit Burmannus 98 solum B 100 urguetur G
101 stilico LVl || zephyris G (? m. I) BL zephiris VVl 102

a

fcepta (sic) L

Digitized by Google

IN RUFINUM LIBEK II. (V.)

37

Partibus Italian lula sub pace rclictis

Ttraque castra movens Phoebi propcrabat ad ortus,

Gallica diseretis coaque robora turmis 105

Gomplexus. Nunquam tantae dicione sub una

Conveners manus nec tot discrimina vocum.

Illinc Armcniae vibratis criuibus alae,

Herbida collcctae facili velamina nodo;

hide truces tlavo tomitantur verlice (lalli, 110

Quos Rhodanus velox, Araris quos tardior ambit

Et quos nascentes explorat gurgite Rhenus

Quosque rigat retro pernicior unda C.arumnae,

Oceani pleno quotieus impellilur aestu.

Mens eadem cunctis aoimique rccentia ponunt lis

Vulnera. Non odit vietus victorvo. superbit.

Et quamvis praesens tumor et eivilia nuper

Classica bellatrixque etiam mine ira caleret,

In ducis cximium conspiravere lavorem.

Hand aliter Xerxen toto simul orbe seeutus 120

■ •

Xarratur rapuisse vagos exercitus amnes

Et telis umbrasse diem, rum classibus iret

Per scopulos tectumque pedes contemneret aqquor.

Vix Alpes transgressus erat, nec iam amplius errat
Barbarus adventumque timens se cogit in unam 125
Planitiem tutoquc includit pascua gyro.

103 ytalie Vl || tuta sub pace rclictis Gg tranquilla in rjace

rel locatii

rclictis V tranquilla in pace rolictis B tranquilla in pace locatis
LVl 106 Complexus LVl Amplexus GVB 108 Illinc L ||

vel fervida

vibrate V vibrate corr. in. II in vibratis L 109 Herbida G Ferbida

velox

V Fervida BLVl 111 rhodanus arraris Vl |j anbit L 113 Quosque
rigat retro pernitior unda garunue M Quos Liger et retro coniecisse
H dicit Clercqius || ligat L |j garunne V garunnaa B garfine L garene

c

(sic) Vl 114 Occeani VBL Oceani Vl 117 praeceps pro prae-
sens H coniecisse dicit Clercqius 118 Clasica Vl || bellatrix etiam V
119 eximii Vl 120 Haut BLVl || xersen VVl xersem L || sequutus V
121 apnes L annes Vl 122 tellis Vl uibrasse (i in ras.) Vl

p

123 contempneret L contemneret V 1 124 Vix (corr. m. II ex vir)

c

VI | transgressus J egressus G || nec] nale (sic) Vl 125 timens
GLVl tremens VB 126 giro VVl

38 CL. CLAUDIANI

Turn duplicem fossam, non cxsuperabile vallum

Asperat alternis sudibus murique locata

In speciem caesis obtcndit plaustra iuvencis.

At procul exsanguis Kufinum perculit horror, 130
Infectac pallore genac. Stetit ore gelato
Incertus peteretne fugam, veniamnc subactus
Posceret, an fidos sese transferret in hostes.
Quid nunc divitiae, quid fulvi vasta metalli
Congeries, quid purpureis eflulta columuis 135
Atria prolataeve iuvant ad sidera moles?
Audit iter numeratque dies spatioquc viarum
Metitur vitam. Torquetur pace futura
Nee recipit somnos et saepe cubilibus aniens
Excutitur poenamque luit formidine poenae. 140
Sed redit in rabiem srelerumque immane resumit
Ingenium sacrasque fores praedivitis aulae
Intrat et Arcadium mixto terrore precatur:
Per fratris regale iubar, per facta parentis
Aetherii lloremque tui te deprecor aevi, 145
Eripe me gladiis. Liceat Stilichonis iniquas
Evitare minas. In nostram Gallia caedem
Coniurata venit. Quidquid rigat ultima Tethys,

127 Tunc Vl || duplicem fossam V duplici fossa BVl dupplici

va

fossa L 1| exuperabile VL |J bellura L 128 locata GV locatum B

obt

locata corr. m. II in locatum L locantum Vl 129 ostendit V

c

optendit L || iuventis Vl 130 exanguia VLVl 131 pallore
GVB, ante hoc verbum in L legebatur 'et', quod nunc erasum, terrore
Vl f| gclatto Vl 132 veniamque V 133 Poscerent Vl || an

tautos

fidos V an tantos BVl aut tantos L 135 purpureis (? m. I) G II

• « • •

colunis (sic) G colamnis V colupnis L mctallis BVl 136 sydera

p

BL 138 pace G pestc 0 139 somnos Vl 140 Excutitur

vel faciem

poenamque luit formidine poenae M 141 rabiem V rabiem gB
m

faciem LVl || i,ane (sic) L 143 arcadium mixto G archadium mixto

e i

VB archadium immixto LVl 145 Etherei V 146 licat m [iic)

Vl || stiliconis L 147 minas GgV manus BLVl 148 quicquid
0 || rigat V ligat BLVl || thetis VBL tethis Vl

Digitized by^Google

IN KUFINUM LIBER II. (V.) 39

•

Extreraos ultra volitat gens si qua Britaunos,

Mota mini. Tantis capiendi credimur armis? 150

Tot signis unum petitur caput? Unde cruoris

Ista sitis? Geminum caeli sibi vindicat axem

Et nullum vult esse parem. Succumbere poscit

Cuncta sibi: regit Italiam Libyamque coercct,

Hispanis Galhsque iubet. Non orbita Solis, 155

INon ilium natura capit. Quascumque paravit

Hie Augustus opes et quas post bella recepit,

Solus babet, possessa semel no^reddere curat.

Scilicet ille quidem tranquilla pace fruatur,

Nos premat obsidio * quid partem invadere lemplat? 160

Deserat Illyricos Ones, Eoa remittat

Agmina, fraternas ex aequo dividat bastas,

Nec sceptri fueris tan turn, sed militis heres.

Quod si dissimulas nostrae succurrere morli

JNec probibere paras, manes et sidera testor, 165

Haec cervix non sola cadet, miscebitur alter

Sanguis, nec Slygias ferar iucomitatus ad undas,

Nec mea securus ridebit funera victor.

Haec ubi: dictalur facinus missusque rcpente,

Qui fcrat extortas invito principe voces. no

c

149 deerat, sed in marg. h. v. add. m. IL Vl 150 niibi V || digni^
(in ras. crat a) Vl tantis cur digni credimur armis in mentem venit

ere

H || condimur Vl 151 capit corr. m. II in caput L 152 celi

• • •

sibi V V 1 sibi eeli B caeli deerat in L, add. in marg. m. II || veudicat
LVl 153 additur ex G Ate versus totus in margine editionis principis
Florentinae, quia in ea deerat. Nulla discrepantia exstat || subcumbcre B
succunbere L 154 lybianiquo VBL libiamque Vl || cohercet VL choercet

«• a

Vl 158 nec V 159 fruatur GB fruetur VVl fruetur L 160

o

premit V i^remat corr. in. II ex premet Vl (| post 'obsidio', qua in

voce mendum subesse II suspicatum esse Clercqius dicit, versum excidissc

v

propter 'partem' attributo carens cum eodem II certissimc puto || tentat
Vl 161 illiricos O, in B prius i in rasura j| 90a B 162 alas pro
hastas coniecisse H dicit Clercqius 163 Nec 0 ? ne || fueris tantum
O tautum fueris editt. 164 dissimulas GVBL dissimules Vl

vcl unbrai

165 sydera BL 167 stigias VLVl || undas V undas L umbras BVl
U (= hoc) L 170 extortas (? m. /) G

Digitized by Google

40 CL. CLAUDIANI

* ►

Interea Stilicho iam laetior hostc propinquo
Nec multo spatio distantibus aequore vallis
Pugnandi cupidas accendit voce cohortcs.
Armeniis frons laeva datur, per coruua Gallos
Dexteriora locat. Spumis ignesccre frena, 175
, Pulveris extolli nimbos lateque videres
Surgere purpureis undantes anguibus bastas
Serpentumque vago caelum saevire volatu.
Implet Thessaliam ferri nitor antraque docti
r.ornipedis teneroqu^mnis reptatus Acbilli 180
Et nemus Oetaeum radiat, clamore nivalis
Ossa tonat pulsoque fragor geminatur Olympu.
Iiitumuit virtus et lucis prodigus arsit
Impetus. Hand illos rupes, haud alia vetarent
Flumina; praecipiti stravissent omnia curat. 185

Si tunc bis animis acies collata fuisscl,
Prodita non tantas vidisset (Iraecia raedes:

■

Oppida scmolo Pelopeia Marte vigerenf,
Starent Arcadiac, starent Lacedaemonis agri;
.Non marc fumasset gemiuum flagrante Corintbo, 190
Nec lera Cccrnpiae traxissent vincula matres.
. Ilia dies potuit nostris imponere linem

171 stilico L 172 Jiartliim suspect it in habct \\ spatio scripsi
spatii VLV 1 spatiis B || ihulti spatii Ilartnaccius 176 attolli H
leyissc dicit Clcrvqhi* || longeque BL '177 Fcrvere pro Surgere con
iecit H2H3 Fulgere co-niecit Schraderus 179 tessaliamVl H uitor (r atld.
m. II) Vl || post docti rasura unius litterae Vl 180 ampnis L

o

181 oetheum B etbeum L oetheurn (o add. in. II) Vl || radiat] resonat L

h

182 olimpo VLVl 184 haut VBL aut Vl || aut, man. rec. corr.

b • h

in aud V haut B aut L aut Vl 186 Qo* si tunc, »n viarg. m. 7/iiis V

li set

Si tunc is B Si tunc his LVl His si tunc editt. rec. 187 vidis B
cedes GgV cedes B clades LVl 188 Ante 'Oppida' erat f Et' in Vl

vel Hubmoto marte vigerent

sed expunctum est || semoto V sic moto i! [| tm& iug w nt (sic) L
uirerent malucrunt H2H3 189 archadie VLVl archadiae B

rcl arcet

agri V agri BL arces Vl 190 firmasset L || flagrante] fumante L || cho-

M

rintho V 191 Non Vl || cecropie V cecropias (s 'in ras.m.II) B
cycropias L cicropias Vl || traxissent (xi m ras. m. II) B 192
llle B

Digitized by Google

W RUF1NUM LIBER II. (V.)

41

Cladibus et sceleris causas auferre futuri.

Invida pro quantum rapuit Fortuna triumphum!

Inter equos interque tubas mandata feruntur 195

Regia et armati veuiunt ductoris ad aures.

Obstupuit. Simul ira virum, simul obruit ingens

Maeror et ignavo tantum licuisse nocenti

Miratur. Dubios anceps sententia volvit

Eventus, pcragat pugnas, an fortia coepta 200

Deserat. IHyricis ardet succurrere damnis,

Praeceptis obstarc timet; reverentia frangit

Virtutis stimulos. Hinc publiea commoda suadent,

Hinc metus invidiae. Tandem indignatus ad astra

Extollit palmas et ab imo pectore fatur: 205

Numina Romanis nccdum satiata ruinis,
Si iuvat imperium peuilus de stirpe revelli,
Lino si plaeuit deleri saeeula lapsu,
Si pigct bumani generis, prorumpat in arva
Liberas eflrena maris vel limite iusto . 210

Devius erranles Phaetbou confundal babenas.
Cur per Rufiuum geritur? Procumbere mundiim
Hoc auctore pudet. Mediis revocamur ab armis,
Pro dolor, et strictos deponere cogimur enses.
Vos arsurae urbes perituraque moenia testor, 215
Cedo equidem et miserum permitto casibus orbem.
Flectite signa, duces, redeat iam miles eous.

193 futuri LVl futuris VB futuras nonnulli deteriores 194

vel ora volvit

pro V proh BLVl 197 ira L 199 Mirautur Vl || solvit V

metui

200 coepta] facta L 201 illiricis O || dampnis VL 204 -wikim (sic)
L || [invijdiae tandem — astr[a] restituit tn. recentior in V | adaustra V 1
o

206 Numina V || necdum (tVB nndu (sicj L nondum V 1 207 penitacon-
iecit Barthius || revelli corr. ex rebelli B 210 Libertas eflfrena ] Tempestas

vel iuato pheton

vesana V || iusto GgVB nullo L nullo Vl 211 triton V photon B pheton

x

LVl 212 ruffinum Vl || geritur] urgemur (sic) G terimur cotiiecisse

vel mur

H dicit Clercqius 213 actore L autore Vl || revocatur V 214

■ vel proh pndor h

Ardor V Pro dolor B Proh dolor Vl || et strictos] adstrictoa V

vol cladibus

216 Cgdo B R casibus Gg casibus V cladibus LVl 217 redeat

u

(t ex corr. m. II) L y eous VBL eos (sic) Vl eois dtterr.

Digitized by Google

42 CL. CLAUDIANI •

Parendum est. Taceant litui, prohibete sagittas;
Parccre contiguo Rufinus praecipit hosti.

His dictis omnes una fremuere manipli, 220
Quantum non Italo pcrcussa Ceraunia fluctu,
Quantum non madidis elisa tonitrua Cauris,
Secernique negant ereptaque proelia poscunt
Insignemque ducem populus defendit uterque
Et sibi quisque trahit. Magno tertatur amore 225
Alternamque fldem non inlaudata lacessit
Seditio talique simul clamore queruntur:

Quis mihi nudatos enses, quia tela lacerlis
Excutit et solvi curvatos impcrat arcus?
Quisnam audet leges vibrato imponerc ferro? 230
Inflammata scmel ncscit mitescerc virtus.
Iam mihi barbaricos sitientia pila cruores
Sponte volant ultroque manus mucrone I'urenli
Ducitur et siccum gladium vagina recusal.
• Num patiar? Semperne Cetis discordia nostra 235
Proderit? En iterum belli civilis imago.
Quid consanguineas a'cies, quid dividis olim

•

vcl parcendum

218 Parcendum G Parendum est V Parendum est BL Paren-

est te

dumquo Vl || prohibe Vl cohibete coniccit Schraderus 219 Parcere Q
ParciteO, tn Vl initio versus 7. (= et expunctum ?) y coutinguo Vl || ruf-

finus Vl 220 Hiis Vl 221 italo usque ad 222 non dee'st in Vl || ithalo
L I elisa G illisa gVBL (t«L a add. m. II) Vl || coris L choris VBVl || post

que

v. 222 inseritur v. 221 in Vl 223 Seccrnitur Vl 225 amore

vel honorc vcl anions il

13 L amore V honore Vl 226 inlaudata V inlaudata B illau-

c

data LVl 226 lacessit L 227 queruntur Gg moventur VL

. •*

i

moventur B movetur Vl 228 Quis m H= nudatos V 230 Quis

audct

nam* leges vibrato imponere ferro sic totus versus ex codice G mar-
tini ed. pr. Flor. adacriptus est G leges vibrato imponere VB stricto

yd mihi i

leges imponere LVl 232 Iam iam L || scientia Vl || pila VBL

vel ultroque

tela Vl 234 ultroque VBVl ultrixque L ultrixque cditt. 235
Nu^n (pro Num) V Non BLVl {in Vl in marg. vcl num patiar ||

b

semper discordia nostra ne getis (b add. m. II)Y || gethis L 236 ymago
L 237 dividis (? m. I) G dividis, vel dividit in marg. m. II V

Digitized by Google

IN RUF1NUM LIBER II. (V.)

43

Concordes aquilas? Non dissociabile corpus

Coniunctumque sumus. Te quo libet ire sequemur:

Te vel Hyperboreo damnatam sidere Thulcn, 240

Te vel ad incensas Libyae coraitabor harenas.

Indoruni si stagna pctas rubrique recessus

Litoris, auriferum veniam poturus Hydaspen;

Si calcare ftnlum secretaque noscere Nili

ISascentis iubcas, mundum post terga relinquam. 245

Et quocumque loco Stilicbo tentoria Gget,

Haec patria est. Dux inde vetat: Desistite quaeso

Atque avidam diflerte niauum. Cadat iste minacis

Invidiac cumulus. Non est victoria tanti,

Ut videar vicisse mihi. Vos fida iuventus 250

Ite mei quondam socii. Nec plura locutus

Flexit iter, vacuo qualis discedit biatu

Impatiens remeare lco^ quern plurima cuspis,

Et pastorales pepulerunt igne catervae,

Inclinatque iubas demissaque lumina velal 255

Et trepidas maesto rimatur murmure silvas.

Ut sese legio vidit disiuncta rclinqui,

Iugcntem tollit genritum galeasque solutis

Umeclat lacrimis pressamque morautia vocem

to

238 diBsotiab (tic) Vl 239 quo libet editt. qualibet 0 240 yper-

p

borco BL hiperboreo V 1 |j damnatam GB darupnatam VL damnatam
Vl -fl sydere BL || thulem V thilen B thylem L tilem Vl 241

vel sigiia

lybie VL lybiae B libie V 1 242 stanna, corr. m. II in stagua
V 243 Litorie BVl Littoris VL Aequoris Pulmanni quidam
liber et post H cditt. || ydaspe L hidaapem Vl 244 nothum 0 ||

litora

jioscere B noscere V wide coniecisse II 'poscere' tradit Clercqius littora

L litora Vl visere proponit Burmannus 245 mundum 0 annum (I
muudum post terga relinquam If 246 stilico L || figat G 247
Hec (? m. /) G V Haec B Hie LVl 248 Atque usque ad 249 non est

restituit mantis reccntior in V 248 avidam G || cad corr. in. II in

et vel ci«

cad VI || ille L || minatis Vl 250 videar (r add. m. //) Vl || micbi Vl

▼el flectit

251 loquutus V 252 Flexit B Flexit V Flectit Vl Flexint
iter

vacuo L | disceBsit L 255 dimissaque B 256 silvas VBL ripas Vl rupes
H coniecisse affert Clcrcqius 258 volutis coniccit H2H3 259 Humectat

VBL humectaut Vl (ante h. v. in Vl idem signum quod v. 219) g presani Vl

44 CL. CLAUD1AN1

Thoracum validos pulsant. suspiria nexus. 260
Tradiraur heu tantumque sequi prohibemur amorem,
Exclamant; spcrnisnc tuas dux optimc dextras,
Quas tibi victrices totiens Bellona probavit?
Nos adeo viles, adeo felicior axis

Hesperius, meruit qui tc rcetorc teneri? '265

Quid nobis patriam, quid cara revisere tandem

Piguora dilectosve invat coluissc penates?

Te sine dulce nihil. Iam formidata tyranni

Tempcstas subeunda mini, qui forte nefandas

lam parat insidias, qui nos ant turpibus Hunis 270

Aut impacatis famulos praebebit Alanis.

Quamquam Don adeo robur defccerit oinne,

Tanlave gestati fuerit patientia ferri. •

Tu licet occiduo maneas sub cardine solis,

Tn mihi dux semper Stilicho-nostramque vel absens 275

Experiere (idem: dabitur tibi debita pridem

Victima, promissis longum placabere sacris.

Tristior Haeinoniis miles digressus ab oris
Tangebat Macetum fines mnrosque subibat
Thessalonica tuos. Sensu dolor haeret in alto 280
Abditus et tacitas vindictae praestruit iras,

4

262 spernisne gV spernisque (sic) G sperniaque B tradisne LVl
263 probavit G 267 Picnora, corr. m. II in Pignora Vl || dilecfywno

vcl dautla

L 268 Te sine dulce nihil M |j niehil LVl [| Iam] nunc L || formidata

a

V || tiranni VVl . 269 nefandea Vl 270 hunis BVlL (in L h ex
corr. m. IT) hunnis V 271 impacatis GO iraplacatis multi deter iores ||
praebebit GgVB praestabit LVl || halanis VB 273 Tantave GBL
Tantane V 1 || gestari G ut ego legi in editionc principe Flor. ; II legit
gestati, quod recipiendum esse docet et verbi et gladii ferendi usus;
gestandi 0 || penuria VLVl paenuria B unde conieci patientia (de
sententia cf. In Eutr. II, v. 54H) ||.fuerint periuria Paul coni. Quaest.

ferri

Claud, p. 12 || non sit pro fuorit mavult Gesnerus || fratri V 1 274

Tel oali

cardine G || coeli g solis V 275 michi Vl || stilico L stilicom Vl 1

nostram

namque Vl 277 longum cum nonnullis deterioribus H longe 0

u i h

278 hemoniits B hemoniis VL cmoniis Vl || degressus L |i oris V
horis BL arvis VI 279 macetum VB macedum LVl 280 Tessa-
lonica VVl thessalonyca L

Digitized by Google

IN RUFINUM LIBER II. (V.) 45

Spcctaturquc favens odiis locus aptaque leto

Tempora, nec quisquam tanta de pube repertus,

Proderet incautis (jui corda minantia verbis.

Quae non posteritas, quae non mirabitur aetas 285

Tanti consilium vulgi potuisse taceri

Aut facinus tam grande tegi? mentisque calorem

Non sermonc viae, non inter pocula rumpi?

Aequalis tantam tcnuit constantia turbam

Et fuit arcanum populo. * Percurritur Hebrus, 290

Deseritur Rhodope Thracumque per ardua tendunt,

Donee ad llerculei perventum nominis urbem.

Ut cessisse ducem, propius venisse cohortes
Cognita Rulino, magna ccrvice triumpbat
- Omnia tuta ratus sceptrumque capessere lervet 295
Et coniuratos hortatur voce clientes:
Vicimus, expulimus; facilis iam copia regni.
Nullus ab hoste timor. Quis enim, queni poscere solum
Horruit, hunc tanto munitum milite vincat?
Quis ferat armatum, quern non superavit incrmem? 300
I nunc exitium nobis meditare remotus
In cassum Stilicho, dum nos longissima tcllus

ta

282 Spectque (sic) V 1 (j odio L || leto V loeto B 283 pube

n

GgVB plebe LVl 284 micantia V 287 tan (sic) L || colorem,

a

m. corr. ita: calorem L 288 fundi ino rumpi coniecit Burmannus

u

cf. a. h. I Koenujium 289 trabain Vl 290 archanum 0 R Post

r populo* aliquid dcesse puto, quo et r populo' illustretur et militcs
Thc88alonicam, ubi plures menses morati, reliquisse dictum sit. 290
hebrus O hemus G 291 rodope LVl || tracumque L trachum-
que Vl 292 perventum est L 293 cesisso Vl || choortes Vl 294

Tel accendit

ruffino Vl 295 ratus (J || capcacerc LVl 296 hortatur V hor-
h

tatur BL ortatur Vl accendit deterr. 298 quid enim, quern cet.
scribere voluit H2H3 || poscere Gg vincere 0 undc H coniecisse Clerc-
qius dicit: quid enim? qui vincere solum Horruit cet. 300 Quis ferat
armatum quern non superavit inermem M || Qui (= quomodo) ferat

vel i

vel Quid ferat prop onit H2H3 fl inhermem LVl 301 I BLVl Tu V j
vel ttu

remotis V 302 stilico L || Ante f dum' graviorem interpunctionem
dclevi et cum Burmanno post f undis' pomi

Digitized by Google

46

CL. CLAUDIANI

•

Dividat et mediis Nereus interfluat undis.

Alpinas transire tibi me sospite rupcs

Hand dabitur. Iaculis illinc me. figere tempta, 305

Quaere ferox ensem, qui nostra ad moenia tendi

Possit ab Italia. Non te documenta priorum,

Non exempla vetant? quis par conatus adire

Has iactat vitasse manus? detrusimus orbe

Te medio tantisque simul spoliavimus armis. 310

Nunc cpulas tempus, socii, nunc larga parare

Munera donandumque novis legionibus aurum.

Opportuna meis oritur lux crastina votis.

Quod nolit, rex ipse velit inbeatque coactus

In partem mibi regna dari: contingat in uno 315

Privati fugisse modum crimenque tyranni.

Talibus acclamat dictis infame nocentum
Concilium, qui perpetuis crevere rapinis
Et quos una Tacit Rufino causa sodales,
Inlicitum duxisse nihil. Delicta fuere 320
Nexus amicitiae. lam iam conubia laeti
Despondent aliena sibi frustraque vicissim
Promittunt, (pias quisque petal, quas devoret urbes.

Coeperat bumanos alto sopire labores
Nox greinio nigrasque Sopor diflhderat alas. 325
file diu curia animum stimulantibiis aegre

at

303 interfluat V interBtrepat BL interstrfip Vl interluat coniecit
H2H3 H ttndas VI 304 rupes Vl 305 Haut 0 || illinc G || tenia Vl

temptatL 306 arcura pro ensem hariolat ur Burmannus 307 documenta
(sic) G raoniinenta VBL monumenta V 1 308 quis par V quis-
nam BLVl 309 vitasse 0 vitare f (tic) G | de~trusiraus Vl
311 epulis V || parari mavuJt cum deterr. H 313 Oportuna 0 315
michi VI 316 tirauni V Vl 317 acclamat VLVl adclatnat B 318

rapiuiu

minis L 319 quos una facit hec causa sodales lllicitum duxisse

u

nihil M || ruffini Vl |j sodales (e corr. m. IT ex i) Vl 320 dixisse V |l

nichil VLVl delicta G, h. /. eadem manus quae ex G in marg. ed.
princ. Florent.notavit cod.: lunesta tacere 321 iaiuque et conubia G |j
lecti V 322 iuxtaque coniecit iychradcrus 323 que (pro prime

e vel pigras a

quas) G 324 alto V 1 325 nigrasque V nigrasque B pygsque L

v«l egre vel egrum vel egruui

pigrasque Vl 326 egre B eger V eger L egrum Vl

Digitized by Google

-

IN RUFINUM LIBER II. (V.) 47

Labitur in somnos; vix toto cordc quierat,

Ecce videt diras alludere protinus umbras,

Quas dedit ipse neci, quarum quae clarior una

Visa loqui: Pro surge tero; quid plurinia volvis 330

Anxius? haec requiem rebus finemque timori

Allatura dies. Omni iam plebe redibis

Altior et laeti manibus portabere vulgi.

Has canit ambages; orculto lallitur ille

Omitie nec capitis sentit praesagia fixi. 336

lam summum radiis strjngebal Lucifer Haemum
Festinamque rotam solito properantior urget
Tandem Rufini visurus funera Titan.
Desiluit stratis densaeque capacia lurbae
Atria regilico iussit splendere paratu 34o
Exceptura dapes et quod post vota daretur,
Insrulpi propriis aurum fatale figuris.
Ipse salutatum reduces post proelia turmas
Iam regale lumens et principe celsior ibat
Collaque femiueo iactabat mollia gestu , 345

Imperii certus, tegeret ecu purpura dudum
Corpus et ardenles ambirent (empora gemmae.

Drbis ab angusto tractu ; qua vergit in Austrum,
Planities vicina patet, nam cetera pontus
Circuit exiguo dirimi se Iimite passus. 350

327 soinpnoa LVl 328 diras VH dnras LVl || nnbras L
h id
330 pro, VH prob LVl || thoro LVl | q (tie) L 331 hec, corr.
m. II ex hie L | timori GB labori VLVl 332 omni — (in ras.
erat a) L 333 letis L 334 anbages L 335 Homine V 1 || sentit

vel flxi

presagia fixi G sensit praesagia dici (ci in ras.) V aintit (tie) presagia

vti wntil

fixi B fixi praesagia senait L fixi praesagia seutit Vl 337 solito
deerat, add. in fine h. r. m. II Vl 338 ruffini Vl visurus rufiui

a

L H tytan L 339 Desiluit Ci Prosiluit 0 || capitia Vl 342 In-
sculpi GgVB Inacribi LVl |) prop Ff a B Q aurum] uirnm V 343 aalu
totum G 345 iactabat VBL aolvebat G quod laudat II geatabat L
346 prins d in dudum in ras. L iam dum com. Gesnenis 347 ardeutea
ambirent GVB ambirent ardentea LVl 348 qua (? m. I) G || vergit,
corr. in. I ex vertit V || in] ad L 349 placet, corr. m. II sic: platet L

n

cetera B 350 exiguo dirimi se limite passus G || exigo Vl |l
tramite 0

Digitized by Google

48 CL. CLAUDIANl

Hie ultrix acies ornatu lucid Marlis

Explicuit cuncos. Pcdites in parte sinistra

Consistunt, equites iilic poseentia cursuni

Ora reluctantur pressis sedare lupatis,

Hie alii saevum cristato vertiee nutant 355

Et tremulo gaudent umeros vibrare colore,

Quos operit firmatque chalybs. Coninncta per artem

Flexilis inductis animatur lamina raembris

Horribilis visu. Crcdas simulacra moveri

Ferrea cognatoque virps spirare metallo. 360

Par vestitus equis. Fcrrata fronte minautur

Ferratosquc levant sccuri vulneris armos:

Diviso stat quisque loco, mctuenda voluptas

Cernenti pulchcrque timor spirisque remissis

Mansucscunt varii vento ccssante draconcs. 365

Augustus veneranda prior vexilla salutat;

Rulinus sequitur devolaque bracchia laudat;

f

vel fulffida vel ferri

351 lucida V lucida B fulgida LVl || inartis V martis BVt

vel martin

ferri L 352 imparte VI 353 illic G (Itaec scriptura ita

+

in ed. princ. Flor. in textu notata erat: illinc) iliinc 0 idem con-
es

iecit ScJiraderus 354 sudare V 355 Ilinc YB |] sccum G seuu

gevum .

(sic) V 8emioi L sevum V 1 356 tremulos 0 || humeris 0 || colores 0
357 firmatque conieci formatque 0 || chalypa V calibs B calips LVl ■
Totus locus valde est corruptus. Scripsi: tremulo gaudent umeros
vibrare colore, Quos operit firmatque chalybs 357 convicta G con-
victa Vl convincta H coniecisse sine dubio fedso Jiurmannus et Clerc-

vel bamatar

qius dixerunt 358 inductis V indutis B | animatur V hamatur

L || menbris B 359 Horribile (? m. I) G Horribili B || simulachra B
360 cognato~:que LVl (in rasura erat s) 361 Par vestitus

vol movent

(? m. J) G 362 levant GVB levant L movent Vl 363 Diviso

vel dimeuso vel diviso t

GBVl Diviso V Et iusso L 364 Cernendi Vl 365 rabidi

coniecit Schraderus pro (?) varii 367 Finem huius versus ad finem
seqwntis transposui et vice versa, cf. Epith. Pdlladii v. 86 — 87 et
epist. I , v. 27 — 28 , quibus locis in mss. et editt. similia invenimus.
Ordo verborum in 0 hie est: llnfinus (!) sequitur quo (!) fallere cuncta
solebat Callidus affata devotaque bracchia (!) laudat. 367 Ruffinus
Vl || brachia 0

Digitized by Google

IN RUFINUM LIBER II. (V.) 4<)

Callidus aflatu quo fallere cuncla solebat,
Nomine quemque vocal natosque patresque reversis
Nuntiat incolumes. Illi, dura plurima Bcto 37u
('ertatiun sermone pelunl, intendere longos
A tergo llexus insperatoque suprema
(arcuitu sociare parant. Decrescere campus
Incipit et clipeis in sc redeimtia iunctis
Curvo paulatim sinuantur cormia ductu. 375
Sic ligat immensa viridcs indagine saltus
Venator, sic atlonilos ad litora pisces
Aequoreus populator agit rarosque plagarum
Contrahit anfractus et hiantes colligit oras.
Excludunt alios. Ctngi se fervidus ille 380
Nescit adbuc graviterque apprcnsa veste raorantcm
Increpat Aiiguslum: scandal sublime tribunal,
l'articipem secptri, socium declaret honoris.
Turn subilo stringunt gfedios; vox desuper ingens
Infremuit: Nobis etiam deterrime, nobis 385
Spcrasti famulas impouerc posse catenas?
Unde redi nescis? patiarne audire satellcs,
Qui leges aliis libertatemque rcduxi?
Bis domilum civile nefas, bis rupimus Alpes.
Tot nos bella docenl nulli servire tyranno. 390
Deriguit: spes nulla fngae, seges undique ferri

vel qui

368 quo V qui BLVl 369 vocat UgVB vocans LVl || natos
patresque GVB || notoaque patresque L 370 incolomes L 371 serunt
pro petunt Schraderus || intendere g(> extendere nonnuUae editt. cum
Hi 372 flexua G amplexus 0 || supprema L 374 clypeis L 376

i

indagne Vl |1 saltua (JgVBL sillvas (sio V 1 879 Contrait V 1

" b

amfractus B || hyantes L || oras V horas LVl 380 [Excl]udunt — ille
restituit manus recentior in V 381 graviterque — morantem et 382
scandat — tribunal restituit manus recentior in V 381 adprensa B
383 [decljarat (sio honoris restituit mantis recentior in V 384 Turn
scripsi Cum 0 || ingens restituit manus recentior in V 385 deterrime 0
teterrime mavult H H post cum editt. 386 cathenas LVl 387 redii

domitum

V redi LVl redii BG 389 domitu V domitum B domitum, est
add. m. II sup. lin. in LVl 390 tiranno VVl 391 Deriguit

B Deriguit V Diriguit 0 (? m. II) LVl

Claud. Cm, X

Digitized by Google

50

CL. CL AUDI ANT

Circumfusa micat. Dextra laevaque revlnctus

Haesit et ensiferae stupuit rumorc coronac,

Ut fera, quae nuper niontes dimisit avitos

Altorumque exsul nemorum damnatur harenae 390

Muncribus, commota ruit, vir murmurc contra

Horlatur nixusque genu venabula tendil;

Ilia pavet slrepitus cuneosque erecla thealri

Hespicit et tanti miratur sibila vulgi.

Unus per medios audendi pronior ense 400
Prosilit exserto dictisque et vulnere tonus
Impetit: Hac Stilicho, quern iactas pellerc, dextra
Te ferit, hoc absens invadit viscera ferro.
Sic fatur meritumque latus transvcrberat ictu.
Felix ilia manus, talem quae prima crnorem 40r,
Hauserit et fessi poenam libaverit orbis.
Mox omnes laniant bastis artusque trementes
Dilacerant, uno tot corpore tela tepescunt
Et non infecto puduit raucrone reverti.
Hi rabidos vultus et adhuc spirantia vellunt 4io
Lumina; truneatos alii rapuere lacerlos.
Amputat ille pedes, unierum (piatit ille solutis

393 rumore scripsi mucrone 0 394 nuper montes GO montes

a vel di

nuper editt. nonnullae || dimisit Vl dimisit L araisit V amisit B 395
que h vel vulueribus

Altorum V 1 || exul 0 || danipnatur VLVl | arene V 1 39G Muneribus

vel inuneribus r

L Verberibus Vl Verberibus GVB || vix V 397 niauaque L 398

o vel de

erepta L || teatri Vl 399 Reapicit GgB Reapicit V Deepicit LVl

vel audacia

400 audendi V || pronior 0 promptior Hs coniecisse affert Bur-

vel exerto

mannus 401 exerto GVBVl erepto L 402 Im petit V, ego
h. v. ad versum 401 traxi, Adpetit B Appetit LVl Hac petit II cum
nonnullis deter r. \\ stilico LVl 404 fatur G || meritumque GL

vel to

meritumque V meritoque BVl 406 poenam fe8ai Vl || libaverit LVl

vel fodiuut

livaveritG libraverit V litaverit B 407 laniant V fodiunt BLVl |j

vel nefaudoa

trementea GO, scd V sic: trementes 408 Dilacerant VLVl Dilaniant

B || tela VL pila BVl || tapeacunt V 410 Hii VLVl || rabidos

vultus Gg vultus avidoa 0 vultua pavidoa Burmannu* ma cult || 8pe-
etantia Sdtraderus 412 umenim (V »»• J ) ^ bumeruni 0 || iate pro

Digitized by Google

IN RUF1NFM LIBER II. (V.)

51

Nexibus; hie fracti reserat curvamina dorsi;
Hie iccur, hie cordis libras, hie pandit anhelas
Pulmonis latebras. Spatinm non invenit ira,
Nec locus est odiis. C.onsumpto funere vixdum
Deseritur sparsumque peril per tela cadaver.
Sic mons Aonius rubuit, cum Penthea ferreul
Maenades aut subito mutatiim Actaeona coriiu
Traderet iusanis Latonia visa Molossis.

Criminibusne luis speras Fortuna mederi
£t male donatum certas aequare favorem
Suppliciis? una tot milia mortc rependis?
Eversis agedum Kufinum divide terns,
Da caput Odrysiis, truncum mcreantur Achivi.
Quid reliquis debitor? nec singula membra percmptis
Sufficiunt populis. Vacuo plebs obvia inuro
lam secura Unit. Senibns non obstitit aetas
Virginibusve pudor; viduae, quibus ille maritos
Abstulit, orbataeque ruunt ad gaudia matres 430
Insultantque alacres. Laceros iuvat ire per artus
Pressaque calcato vestigia sanguine tingi.

a

ille legisse H divit Clercqius 413 fti, in marg. add. in. II fracti
VI || reserat 0 (cf. Gesnerum a. h. /.) resecat H cum deter, quodam

b a non

414 fibraa cordis (sic) B || hanelas LVl 415 nunc V 4l(> Non

• • • •

vel corpore

Vl || consumito, coi r. m. rec. in consumpto Vl [| funere V vulnero

vix tunc

mavult Burntannus || vixdum cum H scripsi victor G victor V victum

vel cadit

B vix turn L vix tunc Vl 417 perit GB perit VL cadit Vl
419 ac VL || cornu G 420 visa G virgo 0 421 speras GB
credis Wl spaas (sic) L || Post 'mederi' interrogationia signum delevi,

vt f Suppliciis' (v. 423) etiam ad v. 421 rcferretur 422 certas GVL
credis B speras Vl 423 Supliciis V || rependis 0 rependi editt.
post H 424 Ad hunc rersum is qui fecit excerpta ex G addidit: hie
versus deest in antiquo B 424 — 427 vacu[o] restituit man. recentior
in V 424 agendum L || ruffinum Vl 425 capud Vl || otrisiis

VLV1 426 menbra BL || peremtis Vl 427 obvia GV undiquc
BLVl 428 lam secura restituit manus recentior in V |J fluit B
ruit (priore tempore legebatur fluit, quod laesa membrana delitttitt
V ruit LVl 429 Virgini[busve] restituit manus recentior in V
430 In Abstulit b addidit rec. m. Vl 431 laceros] vacuos Vl 432
tingui (V tft. /) GO

4*

415

420

425

Digitized by Google

52 *CL. CLAUDIANI

Nec, minus assiduis flagrant elidere saxis

Prodigiale caput, quod iam de cuspidc siimma

Nulabat, digna rediens ad moenia pompa. 436

Dextera quin etiam ludo concessa vagalur

Aera petens fraudesque animi persolvit avari

Terribili lucro vivosque imitata retentus

Cogitur adductis digitos inflectere nervis.

Desinat elatis quisquam confldere rebus 440

Instabilesque deos et lubrica numina discat:

Ilia manus, quae sceptra sibi gestanda parabat,

Cuius se totiens submisit ad oscula supplex

Nobilitas, inbumata diu miseroque revulsa

Corpore feralem quaestum post fata reposcit. 445

Aspiciat quisquis nimiuni sublata secundis

Colla gerit. Triviis calcandus spargitur ecce,

Qui sibi pyramidas, qui non cedentia templis

Ornatura suos exstruxit culmina manes

Et qui Sidonio velari creditus ostro, 460

Nudus pascit aves; iacet en, qui possidet orbem,

Exiguae telluris inops et pulvere raro

Per partes tegitur, nusquam totiensquc sepultus.

Senserunt convexa necem tellusque nefandum

Amolitur onus. Iam respirantibus astris 455

vel certaut

433 flagrant elidere G flagrant V flagrant BL certant Vl 434

in

Prodigiale caput M || capud V 1 436 quin G q (stc), corr. m. II ex

i concessa pen as vel penas

q L || congressa V 437 fraudesque G fraudesque V fraudesque L

penasque Vl 438 reteptus L 439 adductos digitis — nervos V
440 Desinat elatis quisquam confldere rebus M 441 et G (? m. /)

b

VLV1 ac B 443 Cuius 6 || summisit VB sumisit L R suplex

vel e

VVl 444 miseroque V 445 reposcit G poposcit 0 446 Aspi-
ciat nequis nimium sublata secundis Colla gerat M |j quisquis G

vel uequis

quisquis V nequis BLVl si quis H coniecisse dicit Clercqius 447

vel at triviis

Corda pi o Colla Schraderus \\ gerit V gerat BLVl || tiiviisBLVl rebus V

u

rebus cum 'secundis' coniunctum non reiecerim || calcandis L 448 pyra-

e dit
midasVpiraiuidasVl 449extruxitVLinstruxitB 450sydonioL creditus

• • • •

vel a

V creditor BLVl 455 Amolitur G Emolitur V Emolitur BLVl

Digitized by Google

IN RUFINUM LIBER II. (V.) 53

•

Infernos gravat umbra lacus. Pater Aeacus horret

Intrantemque etiam Iatratu Cerberus urgct.

Tunc animae, quas ille fero sub hire peremit,

Gircumstant nigrique trahunt ad vindicis urnam

inf'esto fremitn, veluti pastoris in ora 460

Commotae glomerantur apes, qui dulcia raptu

Mella vehit, pennasquc cient et spicula tendunt

Et tenuis saxi per propugnacula cunctae

Rimosam patriam dUectaque pumicis antra

Defendunt pronoque favos examine valiant. 465

Est locus, infaustis quo eonciliantur In unum
Cocylos Phlcgethonque vadis, inamoeuus uterque
Alveus. Hie volvit lacrimas, hie igne rcdundat.
Tunis per geminos flammis virinior amues
Porrigitur solidoquc rigens adamante sinistrum 470
Proluit igne latus; dexlro Coeytia fmdil
Aequora triste gemens et lluctu coneita plangit.
Hue post emcritam mortalia saeeula vitam
Deveniunt. Ibi nulla inanent discrimina fati,
Nullus honos vanoque exutum nomine regem 475
Proturbat plebeius egens. Quaesitor in alto

457 etiain ruscio quare mendi suspectum pulat H |j pro urget mailt

X

arcet Bunnannus 458 fero (x in. rec. add.) V 1 459 pro nigrique
malit Btygiiquc H | viudicis scripsi quod praccedit r iure' quo librarius

r

abcrravit iudicis O 460 femitu Vl 461 Commote G 462
vehit ex VB restitui quod antecedit idem verbum v. 469, trahit LVl ||

8

pinnas (V m. I) G pinnas (i corr. m. II in e) B || cient Vl 463
cgincte (sic! pro cuncte) V cincte BLVl iunctae coniecit II 3
464 Rimosam patriam M 466 valiant scripsi cum II velant 0

vcl iungautur

466 quo] qua B | eonciliantur (? in. I) Q eonciliantur L 467

h

Cocytua B Cocython V Cocitus L Cochitos Vl || flegethonque VB
flegeton Vl || utrique coiiiecisse H dicit Clcrcqius 468 Alveus

u

(1 add. m. II) Vl fl lacrimis (? m. I) G 469 Terris VI || saxis
vicinior Koenigius paulo Ubenus frustra mavult || annes LVl
470 sinistrum GL sinistro VBVl 471 dextro scripsi dextra
coeytia (? m. I) G cochitia L cothiaia (sic) Vl || findit V fundit

BLVl || fluctu GgB fluctu V fletu LVl 474 ibi (? m. I) G 475

▼el per

honos G (? m. I) VL onos L honor Vl 476 Proturbat V Ex G

Digitized by Google

54 CL. CLAUDIANI

Conspicuus solio pertemptat crimina Minos

El iustis dirimit sontes. Quos nolle fateri

Viderit, ad rigidi transmittit verbera fratris.

Nam iuxta Rhadamanthus agit. Cum gesta supernt 480

Curriculi lolosque diu perspexerit actus,

Exaequat damnum mentis et muta ferarum

Cogit vincla pati. Truculentos ingerit arsis

Praedonesque lupis, fallaces vulpibus addit.

At qui desidia semper vinoque gravatus 485

Indulgens Veneri voluit torpeseere luxu,

1 1 line suis immundi pingues detrudit in arlus.

Qui iusto plus esse loquax arcanaque suevit

l*rodere ; piscosas Icrtur victurus in undas,

Ut nimiam pensent aeterna silentia vocem. 490

ll(»s ubi per varias annis ter mille figuras

Egit Letbaeo purgatos flumine, tandem

Rursus ad humanae revocat primordia format*.

Turn quoque, dum lites Stygiiquc negotia solvit

Dura fori veteresque reos ex ordine quaerit, 495

Rufinum procul eccc notat visu(|uc severo

Lustral et ex imo concussa sede profatur:

r

editio princcps Florentine/, ita correcta est: Pe*rturbat || agens conkcissc

vol pennutiit

H (licit Clercqius 477 solito L || pertemptat V pertemptat BL pei-
tcntat V 1 praesentat legere vult liarthius praetentat defendit cum

crimina

dcterr. H perpensat proponit Burmannus \\ numina L || diribit (sic)
coniecit Barthius 479 rigidi Gg Ad mala mox (x in ran.), in mar-
gins m. II addidit viderit V Viderit ad mala (mox omixsum) B Viderit

u

ad mala mox L V 1 480 radamanthys V radamanthus B radamantus
LVl H cum G || cum gesta] eongesta L 481 perspexerit G 482

vcl 80ll>l>UO

dampnum VLVl 485 semper V desidia somni hinc coniecit II

ut

gravatur Vl 486 expunxit cum in eo nihil Claudiani csset II
487 immundi pinguis (V m. I) G immundi corr. m. // in e in L
vel i

inmude V r I 488 arehanaque 0 489 undar corr. m. II in undas
Vl 491 Hos G Quos 0 | jj ( = per) sup. lin. Vl || annis ter

o o

mille Gg varias annis per mille V varios annos per mille BLVl
492 letheo V 493 flamme, in margine in. II vel forme V 494

stigiique BLVl 496 lluftinum V 1 || ee (sic pro ecce = esse) L
497 imo G eximo (sic) B

Digitized by Google

IN ItUFINUM LIBEK II. (V.)

55

Hue stiperum labes, hue insatiabilis auri
Proluvies pretioqtie nihil non ause parato,
Quodque mihi summum scelus est, hue improbe legum 500
Venditor et saevi stimulator perfidc Marlis,
Cuius ob innumeras strages angustus Averni
lam sinus et plena lassatur portitor alno.
Ouid demens manifesta negas? en peelus inuslae
Deformaut maculae vitiique inolevil imago 605
Nec sese commissa tegunt. Genus oinne dolorum
In te ferre libet: dubio tibi pendula rupes
Immineal lapsu, volueer le lonpieat axis;
Te refugi fallant latiees atque ore nalanti
Ardeseat deeepta sitis dapibusquc relielis 510
In tua mausurus migret praeeordia vultur.
Quamquam omnes alii, quos haee tormenla laligaut,
Pars quota sunt I Inline tui! cjuiil tale vel audax
Fulltime Sahnoneiis vel lingua Tantalus egit
Aut ineonsulto Tityos deliquil amoreV 515
(auictorum si facta simul iuugamus in unum,
Praccedes numero. Cui lanta piaeula quisquam

u

498 labes G || hp L || Post v. 498 denuo scquitur v. 496, * c d
pundis mb littcris odditis dektus, v. 499 in marginc m. II adscriptus

C8t t nam dcerat Vl 499 Proluvies B || niehil VLVl y ause L 500 mihi

arctlini

V || legis, in margin? m. II legum Vl 501 et 86 VI L et sevi V

ati

(cf. dc IV cons, Ilonorii v. 331) aretoi B arthois Vl || simulator L

s dilator belli

timulator (sic) V 1 | martis V 502 Cuius U 503 sinus G 504
dcinceps V demuui II coniccissc dicit Ckrcqim opud llurmannum

vt l malorurn

605 vitiique scrijisi cum H et Gcsnero vitiisque 0 506 dolorum V 1
507 deerat, sed ascripsit com m. II in marginc V 1 || libet (V m. I) (J
libet 0 lubet editt. 508 Emineat L || lapsu (V m. I) G 509 fallout,
sup. e in. II a add. L 510 Ardeseat scrijm (cf. liber pr. in Huf., r. 104)
Arescat 0 512 post 'alii* rasura uniits litterae spatio in V 513
sunt B suut V sint LVl || ruffine Vl 514 salmonius B salomoneus

•

VI 515 incousulto <;g ineoncesso U || tityos (i titius L tioius
Vl || deliquid Vl || amore V 516 iuugamus G iungantur 0

vol cui

517 quo V quo BLVl quoi frmtra tcmptat Gesnem* || tautaj
tota L

Digitized by Google

56

CL. CLAUD1ANI IN RUF. LIB. 11. (V.)

Supplicio conferre valet? quid denique dignnm

Omnibus inveniam, vincant cum singula poenas?

Tollitc de mediis animarum dcdecus umbris. 520

Aspexisse sat est. Oculis iam parcite nastris

Et Ditis purgate domos. Agitate llagellis

Trans Styga, trans Erebum. Vacuo mandate barathro

Infra Titauum tenebras infraque recessus

Tartareos nostrumque Chaos, qua noctis opacac 525

Fundamenta latent: praeceps ibi mersus anhelet,

Dum rolat astra polos, feriunt dum litora venti.

piarc

518 Suplicio V |j conferre V 5iy quum G 521 vcstris L
i

522 dites V 523 stiga LVl | herebum O || baratro VLVl 524
tytanum VB 525 nostrum que 0 vastunique coniecit liurmannus

tcI ditis opaci

qua g qua noctis opacy GVB qua noctis opace L quo noctis opaci

vol ponitus

V 1 526 preceps G praeceps ibi mersus V penitusque ibi mersus B

pre que

priuceps ibi mersus L penitus ibi mersus Vl praeceps ubi mersus

ctlitt. vett. penitusque immersus editt. post H || anelet L anelet (alterum
e corr. m. II (X a) Vl 527 deest in V rotat BVl rotet L || feriunt
B V 1 feriant L |j In antiquo B . sequitur Liber in Eutropium . Senii-

feros artus cet. et h elegidion eum libfum (sic ) pcedit librum lam
post domitas cet. Sic qui fecit excerpta cc G in editione princ.
Florent. notavit R In V scquitur post v. 52G stulim praef. epith. Honorii
et Mariae v. 17 (Turn Phoebus cet.) nullo spatio relicto || CLAVDIANI

IN RVFINVM LIBER SCDS EXPLICIT INCIP1T IN EVTROPIVM
LIBER PR1MVS B

Digitized by Google

CL. CLAUD1ANI IN HONOR, PRAEF. (VI.)

57

CL. CLAUDIANI

DE TERT10 CONSULATU

HONORII AUGUSTI

PKAEFATIO. (VI.)

Parvus noil ac|uilis las est educere fetus

Ante fidem Solis iudiciumque poli.
Nam pater, excusso saliit cum tegmine proles,

Ovaque niaternus rupit lriulca lepor,
Protinus implumes eonvertit ad aetlicra nidus 5

Et recto flammas imperat ore pati.
Consulit ardentes radios et luce magistra

Natomm vires ingeniumque probat.
Degenerem rcfugo torsit qui lumine visum,

I'liguibus banc saevis ira paterna I'erit. 10
Exploratores oculis qui pertulit ignes

Sustinuitque acic nobiliore diem,
Nutrittir volucrumque potens et fnlminis beres

Gesturus summo tela trisulca lovi.
Me quoque Pieriis temptatum saepius antris Id

Audet magna suo mittere Roma deo:
lam dominas aures, iam regia tccta meremur

Et, chclys Augusto iudice nostra sonat.

Panegyricus de tertio consulatu eiusdem Prcf. G Liber decimus.
De tertio consulatu honorii L CI. Claudiani prf. in tertium cons.

Honorii Aug. (man. rec); mantis vetustior in margine addidit: tti' ho
cosut. Vl 1 non est fas aquilis L || fetus (e corr. ex a m. II) Vl

9 saluit (sic) G f| tegmine gVl gcrmine L fragmine vel tegmine con-

h pullos
iecisse H dicit Clercqius 4 iulcea L 5 nidos Vl 6 refeeto

Vl 7 Consulit corr. m. II e Considit Vl 9 Degenerem G
Degene~ (Uneolam supra e add. in. II) L DegenereB Vl visum G

visum (sic!) L visus Vl 11 occulis L VI diem dccrat t ad m. II

quo

Vl 13 volucrum potens (que add. m. II) Vl 18 chelis LVl

Digitized by Google

CL. CLAUDJAN1

CL. CLAUD1ANI

i)E TERTIO CONSULATU

H 0 N 0 R 1 1 AUUUSTI

PANEGYRIC VS. (VII.)

Tertia Komulei sumant exordia fasces

Terqtte tuas dacat bellatrix pompa curules.

Festior annus eat cinctusque Imitata Gabinos

Dives llydaspcis augescat purpura gcmmis.

Succedant armis trabeae, tentoria lietor 5

Ambiat et Latiae redeant ad signa secures.

Tuque o qui patrium ends aequalibus orbem

Eoo cum fratre regis, procede secundis

Alilibus Phoebique novos ordire meatus,

Spes votumquc poli, queni priino a limine vitae 10

Nutrix aula fovet, strictis quern fulgida telis

Inter laurigeros aliierunl eastra triumphos.

Ardua privates nescit fortuna penates

Et regnum cum luce dedit. Cognata poleslas

Excepit Tyrio venerabile pignus in ostro 15

Lustravilque llius aquilis victricibus ortus

Miles et in mediis cunabula praebuit hastis.

Te nascente ferox toto Germania Hbeno

Intremuit inovitque suas formidine silvas

Caucasus et positis numen confessa pharetris 20

Inscriptio decst LVl 3 Tequo corr. II in Toque (sic) L |j
tuas Vl suas corr. lie tuas L suas editt. post H cum vet. exemplar i
Clacerii || Roma pro pompa nonnulli deter ioris notac, quod defendit
Bunnannus 3 erat Vl 4 ydaspeis LVl || lucescat rel fulgescat
H olim coniecisxe dicit Clercqius 9 Phoebiquc G 10 primae

1

vuwult H [| lumine Vl 11 tedis L 14 regnum G || Interpunctio-
ncm posui post dedi cum Burmanno et Koenigio 15 tirio Vl

.0

arstro, m. II corr. ita arstro L 16 Fro f ortus' coniecit Schroder us

hastis

r artu8' 17 praebita castris proponit H2H3 || escis (hastis m. II) L
18 rheno] regno Vl 20 numen G || faretris G

Digitized by Google

DE 111 CONS. HONOR. (Vll.) 50

Ignavas Meroe traxit de eriue sagiltas.

Reptasti per scula puer regumque reeentes

Exuviae tibi Indus erant primusque solebas

Aspcra complccti torvum post proelia patrem,

Signa Iriumphato quotiens tlexisset ab Hislro 25

Arctoa de strage calens, et poscere partem

De spoliis, Scythicos arcus aut rapta (ielonis

Cingula vel iaculum Daci vel frena Suevi.

I He coruscanti clipeo te saepe volentein

Sustulit arridens et peetore pressit anbeln 30

Inlrepidum fcrri, galeae nee triste timenlein

Fulgur et ad summas tendentem braeebia cristas.

Turn sic laetus ait: Rex o stellantis Olympi,

Talis perdomito redeat mihi filius hoste,

Hyrcanas populatus opes aut eaedc superbus 35

Assyria; sic ensc rubens, sie Hamine crebro

Turbidus et grato rcspersus pulvere belli

Armaquc gaviso referat eaptiva pareuti.

Mux ubi (irmasti reeto vesligia gfcessu,
Non tibi desidias molles ncc mareida luxu 40
Otia nee somuos genitor permisit inerles,
Sed nova per duros instruxit membra labores
Et cruda teneras exerenit indole vires:
Frigora saeva pali, gravibus non cedere nimbi*,
Aestivum tolerare iubar, tranare sonoras 45
Torrentnm Curias, aseensu vincere month's,
Planitiem cursu, valles et eoneava saltu,
Nec non in clipeo vigiles producere nodes,

i n

21 Merore Vl || corde, corr. m. II corde (sic) L 22 acuta G VI

vol feroces

Higua L U recentca V 1 iaccntes (feroces m. II) I, nitentes conicio
23 Exuvie G 25 hyatro L 2(» Arctoa G archtoa L arehoa Vl

e

patrem {sic : patm) L 27 scithicoa arcus L sciticos archua Vl
acyticosve scripsit H <cf. Clercq. ap. Burm. p. 772) 28 Dacbi L 29
clip<;eo L 30 pecctore L || hanelo LVl 32 brachia LVl 33
Olimpi LVl 35 Hircanas LVl 36 Asairia LVl 38 gaviso
plcbeium putat C. Scalvfer (cf. Barth. amm. in edit. Claud, sec. p. 492)
graudaevo male temptavit Bunnannus 39 Pro 'firmasti' olim Koe-

r

nigius coniecit 'aignasti' 41 sompnos LVl J inhertea L 43 duda
ro. // corr. in cruda L 44 ninbis L 45 tranare G 40 ascenaq
LVl aaceusum Gg

Digitized by Google

60

CL. CLAUDIANI

In galea potare nives, mine spicula eornn

Tendcre, mine glandes Balcari spargere funda. 50

Quoque magis niinium pugnae inllammaret amorem,

Facta tui numerabat avi, quern litus adustae

Horreseit Libyae ratibusque impervia Thule.

Ille leves Mauros nee falso nomine Pictos

Edomuit Scotumqne vago mucrone secutus 55

Frcgit Hyperboreas remis audacibus undas

Et geminis fulgens utroque sub axe tropliaeis

Tethyos alternae refluas calcavit harcnas.

Hos tibi virtutis stimulos, haec semina laudum,

Haec exempla dabat. Noo ocius hausit Achilles 60

Semil'eri praecepta senis, sou cuspidis artes,

Sive lyrae cantus, mcdicas scu disceret herbas.

Interea turbala fides, civilia rursus
Bella tonant dubiumque quatit diseordia mundiim.
Pro crimen superum, longi pro dedecus aevi, 65
Barbarus Hespcrias exsul possederat urbis
Sceptraqne deiecto dederat Romana clienti.
Iam princeps inolilur iter gentesque remotas
Colligit Aurorae, tumidus quascumque percrrat
Euphrates, quas Iustrat Halys, quas ditat Orontes. 70
Turiferos Arabes saltus, vada Caspia Medi,
Armenii Phasin, Parthi liquere Niphatem.

Quae tibi tunc Martis rabies quantusque sequeudi
Ardor crat? quanto flagrabant pectora voto

49 potare cum ms. quodam H portare L V 1 50 spargere G

51 nimio pugnae flammaret amore mavult H2H3 iuvenem pugnae

iuflammarct amoro Bunnannus 52 numerabat 6 || littus Vl

53 lybie L libie V 1 || thile G thyle L tyle V 1 54 mauros G 55

scottuin G 56 hiperboveas L yperboreas Vl 58 Thetios LVl

h

59 virlutis G virtutum LVl 60 pocius Vl 1 ausit L 61 cu-

r vel arces

spidis ictus coniecit Burmannus 62 lite Vl [| herbas L 63 quies
pro fides coniecit Schraderus 64 tument coniecit H ex 'timent'
quod legitur in deteriore quodam 65 Proh LVl || longi pro G || proh
LVl 66 exul LVl || urbis G urbes LVl 68 molitur G 70 •
Euphrates G Eufrates LVl || alis LVl || quasidstditat horontes fhoron-

_hu

tea add. m. II) Vl || oronthes L 71 Thuriferos Vl t~_ ariferos (sic)

21 i r niartii

L I arabea G 72 jphatem Vl 73 turn Vl || matris (sic) L ||
secquendi L

Digitized by Google

DE III CONS. HONOR. (VII.) 61

Optatas aiulirc tubas campiqne crueota 75

Tempestate frui truncisque immcrgere plantas?

lit Ieo, quern fulvae matris spelunca tegebat

Uberibus solitum pasci, cum eresrere sensit

Ungue pedes et terga iubis et denlibus ora;

lam negat imbelles epulas et rupe relirta 80

(iaetulo comes ire patri stabulisque miuari

Aaestuat et caesi tabum sorbere iuvencL

Hie vetat rerumque tibi commeudat babeuas
Et sacro meritos ornat diademate crines
Tantaque se rudibus pietas osteudit in annis, 85
Sic aetas animo cessit, quererentur ut omnes
Imperium tibi sera datum. Victoria velox
Auspiciis eflerta tuis. Pugnastis uterque:
Tu fastis genitorque manu. Te propter et Alpes
Invadi faciles, cauto nec profuit bosti 90
Munitis baesisse locis. Spes irrita valli
Concidit et scopulis patuerunt claustra revulsis.
Te propter gelidis Aquilo de monte procellis
Obruit adversas acies revolutaque tela
Vertit in auctores et turbine reppulit lias! as. 95
0 nimium dilecle deo, cui fundit ab .antris
Aeolus armatas hiemes, cui militat aetber
Et coniurati veniunt ad classica venti.
Alpinae rubuere. nives et Frigidus ainnis
Mutatis fumavit aquis turbaque cadentum 100

8

76 Tepestate L || intinguere temptat HaHs 78 sentit L 79
colla iubis praefert Barthius 80 negat L fugit Vl || ruppe Vl
81 Getulo LVl 82 caesi tabum sorbere coined (cf. Quaest.
critt. p. 24) ceki tabo sordere Grg cesi terga absordere L celsi terga

h

absorbere Vl 83 abenas Vl 85 nudibus pietas ostendit U
vel cee»it

86 crescit V 1 87 sera propter met rum restitui, de quo vide Verg.
Georg. IV, v. 122 sero LVl 88 pugnatis Vl 89 fastis ex eon-
iectura scripsi fatis LVl 90 Invadit proponit Burmannus 91

h

csisse Vl 96 seq. citavit Augustinus et alii ttno versu omisso, de quo

ru

vide quae dixit Ha 97 arinatas G (| by ernes L || cui G 99 tbuere

•■

(sic) L (in marg. m. II rubuere) 100 famavit L spumavit mah'tn
turbidaque L || cadentium Vl

Digitized by Google

62

CL. CLAUDIANI

Staret, ni rapidus iuvisset flumina sanguis.

At ferns inventor scelerum traiccerat altum
Non unn mucronc latns duplexque lepebat
Ensis et nltrices in se converterat has
Tandem iusta manus. Iara libertate reducta mf>
Qnamvis emeritum peteret natura reverti
Numen, ut auratas astrorum panderet arces,
Niitaretque oneris venturi conscius Atlas,
Distulit Augustus eupido se credere caelo,
Dum tibi pacatum praesenti traderet orbem. 110
Nec mora; Bistoniis alacer consurgis ab oris
Inter barharicas ausus transire cobortes
Impavido vuitu. Linquis Rnodopeia saxa
Orplieis animata inodis, iuga deseris Oetes
Ilerculeo damnata rogo, post Pelion Ultras H5
Nereis illustre toris. Te pulcher Enipeus
Celsaque Dodone stupuit rursusque Iocutae
In te Chaoniae moverunt carmina querens.
IUyrici legitur plaga liloris, arva teruntur
Dalmatiae, Phrygii numerantur stagna Timavi. 180
Gaudent Italiac sublimibus oppida maris
Adventu sacrata tno. Submissus adorat
Eridanus blandosque iubet mitescere 11 nctus
Et Pbaethonteas solitae deflere ruinas
Roscida frondosae revocant clectra sorores. 125

101 Staret L 102 scelerum G || altum 0 quod vix sanum;
forte iegendum f artum\ ut dicatur Argobastem undique in artum com
puhum et ubique ab hostibus circumdatum sese inter fecisse 104
ultriciB G || convertant Vl 105 mantis libertate (in marg. m.
II add. iam) L 107 ut conieci et LVl [| panderet 0 108
oneris venturi G | honeri L hominu (in marg. m. II add. honeri)

Vl || athlas LVl 109 credere L reddere Vl 110 pacca-
turn L 111 consurg,, ab oris L || horis Vl 113 rodopeia LVl

e

114 oethes L 115 Herculo L || dampnata LVl 110 tboris g
choris Vl choris corr. m. II in thoris h \\ Enipheus LVl 117
l

Ce,sa Vl 118 Per te coniecisseKdicit Clercqius \\ caonieVl 119 Illirici
LVl || littoris L 120 phrigii L frigii Vl || Timani L 121
ytalie L || opida Vl 122 summissus G 124 Phetonteax LVl
renovaut
125 revocant V 1

Digitized by Google

DE III CONS. HONOR. (VII.)

63

Quanti turn iuvenes, quantae spreverc piidnrem
Spectandi studio matres puerisque severi
Certavere senes, cum tu genitoris amico
Exceptus gremio mediam veherere per urbem
Velaretque pios communis laurea currus. ISO
Quis uon Luriferum roseo cum Sole videri
Oedidit aut hirictum Bromio radiare Tonantem?
Floret cristatis exercitus undique turmis,
(juisque sua te voce canit. Praestringit aena
Lux oculos undique seges Mavorlia ferri 136
Ingeminat splendore diem. Pars nobilis arcu,
Pars longe iaculis, pars cominus liorrida contis.
Hi volucres tollunt aquilas, hi picta draconum
Colla levant mullusque tumet per nubila serpens
Iratus stimulante Noto vivitque receptis 140
Flatibus et vario mentitur sibila tractu.

Ut ventum ad sedes, cunctos disccdere tectis
Dux iubet, et generum compellat talibus ultro:
liellipotens Stilicho, cuius raihi robur in armis,
Pace probata fides, quid enim per proclia gessi 145
Te sine? quem merui te non sudante triumpbum?
Odrysium pariter Getico focdavimus Hebrum
Sanguine, Sarmaticas pariter prostravimus alas
Kiphaeaque simul fessos porreximus artus
In glacie stantemque rota sulcavimus Histrum. 150
Ergo age, me quoniam caelestis regia poscit,
Tu cnris succede meis, tu pignora solus

127 puerique G | severis L 128 tu cum L 129 veherere G

132 iunctum G || radiare G 133 Floret G Fervet LVl 134
canens 0 canit scripsi, fortasse hie latet 'canunt', ut quisque con-
iunctum sit, ut sacpe, cum plurdli 135 seges G fl ferri GVl belli L

a h

136 Ingeminet Vl 137 horrida GL orrida Vl 138 Hii — hii
LVl 139 tumet G 140 notho LVl [j saevitque pro vivitque
coniecit Schraderus 142 cunctos LVl cuneos forte Hs coinites con-
iecisse idem H dicit Clercqius cinctos succedere hariolatur Burmavvus

144 stilico LVl || cuius G 14G tropheum, in marg. m. I J vel
triumpbum L 147 Odrisium GL Otrisium Vl || Gethico L || Getico

vel fcdaviinus

pariter Vl H sudavimus L 148 sarmaticas G dalmaticas LVl 149
riphea " que V 1 (tM ras. erat t) || proiecimus H coniecisse dicit Clercrpus
160 glacie L || bystrum L 151 Ergo G

Digitized by Google

64

CL. CLAUDIANI

Nostra love, geminos dextra tu protege fralres.

Per consanguincos thalamos noctemquc beatam,

Per taedas, quas ipsa tuo regina levavit 155

(loniugio soeiaque nurum produxit ab aula,

Indue meute patrem, crescentes dilige fetus

Lit ducis, ut soceri. lam iam securus ad aslra

Te eustode ferar. Rupta si mole Typhoeus

Vinclis prosiliat, Tityos si membra resolvat, 160

Si furor Eneeladi proiecta mugiat Aetna,

Opposito Stilichone cadent. Nee plura locutus,

Sicut erat, liquido signavit tramite nubes

Ingrediturque globum Lunae limenque reliquit

Areados et Veneris elemenles advolat auras. 165

Hinc Phoebi permensus iter flammamque nocentem

Gradivi placidumque Iovem stetit arce suprema

Algeuti qua zona riget Saturnia tractu.

Marhina laxatur caeli rutilaeque patescunt

Sponte fores. Aretoa parat eonvexa Bootes, 170

Australes reserat portas succinetus Orion

Invitantque novum sidus pendenlque vieissim,

Quas partis velit ipse sequi, quibus ipse sodalis

IMgnetur stellis aut qua regione morari.

0 decus aetherium, terrarum gloria quondam, 175
Te tuus Oeeanus natali gurgite lassum
Excipit et notis Hispania proluit undis.
Fortunate parens, primos cum detegis ortus,

o

153 fave L 154 talamos Vl 156 nurum, n ex corr. m.

II (? pro v) L 159 tiphoeus Vl 160 Vinclis G Undia LVl

tityos G titius L ticius Vl 161 eneeladi G encheladi LVl

a

proiecti, corr. m. II in proiecti Vl |j ethna LVl 162 stilicone
LVl H cadent L cadant Vl 163 nubis G 164 limen G | relin-
quit nonnullae editt. post Hs 165 Areados G Archadis L Archados

u rcl »ura« i

Vl A pervolat Vl J aut-as G alas (sic) h 167 Gradivfi L || sup-

prenia L 168 Algenti (ti corr. ex di m. II) L |j riget (corr. ex
nitet?) L nitet Vl 169 maxima, in marg. m. // machina Vl

170 archtoa L Vl 173 partis G partes LVl || ipse L ille Vl || ipse L

ewe

ille Vl 174 stellis G || morari gVl moveri L 175 aetherium G
176 Occeanus LVl || lassum (p m. rec. add.) Vl 177 nothis L

• • •

178 Fortuneque G fl primos G U ortus (o corr. in. II ex a) Vl

Digitized by Google

DE III CONS. HONOR. (VII.)

65

Aspicis Arcadium; cum te proclivior urges,

Occiduum visus remoratur Honorius ignem. 180

Et quocumque vagos flectas sub cardine cursus,

Natorum per regna venis, qui mentc serena

Maturoque regunt vinctas raoderamine gentes,

Saecula qui rursus for mailt meliore metallo.

Luget avarities Stygiis innexa cateuis 185
Cumque suo demeus expcliitur ambitus auro.
Non dominantur opes, nee corrumpentia sensus
Dona valent; emitur sola virtute potestas.
Unanimi fralres, quorum mare terraque fatis
Debetur, quodeumque manus evasit avitas, 190
Quod superest patri, vobis iam Mulciber arma
Praeparat et Simla Cyclops incude laborat.
Brontes innumeris exasperat aegida signis,
Altum fulminea crispare in casside conum
Festinat Steropes, nectit thoraca Pyracmon 195
Ignifluisque gemit Lipare fumosa cavernis.
Vobis Ionia virides Neptunus in alga
Nutrit equos, qui summa freti per caerula possint
Ferre viam segetemque levi percurrere motu,
Nesciat ut spumas nec proterat ungula culmos. 200

Iam video Babylona rapi Parthumque coactum
Non ficta trepidare fuga, iam Bactra teneri
Legibus et ramulis (langem pallescere ripis
Gemmatosquc humilem dispergere Persida cultus.
Ite per extremum Tanaim pigrosque Triones, 205
Ite per ardentcm Libyam, superate vapores

179 Archadium LVl || proclivior GLVl proclinior rectius putat
HsHs 180 visu///// VI j ignem G 182 flectas G 183 vinctas
LVl victas ex codd. deterr. H alii; iunctas ex deterr. cditt. vet. 184
fonnent L 185 stigiis LVl || innexa catbenis LVl immersa caver-
nis coniecit H 187 nec G non LVl 190 Debetur G Debentur
LVl Dedetur malim \\ quodcunque G 192 ciclops LVl 193
brontes G bronthes L || exasperat G 194 cornu (sic) L 195 theropes
Vl || piragman LVl 196 Ignifluusque L 198 possunt (sic:
>,

pst) Vl 200 proterat G 201 Iamque viden correxisse H dicit
Clercqius 0 babilona LVl 202 bracta V 1 203 Legibus — gangem

1

in ras. add. m. I Vl | gange LVl || pallescere G palescere L 204
dispergere G 205 thanai L tanai Vl 206 arentem mavult H
libiam LVl fl superate G

Claud. C»rm. 5

Digitized by Google

66

CL. CL AUDI AN I PRAEFATIO. (IV.)

folis et arcauos Nili deprendile fontes,
erculeum finem, Bacchi transcurrite metas.
Vestri iuris erit quidquid complectitur axis,
Vobis rubra dabunt pretiosas aequora conchas, 210
Indus ebur, ramos Pancbaia, vellera Seres.

CL. CLAUDTANI PRAEFATIO, QUAE OLIM ANTE
LIB. II IN RUFINUM CIRCUMFEREBATUR. (IV.)

Pandite defensum reduces llelicona sorores,

Pandite, permissis iam licet ire choris.
Nulla per Aonios hostilis bucina campos

Carmina mugitu deteriore vetat.
Tu quoque securis pulsa formidine Delphis, 6

Floribus ultorem Delie cinge tuum.
Nullus Castalios latices et praescia fati

Flumina polluto barbarus ore bibit.
Alpbeus late rubuit Siculumque per aequor

Sanguineas belli rettulit unda notas 10
Agnovitque novos abscns Aretbusa triumphos

Et Geticam sensit teste cruore necera.

baohi

207 archanos LVl | Nyli L 208 baechi G bactri L bachi Vl

rubra

209 quidquid G quicquid LVl 210 4«*a- (sic) L || pretiosaB G ||
concas G

Ve inscriptionibus vide quae notavi ad finem libri primi in Bufi-
num || Hanc praefationem neque ad librum secundum in Eufinum per-
tinere neque ad beilum GUdonicum accurate exposui in Museo Hhenano

h

Vol XXVII, p. 620 sequ.; cf. praef. huius editionis 1 elicona B

rotis li r

helycona L elicona Vl 2 praemissis L || choris V cofyis (sic) L

canat

3 buccina Vl editt. 4 vetat V 5 delphya G de]fis V 6 dele
recinge G 7 praecia Vl 8 bibet GVl bibit (alterum i in ra-

que

sura) B 9 Alfeus V || lat late Vl U Siculum per V 10 retulit
BLVl 11 aretusa Vl 12 Et geticam GB Et gethicam L

vel gildoni8

Et geticum V Gildonis Vl

Digitized by Google

CL. CLAUDIANI DE IV CONS. HONOR. (VIII.)

67

Immensis, Stilicho, succedaut otia curis

Et nostrae paticns corda reinitte lyrae,
Nec pudeat longos interrupisse labores 15

Et tenuem musis constitnissc moram.
Fertur et indomilus tandem post proelia Mavors

Lassa per Odrysias fundere membra nives
Oblitusque sui posita clementior liasta

Picriis aures pacificare modis. 20

CL. CLAUDIANI

DE QUARTO* CONSUL ATU

HONORII AUGUSTI

PANEGYRICUS. (VIII.)

Auspiciis iterum sese regalibus annus

Induit et nota fruitur iactantior aula,

Limina nec passi circum privata morari

Exsultant reduces Augusto console fasces.

Cemis ut armorum proceres regumquc potentes 5

Patricios summit habitus et more Gabino

Discolor incedit legio positisque parumpcr

corda re

13 Btilico GVl 14 remittit lyrg G || carmina „mitte lyre, (sic)

a t

L i| lire Vl 16 Et tenerum G 18 othrysius (sic) G odrysias V

u

otrisia8 LVl || menbra B Q uines corr. m. II in nines L 19 haste G

* ■

20 Pyeriis L De siibscriptione vide quae attuli ad initium libri
secundi in Bufinum

CI. Clau. panegyricus de quarto consulatu Honorii Aug. G Liber
duodecimu8. De quarto consulatu honorii L Claudiani panegyri-
cus de quarto cons. Honorii Aug. (man. rec.) in marg. m. II add. quart'
honorii consulat 1 Vl Ego inscriptionem non mutavi; at quotnodo di-
iudicandum esset de hoc carmine ex mea sententia, multis argumentis
nisus in praefatione huius editionis exposui 3 L[i]mina, [i] ex ras.
pro u Vl passim — morati forte fuisse censuit Gesnerus 4 Exul-
tant LVl 5 regumque scripsi cum ed. princ. legumque LVl

a

6 sumt L || en more Gabino coniecisse H dicit Clercqius 7 deposi-
tisque Vl

5*

Digitized by Google

G8

CL. CLAUDIANI

Bellorum signis sequitur vexilla Qniritum,
Lictori ccdunt aquilae ridetque togatus
Miles et in mcdiis elTuiget curia castris? 10
Ipsa Palatino circuinvallata senatu
lam trabeam Bellona gerit parmamque reniovit
Et galeam sacras umeris vectura curulcs.
Nec te laurigeras pucleat Gradive secures
Pacata gcs'tare manu Latiaque micantem 15
Loricam rautare toga, dum ferreus haeret
Currus et Eridani ludiint per prata iugales.
Haud indigna coli nec nuper cognita Marti
Ulpia progenies et quae diademata mundo
Sparsit Hibera domus. Nec tantae vilior unda 20
• Promeruit gentis seriem: cunabula fovit
Oceanus; terrae dominos pelagique futuros
Immenso decuit rerum dc principe nasci.
Hinc processit avus, cui post Arctoa frementi
Classica Massylas annexuit Africa laurus. 25
Me, Caledoniis posuit qui castra pruinis,
Qui medios Libyac sub casside pertulk aestus,
Terribilis Mauro debellatorque Britanni
Litoris ac pariter Boreac vastator et Austri.
Quid rigor aeternus caeli, quid frigora prosunt 30
Ignotumque fretum? Maduerunt Saxone fuso
Orcades, incaluit Pictorum sanguine Thule.

■

8 Quiritum praefert Koenigius cum ms. quodam deteriore; ego
secutus sum Qmrirri LVl 11 curcumvallata Vl || senatu G 13
umeris G humeris LVl 14 dcest LVl sed in marg. ascr.m.pr.inVl

15 Pacata G Vl Paccata L 16 ferret L 18 Haut L aut corr. m. II
in haut V 1 19 Vulpia L 20 hybera Vl || tantae seripsi cum H et non
nuUis detcrr. tandem L tanta (in ras. m. I) Vl 21 seriem gentis Vl 22

h

Occeanus LVl 24 cui G | arcthoa L arctoa Vl | merenti Paul, Quaest.
Claud. p. 11 25 massilas G Vl massilias L |] adnexuit Vl | affrica Vl |J
lanrus G quod restilui cf. Verg. Eel. VI, v. 83 et ad h, I. Forbigerum,

lauros Vl mauros L 26 caledoniis GVl calidoniis L 27 lybie
L libie V 1 29 Littoris L 30 rigor LVl forte scribendum 'nigror',
ut removeatur tautologia. Quod vocabulum in um fuisse etiam poste-

frigora

riore tempore docet Celsus j| frigora GVl littora L sidera cum non-
nuUis dcterr. editt. 32 Archades corr. in Orchades L Q tyle G tile
L thile Vl

Digitized by Google

DE IV CONS. HONOR. (VIII.)

69

Scotorum cumulos flevit glaciates Ierne.

Quid calor obsistit forti? Per vasta cucurrit

Aethiopum cinxitque novis Atlanta nianiplis. 35

Virgineum Tritona bibit sparsosque venenis

Gorgoneos vidit thalamos et vile vircntcs

llesperidum risit, quos ditat fabula, ramos.

Arx incensa Iubae, rabies Maurusia ferro

Cessit et antiqui penetralia diruta Bocchi. 40

Sed laudes genitor longe transgressns a vitas

Subdidit Oceanum sceptris et margine caeli

Clausit opes, quantum distant a Tigride Gades,

Inter se Tanais quantum Nilusque relinquunt.

Haec tamen innumeris per se quaesita tropbaeis, 45

Non generis dono, non ambitione petivit.

Digna legi virtus; ultro se purpura supplcx

Obtulit et solus meruit regnare rogatus.

Nam cum barbaries penitus conunota gementem

lrrueret Rhodopen et mixto turbine gentes 50

lam deserta suas in nos transfunderet Arclos,

Danubii totae vomerent cum proclia ripae,

Cum Gcticis ingens premcretur Moesia plaustris

Flavaque Bistonios operirent agmina campos,

Omnibus afflictis et vel labentibus ictu 55

Vel prope casuris, unus tot funera contra

Restitit exstinxitque faces agrisque colonos

33 Scottorum G Scothorum L hiberne LVl 34 Quid G
Quia LVl H obsistat vel obstiterit coniecit H 35 cincit (sic) G cinxit
LVl forte vinxit || athlanta LVl 36 bibit L subit Vl 37 Gorgo-
neos LVl Gorgoneis cum nonnullis deterr. H j| talamos V 1 38 dicat
L 39 Ars L || incensa] intacta L | marusia L marrusia Vl 40
bocchi G bochi LVl 42 Occeanum LVl || ccptris Vl 44 thanais
Vl 45 Male in fine huius versus graviorem inter punctionem posuit
Kocnigius , quasi gloria ipsius gloriae causa esset quaesita. 46 peti-
vit scripsi ex coniectura potitur GLVl potitus cum deterr, non-
nullis editt. petitua voluit Koenigius || generis nodo castigaverit II
47 suplex L 49 fortasse trcmentem 60 rodopem L rodopen Vl
t

gentis L gentes Vl gentis deterr. et editt. post H 51 deserta G
52 vomerent V 1 moveant L 53 gothicis L || lugeus pro ingens con-

i

iecit H g moesia restitui (cf. de bello Get. v. 165) massia L misia Vl
54 bistonicos Vl 56 tot fulgura coniecit olim II ut dicit Bur-

mannus a. h. I 57 phares L || agrisque colonos GVl agrosquo

Digitized by Google

70 CL. CLAUDIANI

Reddidit et leti rapuit dc faucibus urbes.

Nulla relicta foret Romani nominis umbra,

Ni paler ille tuus iam iam ruitura subisset 60

Pondera turbatamque ratem eertaque levasset

Naufragium commune manu, velut ordine rupto

Cum procul insanae traherent Phaethonta quadrigae

Saeviretque dies terramque et stagna propinqui

Haurirent radii, solito rum murmure torvis 65

Sol occurrit equis: qui postquam rursus eriles

Agnovere sonos, rediit meliore magistro

Macbina coneentusque poli currusque recepit

[mperium flammaeque modum. Sie traditus i Hi

Servalusque oriens. At non pars altera rerum 70

Tradita bis possessa manu, bis parta periclis.

Per varium gemini seelus erupere tyranni

Tractibus occiduis. Ilunc saeva Britannia fndit,

Hunc sibi (iermanus famulum delegerat exsul;

Ausus uterque nefas, domini respersus uterque 75

Iusontis iugulo. Novitas audere priori

Suadebat eaulumque dabant exempla sequentem.

Hie nova moliri praereps, hie quaerere tuta

Providus; hie fusis, colleetis viribus ille;

Hie vagus exrurrens, hie intra claustra reduclus: so

Dissimiles, sed morte pares. Evaderc neutri

Dedccus aut mixtis licuit proeumbere telis.

Amissa specie raptisque insignibus, ambo

In cultus rediere suos manibusque revinctis

Oblati gladiis submittunt colla paratis 85

velut

colonis L 59 unbra L 62 vult L velud Vl 63 insanie L

ineanum tempted in transcursu Burmannus || phetonta LVl 64 in
stagna L et stagna V 1 65 aurirent (corr. m. II in haurirent) V 1
ohm temptavi f torrerent' || torvis G torvus LVl 66 eriles G heriles

■ // II concentus

LVl || heriles rursus Vl 68 contentusque L || currusque G rursus-
que LVl 69 traditus G traditur LVl || illis L 70 Servatus G
Servatur LVl 72 Quariuin, in marg. m. II add. per L || tiranni
LVl 73 Tractibus G 74 exul LVl 75 nephas Vl 77 Sua-
debat G || cantumque corr. ex tantumque Vl tantumqueL || exemcplaL
sequentem G 78 tuta G 80 Hie vagus et currens coniecit Es || intra G
83 raptis G 84 cultus conieci, in idem H cecidisse Clercqium
tradere video vultus LVl 85 summittunt G

>

Digitized by Google

DE IV CONS. HONOR. (VIII.)

71

Et vitam veniamqiie roganl. Pro damna pudoris!

Qui modo tarn densas nutu movere cohortes,

In quos iam dubius sese libraverat orbis,

Non bostes victore cadunt, sed iudicc sontes.

Damnat voce reos, petiit quos Marte tyrannos. 90

Amborum periere duces; hie sponte carina

Decidit in ductus, ilium suus abstulit ensis:

Hunc Alpes, hunc pontus habet. Solacia caesis

Fratribus haec ultor tribuil; necis auctor uterque

Labitur. Augustas par victim* mitigat umbras. 95

Has dedit inferias tumulis iuvenumque duorum

Purpureos merito placavit sanguine manes.

IHi iustitiam confirmavere triumphi,

Pracsentes docuere deos; bine saecula discant

Indomitum nihil esse pio tutumve nocenti. 100

Nuntius ipse sui longas Incognitas egit

Praevento rumore vias. Inopinus utrumque

Pereulit et clausos monies ut plana reliquit.

Exstruite immanes scopulos ; attollite turres,
Cingite vos fluviis, vastas opponite silvas, 105
Garganum Alpinis Appenninumque nivalem
Pyrcnes sociate iugis et rupibus Haemum
Additc Caucaseis, involvite Pelion Ossae:
Non dabitis miirum sceleri. Qui vindicet ibit.
Omnia subsident meliori pervia causae. 110

86 pro Vl H dampna LVl (vel proh dira pudoris funa in viarg.
1

to. //) Vl 88 uibraverat L 90 Dampnat LVl || tirannos LVl

is

93 Hue Vl || hue Vl 94 hie L 95 par G 96 tumulus L
is

97 Purpureus L |J Purpureo meritos coniecit Schraderus 98 iustitia
confirmatrice triumphi deleta post 'triumphi' interpunctione voluit H
iuBtitiae confirmatore triumpho Barthius iustitiam dum firmavere triumphi

c

etiam coniecisse H dicit Burmannus 99 sedula L 100 nichil Vl
104 Extruite LVl fl immaues (prius m corr. to. rec. ex n) Vl 105 vastas 0
106 appeninumque G || Apenninoque Niphaten coniecit Barthius 107
Pyrenes scripsi cum Barthio, cui assensus est H Permitto G Permixtis
p

LVl || rupibus Vl 108 caucaseis LVl caucasiis editt. 109 vin-

i

dicet G vedicat L vindicat V 1 || In fine h. v. aliquid deesse H j> ■dense
dicit Clerc'qius

Digitized by Google

72 • CL. CLAUDIANI

Ncc tamen oblitus civem cedentibus atrox
Partibus infremuit; non insultarc iacenti
Malebat. Mitis precibus, pietatis abundans,
Pocnae parcus erat. Paci non intulit iram
Post acics; odiis idem, qui terminus armis. 115
Proluit hoc vincentc capi multosque subactos
Aspera laturae commendavere catenae.
Magnarum largitor opum, largitor honorum
Protinus in melius gaudet converlere fata:
Hinc amor, hinc validum devoto milite robur, 120
Hinc natis mansura fides. Hoc nobilis ortu
Nasceris aequaeva cum maiestatc creatus
Nullaque privatae passus contagia sortis.
Omnibus acceptis ultro te regia solum
Protulit et patrio felix adolescis in ostro 125
Membraque vestitu nunquam violata profano
In sacros cecidere sinus. Hispania patrem
Auriferis eduxit aquis, te gaudet alumno
Bosphorus. Hesperio de limine surgit origo,
Scd nutrix Aurora tibi. Pro pignore tanto 130
Certatur; geminus civem te vindicat axis.
Ilcrculis et Bromii sustenlat gloria Thebas,
Haesit Apollineo Delos Latouia partu
Cretaque se iactat tenero reptata Tonantij
Sed melior Delo, Dictaeis clarior oris 135
Quae dedit hoc numen regio. Non litora nostro
Sufficerent angusta deo, nec inhospita Cynthi
Saxa tuos artus duro laesere cubili.

113 habundans LVl 114 parcus editt.etmss. partus LVl || pati Vl

+

116 d'fuit Vl 117 Aspera (sic) G Aspera, in marg.m. II vel prospera L
Aspera Vl Prospera editt. post H || cathene LVl 118 — 119 hono-
rum Protinus interpunctione deleta scripsi honorum Pronus et LVl
honorum: Pronus et editt. nonnuttae honorum Pronus, et in cditt.
vetustioribus \\ fata, alteram a ex corr. m. II Vl 120 validum G

ao

123 sordis coniecisse H dicit Glercqius 124 exceptis Vl 126
violata L temerata VI || prophano Vl 128 alumpno LVl 129

te

Boforus L Bosforus Vl || limle L liimine (sic) Vl limite mavult H

130 pingnore Vl 131 civem te LVl te civem editt. post H cum
Mediceo quod-am || vendicat LVl 134 Cretaque G 135 dictheis
LVl || horis LVl 136 littora L 137 cinthiLVl 138 arcus L

Digitized by Google

DE IV CONS. HONOR. (VIII.) 73

Acclinis genetrix auro, circumflua gemmis

In Tyrios enixa toros; ululata verendis 140

Aula puerperiis. Quae tunc documenta futuri?

Quae voces avium? quanti per inane volatus?

Qui vatum discursus erat? tibi corniger Hammon

Et duduni taciti rupere silentia Delphi;

Te Persae cecinere magi, te sensit Etruscus 145

Augur et inspectis Babylonius horruit astris.

Chaldaei stupuere senes Gumanaque rursus

Intonuit rupes, rahidae delubra Sibyllae.

IVec te progenitum Cybeleius aere sonoro

Lnstravit Corybas; exercitus undique fulgens 150

Astitit. Ambitur signis augustior infans,

Sentit adorantes galeas redditque ferocem

Vagitum lituis. Vitam tibi contulit idem

Imperiumque dies. Inter cunabula consul

Proveheris. Signas posito modo nomine faslos 155

Donaturque tibi qui te produxerat annus.

Ipsa Quirinali parvum te cinxit amictu

Mater et ad primas docuit rcptare curules.

Uberibus Sanctis immortalique deanim

Crescis adoratus gremio. Tibi saepe Diana 160

Maenalios arcus venatricesque pharetras

Suspendit, puerile decus. Tu saepe Minervae

Lusisti clipeo fulvamque impune pererrans

139 Adchnis G || genetrix G genitrix LVl 140 tyrios G thirios
L | toros G thoros LVl fl ulalata Vl 143 Qui G Quia LVl ||

i rupere

hamon LVl 144 dudum G || tacti Vl || rapuere L 145 sentit L
ethruscus L 146 babilonius LVl ' 147 Caldei Vl || sturpuere

Vl 148 rupis L || sibille LVl 149 Nec G [J cibeleius LVl ||

ere sonoro

ere Vl ore L |j sereno L 150 coribas LVl 151 ambitur LVl
ambitus editt. post H || angustior G (?) augustior LVl 152 Sentit

G Sensit LVl 155_Proveheris G || signas G || fastus (sic) G
fastos LVl 167 pa=ruu coir, ex patrufi- L || cincxit (sic) G

is

169 dearum G 160 Crese (sic) L || adoratus 0 odoratus G
adornatus olim H bonoratus Paul cmiecit I. c. p. 11 163
la

pugne L

Digitized by Google

74

CL. CLAUDIANI

Aegida tractasti hlandos interritus anguis,

Saepc tuas ctiam iam turn gaudente marito 165

Velavit rcgina comas festinaque voti

Praesumptum diadcma dedit. Turn levibus ulnis

Sustulit et magno porrexit ad oscula patri.

Nec dilatus honos: mutatus principe Caesar

Protinus aequaris fratri. Non certius unquam 170

Hortati superi, nulli praesentior aether

Afluit ominibus. Tenebris involverat atra

Lumen hiems densosque Notns collegerat imbres.

Sed mox, cum solita miles te voce levasset,

Nubila dissolvit Phoebus paritcrque dabantur 175

Sceptra tibi mundoque dies. Caligine liber

Bosphorus adversam patitur Chalcedona cerni.

Nec tantum vicina nitent, sed tota repulsis

Nubibus exuitur Thrace, Pangaea rcnident

Insuetosque palus radios Maeotia vibrat, 180

Nec Boreas nimbos aut Sol ardentior egit.

Imperii lux ilia fuit, praesagus obibat

Cuncta nitor risitque tuo natura sereno.

Visa etiam medio populis mirantibus audax

Stella die dubitanda nihil nec crine retuso 185

Languida, sed quantus numeratur nocte Bootes,

Emicuitque plagis alieni temporis hospes

Ignis et agnosci potuit, cum Luna laleret,

Sive parens Augusta fuit, seu forte reluxit

Divi sidus avi, seu te properantibus astris 190

i

164 interritus GVl perterritus L || anguis G angues LVl 165 turn G

tunc LVl 167 Praesumptum LVl 168 magno] parvum Vl 169 N L ||
honor L || mutatus 0 mutatur G 170 non GL nec Vl 171 Hortati
corr. m. II ex Hortari L || nulli conieci cum Bunnanno nullis LVl

vel antris vel atris

172 hominibus L Q atra Gg atris L astri Vl 173 hiemps L J

que

densos L || nothus LVl | ynbres L 177 Boforns L Bosforus Vl ||

trache c

calchedona G calcedona LVl 179 clare L trahe Vl 180 maeotia

G meothica (c in rag.) L meotica Vl ' 181 Nec LVl Non

editt. post H || nembros Vl || aut L nec Vl 185 nichil Vl |

vel nocte

retuso G 186 quantus Vl quatitur L || luce Vl || bootes G
187—188 interpolate esse iudicavit Koenigius, contra quern optime
egit Hertel I. c. p. VI 190 Divi sidus avi seu te properantibus

Digitized by Google

DK IV CONS. HONOR. (VIII.)

75

Cernere Sol pattens caelum commune remisit.

Apparet quid signa I'erant. Ventura poteslas

Claruit Ascanio, subita cum luce comarum

Innocuus flagrarct apex Phrygioque volutus

Vertice fa talis redimiret tempora candor; 195

At tua caelestes iliustranl omina flammae.

Talis ab Idaeis primaevus luppiter antris

Possessi stetit arce poli lamulosque recepit

Natura tradente deos. Lanugine nondum

Vernabant vultus, nec adhuc per colla fluebant 200

Moturae convexa comae. Turn scindere nubes

Discebat fulmenque rudi torquere lacerto.

Laetior augurio genitor natisque superbus
lam paribus duplici fultus consorte redibat
Splendebatque pio complexus pignora curru. 205
Hand aliter suramo gemini cum patre Lacones
Progenies Ledaea sedent: in utroque relucet
Frater, utroque soror, simili cblamys effluit auro,
Stellati pariter dines. luvat ipse Tonantem
Error et ambiguae placet ignoranlia matri, 210
Eurotas proprios discernere nescit alumnos.
Ut domus excepit reduces, ibi talia tecum
Pro rerum stabili fertur dictone iocutus:

Si tibi Parthorum solium fortuna dedisset,
Care puer, terrisque procul venerandus eois 215
Rarbarus Arsacio consurgeret ore tiaras,
Sufficeret sublime genus luxuque nuentem
Deside nobilitas posset te sola tueri.

rel clarit

Gg Divus avus seu te celo properantibus L Divus avus seu te clans
properantibus Vl 194 phrigioque L phririgioque Vl 195 omina

arco

G 198 atre Vl 199 nondum G 201 Mature corr. m. II in
Moture L 203 augurio LVl augurii conitcit H 206 Haut LVl

207 sedent m. II add. sup. fin. pro s;t. L || relucet Vl re-
lucent L relucent cum dcterr. H 208 simili G similis LVl |

clamis LVl |J effluit GLVl affluit cum nonnullis deterr. magis pJa-
ceret (j similis chlamys effluit aura coniecit liarthius anim. ed. sec. p. 605

error

210 Et ambigue L 211 Eurotas ct proprios L |j alumpnos LVl
212 accepit Vl || tecum (t in ras. pro s) L 216 Barbarius Vl || arsatio
LVl H tyaras Vl

Digitized by Google

76

CL. CLAUDIANI

Altera Romanae longe rectoribus aulae

Condicio. Virtute decet, non sanguine niti. 220

Banc tamen haud quisquam, qui non agnoverit ante

Semet et incestos animi pacaverit acstus,

Inveniet. Longis illuc ambagibus itur.

Maior et utilior fato coniuncta potenti,

Vile latens virtus; quid enim submersa latebris 225

Proderit obscuris, veluti sine reinige puppis

Vel lyra, quae reticet, vel qui non tenditur areas?

Disce ortus, quos quisque subit. Cum conderet artus

Nostros aetheriis miscens terrena Prometheus,

Sinceram patrio mentem furatus Olympo 230

Continuit claustris indignantemque revinxit,

Et cum non aliter pqssent mortalia fingi,

Adiunxit geminas. . Mae cum corpore lapsae

Intereunt, haec sola manet bustoque superstes

Evolat. Hanc alta capitis fundavit in arce 235

Mandatriccm operum prospecturamque labori.

Illas inferius collo praeceptaque summae

Passuras dominae digna statione locavit.

Quippe opifex veritus confunderc sacra profanis

Distribuit partes animae sedesque removit. 240

220 Condicio Q 221 — 227 disposui ex auctoritatc codicis G,

h

v. 224 — 227 antepositi sunt v. 221 — 223 in LVl 221 haut L aut

r

Vl (I agnoverat L 222 incestos LVl (in utroquc correxit mantis se-
cunda) incertos editt. cum deterr. \\ placaverit Vl 223 longisq; L

vel fato

224 uberior pro utilior coniecit Bur in annus || fco L | coniuncta
potentia fato Scaligerum coniecisse H nota&se dicit Burmannus 225
— 227 delete voluit Paul, qua de re acute sed frustra (cf. eiusdem Quaest.
Claud. 1806, p. 6) disputavit in progr. Gross-Glogav. 1857, p. 5—6
225 latebris L tenebris Vl 226 obscuris scrijjsi cum nonnullis mss.

no orbe

obscuro LVl | sub (= sine) L 227 lira LVl H reticet 6 228 orbis L

quiaquo

orbis Vl orbi post H editt. cum deterr. R quosque L || — Locus est corruptis-
simum; ego puto in 'orbis' latere 'ortus', ut scribendum sit: 'Disce
ortus, quos quisque Bubit', de quo agitur in iis quae secuntur || dutn L
229 aetheriis G ethereis LVl 230 patrio editt. post H cum non-
nullis deterr. patri LVl || olimpo LVl 231 revinxit G 236 pro-
spectricemque laborum Vl quod defendit Paul Quaest. Claud, p. 19 et
placet H3 239 prophani Vl

Digitized by Google

DE IV CONS. HONOR. (VIII.) 77

Iram sanguinei regio sub pectore cordis

Protegit imbutam flammis avidamque nocendi

Praccipitemque sui. Rabic succensa turnescit ;

Contrahitur tepefacta metu. Cumque omnia secum

Duceret et requiem membris vesana negaret, 245

Invenit pulmonis opem medicumque furenti

Praebuit, ut lumidae ruerent in mollia fibrae.

At sibi cuncta petens, nil collatura cupido

In iecur et tractus imos compulsa recessit,

Quae, velut im manes reserat cum belua rictus, 250

Explcri pascique nequit. Nunc verbere curas

Torquet avaritiac, stimulis nunc flagrat amorum,

Nunc gaudet, nunc maesla dolet satiataque rursus

Exoritur caesaque redit pollentius Hydra.

Hos igitur si quis potuit sedare tumultus, 255
Inconcussa dabit purae sacraria menti.
Tu licet extremos late dominere per Indos,
Te Medus, te mollis Arabs, te Seres adorent,
Si meluis, si prava cupis, si duceris ira,
Servitii patiere iuguin, tolerabis iniquas 260
Interim leges. Tunc omnia iure tcnebis,
Cum poteris rex esse tuL Proclivior usus
In peiora datur suadetque licentia luxum,
Inlecebrisque eflrena favet. Turn vivere caste
Asperius, cum prompta Venus; turn durius irae 265
Consulitur, cum poena patet. Sed comprime motus,
Nec tibi quid liceat, sed quid fecisse decebit,
Occurrat mentemque domet respectus bonesti.

242 imbutam LVl ainbustam coniecit H 244 tepefacta GLVl
stupefacta cum nonnullis deterr. H 245 menbris L 246 medicumque

scripsi cum Paulo I. c. p. 7 madidumque LVl || furenti G 247 ruet, in

marg. m. II ruerent Vl 248 conlatura G 250 velud L || ini-

i resit

manes L || refet L |] cum scripsi dum LVl ceu H coniecisse (licit
Clercqiu8 251 nequit editt. cum nonnullis mss. velit LVl || Ac
velut immanis reseratum bellua rictum Expleri pascique velit con-
iecit H 254 pollentior mdlim cum quodam deteriore \\ ydra LVl 259
prava G 260 tollerabis L 261 Interius G 263 li centia {pro lucentia)

quo

L 264 Illecebris L Illecebris Vl || turn GL tunc Vl || vivere — (266)

tur

turn decst in Vl 265 promta L 266 Consulitur GVl Consulimur L

78 CL. CL AUDI ANT

•

Hoc te praetcrea crebro sermoue monebo,
Ut te totius medio telluris in ore 270
Vivcre cognoscas, cunctis tua gentibus esse
Facta palam, nec posse dari regalibus unquam
Secretum vitiis; nam lux altissima fati
Occiiltnm nihil esse sinit latebrasqne per omnes
Intrat et abstrnsos explorat fama reccssus. 275
Sis pins inprimis; nam cum vincamur in omni
Munere, sola deos aequat dementia nobis.
Neu dubie snspectus agas, neu falsus amicis
Rumortimve avidus. Qui talia curat, inanes
Horrebit strepitus nulla non anxius bora. 280
Non sic excubiae, non circumstantia pila
Quam tutatur amor. Non extorquebis amari;
Hoc alterna fides, hoc simplex gratia donat.
Nonne rides, operum qui se pulcherrimus ipse
Mundus amore liget, nec vi connexa per aevnm 285
Conspirent elementa sibi, qui limite Phoebus
Contentus medio, contentus litore pontus,
Et qui perpetuo terras ambitque vehitque,
Nec prcmat incnmbens, oneri nec cesserit aer?
Qui terret, plus ipse timet. Sors ista tyrannis 290
Convenit. Invideant claris fortesque trucident,
Muniti gladiis vivant saeptique venenis,
Ancipites habeant arces trepidique minentur;
Tu civem patremque geras, tu consule cunctis
Non tibi, nec tua te moveant, sed publica vota. 295
In commune iubes si quid censesque tenendum,

270 tute VI | toci f ua (sic pro tociens) Vl || ore G orbe LVl 272

unquam LVl usquam editt. cum quodam Mediceo 274 Ocultum L || nichil
LVl 275 abstruaos G obtrusos L obstrustos Vl || explorat GVl im-
plorat L 277 equat corr. m. rec. in equat Vl 278 Neu G H dubiis voluit
Burmannus 279 in anes (sic) Vl 283 alterna LVl aeteraa H commsse
tradit Clercqius 284 qui LVl quod G quo legit H || ipse LVl ille H 285

e

amor, Vl || ligat L liget Vl 286 Conspirent G |] qui editt. cum non-

nuUis deterr. quid G (J" L qd' Vl 287 littore L 289 Non L ||

honeri Vl 290 tirannis L 292 vivant G || vivant gladiia Vl ||

septique Vl fretique L 293 2Vo Ancipites coniecisse H Praecipites
dicit Clercqius || arces GLVl artes deterr. et editt. arcus Barthius 295
Non G || non tua L 296 censesque L censesve Vl

Digitized by Google

DE IV CONS. HONOR. (VIII.) 79

Primus iussa subi. Tunc observautior aequi

Fit populus nec ferre negat, cum viderit ipsum

Auctorem parere sibi: componitur orbis

Regis ad exemplum, nec sic inflectere sensus 300

Humanos edicta valent quam vita regentis.

Mobile mutatur semper cum principe vulgus.

His tamen efleclis neu fastidire minores,

Neu pete praescriptos bomini transcendere tines.

Inquinat egregios adiuncta superbia mores. 305

Non tibi tradidimus dociles servire Sabaeos,

Armeniae dominum non te praefecimus orae,

Nec damus Assyriam, tenuit quam femina, gentem.

Romani, qui cuncta diu rexere, regendi,

Qui nec Tarquinii fastus nec iura tulere 310

Caesaris. Annalcs veterum delicta loquentur,

Haerebunt maculae. Quis non per saecula damnat

Caesareae portcnta domus? Quem dira Neronis

Funera, quem rupes Caprearum taetra latebit

Incesto possessa seni? Victura feretur 315

Gloria Traiani, non tarn quod Tigride victo

Nostra triumphati fuerint provincia Partlii,

Alta quod invectus fractis Capitolia Dacis,

Quam patriae quod mitis erat. Ne desine tales

Nate sequi. Si bella tonant, prius agmina duris 320

Exerce studiis et saevo praestrue Marti.

298 negat G 299 Auctorem G 301 quam L (cf. v. 281 seq.)
ut VI || vita G 303 Hiis Vl || neu G 305 adiuncta Vl admota L

di

306 tradimus Vl 307 non G || hore LVl 308 Nec LVl Non

bw

editt. post H cum nonnullis mss. [J assiriam Vl || fema corr. in. II ex feria

c

Vl 310 Qui n^" Vl I pro iura mavult iusau vel regna Bumiannm; idem

temptat nec dura tulere Caesaris 311 Ceseris Vl || loquuntur L
312 dampnat 0 damnet editt. post H cum nonnullis deterr. 313

p

quem G 314 Munera pro Funera coniecisse H tradit Clercqius || rupes
Vl 316 deest in L et V 1 , in V 1 in margine eum ascript. m. II ||
Iniuato Vl 316 quod G || tygride LVl fuerant L 318 dachis L 319

ti

ne G nec LVl 320 qui bella L si bella Vl |) tonant editt. cum non-

tonant

nullis mss. canant GL canant Vl vocant coniecit HaHs calent Bur-

ttifinntiji

Digitized by Google

80

CL. CL AUDI AN I

Non brumae requics, non hibernacula segnes

Enervent torpore manus. Ponenda salubri

Castra loco; praebenda vigil custodia vallo.

Disce ubi denseri cuneos, ubi cornua tendi 325

Aequius aut iterum flecti, quae montibus aptae,

Quae eampis acies, quae fraudi commoda vallis,

Quae via difficilis. Fidit si moenibus liostis,

Turn Ubi murali libretur macbina pulsu

Saxa rotans, praeceps aries protectaque portas 330

Testudo feriat, ruat emersura iuventus

Eflbssi per operta soli. Si longa moretur

Obsidio ; turn vota cave secura remittas,

Incertamque putes. Multis damnosa fuere

Gaudia. Dispersi percunt somnove soluti. 335

Saepius incautae nocuit victoria turbae.

Neu tibi regificis tentoria larga redundent

Deliciis, neve imbelles ad signa ministros

Luxuries armata trabat. Neu flatibus Austri

Neu pluviis cedas, neu defensura calorem 340

Aurea submoveant rapidos umbracula soles.

Inventis utere eibis, solabere partes

Aequali sudore tuas. Si collis iniquus,

Primus ini. Silvam si caedere provocat usus,

322 hybernacula L 325 densari quod Ugitur in ed. princ. Flor. ex
e d
G ita correctum densari (=* denseri) densus erit L sensus erit Vl
densari editt. cum nonnullis mss. |] cuneos G cuneus LVl 327 quae
fraudi G g commoda LVl accommoda editt. 329 murali libretur L
libretur murali Vl muralis librato Gesnerus murali vibretur malim
330 rotans scrip&i cum H3 rota L rotet Vl foret seu cavet coniecit

praetccta

ohm Koenigim || protecta G portenta L 331 emersura G 332
Effosi L Efossi Vl 333 corda pro vota coniecit Schraderus calve Vl

334 Incertamque .scripsi particuiae f que' vim adversativam tri-
buens Inclusumve GLVl impulsumve coniecit Paul Quaest. CI.
p. 6, quod quid sibi relit nescio \\ dampnosa LVl 335 so-
mnove G sompnove LVl 337 larga G 338 neve G 339 flati-
bus austri G flantibus austris LVl 340 neu GVl nec L 341 un-

c e

bracula L 342 utare L || partis L 343 tuas corr. m. II ex tuos

L || Burmannus proposuit solabere pravas Aequali sudore vias vel
solabere Martis Aequali sudore tuos 344 estus (usus m. II in
marg.) L usus Vl

Digitized by Google

DE IV CONS. HONOR. (VIII.) 81

Sumpta ne pudcat quercum stravisse bipenni. 346

Caleatur si pigra pains, tuns ante profundum

Praetemptet sonipes. Fiuvios tu protere cursti

Horrentes glacie, li((iiidos tu scinde natatu.

Nunc eques in median equitum te consere turmas,

Nunc pedes assistas pediti. Tunc prompting ibunt 350

Te socio, tunc conspicuus grat usque feretur

Sub te teste labor. Dicturuni plora parentem

Voce subis: Equidem, faveant rnodo numina coeptis,

Haec efTecta dabo, nee nie fratrique tibique

Dissimiiem populi commissaque regna videbunt. 355

Sed cur non potius, verbis quae disseris, usu

Experior? gelidas certe nunc tendis in Alpes.

Due tecum comitem. Figant, sine, nostra tyrannum

Spicula, pallescat nostro, sine, barbarus arcu.

Italiamne feram furiis praedonis acerbi 360

Subiectam? patiar Romam servire clienti?

Usque adcone puer? nec me polluta potestas

Nec pia cognati tanget vindicta cruoris?

Per strages equitare libel; da protinus arma

Cur annos obicis? pugnae cur arguor impar? 365

Aequalis mibi Pyrrhus erat, cum Pergama solus

Verteret et patri non degencraret Achilli.

Denique si princeps castris haerere nequibo,

Vcl miles veniam. Delibat dulcia nati

Oscula miratusque refert: Laudanda petisti, 370

Sed festinus amor. Veniet robustior aetas,

Ne propera; necdum decimas emensus aristas

Aggrederis metuenda viris. Vestigia magnae

347 fluvios G || cursu cum nonnullis deterr. H curru L V 1 348
Horrentes L Herentes Vl || liquidos GVl liquido corr. m. II in liqni-
dos L 350 tunc L turn Vl || promtius L 351 tunc L turn Vl

gratua

q«ft»t««q«^ (sic) L || geretur Vl 352 Te sub teste malit Burtnan-
e

nm || parintem Vl 353 deest in Vl , sed add. in marg. manu recen-
tissima | subis -multi codd. deterr. subit LVl || faveant equidem Vl 357
certe nunc G 368 vostra Vl \\ tirannum L 359 pallescat GVl

r

palescat L 360 Ytaliamne L 366 pyrrus L purus Vl 369 vulpes,

que

t» marg. m. II miles Vl 370 miratus Vl 371 amor G || veniet Vl
venit et L venit en H coniechse dicit Burmannus

Claud. Carm. 6

Digitized by Google

82

CL. CLAUDIANI

Indolis agnosco. Fertur Pellaeus, Eoum

Qui domuit Porum, cum prospera saepe Pliilippi 375

Audiret, laetos inter flevissc sodales,

Nil sihi vincendum patris virtute relinqui.

Hos video motus. Fas sit prnmittere patri:

Tantus cris, nostro nec debes regna favori ;

Quae libi iam natura dedit. Sic mollibus olim 380

Stridula ducturum pratis examiua regem

Nascentem venerantur apes el publica mellis

Iura petunt traduntque favos, sic pascua parvus

Vindieat et necdum firmatis cornibus audax

Iam regit armentum vitulus. Sed proelia differ 386

In iuvenem paliensque meum cum fratre tuere

Me bellante locum. Vos impacatus Araxes,

Vos eeler Euphrates timeat, sit Nilua ubique

Vester et emisso quidquid sol imbuit ortu.

Si pateant Alpes, habeat si causa secundos 390

lustior eventus, aderis partisque receptas

Suscipies, animosa tuas ut Gallia leges

Audiat et nostros aequus modereris Hiberos.

Tunc ego securus fati Iaetusque laborum

Discedam vobis utrumque regentibus axem. 395

Interea musis, animus dum mollior, instes
Et, quae mox imitere, legas, nec desinat unquam
Tecum Graia loqui, tecum Romana vetustas.
Antiquos evolve duces. Assuescc futurae
Militiae. Latium retro te confer in aevum. 400

•

375 povtum L || cum sup. lin. Vl 376 iuterflevisse L 377

i u

patria legere vult H [| reliqt (sic) L 381 dicturum L 382 Crescen-

tem fortas8e melius 383 Iura ferunt prtywnit Burmannus, idem
postea temptat quern publica mellia Iura petunt 384 Vendicat LVl

differ

385 regit G || differ GVl differt L 386 iuvenem G [| In uenem, in rnarg.
m. II vel in iuvenem L 387 Me G 388 Eufrates LVl 389
emereo j)ro emisso malit H || quicquid LVl || imbuit ortu LVl ambit ab ortu
coniecit H ego scripserim emissus quidquid Sol imbuit ortu, ut r ortus'
rcgionem arientis Solis significaret , ohm 'emisso — orbe' temptavi
391 lustiori L || partisque G partesque LVl 392 Suscipiens L

396 instes scripsi cum Jiaphelengio et H2 instet LVl insta editt.
cum nonnullis mss. 397 legas editt. cum nonnullis deterr. legat
GLVl

Digitized by Google

DE IV CONS. HONOR. (VIII.)

83

Libertas quaesita placet: mirabere Brulum.

Perfldiam damnas: Metti satiabere poenis.

Triste rigor nimius: Torquati despicc mores.

Mors impensa bonum: Decios renerare ruentes.

Vel solus quid fortis agat, te poute soiuto 405

Oppositus Codes, Muci te flamma docebit.

Quid mora perfringat, Fabius, quid rebus in artis

Dux gerat, ostendat Gallorum strage Camillus.

Discitur hinc nullos meritis obsistere casus:

Prorogat aeternam feritas tibi Puuica famam, 410

Regule; successus superant ad versa Catonis.

Discitur bine, quantum paupertas sobria possit:

Pauper erat Curius, reges cum vinceret armis.

Pauper Fabricius, Pyrrhi cum sperneret aurum.

Sordida Serranus flexit dictator aratra. 415

Lustratae lictore casae fascesque salignis

Postibus affixi, collectae consule messes

Et sulcata diu trabeato rura colono.

Haec genilor praecepta dabat. Velut ille carinae
Longaevus rector, variis quern saepe procellis 420
Exploravit hiems, ponto iam fessus et annis
Aequoreas alni nato commendat habenas
Et casus artesque docet, quo dextra regatur
Sidere, quo fluctus possint moderamine faili,
Quae nota nimborum, quae fraus infida sereni, 425
Quid sol occiduus prodat, quo saucia vento
Decolor iratos altollat Cynthia vultus.
Aspice nunc quacumque micas, seu circulus Austri,

■

ore

401 mirabile L 402 dampnas LVl || metii (sic) G metii Vl meti L

403 despice LVl despue editt. cum nonnullis deUrr, 404 inpensa corr. m.

■

rec. in impensa V 1 reuete Vl 406 Mutii LVl 407 perfringat Vl proficiat
L U arctis V l 411 Regule L 4 1 2 in quantum L || possit V 1 poscit L prosit
H coniecisse dixit Clercqim 413 reges cum LVl cum reges H et Gesncrus

r ft //

414 pirriL 415 editioprincepsitaexG correcta est: seran us flexit dictator ||

vcl iam

tersitpro flexit coniecitHs 416fa8cesqueG 419veludLVl 421 confessus

alni

Vl hinc coniecit 'confectus' Burmannus || annis G 422 alnij olim
L [| harenas m. II corr. in babenas L ababenas Vl 423 casus LVl
causae H coniecisse tradit Clercqim 424 possint fluctus Vl 425
quam fraus mavult H 426 occiduus G 427 sclthia L cinthia Vl

6*

Digitized by Google

84

CL. CLAUD1ANI

Magne parens, gelidi seu te meruere Triones,

Aspice, completur votum. Iam natus adaequat 430

Te meritis et, quod magis est optabile, vincit

Subnixus Stilichone tuo, quem fratribus ipse

Discedens clipeum defensoremque dedisti.

Pro nobis nihil ille pati nullumque recusat

Discrimen temptare sui, non dura viarum, 436

Non incerta maris. Libyae squalentis harenas

Audebit superare pedes madidaque cadente

Pleiade Gaetulas intrabit Syrtidos undas.

Huqc tamen in primis populos lenire feroces
Et Rhenum pacare iubes. Volat ille citatis 440
Vectus equis nullaquc latus stipante caterva,
Aspera nubiferas qua Raetia porrigit Alpes,
Pergit et hostilcs, tanta est flducia, ripas
Incomitatus adit. Totum properare per amnem
Attouitos reges humili cervice videres. 445
Ante ducem nostrum flavam sparsere Sigambri
Caesariem pavidoque orantes murmure Franei
Procubuere solo. Iuratur Honorius absens
Imploratque tuum supplex Alamannia nomen.
Bastarnae venere truces, venit accola silvae 450
Bructerus Hercyniae latisque paludibus exit
Cimber et ingentes Albim liquerc Cherusci.

431 obtabile Vl 432 qui ckest in 0, desiderari nequit; legitur in
editt. plerisque 433 Decedens rectius esse putat H2H3 434 nicbil
LVl 436 Ubi? L libie Vl 438 Pleiade L Pliade Vl || getulas
Vl gutbulas L detrusas coniecit Paul Quaest. Claud, p. 32 || sirtibus

n a vita girtei

undas L sirtibus undas Vl navita syrtes editt. nonnullae, quas olim

secutus sum; nunc puto in 'sirtibus' latere 'syrtidos' (ef. Luc. IX,
710) ut servandum sit ' undas'. Be imitatione Lucani vide Paul I. c.
p. 31 , praeterea de elocutione confer Epith. Hon. v. 280 ' atlanteosque
recessus oceani' 439 lenire 0 levitate editt. cum codice quodam post H

h

440 renum VI || pacare U paccare L placare Vl 442 quas L || retia L

vel an

rethia Vl 444 anem L annem Vl 445 humili reges cum deterr. editt.

fracti

post H 446 sigambri G sicambri LVl 447 franci Vl 449 suum
Vl || suplexVl || alamannia G alemanniaL alemania Vl 450 Bastarnae
G || truces G 451 Brutterus G Bruterus L Brutherus Vl | erciniae G er-
cenie L ercinie Vl || palludibus Vl 452 Cimber G Cyubrus L Cimbrus

tee i

Vl || ingensfsi'cjL || albiLVl U loqfeVl || ceruchiG cheruntiL cheruehiVl

Digitized by Google

DE IV CONS. HONOR. (VIII.)

85

Accipit ille preces varias tardeque rogatus

Adnuit et pacem magno pro munere donat.

Nobilitant veteres Germanica foedera Drusos, 455

Marte sed ancipiti, sed mtiltis cladibus empta.

Quis victum meminit sola formidine Rhenum?

Quod longis alii bellis potuere mereri,

Flor, tibi dat Stilichonis iter. Post otia Galli

Limitis hortaris Graias fulcire ruinas. 460

Ionium tegitur velis ventique laborant

Tot curvare sinus servaturasque Corinthum

Prosequitur facili Neptunus gurgite classes

Et puer Isthmiaci iam pridem litoris exsul

Secura repetit portus cum matre Palaemon. 465

Plaustra cruore natant, metitur pellita inventus:

Pars morbo, pars ense perit. Non lustra Lycaei,

Non Erymantheac iam copia sufficit umbrae

Innumeris exusta rogis nudataque ferro

Sic flagrasse suas laetantur Maenala silvas. 470

Excutiat cineres Ephyre, Spartanus et Areas

Tutior exsanguis pedibns proculcet acervos

Fessaque pensatis respiret Graecia poenis.

Gens, qua non Scythicos difTusior ulla Triones
Incoluit, cui parvus Athos angustaque Thrace, 475
Cum transirct, erat, per te viresque tuorum
Fracta ducum lugetque sibi iam rara superstes
Et, quorum turbae spatium vix praebuit orbis,
Uno colle latent. Sitiens inclusaque vallo
Ereptas quaesivit aquas, quas hostibus ante 480

454 magno pacem Vl 457 victum L || renum VI 459 stilico-

que

nia L V 1 [j otia G 462 servaturas Vl || chorintum L 464 ismiaci L

hiitmiaci

hiamonii Vl || littoris L R exul LVl 466 Plaustra g Castra 0 || metitur

lu

G Vl moritur L 467 lustra Vl castra L || licei LVl 468 eremanthee L

• ■

■

erimanthee Vl || unbre L 469 exusta rogi nudataque G U exuta Vl
la

470 mena Vl 471 ephire LVl || sparthanus GV1 parthanus L \\

e

archas LVl 472 exanguis L exangues Vl 474 acithicos L sciti-
cos Vl 475 trache LVl 478 praebuit] contubt Vl

Digitized by Google

86

CL. CLAUDIANI

Contiguas alio Stilicho deflexerat actu
Mirantemque novas ignola per avia valles
lusserat averso fluvium migrare meatu.

Obvia quid mirum vinci, cum barbarus ultro
lam capiat servire tibi? Tua Sarmata discors 485
Sacramenta petit, proiecta pelle Gelonus
Militat, in Latios ritus transistis Alani.
Ut fortes in Marte viros animisque paratos,
Sic iustos in pace legis longumque tueris
Electos crebris nec succedentibus urges. 490
ludicibus notis regimur fruimurque quietis
Militiaeque bonis ceu bellatore Quirino,
Ceu placido moderante Numa. Non imminet ensis,
Nullae nobilium caedes, non crimina vulgo
Texuntur, patria maestus non truditur exsul, 495
Impia continui cessant angmenta tributi,
Non infelices tabulae, non hasta refixa
Vendit opes avidas, sector non voce citatur,
Nec tua privatis crescunt aeraria damnis.
Munificus laudis, sed non et prodigus auri. 500
Perdurat non empta fides, nec pectora merces
Alligat ; ipsa suo pro pignore castra laborant,
Te miles nutritor amat. Quae denique Romae
Cura tibi? quam fixa manet reverentia patrum?
Firmatur senium iuris priscamque resumunt 605

481 stilico LVl || deduxerat Vl || actu Gg arcu L arcu corr. m. II
in actu Vl 482 avia] lania corr. m. II in lauia L 483 averso

*

cum nonnullis deterr. editt. adverso 0 486 pelle Gg tibique LVl

tibi

(in marg. m. II fraude L) fraude editt. nonnullae 487 Militat (sic)

vel elegit

Vl 488 armisque paratos H coniecisse dicit Clercqius 489 legis L

yela

493 iminet Vl 495 exul LVl 496 agmenta L 497 refixas
L refixas Vl refixa scripsi (= fixa, cf. Paul prog. Glog. 1857, p. 2 et
Verg. Georg. IV, v. 202 ed. Farbiger) 498 avidas sector G avida

vel dis

sector g avidas emptor L avidis emptor Vl rabida sector praefert Bur-
mannus || citatur LVl licetur coniecit Paul Quaest. Claud., p. 2 499

largit

dampnis LVl 500 laudis L laudis Vl largi editt. post H lauti H
coniecisse tradit Clercqius | et GLVl es cum deteriore quodam praeter
alios defendit Koenigius

DE IV CONS. HONOR. (VIII.) 87

Canitiein leges, emendanturque vetustae
Acceduntque novae. Talem scnserc Solonera
Res Pandioniae, sir armipotens Laeedaemoii
Despexit muros rigido munita Lyeurgo.
Quae sub te vel causa brevis vel iudicis error 510
'Neglegitur? Dubiis quis litibus addere iinem
Iustior et mersum latebris educere verum?
Quae pietas quantusque rigor tranquillaque magni
Vis animi nulloque levis terrors moved
Nec nova mirari facilis! Quam docta facultas 515
Ingenii linguaeque modus! Uesponsa verentur
Legati gravibusque latet sub moribus aetas.
Quantus in ore pater radial! Quam torva voluptas
Frontis et augusti maiestas grata pudoris!
lam patrias imples galeas, iam rornus avita 520
Temptatur vibranda tibi. Promittitur ingcns
Dextra rudimentis Komauaque vota moratur.
Quis decor, incedis quotiens clipeatus et auro
Squameus et rutilus cristis el casside maior!
Sic cum Tbreicia primum sudarct in hasla, 525
Flumina laverunt puerum Rhodopeia Martem.
Quae vires iacuiis vel cum Gortynia tendis
Spicula, quam felix arcus certique petitor
Vulneris et iussum mentiri nescius ictum!
Scis quo more Cydon, qua dirigat arte sagittas 530
Armenius, rel'ugo quae sit (iducia Partho.
Sic Amphioniae pulcher sudore palaestrae
Alcides pbaretras Dircaeaque tela solebat
Praetemptare feris olim domitura Gigantcs

607 salonem L 609 hie versus deest in LVl , desulerari nequit,

brovu

legituf in editt. 510 gravis Vl 511 Neglegitur G N legitur L
Nec legitur Vl || quis G 515 quam G q L <n, corr. m. II in

A

q Vl 517 vocibus pro moribus coniecit Schraderus 518 in

vel tor

ore] more L || parva L 619 augusti G 621 vibranda G 622
vel u»

moratur L 525 treicia LVl 526 puerum G || rodopeia
LVl 527 cortinia L corthinia Vl 529 uisum, corr. m. II in

c

iussum L 530 Scis G || cidon L sydon Vl fl »agitas LVl 533
dirciaque L dicteaque Vl 534 gigantes LVl gigantas editt. post H
cum nonnullis mss.

Digitized by Google

88 OL. CLAUDIAN1

Et pacem latura polo, semperque cruentus 535

Ibat et Alcmenac praedam referebat ovanti.

Caeruleus tali prostratus Apolline Python

Implicuit fractis raoritura volumina silvis.

Cum vectaris equo simulacraque Martia Llidis,

Quis molles sinuarc fugas, quis tendere contum 540

Acrior aut subitos melior flexissc recursus?

Non te Massagetae, non gens exercita rampo

Thessala, non ipsi poterunt aequare bimembres.

Vix comites alae, vix te suspensa secuntur

Agmina ferventesque tument post terga dracones, 545

Utque tuis primum Bonipes calcaribus arsit,

Ignescunt patulae nares. Non sentit harenas

Ungula discussaeque iubae sparguntur in armos.

Turbantur phalerae, spumosis morsibus aurum

Fumat, anhelantes exundant sanguine gemmae. 550

Ipse labor pulvisque decent, confusaque motu

Caesaries. Vestis radiato muricc solem

Combibit, ingesto crispatur purpura vento.

Si dominus legeretur equis, tua posceret ultro

Verbera Nereidum stabulis nutritus Arion, 555

Serviretque tuis contempto Castore frenis

Cyllarus et flavum Xanthus sprevisset AcbUlem.

Ipse libi famulas praeberet Pegasus alas

Portaretque libens melioraque pondera passus

Bellorophonteas indignaretur habenas. 560

Quin etiam velox Aurorae nuntius Aethon,

Qui fugat hinnitu Stellas roseoque domatur

Lucifero, quotiens equitem te cernit ab astris,

Invidet inque tuis mavult spumare lupatis.

536 alcmene L 537 prostratus G | appolline L || piton G phiton
' Ex
LVl 538 Implevit, in murg.m. II Implicuit L Inpiicuit Vl || moribunda

rel contra Doctior
malit H2H3 540 contum V 1 541 Acrior Vl 543 poterint aequare

H coniecisse tradit Clercqius 544 sequuntur LVl 545 ferventes G 547
h

arenas Vl 548 sparguntur G- 660 hanelantes LVl || exundant L

exudantVl 553 ConbibitLVl 556contentoL 557 Cillarus LVl | fiuum
(sic) G |[ xantus LVl 558 pegassus V 1 559 passus LVl fas6U8
H coniecisse dicit Clercqius 560 Bellorophonteas L Bellorofonteas Vl .
561 athon GLVl

Digitized by Google

DE IV CONS. HONOR. (VIII.)

' 89

Nunc quoque quos habitus, quanta*- miracula pompae 565
Vidimus, Ausonio cum iam succinctus amictu
Per Ligurum populos solito conspectior ires
Atque inter niveas alte vcherere cohortes,
Obnixisque simul pubes electa lacertis
Sidereum gestaret onus! Sic numina Memphis 570
In vnlgus proferre solet. Penetralibus exit
Effigies, brevis ilia quidem, sed plurimus infra
Liniger imposito suspirans vecte sacerdos,
Testalur sudore deum. Nilotica sistris
Kipa sonat Phariosque modos Aegyptia ducit 575
Tibia. Submissis admugit cornibus Apis.
Omnis nobilitas, omnis tua sacra frequentant
Thybridis et Latii suboles. Convenit in unum
Quidquid in orbe fuit procerum, quibus auctor honoris
Vel tu vel genitor. Numeroso consuie consul 580
Cingeris et socios gaudes admittere patres.
Illustri te prole Tagus, te Gallia doctis
Civibus et toto stipavit Roma senatu.
Portatur iuvenum cervicibus aurea scdes
Ornatuque novo gravior deus. Asperat Indus 585
Velamenta lapis pretiosaque fila smaragdis
Ducta virent. Amethystus inest et fulgor Hiberus
Temperat arcanis hyacinthi caerula flammis.
Nee rudis in tali suffecit gratia textu:
Auget acus meritum picturatumque metallis 590
Vivit opus, multa remorantur iaspidc vultus
Et variis spirat Nereia baca liguris.
Quae tantum potuit digitis mollire rigorem

568 choortea LVl 570 honua Vl || memphia GVl nlphia L 673
Liniger optime editt. Laniger 0 || imposito — vecte Gronovius cum
twnnullis mss. imposita — veste LVl || suspirans Vl suapirat L 574
Teatatur LVl teatatua editt. post H cum nonnullis deterr. || nylothica L

vol tiffridi*

575 egiptia Vl 576 apix L 578 Tybridia L Tibridia Vl ||

+

aobolea^'c^G aoboleaLVl 579 QuicquidLVl || auetorG 580Inumeroao L

585 Ornatuque G 586 smaragdia G 587 amechiatua L ame-
tiatus Vl 588 arcbania LVl || iacinti LVl 591 multa remoran-
tur G multaque ornantur LVl multaque auimatur coniecit HfHs |
vultus 0 cultus cum deterr. H 592 bacha Vl bacca L || varias —
figurae malit H 593 ta (— tamen), corr. m. II in tm (=- tantum) L

Digitized by Google

90 \

CL. CLAUDIANI

Ambitiosa manus? vel cuius pectiuis arte

Traxerunt solidae gemmarum stamina telae? 595

Invia quis calidi scrutatus stagna profundi

Tethyos invasit gremium? quis divitis algae

Germiua flagrantes inter quaesivit harenas?

Quis iunxit lapides ostro? quis miscuit igues

Sidonii rubrique maris? Tribuere colorem 600

Phoeriices, Seres sublegmina, pondus Hydaspes.

Hoc si Maeonias cultu gradcrere per urbes,

In te pampineos transferret Lydia thyrsos,

In te Nysa choros, dubitarent orgia Bacchae

Cui furerent, irent blandae sub vinrula tigres. 605

Talis Erythraeis intextus nebrida gemmis

Liber agit currus et Caspia flectit cburnis

Colla iugis; Satyri circum crinemque solutae

Maenades astringunt hederis victrieibus Indos,

Ebrius bostili velatur palmite Ganges. 610

Auspice mox laetum sonuit clamore tribunal,

Te fastos ineunte quater sollemnia ludit

Omina libcrtas. Deductum Vindice moreni

Lex celebrat lamulusquc iugo laxatus erili

Ducitur et grato remeat securior ictu; 615

Tristis condicio pulsata fronte recedit,

594 to anus cum nonnullis deterr. scripsi colus 0 nurus coniecit Paul
Quaest. Claud, p. 6 || cuius G 595 Traxerunt LVl Texueruut H con-
ieci8se tradit Clercqius || stamina Vl flamina (ex corr. m. IT pro stamina) L
596 caliidi Vl 597 Thetios 0 || alge 0 actae proponit Koenigius,

ego nihil mutaui, cf. Magnes, v. 14 scq. f quidquid eois India litoribus

h

rubra scrutantur in alga' 598 Geramla L || areuas Vl 599 iunxit

0 tinxit temptavit Burmannus pessime 601 subtemina G sub teg-
mina L sub tegmina ex corr. m. II pro sub temina Vl || idaspes L
hidaspes Vl 602 meonidaa L || eultu scripsi vultu GLVl cinctu
editt. cum nonnullis mss. || graderere G 603 transferret GgL pro-

ferret Vl || lidia LVl [| tyrsos L tirsos Vl 604 Intensa L In te

niaa Vl || nysaG | dubitarent Vl dubitassent GL ' bacchae conieci, ut 'orgia'
dependent a 'furerent', sicut similiter dixit Vergilius Aen. XII, v. 680
'furorem furere* Bacchi LVl 605 tygres O 606 erithreis L

h

erictreis Vl 609 ederis Vl 611 Auspice H cum nonnullis mss.

Aspice LVl 612 eollennia G sollempnia LVl 614 laxatus ex corr.
in laxatua L | erili G berili LVl 616 condicio G

Digitized by Google

DE IV CONS. HONOR. (VIII.)

91

In civem rubuere genae tergoque removit

Verbera permissi felix iniuria voti.

Prospera Uoinuleis sperantur tcmpora rebus

In nomen ventura tuum. Praemissa futuris 620

Daut exempla fidem. Quotiens te cursibus aevi

Praefecit, totiens accessit Iaiirea patri.

Ausi Daimbium quondam tranare Gruthungi

In lintres fregere nemus. Ter mille ruebant

Per fluvium plenae cuneis immanibus alni. 625

Dux Odothaeus erat. Tantae conamina classis

Incipiens aetas et primus contudit annus.

Submersae sedere rates. Fluitantia nunquam

Largius Arctoos pavere cadavera pisces.

Corporibus premitur Peuce, per quinque recurrens 680

Ostia barbaricos vix egerit unda cruores,

Confessusque parens Odotbaei regis opima

Rettulit exuviasque tibi. Civile secundis

Conficis auspiciis bellum. Tibi debuit orbis

Fata Gruthungorum debellatumque tyrannum. 635

Hister sanguineos egit te consule fluctus,

Alpinos genitor rupit te consule montes.

Sed patriis olim fueras successibus auctor,

Nunc eris ipse tuis. Semper venere triumpbi

Cum trabeis sequiturque tuos victoria fasces. 640

vol pej

618 permissi H cum multis mss. premissi G promissi L promissi
Vl 623 tranare G || grutunghui G grothunni L grotongi Vl 624

d

ter G 625 in manibus Vl 626 edocheus Vl 627 contulit L

Tel 1 ceci vel Ur

contudit Vl 628 Summersae G || Bedere L 629 Longius Vl ||

a

arcthoos LVl 631 Hostia LVl || brbaricos L 632 Confessusque
LVl quod vix cum interpretibus potest defendi ; forte in eo latet
'Confecti' ad genetivos qui secuntur referendum || edochei Vl
i

634 auspicis L || debuit coniecit Paul Quaest. Claud, p. 10 debeat

0 635 Fata G || grutungorum G grothungoruin L grotongorum
Vl || tirannum LVl 636 fluctus — consule deest in LVl hos
secutus est H; idem fecit Burmannus 'fluctus* pro 'montes* ponem;
Gesnerus suo iure versum restituit quern post Isingrinii editionem
in textu habemus. || V. 636 et 637 delere voluit Paul Quaest. Claud.

vel erlt

p. 23 639 Nunc eris G eris Vl erit L

Digitized by Google

92 CL. CLAUDIAN1 DE IV CONS. HONOR. (VIII.)

Sis precor assiduus consul Mariique relinquas

Et senis Augusti numerum. Quae gaudia mundo,

Per tua lanugo cum serpere coeperit ora,

Cum til>i protulerit festas nox pronuba taedas!

Quae tali devota toro, quae murice fulgens 645

Ibit in amplexus tanti regina mariti?

Quaenam tot divis veuiet nurus, omnibus arvis

Et toto dotanda mari? Quantusque feretur

Idem per Zephyri metas Hymenaeus et Euri!

0 mihi si liceat thalamis intendere carmen 650

Conubiale tuis, si tc iain diccre patrem!

Tempus erit, cum tu trans Rheni cornua victor,

Arcadius captae spoliis Babylonis onustus, .

Communem maiore toga signabitis annum

Crinitusque tuo sudabit fasce Suevus, 655

Ultima fraternas horrebunt Bactra secures.

641 assiduus G 642 mundo G mundi LVl 644 protulerit
Gg prodiderit LVl || ~nox (pro mox) L 645 devota G ,'| thoro LVl

648 donanda G 649 zephiri LVl || himineus L himeneus Vl
650 impendere carmen H coniecisse dicit Clercqius 652 reni Vl
653 capite Vl || babilonis Vl babilonos L || honustus LVl 665

b

suevus + (sic) G lie^s L libeus Vl 656 bactbra L || Expl Pane-
gyricus de quarto consulatu DN- Honorio A. Incp Panegyricus dictus
Theodoro consuli prefatio G

*

Digitized by Google

CL. CLAUDIAN1 FESCENNINA. (XL)

93

CL. CL AUDI ANI

DE NUPTIIS

HONORII AUGUSTI

FESCENNINA.

I. (XI.)

Princeps corusco sidere pulchrior,

Parthis sagittas tendere doctior,

Eques Gelonis imperiosior,

Quae digna mentis laus erit arduae?

Quae digna formae laus erit igneae? 5

Te Leda mallet quam dare Castorem,

Praefert Aehilli te proprio Thetis,

Victum fatetur Delos Apollinem ;

Credit minorem Lydia Liberum.

Tu cum per altas impiger ilices 10

Praeda citatum cornipedem reges

Ludentque ventis instabiles comae,

Telis iacebunt sponte tuis ferae,

Gaudensque sacris vulneribus leo

Incip Fescennina de nuptiis Honorii Augueti G Titulus deest in
V, in quo hoc ah carmine fol. la incipit. || Liber tertius. De Nuptiis honorii
L epithalamium su p nuptias honorii ( manu II minuscuJis litteris exaratum )
Vl CI. Claudiani de nuptiis Honorii Augusti et Mariae Fescennina Alcai-
cum editt. Ceterum Fescennina in plerisque editt. post ejrithalamium Ho-
norii leguntur, ante epithal. in 0 (de V cf. praef. ed.) 1 in marg. m. I
add. ad honorium Vl || chorusco L fl sydere L g pulcrior 0 2 sagitas V ||
doctior V certior LVl 4 laus] latix (sic) L 5 deerat in L, sed

fert

in margine additm est manu secunda L 7 Presunt Vl 8 Appol-

linem L 9 lidya V lidia LVl 11 Praeda 0 Praeda quod erat

x

o

in editione pr. Florentinae ita ex Q correctum est: Praeda Praedo g
Rheda vel Freno citatum H olim coniecisse dicit Burmannus, forte
Praeda citatus || reges 0 regas g regis praefert Burmannus 12

vel plau

Ludentque VL Ludantque Gg Ludentque (sic) Vl Luduntque praefert
Burmannus 13 iacebunt 0 herebnnt G

Digitized by Google

94 CL. CLAUDIANI

Admittet hastam morte superbior. 15

Venus reversum spernat Adonideni,

Damnet rcductum Cynthia Virbium.

Cum post labores sub plataui voles

Virentis umbra vel gelido specu

Torrentiorem fallere Sirium 20

Et membra somno fessa resolveris:

0 quantus uret turn Dryadas calor?

Quot aestuantes ancipiti gradu

Furtiva carpent oscula Naides?

Quis vero acerbis horridior Scythis, 26

Quis beluarum corde furentior,

Qui, cum micanlem te prope viderit,

Non optet ultro servitium pati?

Quis non catenas arripiat libens

Colloque poscat vincula libero? 30

Tu si nivalis per iuga Caucasi

Saevas petisscs pillcher Amazonas,

Peltata pugnas desereret cohort

Sexu recepto, patris ct immemor

Inter frementes Hippolyte tubas 35

Strictam securim languida poneret

Et seminudo pectore cingulum

Forti negatum solveret Herculi

b d

16 Admittit L fl supjor L 16 spernat V sperm t LVl (J aoni-

dem L 17 Dampnet H cum deterr. • Dapnat V Dampnat LVl ||

x

cinthia 0 18 plantani Vl || voles V petes (sic) 6 cubes (in margine

0

»t. I (?) add. vel vires vel soles) L cubes add. m. J I in lacuna Vl
hoc futtum esse ex lubet vel iubet putat H 19 unbra L | gelida V

vel iret vel niret

20 syrium L 21 sompno 0 22 uret Vl ibit V iret L !

r

dryadas G || turn d,iades Vl in driades V indriades (sic) L 23 anci-
pitii V 1 24 naides G naiades V V 1 nayades L 25 acerbis] horri-

dis V || scithis V scitis Vl 26 belua corde L 27 Qui VVl Quis L I

i

9micante V cum micantem (sic) Vl 29 cathenas 0 || accipiat Vl 31 Tu

(sic) V 32 atnaret os (sic) L 34 in margine add. tn. II vel
martis in-Vl 35 ypolite 0

Digitized by Google

FESCENN1NA. (XIL) 05

Bellumque solus conficeret decor.

Beata, quae te raox faciet virum 40

Primisque sese iungct amoribus.

II. (XII.)

Age cuncta nuptiali
Redimita vere tellus
Celebra toros erilis.
Omne nemus cum fluviis,
Orane cauat profundum. 5

Ligures favete campi,
Veneti favete montes
Subitisque se rosetis
Vestiat Alpinus apex,

Et rubeant pruiuae. 10

Athesis strepat choreis
Calamisque flexuosus
Leve Mincius susurret
Et Padus eleclriferis

Admoduletur alnis. 16

Epulisque iam repleto
Resonel Quirite Tbybris

40 mox 0 nox Gg

Titulus deest in 0 || Nullum spaiium relictum in LVl 1 A de-

vel et

est in Age, sed lacunula relicta est V 3 Celebra V Celebra L
Celeba (prius e add. m. II) Vl || tboros 0 || erilia (sic in editionepr. Flor.

e

ex G carrectum est herilis) G herilis VVl heriles L 4 et 5 ad unum

versum coniuncti sunt in V, in Vl versus distincti sunt, sed in margine con-
trahuntur signo (sic: > versus unus) manu secunda addito 4 con
V 1 || in margine add. manus II vel foliis V 1 6 cainpi G 7
net!

Veni (sic) L 9 et 10 in unum versum coniuncti sunt in V, in Vl in
margine additum est hoc signum : y unus 11 coreis V 13 Leve V Lene

> ciui

GLVl || Micius V mitisq; L Mintius Vl 14 et 15 in unum versum
coniutwti in V et Vl 14 helectriferis G 15 Anmoduletur corr.
m. II in Admoduletur L . 17 tybris LVl tibris V

Digitized by Google

90

CL. CLAUDIANI

Dominique laeta votis
Aurea septemgeminas
Roma coronet arces.

20

Procul audiant Hiberi,
Fluit unde semen aulae,
Ubi plena laurearum,
Imperio feta domus,

Vix numerat triumphos. 25

Habet hinc patrem maritus,
Habet hinc puella mat rem
Geminaque parte ductum
Caesareum flumineo

Stemma recurrit ortu. so

Decorent virecta Baetim,
Tagus intumescat auro,
Generisque procreator
Sub vitreis Oceanus

Luxurietur antris. 36

Simul occidensque plaudat
Oriensque, regna fratrum;

18 dominique G 19 et 20 in unutn versum coniuncti in

et

VL 19 vii- gemias (sic) L septem geminas VI 20 coronat
Vl | Ab hoc versu in Vl incipit nova pagina, quare idem versus
ad v. 19 in fine paginae antecedentis manu secunda in marg.
ascriptus est; hie legitur 'coronet* 21 hyberi L 24 et 25 in
unum versum coniunxerunt "VL, in margine codicis Vl idem signum,
quod ad v. 4 et 5 appositum est 24 feta, in marg. vel freta Vl

u

feta L freta V 28 dictum L 29 et 30 in unum versum coniuncti
sunt in VL, in Vl ut ad v. 4 et 5 29 flumineo (o add. manus II)

0

Vl flamineo VL 30 stemma Vl sterna L mat (tie) V 31 vireta tw

o

ed.pr. Florent. ita ex G vire,ta («■ virecta) cor rectum est vireta 0 || bethim G
i i

boothe V bethen L betem Vl 32 thagus Vl 34 et 35 in unum veisum

coniuncti in VL, in Vl ut ad v. 4 et 5 34 occeanus VVl 35 antris

■

que

GVL undis Vl 36 occideos V || In margine ed, pr. Florent.; in

I) Ontiii8~

qua v. 36 post v. 37 legitur, ex G notatum est vel & gj mu }

que

v. 36 post v. 37 legitur in 0 37 Oriens Vl

Digitized by Google

FESCENNINA. (XII. XIII.) 97

Placidae iocentur urbes,
Quaeque novo quaeque nitent
Deficienle Phoebo.

Aquiloniae procellae,
Rabidi lacete Cauri,
Taceat sonorus Auster,
Solus ovantem Zepbyms
Perdominetur annum.

III. (XIII.)

Solitas galea fulgere comas
Stilicho molli necte corona.
Cessent litui saevuraque procul
Martem felix taeda rcleget.
Tn ictus ab aula rursus in aulam
Rcdeat sanguis patris officiis.
lunge potenti pignora dextra.
Gener Augusti pridem fueras,
Nunc rursus eris socer Augusti.
Quae iam rabies livoris erit?
Vel quis dabitur color invidiae?
Stilicho pater est socer est Stilicho.

vel leten iocentur

38 iocentur V Iocentur L letentnr Vl 39 et 40 in unum versum
coniuncti sunt in VL, in Vl ut ad v. 4 et 5 42 cauri restitui

a

cbori 0 43 tace^t Vl 44 et 46 in unum vermin coniuncti sunt in •

u

VL, in Vl ut ad v. 4 et 5 44 orantem L || zephirus 0, in Vl hoc
vocabulum in initio versus sequentis legitur.

Titulus deest in 0, nullum spatium vacuum relictum est in LVl ||
Hoc carmen in V 1 bis legitur; varias scripturas hisce signis Vl et 01
in apparatu critico separavi || Ad marginem primi versus manu secunda

oo

scriptum est in V 1 ad stilicodem 2 stilico VVl stili, L 3 sae-
vtunque] vacuumque (it, wide 'viduumque' H coniecisse Burmannus
refert 5 Tractus LVl Gratus V || russus 01 7 pignora V

federa

pignora Vl federa, in marg. m. II add. vel pignora L 8 pridem
i

Vl pus (= prim) V primnm Vl 12 Stilicho pater est G |j Stilico
pater est socer* est stilico L Stilico socer est pater est stilico VVl
Stilico socer est stilico pater es»t 01 Stilico socer est, gener est stilico
Scaligerum voluisse dicit Burmannus

Claud. Carm. 7

40

45

5

Digitized by Google

98

CL. CLAUDIANI FKSCENNINA. (XIV.)

IV. (XIV.)

Attollens thalamis Idalium iubar,
Dileclus Veneri nascitur Hesperus,
lam uuptae trepidat sollicitus pudor.
Iam produnt lacrimas flammea simplires.
Ne cessa iuvenis corainus aggredi, 5
Impacata licet saeviat unguibus.
JNon quisquam fruitur veris odoribus,
Hyblacos latebris nec spoliat favos,
Si fronti caveat, si timeat rubos.
Armat spina rosas, mella tegunt apes: 10
Crescunt difficili gaudia iurgio
Accenditquc magis, quae reiugit, Venus.
Quod flenti tuleris plus sapit osculum.
Dices o quotiens: Hoc mihi dulcius,
Quam flavos decies vincere .Sarmatas! 15
Aspirate novara pectoribus fidem
Mansuramque facem tradite sensibus.
Tarn iunctis manibus nectite vincula,
Quam frondens hedera stringitur aesculus,
Quam lento premitur palmite populus, 20
Et murmur querula blandius alite
Linguis assiduis reddite mutui,
Et labris animam conciliantibus
Alternum rapial somnus anhelilum.
Amplexu caleat purpura regio 26

Titulus deest in 0, nullum spatium relictum est in LVl || In mar-
gine versus primus manus II in Vl add. ad honorium 1 talamis

V || ydalium V || iubar, coir. m. II ex iubat V 3 pudor G 4
lacrymas G 5 agredi V 6 Impaccata V 8 hibleos Vl 11

ii

dificiH Vl 13 Qviod flenU tuleris LVl Flenti tuleris (si add. m. I ?) V

i

14 hoc mihi L hoc michi Vl mde pi' (sic) V 16 Aspirate VL Adspirate
GVl I facem pro fidem coniecit Schraderus 17 fidem pro facem vice
versa voluit Schraderus 1 8 nectite G tradite 0 19 hesculus L 22 assiduis

d

V assidue L assiduo Vl assidui malit H || redjte Vl |] rautui scripsi
cum Gronovio, ad mutuis in marg. m. II add. vel nuncii V mutuis
LVl 23 animam scripsit Gronovius animum 0 24 sompnus VL i 1

1 r

anhelitum L hanelit' V hanelitum Vl 25 careat V caleat L careat Vl

Digitized by Google

«— »>- 1

CL. CLAUD. IN NUPT. HON. PKAEF. (IX.) 99

Et vestes Tyrio sanguine fulgidas

Alter virgineus nobilitet cruor.

Turn victor madido prosilias toro

Nocturni referens vulnera proelii.

Ducant pervigiles carmina tibiae 30

Pcrniissisque iocis turba licentior

Exsultet tetricis libera legibus.

Passim cum ducibus ludite milites,

Passim cum pueris ludite virgines.

Haec vox aetheriis insonet axibus, 35

Haec vox per populos, per mare transeat:

Formosus Mariam ducit Honorius.

CL. CLAUDIANI

EPITHALAMII

DE NUPT1IS

HONORII ET MARIAE

PRAEFATIO. (IX.)

Surgeret in thalamum ducto cum Pelion arcu

Nec caperet tantos hospita terra deos,
Cum socer aequoreus numerosaque turba sororum

26 tyrio L tirio Vl tirias V 27 Aetis (sic) V Alter LVl Alte

• •

doctum quendumconiecisse testatur HaHs 28 Tunc L V 1 || thoro 0 30 ty bie

us h

VL 31 licentior Vl 32 Exultet 0 33 oducibua (sic) L 35 hetereis

• • •

Vl H insonet VVl consonet L intonet H cum uno Mediceo |j populos,
in marg. m. II vel scopulos V 36 hide ab ducit altcrmn versum

incipit Vl || ducit V Vl duxit L || honorib; (sic) L (= honorius)

Incipit epithalaniium de nuptiis Uonorii Aug. Pref. G (| Tie V cf.
quae sub finem libri sccundi in Rufinum et quae infra ad. v m l notaci-
mus || Titulus deest in L || CL Claudiani praefatio in nuptiaa honorii et
raariae manu recenii in marg. V I || v. 1 — 16 desunt lioc loco in V, Mel
tola praefatio legitur in primo folio eiusdem codicis prima manu de-
scripta 1 talamuin V || tjPelion L 2 caperent — tecta coniccit
Schraderu8 3 sonorum (punctum sic sub o positum est) L

7*

Digitized by Google

100

CL. CLAUD. IN NUPT. HON. PRAEF. (IX.)

Certarent epulis continuare dies
Praeberetque Iovi communia pocula Chiron 5

Molliter obliqua parte refusus equi,
Peneus gelidos tnutaret nectare fontes,

Octaeis fluerent spumea vina iugis:
Terpsichore facilem lascivo pollice movit

Barbiton ct molles duxit in antra choros. 10
Carmina nec superis nec displicuere Tonanti,

Cum teneris nossent congrua vola modis.
Centauri Faunique negant Quae flectere Rhocton,

Quae rigidum poterant plectra movere Pholuni!
Septima lux aderat caelo totiensque renalo 15

Viderat exhaustos Hesperus igne choros.
Turn Phoebus, quo saxa domat, quo protrahit ornos,

Pectine teniptavit nobiliore lyram
Venturumque sacris fidibus iam spondet Aclrillem,

lam Phrygias caedes, iam Simoenta canit 20
Frondoso strcpuit felix Ilymenaeus Olympo,

Reginam resonant Othrys et Ossa Thetim.

r vel mutavit

6 chiton V chyron L 6 Mollitum Vl 7 iniscet L || fontis G

■ • •

8 Ad hunc versum rasurae signum (sic: f) appositum est in G |j

p i
Oetbeis 0 9 Tsichore (sic) V Tersicore LVl || police Vl 10

Barbithon L || choros G 12 Cum G || congrua GO condita coniecit

JBurmannus 13 Interpunctionem posui graviorem post 'negant' cum

Koenigio; sed forte post Mud verbum aliquid excidit ,.nisi totum disti-

vel cheto cratho

chon interpolatum | rhoeton Gg crathon V chaon L rethu Vl

h

14 polum L 15 renato GgL renatos VVl renatus editt. 16
exhaustos L ex actos Vl 17 Hinc sub v notavi varias scripturas,
quae exstant in fragmento praefationis (v. 17 — 22) ante epithalamiutn
in V || Turn V Tunc LVl || protrahit GL pertrahit VVl 18 tem-
tavit G R liram VVl lyram vL 20 frigias V frygias v phrigias
LVl || simoenta v simounta V simoOnta LVl 21 trepuit L 22
himeneus VVl hymeneus v himineus L U olimpo O 23 otris O
othrys v || tethim V tethym L thetim vVl Sub finem additum est:

hauserat insolitos et c. (tic) in V

Digitized by Google

CL. CLAUDIANI DE NUPTIIS HON. (X.)

101

CL. CLAUDIANI

EPITHALAMIUM
DE NUPTIIS

HON OKI I ET MAKIAE.

(X.)

Hauscrat insolitos promissae virginis ignes
Auguslus primoque rudis flagraverat aestn,
Nec novus unde calor, ncc quid suspiria vellenl
Noverat incipiens ct adhuc ignarus amandi.
Non illi venator equus, non spicula cnrae, 5
Non iaciilum torquerc libet. Mens omnis aberrat
In vultllSj quos pinxit Amor. Quam saepe medullis
Erupil gemitus! quotiens incanduit ore
Confessus sccreta rubor nomenque bcatum
Iniussae scripsere manus! Iam munera nuptae 10
Praeparat et pulchros Mariae sed luce minores
Eligit ornatus, quidquid vencrabilis olim
Livia divorumque nurus gessere superbae.
Incusat spes aegra moras longique videntur
Stare dies segnemquc rotam non flecterc Phoebe. 16
Scyria sic tcnerum virgo flammabat Achillem
Fraudis adhuc expers bellatricesque docebat
Ducere fda manus et mox, quos horruit Ide,

Inscriptionem delevit in editione principe Florentines qui fecit ex
G excerpta || INCIP1T EPITALAMIVM METRO HEROICO V || Titulus
deest in L || liber de nuptiis honorii addidit m. II, in marg. manus

yel prono

rccens ascripsit: de nuptiis honorii et marie. Vl 2 primoque VL
pronoque Vl 7 vultuB quos pinxit V (cf. Quaest. critt. cet. p. 32 seq.)
vultus quos fixit g (?) vultus quos finxit (in marg. in. II add. in vulnus
quod) L vulnus quod fixit (in marg. add. m. II in vultus quos pinxit) Vl
10 Iniussae G Iniusse VVl Invise L 11 Praeparat G || pulcros LVl j|

vel set vel rotam

sub V 12 quidquid GL quicquid VVl 15 moram V rotam LVl j

h r h

phebe V phebe (sic)L phebe Vl || flectere G 16 Scycia (sic) V Scyria

e h

L Chiria Vl 17 expars Vl 18 orruit Vl || yde V ide L ide Vl
idem editt. vetust. || torruit idem coniecit Scaliger, quod quid velit nonpatet

Digitized by Google

102 CL. CLAUDIANI

Tbessalicns roseo nectebat pollirc crines.

Hoc etiam queritur serum: Quonam usque verendus 20

Cuuctatur mea vota socer? quid iungerc differ!

Quam pcpigit caslasque pieces implcre rccusat?

Nod ego luxuriam regum nioremve sccutus

Quaesivi vultum tabulis, ut nuntia forraae

Lena per iumuneros iret picture penates, 25

Nee variis dubium thalamis lecturus amorera

Ardua rommisi falsae ronnbia rcrae.

Nod rapio praeceps alienae foedera taedae,

Sed quae sponsa mini pridem palriisque relicla

Mandatis uoo materni sanguinis ortu 30

Communem partittir avum. Fastidia supplex

Deposui gessique procum. De limine sacro

Oratum misi proreres, qui proxima nobis

lura tenent. Fateor, Stilicho: dod parva pnposri,

Sed rerte mereor princeps, bor prinripe natus, 35

Qui sibi te generum fraterna prole rcvinxij,

Cui Mariam debes. Faenus mibi solve palernum,

Itedde suos aulae. Mater fortasse rogari

Mollior. 0 patrui germen, cui nominis heres

Successi, sublime decus torrcntis Hiberi, 40

vol o vel ot

19 Thessalicos roseo G Thessalicos roseo V Thcssalico (Thes-

vel pectebat

salicbo VI) roseos LVl [| nectebat V pectebat LVl I pollice G

pectine

pollice V pollice, (in marg. add. m. / pectine) L pectine VI H crinis
G 20 Hoc G Haec O || quondam Vl 22 pepigit 0 pepigi
malit H 23 — 24 restituit tnamts recentior in V praeter Que[siviJ
23 luxuriam VVl luxuriem L || moremque VL moresque Vl

24 tabulis L thalamis VVl 25 Leua Vl Plena (sic) G Plena g

vol lena

Plena V Plena L || [innujmeros — penates restituit manus recentior

in V 26 Ex G in edit. pr. Florent. ita correctum est: variis [j
[tbalajinis — amorem restituit manus recentior in V 27 cerac resti-

p

tuit manus recentior in V 28 pees (tie) L 29 michi Vl |j

b a

patriisque V patrisque LVl 30 materni - uno mandatis V
31 fastidia V fastigia LVl || suplex V 34 fateor stilico GLVl

o d
35 hoc GVL ac corr. m. II in he Vl 37 Cui G || fenus V

fed us LVl, sed in Vl add. m. II in margine vel fenus Vl 39
ren

cui G 40 tormtis L || hiberi VVl hyberi L

Digitized by Google

DE NUPTIIS HON. ET MAR. (X.) 103

Stirpe soror, pietate parens, t il>i crcditus infans
Inque luo crcvi gremio partuque remolo
Tu potius Flacdlla mihi. Quid dividis ergo
Piguora? quid iuveni natam non reddis alumno?
Optatusne dies aderit? dabilurne iugalis 45
iNox unquam? Tali solatur vulncra questu.

Risit Amor placiilacque volat trans aequora matri
N 11 n tins et tolas iactantior explicat alas.

Mons iatus eoum Cypri praernptns ohumbrat,
Invins humano gressu Pliariumquc cubile 50
Proleos et septem despectat cornua INili.
Hunc neque canentes audent veslire pruinae,
Ilunc venti pulsare timcnt, hunc laedere nimbi:
Luxuriae Veneriquc vaeat. Pars acrior anni
Exsulat, aetcrni patet indulgeulia veris, 55
I11 campum se fundi! apex. Hunc aurea saepes
Circuit ct fulvo defendit prata metallo.
Mulciber, ut perhibent, his oscula coniugis emit
Moenibus et tales uxorius obtulit arces.
Intus rura micant, manibus quae subdita nuilis 60
Pcrpetuo ilorent Zephyro contcnla colono,
Uinbrosumque nemus, quo non admittilur ales,
Ni probet ante suos diva sub iudice canlus.
Quae placuit, Iruitur ramis, quae victa, recedit.
Vivunt in Venerem frondcs omnisque vicissim 65
Felix arbor amat, nutant ad mutua palmae

excepto 1

42 reinoto V 43 flacilla V facella L faccilia Vl 44 reddis VL
tradis Vl |] alumno Vl alunno V alumpno L 46 questu V 49 eoum

Vt/ t tt • 11 1" • v.. ,, v«l cypree rupi«

V L (m L m. II Ml marg. add. vel yoniuni) ionium Vl || cjpri preruptus

. . T . p vel (Jcneri

V cipree rupis L cipree rupis Vl 50 gressu V 51 Protheos 0 I

h d

despectat GVL despectans Vl 52 Unc Vl || canentes V fcaedentes
(sicjii candentes LVl nunquam algentes coniecit PaulQuacst. Claud. j;. 22

54 veneri GVL ventuque, in marg. in. II add. veneri Vl 55 exulat 0
56 [au]rea sepes mpplevit m. // in Vl, nam dcerat 57 flavo Vl

vel prata

metallo V 58 mis Vl 59 optulit VL 60 rura VL prata Vl 61

Perpetuo V Perpetuum LVl || zephiro 0 [| contenta V contepta L con-

tepta Vl 62 Unbrosumque L 63 Ni— (in rasura end 1) L 65

Fervent pro Vivunt proponit Burmannus 66 ardor L || nutant G

Digitized by Google

104 CL. CLAUDIANI

Foedera, populeo suspirat populus ictu

Et plalano platanus alnoque assibilal alnus.

Labuntur gemini fontes, hie dulcis, amarus

Alter, et infusis corrumpunt mella venenis, 70

Unde cupidineas armari fama sagittas.

Mille pharelrati ludunt in margine fratres,

Ore pares, habitu similes, gens mollis Amorum.

Hos nymphae pariunt, ilium Venus aurea solum

Kdidit. Ille deos caelumque et sidera cornu 75

Temperat et summos dignatur figere reges.

Hi plebem feriunt. Nec cetera numina desunt.

Hie habitat nullo constricta Licentia nodo

Et llccti faciles Irae vinoquc madentes

Excubiae Lacrimaeque rudes et gratus amantum 80

Pallor et in primis titubans Audacia furtis

lucundique Metus et non secura Voluptas

Et lasciva volant levibus Periuria ventis.

Quos inter pctulans alta cervice luventas

Excludit Senium luco. Procul atria divae 85

Permutant radios silvaque obstante virescunt.

Lemnius haec etiam gemmis exstruxit et auro

67— 69 inclus. dulcis restituit mantis recent ior in V 68 platano
platanus VVl quod recepi, vide Luc. Mueller de re metrica p. 332
(cf. Mapt. Pros., I1J, v. 145 ed. L. Jeep) platanus platanis L
platani platanis editt. |j adsibilat G 69 post 'fontes' gravi&rem
interpunctionem delevi, ut 'corrumpunt' cum 'fontes* coniungeretur.

70 Alter — corrumpunt restituit manus recentior in V || v. 70
deerat in Vl , m. II add. in margine |j corrumpunt VL corrumpunt

V 1 corrumpit Barthius male cum deterr. corruptus coniecit Paul
Quaest. Claud, p. 10 71 Unde cupidineas arma[ri] restituit manus

vit r

recentior in V [j armari G armari (vit scripsit manus recens) V amari L
armavit Vl 72 Mille pharetrati restituit manus recentior in V

res

73 Ore parc[s] restituit eadem manus recentior in V More pot! L |j

similes habitu VL evo similes Vl 74 H[os] restituit manus recentior
in V U nimphe Vl 75 sydera L 77 Hii LVl 80 lacrymae G
82 Iocundique 0 83 ventis VVl pennis L 84 Quos V

o u
Q sint (sic) [= quos inter] L Hos Vl | iuventas g (?) iuvontas L

iu

,ventu8 (sic) Vl 86 Permutant 0 (cf. interprett. a. h. I.) Permittunt
deterior quidam Transmittunt H olim coniecisse dicit Burmannus 87
Lempnius L Letimus (sic) Vl || extruxit 0

Digitized by Google

t

DE NUPTUS HON. ET MAR, (X.) 105

Admiscens artem pretio trabibusque smaragdis

Supposuit caesas byacinthi rupe columnas.

Beryllo paries ct iaspide lubrica surgunt 90

Limina despectusque solo calcatur achates.

In medio glebis redolentibus area dives

Praebct odoralas messes. Hie mil is amomi,

Hie casiae matura seges Panchaeaque lurgenl

Giunama, nec sicco frondescunt vimina acanlho 95

Tardaque sudanti prorepimt balsama rivo.

Quo postquam delapsus Amor longasque pcregil
Penna vias, alacer passuque superbior intrat.
(laesariem tunc forte Venus subnixa corusco
Fingebat solio. Dextra Iaevaque sorores 100
Stabant Idaiiae: largos baec nectaris indues
Irrigat, baec morsu numcrosi dentis eburno
Mult iti ilu m discrimen arat, sed lerlia retro
Dat varios nexus ct iusto dividit orbes
Ordine neglectam partem studiosa reliuquens. 105
Plus error decuit. Speculi nec vultus egebat
ludicio: similis tecto monstratur in omni
Et rapitur, quocumque videt, dum singula cernit

gravibua

88 trabibusque V gravibusque LVl (in Vl in marg. add. vel trabibus-

que) || zmaragdis (z m.rec.corr.in s) V smaragdis 0 smaragdi non male pro-

ci

ponit Gesncrus 89 yacinthi V iactanti L iaciuti Vl || colunnas V columpnas

8

LVl 90 Berillo 0 || iapide L || fulgent pro surgunt coniecit Schraderus

us

91 Lumina L || despectosque L 94 casye L || pancheaque turgent

e o
G pancheaque turgent V panchaia surgunt (in marg. m. II vel tur-
gent) L pangea turgent Vl || Cynnama L || non L 95 sicco VL

a vel li

sicco Vl || numina L || achanto Gg costo 0 96 praesumunt (in

— P

margine add. tn. II prorepunt) L pror^punt (sic), in marg. m. II
add. vel prorumpunt Vl || rivo GgO (cf. de cons. Olybrii v. 252)
ligno cum deterr. quibusdam post K editt. 97 delapsus GVL dilapsus
Vl delatus H coniecisse dicit Clercqiits 99 coruscho LVl 100

YCI f

Pingebat Vl 101 ydalie L 102 Inrigat G 103 Multifidum

mo

GVL multifidum Vl || arat G 105 relinquens Vl reliquit, tn. II
corr. in reliquit V reliquit L relinqui putat legendum cum grae-
cismo H 108 post f cernit' virgulam delevi

Digitized by Google

106

CL. CLAUDIANl

Sn 1 1 it- probat. Nati venientis conspicit umbram

Ambrosioque sinu pueriun complexa ferocem: no

Quid tantiim gavisus, ait? quae proelia sudas,

Improbe? quia iacuit telis? iterumnc Tonantcm

Inter Sidonias cogis mugire iuveneas?

An Titana domas? an pastoralia Lunam

Rursus in antra vocas? durum magnumque videris 116

Debellasse deum. Suspensus in oscula matris

Ille refert: Laetare, parens; immane trophaeum

Rettulimus: nostrum iam sensit Honorius arcum.

Scis Mariam patreinque ducem, qui cuspide C.allos

Italiamque fovct, nec te praeclara Serenae 120

Kama lalet. Propera, regalibus annue vol is.

lunge toros. C.remio Datum Cytberea removit

Et nines festina ligat peplumque llucntem

Allevat et blando spirantem numinc ceston

Clngitur, impulsos pluviis quo mitigat amnes, 125

Quo mare, quo ventos irataque fulmina solvit.

Ut stelit ad litus, parvis baec fatur alumnis:
Ileus quia erit, pueri, vitreas qui lapsus in undas
Hue rapidum Tritona vocct, quo vecta per altum
Deferar? baud unquam tanto mini venerit usu: 130
Saeri, quos petimus, tbalami. Pernicius omnea
Quaerite, sen concha Libycum circumlonat aequor,

109 unbram L ill Quid tantum gavisus adea tnalit Burtnan-
nus 113 eydonias L 114 tytana VL 115 Rurrus, corr. m. rec.
in Rursus V || magnumvo L 117 tropeuni V 118 Retulimus L
sensit VVl sentit L 119 Scis G || patreni G 120 Ytaliatuquo L

tcI cborog

121 Fama G || propere coniecit H2H3 122 thoros GLVl thorum
V || gremio natuni GVL natum gremio Vl || citherea VVl || removit

vel removit

cum deter r. editt. refovit VVl refovit L 123 crine G || festine L

vel alligat

124 Adlebat G Allevat VL Allevat Vl 12G fulmina (corr.manus II in
flumina) V flumina O [| solvit O mollit temptat Burmannus sistit
KoenigitU 127 parvis h^c fatnr alunnis V parvos affatur alumnos
LVl (alumpnos L) 128 Heu quis, in margine tn. II add. vel hen V
Ileus quis LVl (tn V 1 tn marg. tn. II add. hecquis) Ecquis dtterr.

i a ft

129 trthon, L 130 haut O || tanto (a ex corr. tn. I pro ?) L j|

c a

mihi V 132 cq (sic), in marg. add. tn. II cucha L || libicum Vl
circumsonat Vl

Digitized by Google

m NUPT1IS HON. ET MAR. (X.)

107

Aegaeas scu frangit aquas. Quicumque reperlum
Duxerit, aurata donabitur ille pharctra.

Dixerat et sparsa diversi plebe ferunlur 135
Exploratores. Pelagi sub flurtibus ibat
Carpathii Triton obluctantemque petebat
Cvmothoen. Timet ilia fcrum seseque sequent!
Surripit et duris elabitur uda lacertis.
Ileus, inquit speeulatus Amor, DUm vestra sub imis 140
Furta tegi potuere vadis? actingcre nostram
Vecturus dominam. Pretium non vile laboris
Cymotboen facilem, quae nunc detractat, liabebis.
Hac mcrcedc veni. Prorupit gurgite torvus
Semifer. Undosi verrebant bracchla crines, 145
Hispida leodebant bifldo vestigia cornu,
Oua pistrix commissa viro. Ter pcetora movit,
lam quarto Papbias traetu sulcabat barenas.
Umbratura deam retro sinuatur in arcum
Belua. Tunc vivo squalentia mu rice terga 150

133 Egeas 0 Ogygias dcterr. || frangat L 135 sparsa diversi plebe editt.
pars adversi tie plebe, in margine add. w. 11 spei diversa p te (sic) V sparsi
diversaplebeLVl 137Carpathiirfcferr.Carpatii8 0 || Triton carpaUis VI ||

e

tritonj tython L 138 Cimotoen Vl || senseque L (] teiu uti pro sequenti

coniecit Schraderus 135) Subripit VL | uda VVl unda L 140

liens V Bus (in rasura) L Heu' Vl (lincolam sub u add. m. II) || in-
quid Vl || num G num, in margine m. II add. vel non V non LVl
143 in L add. m. II in margine, nam deerat |J Cimotoen Vl [| nunc]
a

se L || detrtat (a sub v corr. in e m. II) Vl (ef. Iiapt. Proserp. ed.
L. Jeep I, 156) detrectat VL 144 veni deest in L, sup. Tin. m. II

vel vir iido

add. venit || prorupit GV proruinpit LVl 145 Semifer V || humosi (sic)

la

L || verrebant Gg verrebant V velabant LVl || brachia O 146

■ a •

vel bat

Hispida LV Aspera Vl || tendebant V tendebant L tendebat Vl

r couvincta
147 pistrix VVl pistis (tie) L pristis cditt. rec. || commissa V ||
ter

ter GLVl per V 148 pafia* VL |j harinas (i corr. m. II in e) Vl
149 Unbratura L || sinuatur G || arcum V arcu L archum Vl 150 Belua

G (sic ex G cor rectum in edit. pr. Flor. Bellua) Belia V Belua LVl ||
tunc V turn LVl

Digitized by Google

108 CL. CLAUDIANI

Purpureis mollita toris. Hoc navigal arcu

Fulta Venus. Niveae delibant aequora plantae,

Prosequitur volucer late comitalus Amorum

Trauquillumque choris quatitur mare, serta per omnem

Neptuni dispersa domum. Cadmeia ludit 155

Leucothoe frenatque rosis delphina Palaemon,

Altcrnas violis Ncrcus intcrserit algas,

Canitiem Glaucus ligal immorlalibus berbis,

Nec non et variis vectae Nereides ibant

Audit rumore feris. Hanc pisce soluto 160

Sublevat Oceani monstrum Tartesia tigris,

Hanc timor Aegaei rupturus fronte carinas

Trux aries, baec cacruleae suspensa leaenae

Innalat, baec viridera trahitur couiplexa iuvencum

Gerlatimquc novis ornant conubia donis. 165

(singula Cymotboc, rarum Galatea monile

Et gravibus Panope bacis diadema ferebat

Intextum, rubro quas^legerat ipsa prolundo,

Mcrgit se subito vellitque corallia Doto:

Vimen erat, dum stagna subit; processerat undis: 170

Gemma fuit. Nudae Venerem cinxcrc catervae

151 thoris Vl rosis VL quod respuendum queror propter v. 166, in

vel ostro

quo idem exstat fl antro V Vl antro L, ex quo restitui f arcu', quae scriptura
v. 149 excipit et in deterr. superscript^ ostro deterr. et editt. 152 Fulta LVl

vel fulta vel votia

Pulchra V || niveae G 163 volucer VL votia (sic) G volucer Vl volucrum

ni

deterr. et editt. post H 154 omnes Vl 155 Neptu (He) Vl || domum

chameia

VL domosVl || cathemiaL 156 Leuchotoe V Leucotoe Vl || delfina Vl

vel ti

160 rumore G (| soluto scripsicum Burmanno inteipretans voluto V volutam
L V 1 || triste volentem tempted Paul Quaest. Claud. p. 11 161 Occeani V Vl ||

c ch

tartesia V taclisia (sic) L carthesia G Vl 162 rupturus GVVl rapturus L
163 cerulee. V cerulea LVl |j leaeng V leena LVl 165 ornant

h

(t'n margine in, II add. vel honerant) L onerant V honerant Vl
cy e

166 eumothoe L cimotoe Vl || galathea Wl galeafo (sic) L || carum
— monile H ex uno deter, legisse testatur Clercqius 167 pigmea V

■ • • • • .

spatale LVl Patale similia deterr., in quibus nomen f Panope' credo

latere cf. Verg. G. I, 437; A. V, 240, Ov. F. VI, 499 || bacis GV
h

bac,is L baccis Vl 168 legaerat V 169 corallia V coralia LVl |
doto G dothe L dote Vl 170 Vimerat (i add. m. II) VI 171

Digitized by Google

DE NUPTIIS HON. ET MAR. (X.) 109

Plaudentesquc simul tali rum voce secuntur:

Hos Mariae cultus, haec muncra nostra precamur
Reginae regina feras. Die talia nunquam
Promeruisse Thetim, nee cum soror Amphitrite 176
Nostro nupta Iovi. Devotum senliat aequor,
Agnoscat famuluni virgo Stilichonia pootUDD.
Victrices nos saepe rates classemque pateruam
Veximus, attritis cum tenderet ultor Achivis.

Iam Ligurum terris spumantia pectora Triton 180
Appulerat lassosque fremens cxtenderat orbes.
Coulinuo sublime volans ad moenia (iallis
Condita, lanigeri suis ostentanlia pellem,
Pcrvenit. Adventu Veneris pulsata recedunt
Nubila, clarescunt puris Aquilonibus Alpes. 185
Laetitiae causas ignorat dicere miles
Laetaturque tamen. Mavortia signa rubescunt
Floribus et subitis animatilur frondibus hastae.
Ilia miu in dictis aflatur talibus agmen:

Gradivum, noslri comites, arcete parumper, 190
Ut soli vacet aula milii. Procul igneus horror
Thoracum gladiosque legal vagina minaces,
Stent bellatrices aquilae saevique dracones;
Fas sit castra meis hodie succumbere signis.
Tibia pro lituis et pro clangore tubarum 195

a corona a

nude V nude LVl || caterve (tie) V caterve LVl H nuda — corona
recepit Koenigius 172 sequuntur VVl sequntur L 174 numquam

te nFo iovi

Wl 176 thetin V tethyn L || amphitrade V 176 Nrm V H sibi V

177 stiliconia LVl 178 Victrices G || saepe rates (tie) G 179
attritiB Gg | attritis cum tenderet V afflictis contenderet L ad tristes

o i

cum tenderet Vl Achivis V Achivia L Achivos Vl 180 tcton

ti.

Tel fretis o

(nc) L 181 fremens ex coniectura scripsi frequens V freqs (sic) L

a

fretis Vl || extenderet L || orbis corr. m. Ml orbes Vl 183

o ris

lanigeri suis (sic) V lanige ovis L (o erat in ras. pro s ?) lanigeris
ovis Vl 184 pulsata (sic) G pulsata VL spissata (in marg. m. II add.

r

pulsata) Vl 185 rarescunt Vl || alpes G 186 ignoat L 190

Gradivum castris, comites, arcete parumper temptavit Koenigius 191

c i«

mihi V 192 gladios (que add. m. II sup. Tin.) L 195 Tybia L fl litu Vl

Digitized by Google

110

CL. CLAUDIANI

Molle lyrae faustumque canaut. Epulcnlur ad ipsas

Excubias, mediis spirent crateres in minis.

Laxet terribiles maiestas regia fastus

Et sociam plebem non indignata polestas

Confuudat turbae proceres. Solvantur babenis 200

Gaudia, nec leges pudeat ridere severas.

Tu festas, Hymenaec, faces, tu, Gratia, flores

Elige, tu geminas, Concordia, nectc coronas.

Vos, pennala cobors, quocumquc vocaverit usus,

Divisa properate manu, neu inarceat ulla 205

Segnitics, alii funalibus ordine ductis

Plurima venturac suspenditc lumina nocti.

Hi nostra nitidos postes obduccre myrto

Contendant, pars nectareis aspergite tecta

Fontibus et flamma lucos adolete Sabaeos, 210

Pars infecta croco velamina lutea Scrum

Pandite Sidoniasque solo prosternite vcstes.

Asl alii tbalamum docto compouite textu,

Stamine gemmato picturatisque columnis

Aedificetur apex: qualcra non Lydia dives 215

Erexit Pelopi, nec quern struxere Lyaeo

Indorum spoliis et opaco palniite Bacchae.

Illic exuvias onines cumulate parentum,

Quidquid avus senior Mauro vel Saxone victis,

Quidquid ab inuumeris socio Stilicbone tremeiidus 220

vel fauutum

196 lire Vl || faustumque Gg festumque V festumque L faustumque
VI 198 Ignet (in marg. m. II add. laxet) Vl 199 totus versus
restituit manus recentior in V |[ plebem V 200 [Confun]dat usque ad
finem versus restituit manus recentior in V 201 pudeat — severus restituit
manus recentior in V 202 tu — flores restituit manus recentior in V jj

n

hymoree L himenee Vl 203 [nec]te coronas restituit manus recen-
tior in V 204 pinnata G pennata 0 || choors LVl || quo quemque
coniecit Hs || usus restituit manus recentior in V 208 Hi V Hii
LVl Hie G t| rairto O 209 Contendant O Contendat G | aspergite V
aspergere LVl 210 Fontibus GO Floribus deterr. nonnulli unde
coniecit H 'Roribus' fl adolete V adolere LVl 212 sydeasque (coir.

I o
m. II in sydoasque) L 213 ducto L 214 ter getnino in marg.
m. II ad gemmato add. in Vl j| colunnis V columpnis O 215 lidia
VVl 216 liaeo V lyeo L lieo Vl 217 bacchg V bacbe LVl
219 Quidquid G Quiequid O 220 Quidquid G Quiequid O j| stili-

DE NUPTIIS HON. ET MAR. (X.)

Ill

Quaesivit genitor bellis, quodcuraque Gelonus

Armeniusve dedit, quantum crinila sagiltis

Attulit extremo Meroe circumflua Nilo,

Mittit Achaemenio quidquid de Tigride Medus,

Cum supplex emeret Romanam Partbia pacem; 225

Nobilibus gazis opibusque cubilia surgant

Barbaricis; omnes thalamo conferte triumphos.

Sic ait et sponsae petit improvisa penates.

Ilia autem secura tori taedasque parari
Nescia divinae fruitur sermone parentis 230
Maternosquc bibit mores exemplaque distil
Prisca pudicitiae, Latios nee volvere libros
Desinit aut Graios ipsa genetrice magistra,
Maeonius quaceum<jue senex aut Thracius Orplieus
Aut Mytilenaeo modulatur pectinc Sappbo: 235
Sic Triviam Lalona monet, sic mitis in antro
Mnemosyiie docili tradit praecepta Tbaliae.

Tune procul augeri nitor ct iucundior aer
Attonitam luslrare domum fundique comarum
Gratus odor. Mox vera tides lumenque refulsit. 240
Cuuctatur stupefacta Venus. • Nunc ora puellae,
Nunc flavam rutilo miratur vertice matrem.

cone LVl || tremendis G tremendus O 221 deer at in Vl, sed add. in
rnargine m, II in Vl || quecunique Vl 223 meroe V merore L merore Vl
224 Mittit VL Misit Vl (j acbemenio quidquid G achemenio quic-

in

quid V achimenio quicquid LVl || tygride L 227 thalamo con-
fa

ferte V 228 specit pro petit Vl 229 thori G tori V thori LVl |

rel o

thedasque LVl 230 divine V 232 pudicitiae G 233 grayos L jj
genetrice G genitrice 0 234 thracius G tracius LVl || orfeua V
235 mythileneo V mitilenco L mithileneo Vl | sappho V sapho L
safo Vl 236 lathona Vl 237 Mnemosine V Nemosine L Heu
mosiine (o corr. ex e m.II) Vl (] docile m. I (?) corr. in docili Vl || tradit
G || talye L talie Vl 238 Tunc conieci cum nonnullis deterr. Cum 0

rel nutuen

iocundior 0 239 J, attonitam Vl 240 lumenque V lumenque L numenque
Vl 241 Btupefecta Vl 241 — 242 nunc ora puellae Flammea,. nunc
uiveo miratur vertice matrem hariolatur Barthius in editione altera
242 flavam G flavo Gesnerus || rutilo scripsi cum Hs niveo 0 niveam
Gesnerus 243 — 245 restituit manus* recentior in V, eadem manus
restituit v. 246 Promittit — s[ub], v. 247 Ceu — per, v. 248 Haec —
d[iej, v. 249 Roribus indul[get], v. 250 Nec tefneris].

Digitized by Google

112

CL. CLAUDIANI

Hacc modo crescenti, plenac par altera Lunao:
Assurgit ceu forte minor sub malre virenti
Laurus et ingentes ramus olimque futuras 246
Promittit iam parva comas, vel flore sub uno
Ceu geminae Paestana rosae per iugera regnant,
Haec largo matura die saturataque vernis
Roribus indulget spatio; latet altera nodo
Nec teneris audet foliis admittere soles. 250
Astitit et blande Mariam Cythcrea salutat:
Salve sidereae proles augusta Serenae,
Magnorum suboles regum parituraquc reges.
Te propter Papluas sedes Cyprumque reliqui,
Te propter libuit tantos explere labores 255
Kt tantum tranasse maris, ne vilior ultra
Privatos paterere lares, neu tempore longo
Dilatos iuvenis nutriret Honorius igncs.
Accipe fortunam generis, diadema resume,
Quod tribuas natis, et in baec penetralia rursus, 260
Unde parens progressa, redi. Fac nulla subessc
Vincula cognatae: quamvis aliena fuisses
Principibus, regnum poteras boc ore mereri.
Quae propior sceptris fades? qui dignior aula
V i ilt us erit? non labra rosae, non colla pruinae, 265
Non crincs aequant viola t . non lumina flammae.
Qua in iuncto leviter sese discrimine confert
Umbra supercilii! miscet quam iusta ruborem

a

243 nova G modo Wl nove (littera e ipsa simul in a coirecta

est m. //) L 244 ceu G 248 matura G 250 soils V 251

rum

citherea V citharea Vl 252 syderee L 253 Magno V || suboles

8

G soboles 0 254 paphyas L || edes Vl || ciprumque LVl 255 in
L add id d in margine m. II; nam deerat. Idem versus in Vl est ante v. 254,
sed in margine invenitur hoc signum *X || tantos] magnos L 256 '

vcl nasgo

tranasse GVl transnasse V transnare L 257 paciare Vl 268
ignis G 259 Auspice fortuna generis proponit Burmannus || resumre

vel iaio

(sic) Vl ^ 261 subesse L 264 qui G quia 0 "266 erit 0 erat
cum nonnulli8 deterr. legit. H" 266 aequant 0 aequent maluit II
267 iuncto 0 iuncti G 268 supii (sic) Vl fl ruborem editt. recent, cum
nonnulIi8 deterr. pudorem, sup. lin. m. II add. ruborem V pudorem LVl

Digitized by Google

1

»

DE NUPTIIS HON. ET MAR. (X.) 113

Temperies! nimio nec sanguine candor abundat;

Aurorae vincis digilos umerosque Dianae. 270

Ipsam iam superas matrem. Si Bacchus amator

Dotali potuit caelum signare Corona,

Cur nullis virgo redimitur pulchrior astris?

Iam tibi molitur stellantia serta Bootes

Inque decus Mariae iam sidera parturit aether. * 275

f digno nectenda viro tantique per orhem

Consors imperii! Iam te venerabitur Hister,

Numen adorabunt Parthi, iam Rhenus et Albis

Serviet, in medios ibis regina Sigambros.

Quid numerem gentes Atlanteosque recessus 280

Oceani? toto pariter donabere mundo.

Dixit et ornatus, dederant quos nuper ovantes
Nereides, collo membrisque micautibus aptat.
Ipsa caput distinguit acu, constringit amictum,
Flammea virgineis accommodat ipsa capillis. 285

Ante fores iam pompa sonat pilentaque sacram
Praeradiant ductura nurum. Calet obvius ire
Iam princeps tardumque cupit discedere solem.
Nobilis baud aliter sonipes, quern primus amoris

h vel sic

269 abundat V habundat 0 270 humerosque 0 271 si V || bachus 0

vel i

272 signare GLVl signare V insignire coniecit H2H3 273 Cur, in
margine manus II add. vel cii V || pulcrior LVl |J astris ex corr. m. II
pro astus, in marg. eadem manus addidit astris VI 274 bootes GV
faoetes L boetes corr., m. II in bootes V 1 275 eydera L [| etbera
Vl 276 I Gg 0 pro 1 0 (j nectanda Vl 277 hyster L 278
Numen scripsi Nomen O || In huius versus exordio tertium nomen pro-
ptium latere docet v. 280 seq., et vidit Burmannus, qui inepte coniecit
'Galli'. Ego scripsi f Parthi', qui saepe similibus locis afferuntur et
ex quo h litter a ut plerumque omissa [parti] antiquo r (sic) et p com-
mutato (cf. Val. Flacc. I, v. 330 et L. Jeep, Phil. Aug. 1873 p. 147)
quatn facile jwtuerit evader e f populi\ in mss. saepe sic exaratum
f popli', nemo non videt; populi 0 || rh§nus V remus L renua Vl

279 sigambros scripsi sycambros VL sicambros Vl 280 athlanteos-
que VL atlanteique coniecit H 281 Occeani VVl | donabere V
(cf. In Euf. I, v. 143) dotabere LVl 283 menbrisque V 284
capud Vl || constringit G substringit 0 || amictu V amictus LVl

285 accommodat G 286 sacram pauci deterr. et editt. sacra 0

h

288 decedere malit Burmannus 289 haut VL aut Vl || quem primus
Vl quem priscus VL

Cland. Carm. 8

Digitized by Google

114 CL. CLAUDIANI

Sollicitavit odor, tumidus quatiensque decoras 290
Turbata cervice iubas Pharsalia rura
Pervolat et notos hinnitu llagitat amnes
Paribus accensis; mulcet feeunda magistros
Spes gregis et pulchro gaudent armenta marito.

Candidus interea positis exerci'tus armis 295
Exsultat socerum circa, nec signifer idlus
Nec miles pluviae flores dispergere ritu
Cessat purpureoquc ducem pcrfundere nimbo.
Haec quoque velati lauro myrtoque canebant:

Dive parens, seu te complectitur axis Olympi, 300
Seu premis Elysias animarum praemia valles,
En promissa tibi Slilicbo iam vota peregit.
lam gratae rediere vices, cunabula pensat,
Acceptum reddit tlialamum natoque reponit
Quod dederat genitor. Nunquam te sancte pigebit 305
ludicii, nec te pietas suprema fefellit.
Dignus queni legeres, digitus cui pignora tanli
Principis et rerum commendarentur babenae.
Dicere nunc possem, quae proclia gesta sub Haemo,
Quaeque cruentarint fumantem Strymona pugnae, 310
Quam notus clipeo, quanta vi fulminet hostem,

•

291 f Turbata (tic) G Curvata 0 | farsalia V pharsalica VI
292 .et notos 0 ignotosque H coniecit et motos eoniecit Schra-
derus || amnes GVVl anea L ignes deterr. quos secutm Ges-

. oet

nerus 293 accensis GVL accensus Vl || mulget V || magistros 0
magistrum cum deteriore quodam editt. post H 294 pulcro LVl
It

295 posit L 296 Exultat 0 || circa G 297 ritu pluviae dispergere
vel ducem

flores Vl 298 diem V ducem LVl 299 myrtoque] mutoque Vl 300

vel col •
olimpi 0 301 pmis V pmis L colis Vl || elisias VVl helysias L

302 stilico LVl 303 En grate L || cunabula Gg conabula V conubia

d vel rependit vel pt'dit

LVl || pensant Vl 304 redit Vl R reponit V reponit L reponit Vl

vel cui lege*

305 dederat VL dederas Vl 307 quern legeres GVl quern legeres

cui

V q leges L || cui G | tauti VVl tanta L 308 rerum Vl tante V

b

tante L 309 nunc possem Gg posaemus O (nunc oniisso) || emo Vl
310 cruentarint G || strimona Vl stimona (sic) L

Digitized by Google

DE NUPTIIS HON. ET MAR. (X.)

115

IS! prohibcret Hymen. Quae lempestiva relatu, m

Nunc (animus. Quis consilio, quis iuris et aequi

Nosse modum melior? Quod semper dissidet, in te

Convenit: ingenio robur, prudenlla forti. 315

Fronte quis acquali, qiiam sic Ilomana decerent

Culmina? suflicerenl quae tantis pec torn curis?

Stes licet in populo, clamat (|uicumque videbit :

Hie est, hie Stilicho. Sie se testatur et offert

Celsa potestatis species, non voce feroci, 32(»

Non alto simulata gradu, non improba gestu.

Aflectant alii quidquid lingique laborant,

Hoc donat natura tibi. Pudor emicat una

Formosusque rigor vultusque auetura verendos .

Canities festina venit consorte remota: 325

Contingunt senii gravitas viresque iuventae;

Utraque te cingit propriis insignibus aetas,

Ornatur fortuna viro. Non ulla noeendi

Tela ; nee inl'ectos iugulis eivilibus enses,

Non odium terrore moves, nee frena resolvit 330

Gratia: diligimus pariter pariterque timemus;

Ipse metus te noster amat iustissime legum

312 Quin vel Cni pro Quae conieeit H 314 dissidet 0 dissilit G

vel nuo vel lis i

316 Igenio L 316 equali V equali L || quam G quem 0 || deco-

vol ftC'R

rent V 317 tantis quae LVl 318 Sis Vl | clamat 0 clamet

vel hoc vel sio

legit H 319 Bic est hie VL Hie ille est Vl | stilico LVl || sese V
sic te LVl 321 quidquid G quicquid 0 322 frlgique (supra hanc
voculam Jegitur: vel, deinde sequitur rasura, in qua quid scriptum fuerit,

cognosci nequit) L 324 juaedee- (sic), in margine add. m. II verendos L

x

326 cum sorte (tie) G || consorte remota L, quem secutus sum gravi inter-
punctione cum Hi post 'remota' posita [consorte (scil. canitiei) = senectute]
cii sorte remota V 9 {sorte (sic) remota, in marg. add. m. II vel consorte
remoto VI Cum sorte remotae gravi interpunctione ante f Cum' posita Ges-

vel unt

nerus 326 Contingunt G Contingat V Contingunt LVl Contingant

x

deterr. quidam, quos secutus Gesnerus Q senio (sic) G || senii gravitas scripsi
ex Barthii auctoritate senio gravitas VL gravitas senii Vl gravitasque
seni cum deterrimis codd. editt. post H 327 te add. m. II sup. tin. in L,
nam deerat 328 noeendi 0 nocenti malit H 329 infectos scripsi
infecti 0 330 non frena L

8*

Digitized by Google

116

CL. CLAUDIANl

Arbiter, egregiae pacis fidissime custos

Optime ductorum, fortunatissime patrum,

Plus iam plus domino cuncti debere fatemur, 335

Quod gener est invicte tuus. Vincire corona,

Insere te nostris contempto iurc choreis.

Sic puer Eucherius superet virtute parentem,

Aurea sic videat similes Thermantia taedas,

Sic uterus crescat Mariae, sic natus in ostro 340

Parvus Honoriades genibus considat avitis.

CL. CL AUDI ANI

DE

BELLO GILD0N1C0

LIBER. (XV.)

Iledditus imperiis Auster subiectaque rursum
Alterius convexa poli. Hectore sub uno
Gonspirat geminus frenis communibus orbis
Iunximus Europen Libyae. Concordia fratrum
Plena redit. Patriis solum quod defuit armis, 5

333 pacis fidissime custos VL custos fidissime pacis Vl et

u ta

editt. post H 334 dqctorum V ductorum LVl || fornatissime L 336

X

tuis L || vincire corona (sic) G || corona — (v. 337) iure deerat in Vl, sed

sic

addidit manus II in margine 339 Aurea . ,■ videat L || therimantia L
termantia Vl || EP1THALAM HONORII ATG EXPLICIT . 1N0IP1T
DE BELLO GILT) LIBER I V

In editione principe Florentina mam iUius qui ex G excerpsit nota-
tum est: Hinc emendatur cum . b. tantum (Ad hoc carmen nihil < rut
ascriptum) Q Ik titulo in V vide finem app. crit. ad epithalamium Honorii \\ In
B sequitur hoc carmen post carmen de helloGetico, in cuius fine scriptum est:
CLAVDIANI DE BELLO GOThICO EXPLIC . INCIPIT DE BELLO
GILDONICO FEL1CIT. || Liber quartus de victoria stiliconis et honorii
contra gildonem L || Liber de gildonico bello add. m. II in Vl
1 Perditus V || ruraus BLVl 3 Conspirat geminus — orbis V
Conspirant gemini — orbes BLVl 4 Europen V Europa B Europe
L Europem Vl || lybie V lybiae B lybie L libie Vl 6 Leta pro
Plena Vl || solum quod VB in L q(=quod) sup. lin. m. // add.; nam
deerat quod solum Vl

Digitized by Google

DE BELLO GILDONICO. (XV.)

117

Tertius occubuil nati virtute tyranmis.

Horret adhuc animus manifestaque gaudia diflert,

Dum stupet, et tanto cunctalur credere voto.

Vixdum Cinyphias exercitus attigit oras,

lam domitus Gildo. Nullis victoria nodis 10

Haesit, non spatio terrae, nori obice ponti.

Congressum, profugum, captum vox nuntiat una

Rumoremque sui praevenit laurea belli.

Quo precor haec effecta deo? Robusta vetusque

Tempore lam parvo potuit dementia vinci? 15

Quern veniens indixit hiems, ver perculit, hostera.

Exitii iam Roma timens et fessa negatis
Frugibus ad rapidi limen tendebat Olympi,
Non solito vultu, nec qualis iura Rritannis
f Dividit aut trepidos submittit fascibus Indos. 20

Vox tenuis tardique gradus oculiquc iatentes
Intcriiis, fugere genae, ieiuna lacertos ♦
Exedit macies; umeris vix sustinet aegris
Squalentem clipeum: Iaxata casside prodit
Canitiem plenamque trahit rubiginis bastam. 25
Attigit ut tandem caelum genibusque Tonantis
Procubuit, tales orditur maesta querelas:

Si mea mansuris meruerunt moenia nasci;
Iuppiter, auguriis, si stant immota Sibyllae

6 tirannus Vl 9 Vixdum conieci, cf. Rivista di filologia e d'istru-

dum

zione cla88%ca p. 430 Nec V Necdum BL Nondum Vl || Cyuiiias

h

VL cinifeas Vl Q oras B oraa V boras LVl 10 gildo VBVl gyeldon L

tu

gildon cum dcterr. H 11 terre spatio Vl 12 cap vox Vl 14

o eo vel effecta

effeta V effata B effeta L effecta Vl 16 alterum i in indixit in

vel perdidit

ras. pro u Vl || hyemps L || perculit V perculit 0 proterit g
rcppulit H ohm coniecisse dicit Burmannm 18 olimpi VLVl

vel visu

19 vultu V vultu B visu LVl || brytannis L 20 summittit VB ||
fascibus] legibus Vl 21 occulique L || Iatentes pro iacentes Vl ||
Fost 'Iatentes* interpunxit H virgula ante 'fugere' deleta 23 Ex-

vel OB

cedit L |] humeris 0 24 clypeum BL |j lassata BL 25 Caniciem V
28 muissent, in inargine add. m. II meruert Vl 29 lupiter

LVl ll'sibyllc B sybill^ V sibUl ? L sibille Vl
♦

Digitized by Google

118

CL. CLAUD1ANI

Carmina, Tarpeias si necdum respuis arces: 30

Advenio supplex, non ut proculcet Araxem

Consul ovans nostraeve premant pharetrata secures

Susa, nec ut rubris aquilas figamus harenis.

Haec nobis, haec ante dabas. Nunc pabula tantum

Roma precor. Miserere tuae pater optime gentis. 35

Extremam defende tamem. Satiavimus iram,

Si qua fuit. Lugenda Getis et Henda Suevis

Hausimus; ipsa meos horreret Farthia casus.

Quid referam morbive luein tumulosve repletos

Stragibus et crebras corrupto sidere mortes, 40

An fluvium per tecta vaguni summisque minantem

Collibus? Ingentes vexi submersa carinas

Rcmorumque sonos et I'yrrhac saecula sensi.

Ei mihi, quo Latiae vires urbisque potestas

Decidit? In qualem paulatim nuximus umbramV 45

V |M|M quondam populo patrumque vigebam

Cons-iliis. Domui terras hominesque revinxi

Legibus. Ad solem victrix utr unique cucurri.

Postquam iura ferox in se communia Caesar

Transtulit et lapsi mores desuetaque priscis 50

Artibus in gremium pacis servile recessi,

vel reBpuis

30 fdu Vl || respuis gBL respicis V despicis Vl | artes Vl
31 suplex VLVl || proculet L || araxem g oaxen V oaxem BL idem
in Vl manu II in lacuna additum 32—34 restituit manus recentior

a ata

in V U premet Vl || faretrata B pharetr, [sic) L 33 ut deest, sed lacuna

u

relicta in B ut L in VVl 34 tautm {sic) Vl 35 [pa]ter — gentis
restituit manus recentior in V 36 Batiarimus H coniecisse dicit Clercqius

t

37 gethiB L Vl 38 h in hausimus supplevit manus II in Vl Q horreret (sic)
V horreret BLVl exhorret g en horret coniecisse H tradit Clercqius |] par-
thya L 39 tumulosve Vl tumulosque VBL cumulosve cum uno deter.

vel aut vel minantf-

H 40 Bydere L 41 An V An BL Aut Vl || minatum V minantem BLVl
42 Bummersa B 43 pyrre VL pyrre B pirre Vl 44 Ei VL
Heu BVl || urbisque VL orbisque BVl 45 Decidit 0 Ilecidit voluit H
cum deter. || in fluximus littera m Hi ras. m. I add. in B || unbra, man. II
corr. in umbra B unbram L 46 Armato — populo g Armatis —
populis 0 || patrumque 0 patriisque H cum deterr. 47 Conciliis V

h i vel homines

omnesque (= hominesque) V hominesque BL urbesque Vl 48 utrun-

que B 50 et lapsi BVl elapsi VL 51 servire pro servile con-

iecit liarthius et H, ut dicit Clercqius

Digitized by Google

DE BELLO GILDONICO. (XV.) 119

Tot milii pro mentis Libyam Nilumque dedere,
Ut dominam plebcm bellatoremque senatum
Classibus aestivis alerent gemiiioque virissim
Litore diversi complcrent horrca venti. 55
Stabat certa salus; Memphis si forte negasset,
Pensabam Pharium (iaetulis messibus annum.
Frugiferas cerlare rales lalcque videbani
Punica Niliaeis coneurrere rarbasa velis.
Cum subiit par Roma mibi divisaque sumpsit 60
Aequalcs Aurora togas, Aegyptia rura
In partem cessere novam. Spes unica nobis
t Restabat Libye, quae vix aegrequc fovebat;
Solo ducta Nolo, nunquani secura futuri,
Semper inops ventique fidem posrebat et annL 65
Hanc quoque nunc Gildo rapuit sub fine eadentis
Autumni. Pavido metimur eaerula voto,
Puppis si qua vcnit, si quid fortasse potenti
Vel pudor extorsit domino, vel praedo rcliquit.
Pascimur arbitrio Mauri, nee debita reddi, 70
Sed sua concedi iactat gaudetque diurnos
lit famulae praebere cibos vitamque famemque
Librat barbarico fastu vulgique superbit
Fletibus et tantae suspendit fata ruinae.
Romuleas vendit segetes et possidet arva 75
Vulneribus quaesita meis. Ideone tot annos

52 lybiam VBL libiain Vl H nylumquc L 56 mentis V nienphis
BL 57 pharium H parilem V parilem, in margine m. TI pharium L
farium Vl || getulis VBL gethulis Vl |j mensibus L 59 nyliacia L

o

60 subiit coniecit Scaliger subito 0 || mi hi V || sumpsit VBL sum-
sit Vl 61 egyptia B egiptia VLVl || aogyptia iura cum deterr.
nonnullis HaHs mavult 62 novam VL nov£ B nave Vl | pleniorem
interpunctioncm posuit post 'spes unica' Iiurmannus; idem voluit cum
deter, quodam v. 63 'ferebat' 63 Hunc rersum expunxit Paul
Quaest. Claud, p. 25 \ lybie V lybi^ B libye L libie V 1 1 egreque B ;|

post 'fovebat' pleniorem interpunciionem posui 64 notho LV noto
(sic = notho I B nothos Vl || post 'futuri' punctum posuit H 65 Sys
(sic) pro Semper Vl 66 gildo VBVl glydo (sic) L gildon H cum
deter. 67 Autumpni V autunni B auptumni (sict L 69 praedo H
cum mult is deterr. praeda O Q reliquid Vl 70 reddi BVl reddit V
reddit L 73 faustu Vl 76 Vulneribus — v. 78 r[everti] restituit
manus recentior in V

Digitized by Google

120

CL. CLAUDIAN1

Flebile cum tumida bell uni Carthagine gessi?

ldcirco voluit contempta luce reverti

RegulusV hoc damnis, genitor, Cannensibus emi?

In cassum totiens lituis navalibus arsit 80

Hispanum Siculuraque fretum vastataque tellus

Totque duces caesi ruptaque emissus ab Alpe

Poenus et attonitae iam proximus Hannibal urbi?

Scilicet ut domitis frueretur barbarus Afris,

Muro sustinui Martem noctesque cruentas 85

Collina pro turre tuli? Gildonis ad usum

Carthago ter victa ruit? Hoc mille gementis

Italiae clades impeusaque saecula hello,

Hoc Fabius fortisque mihi Marcellus agebant,

Ut Gildo cumularet opes? Haurire venena 90

Gompulimus dirum * Syphacem fractumque Metello

Traximus immanem Marii sub vincla Iugurtham,

Et Numidae Gildonis erunt? Pro funera tanta,

Pro labor! In Bocchi regnum sudavit uterque

Scipio. Romano vicistis sanguine Mauri. 95

Ille diu miles populus, qui praefuit orbi,

Qui trabeas et sceptra dabat, quem semper in armis

77 timida V || carthagine B cartagine Wl kartagine L 78 Iccirco
BLVl 79 Regulus — damnis restituit matins recentior in V y dam puis
LVl || emi VL egiBVl 80 In cassjum) restituit manus recentior inV ||

laciis c

lituis (sic) V 81 Hyspanum L 82 diues (sic) Vl || immissus

r e

Livineium scripsisse tradit H 84 affris Wl 85 matm (tic) L
c a

notes Vl || ententes VI 86 Collinam V |] sub turre Vl lj Gyldonis L
87 Cartago LVl 88 Ytalie L || bello VL bellis BVl 89 bunc

• ■ » •

h

<sic! — hoc) Vl A mihi gVBL simul Vl 90 Gyldo L || aurire
91 syphacem BL syfacem V sifacem Vl hannibalem malit Barthius,
ego putoante'Sypha.cem\cuiu8quidein nominis altera syllaba correpta apud

e

Claudianum non offendit, aliquid excidisse H metallo LVl 92 iugur-
tam VLVl 93 gyldonis L || Ut Numidae Gildonis eant cum in-

b

dignationis nata malit H || pro L pro Wl proh B 94 Pro VL

li dolor

Proh B Pro Vl || labor VB -kkfee*- (sic) L dolor Vl |j bocchi B bochi

VL bocci Vl || in regnum bocci Vl || audabit V 96 Scypio L I mauri L
96 urbi Vl

Digitized by Google

DE BELLO GILDONICO. (XV.) 121

Horribilem gentcs, placidum seusere subactae,
Nunc inhonorus, egens, perfert miserabile pads
Supplicium nulloque palam circumdatus hoste
Obsessi discrimen liabet. Per singula letum
Impendet momenta mihi dubitandaque pauci
Praescribunt alimenta dies. Heu prospera fata,
Quid mihi septenos montcs turbamque dedistis,
Quae parvo Don posset alt? Felicior essera
Angustis opibus. Mallem tolerare Sabinos
Et Veios. Brevior duxi securius aevum;
Ipsa nocet moles. Utinam remeare liceret
Ad veteres fines et moenia pauperis Anci.
Suflicerent Etrusca mihi Campanaque culta
Et Quinti Curiiquc seges patriaeque peteuti
Husticus inferret proprias dictator aristas.
Nunc quid agamV Libyam Hildo tenet, altera Nilum.
Ast ego, quae terras iuvenis pontumque subegi,
Deseror. Emeritae iam praemia nulla senectae.
Di, quibus iratis crevi, succurrite tandem,
Exorate patrem: tuque o, si sponte per altuni
Vecta Palatinis mutasti collibus Warn
Praelatoque lavas Phrygios Almone leones,

98 H in Horribilem ascripsit manus II in Vl 99 egens deest

vel paucia

in Vl (superscripsit manus II inops) || pacis L 100 Suplicium L |[
circundatus B 101 Obessi Vl flpro habet coniecit adit HaHa 102

iinminet

Impendit B Inpendet Vl 103 fati melius esse putat H 104 de-
distis BL dedisti VVl 105 possit V 106 tollerare Vl 107

y

beios V vehios L 111 quinti VBVl cuncti, w. corr. in quincti

L U potenti L potenti Vl 112 arista* Vl 113 m (sic) V Nunc
L Nam BVl U lybiam VBL libiam Vl || gyldo L || nylum L 114
iuvenis scripsi ex Barthii coniectura humeris O armis Livineius. (Cf.

_ri

Clercq ap. Burm. p. 808) 115 emte (sic), in margine to. // add.

crevi a

emite Vl 116 Dii O || cervi Vl 117—118 o que vecta per altum

b o vel sis

Sponte (sic) V 117 tuque q sponte (sic) L 118 Vecta $ .'(— pro)

palatinis Vl |j ydam L 119 labas V || frygios L frigios LVl || ante
'almone' Utura, in qua erat s V

100

105

110

115

Digitized by Google

122

CL. CL AUDI AN I

Maternis precibus natnm iam flecte Cybebe. 120

Sin prohibent Parcae falsisque elusa vetustas

Auspiciis, alio saltern prosternite casu,

Et poenae mutate genus. Porsenna reducal

Tarquinios. Renovct feralcs Allia pugnas. ,

Me potius saevi manibus permittite Pyrrhi. 125

Me Senonum furiis, Brenni me reddite nammis.

Cuncta lame leviora mihi. Sic fata, refusis

Obticuit lacrimis. Mater Cytberea parensque

Flet Mavors sanctaeque memor Tritonia Vestae.

Nec Cybcle sirco nec stabat luminc Iuno. 130

Maerent indigetes et si quos Roma rccepit

Aut dedit ipsa deos. Genitor iam corda remitti

Coepcrat et sacrum dextra sedare tumultum,

Cum procul insanis quatiens ululatibus axem

Et contusa genas mediis apparet in astris 135

Africa. Rescissae vestes et spicea passim

Serta iacent. Lacero crinalis vertice dentis

Effractum pendebal ebur. Talique superbas

Irrupit clamore fores: Quid magne moraris

luppiter avulso nexu pelagique solutis 140

Legibus iratum populis immittere fratrem?

Mergi prima peto. Veniant praerupta Pachyno

120 precibus natum 0 natum precibus deter. || cybebe restitui, cf.
Rapt. Pros. ed. L.Jeep,praef. p. XXI cibele VLVl cybele B cybelle editt.

Ml

122 Auspiciis Vl || septem L 124 Tarquinios et renovet Vl |[

feralis V ferales BLVl furiales temptavit Burmannus || pugnas gVBL
cedes Vl 126 permittite VL prosternite BVl || pyrri BL pirri Vl

d

126 funis in ras. in. I add. in L || redite Vl 127 Cuucta g fame (sic)
Vl || facta L 128 Opticuit B || citherea VL citharea, corr. manu II in
cithajrea Vl 130 cybele sicco VB sicco cibele LVl 132 corda B

0

corda, corr. m. II in cordc L corda Vl corda V 135 contusa VBL

i

concussa Vl || genas L 136 Affrica VLVl || passim] Bparsim Vl

137 I unco (s%C) Vl j] crinalis vertice dentis scripsi virgula in fine versus
deleta (cf. Claud, de cons. Stil. II v. 250) crinales vertice dentes 0
138 Eflractum Vl Et fractum VBL |J superbas 0 supernas H cum
uno Mediceo 139 ante 'fores' rasura trium circiter littcrarum spa-
tium complectens 140 lupiter LVl || pelagiaque L 142 prorupta
coniecit H2H3 || pacbynno V pachino BVl pachyno L

Digitized by Google

I>E BELLO GILDONICO. (XV.) 123

Aequora. Laxatis subsidanl Syrtibus iirbes.

Si mihi Gildonem nequeunt abducere fata,

Me rape Gildoni. Felicior ilia peruslae 145

Pars Libyae, nimio quae se munita calore

Defendit tantique vacat secura tyranni.

Crescat zona rubens. Medius flagrantis Olympi

Me quoque limes agat. Melius deserta iacebo

Vomeris impatiens. Pulsis dominentur aratris 150

Dipsades et sitiens attollat gleba cerastas.

Quid me temperies iuvit? quid mitior aether?

Gildoni fecunda fut. lam Solis habenae

Bis senas lorqueut hiemes, cervicibus ex quo

Ilaeret triste iugum; nostris iam luctibus ille 155

Consenuit regnumquc sibi tot vindicat annos:

Atque utinam regnum! Privato lure tenetur

Exigui specie fundi, quod Nilus et Atlas

Dissidet, Occiduis quod Gadibus arida Barer

Quodque Paraetonio secedit litore Tingis, 160

Hoc sibi transcripsit proprium. Pars tertia mundi

Unius praedonis ager. Distantibus idem

Inter se vitiis cinclus; quodcumque profunda

Traxit avaritia, luxu peiore refundit.

Instat tcrribilis vivis, morientibus beres, 165

. c h

143 sirtibus 0 144 mihi V (| gyldonem L || adducere se fata Vl

145 gyldoni L 146 libie VVl lybie BL 147 tiranni VLVl 148

maliu* vel melius

medius Vl || olimpi VLVl 149 melior V 150 aratris V (cf. In Eutro-
pium II, v.566) aratris, in marg. m. II aristis L aristis B Vl 150—151
dominetur — Dipsas et VL (in L Dypsas) 153 Gyldoni L || fecunda B

6 vel conaueuit

154 Bissenas (sic) V || torqt hyemes L 166 Consenuit V || regnum-

que sibi BVl regnum qfl tot sibi (sic! regnumque sibi tot j V tot
decst in L, mperscr. manu secunda f iam' | vendicat LVl || annos V

anms BLVl 157 tenetur VL tenemur BVl 158 Exilis L II fundi

fundi

BLVl regni V || post fundi rasura, in qua erat p. Vl H Atlans V athlas L

159 barce] parthe Vl 160 parethonio V paraethonio B phare-

granges

fcmyo L pharathonio Vl || littore Vl || pinguis V untie restitui Tingis
(cf. Gesnerum et Burmannum, qui Gorge vel Tinges ]>ropo8uit) gauges
BLVl totum v. 160 expungere voluit Koenigius 161 transcripsit

gLVl transcribe VB 164 refudit (Sadd.m.I) B 165 vivis] dives B

Digitized by Google

124

CL. CLAUDIAN1

Virginibus raptor, thalamis obscenus adulter.
Nulla quies. Oritur praeda cessantc libido,
Divitibusque dies et nox mctuenda maritis.
Quisquis vel locuples pulchra vel coniuge notus,
Crimine pulsatur falso. Si crimina desunt,
Accitus conviva pcrit. Mors nulla refugit
Artificem. Varios sucos spumasque requirit •
Serpentum virides et adhuc ignota novercis
Gramina. Si quisquarn vultu praesentia damnet
Liberiusve gemat, dapibus crudelis in ipsis
Emicat ad nutum stricto mucrone minister.
Fixus quisque toro tacita formidine libat
Carnifices epulas incertaque pocula pallens
Haurit el intentos lateri circunispicit enscs.
Splendet Tartareo furialis meusa paratu,
Caedc madens, atrox gladio, suspecta veneno.
Ut vino calefacta Venus, turn saevior ardet
Luxuries: mixlis redolent unguenta coronis.
Grinitos inter famulos pubemque decoram
Orbatas iubet ire nurus nuperque peremptis
Arridere viris. Phalarim tormentaque flammae
Profuit et Siculi mugitus ferre iuvenci,
Quam tales audire ehoros. Nec damna pudoris
Turpia sufliciunt. Mauris clarissima quaeque

e

166 talami8 VI 167 cessant; Vl 169 pulchra vel V pulcra
vel LVl vel pulchra B editt. 170 desunt VBL desint Vl editt.
171 parit corr. m. II in paerit Vl || refulgit Vl 172 sucos V succos

L 8UCC08 Vl sulcos B 174 dampnet VLVl 176 adunt, in mar-
vel capiti

ginc manus secunda add. ad nutum Vl 177 thoro VLVl 179 lateri
c »P Ui yd ardet

V lacti L capiti BL 180 feralis cum deter, malebat Ha 182 urget L

u vel canoram

183 ungenta V 184 decoram V decoram, in margine m. II vel cano-
ram L (cf. H apud Clercqium in editione Burnianniana p. 809) canoram

e

BVl 185 Ornatas proposuit Burmannus || iubat Vl 186 Adridere
B || falarim VB phalarl L falari Vl 187 Profuit 0 Praestitit olim
conicci, quod quidem confirmat quidam Ambrosianus , quo H usus \

pati

ayculi L || ferre L 188 toros B || damna B dampna VL dana, corr.
m. II in dampna (?) Vl 189 In r quaeque\ quod In 0, nomen ali-
cuius ordinis comitum Gildonis latere hariolatur Burmannus a idem pro-
ponit 'Mauro clarissima, cuivis', vel 'cuique, Fastidita, daturi*

170

175

180

185

Digitized by Google

DE BELLO GILDONICO. (XV.)

125

Fastidita datur. Media Carthagiue durtae .,190

Barbara Sidoniae subeunt conubia matres.

Aethiopem nobis generum, Nasamona maritum

Ingerit. Exterret cunabula discolor infans.

His fretus sociis, ipso iam prinripe maior

Incedit. Peditum praecurrunt agmina longe. 195

Circnmdant equitum turmae regesque clientes,

Quos nostris ditat spoliis. Proturbat avila

Quemque domo, veteres delrudit rure colonos.

Exsiliis dispersa feror. Ntinquamne reverti

Fas erit errantesque solo iam reddere cives? 200

Iret adhuc in verba dolor, ni Iuppiter alto
Coepisset solio. Voces adamante notabat
Atropos et Lacbesis iungebat stamina dictis.

Nec te Roma diu nec te patiemur inultam
Africa. Communem prosternet Honorins hostem. 205
Pergite securae. Vestrnm vis nulla tenorem
Separat et soli famulabitur Africa Romae.

Dixit et aftlavit Romam meliore iuveuta.
Continuo redit ille vigor seniique colorem
Mutavere comae. Solidatam crista resurgens 210
Erexit galeam clipeique recanduit orbis
Et levis excussa micuit robigine cornus.
Umentes iam noctis equos Lethaeaque Somnus
Frena regens tacito volvebat sidera curru.

•

190 carthagine B kartagine VL cartagine Vl 191 conubia BVl

vel conubia Tel discolor

convivia VL 193 extorret B || discolor BVl degener VL decolor H olim

coniecisse dicit Burmannus 194 Hiia Vl 196 Circuudant V U clyeu-

u

tea L 197 perturbat Vl 198 detrndit (sic) Vl 199 Exiliis
VBL 200 Spes erit proponit Burmannus 201 ni 0 nisi editt. ||

vel bat vel tas

iupiter L V 1 202 notavit L 203 starma (sic) V 1 204 iuultam
V inultas B 205 deerat in L , additus manu sec. in margine || Affrica

sou

VLVl || disperdet L 207 romo (sic) L |i affrica VLVl 208 et
209 restituit manus recentior in V 210 [solijdata {sic pro solidatam)
crista resnrgens restituit manus recentior in V 211 clypeique L
|recan|duit orbis restituit manus recentior in V 212 Et levis 0
(cf. Sil. Ital. II, 04 nullaque levis Gaetulus habena) Levis et coniecit U
rubigine 0 (| coruus VB cornus L conus Vl 213 l^theaque VB lethea-

vel regens

que LVl | sompnus VL 214 regens BVl gerens V gerens L ||
tacita B | sydera BL || curru g VB curru, corr. m. II in cursu L cnrsu Vl

Digitized by Google

120 CL. CL AUDI AN I

•

lam duo divorum proceres maiorque minorque 215

Theudosii pacem laturi gentibus ibant,

Qui Iovis arcanos monitus mandataque ferrent

Fratribus et geminis sancirenf foedera regnis.

Sic cum praecipites artem viccre procellae

Assiduoque gcmeus undarum verberc nutat 220

Descensura ratis,. caeca sub uocte vocati

Naufraga Lcdaci sustentant vela Lacones.

Circulus ut patuit Lunar, secuere meatus

Diversos. Italas senior tendebat in oras.

At pater intrantcm Pontum qua Bosphorus artat, 225

Arcadii thalamic, urbique illapsus Eoae.

Quern simul ut vidit natus — nam clara nitebat

Cynthia — permixto tremuerunt gaudia fletu

Complexuque fovens, quos non speraverat, artus:

0 milii post Alpes nunc primum reddite, dixit, 230

Unde tuis optatus ades? Da tangere dextram,

Qua gentes cecidere ferae. Quis tale removit

Praesidium terris? Ut tc mortalia pridem

Implorant iugcntque pium fortemque requirunt!

Cui pater in tales rupit suspiria voces: 235
Hoc erat? In fratres medio discordia Mauro
Nascilur et mundus germanaque dissidet aula?
Gildonisne salus tanti sit palma furoris?

vel lam duo

216 Et iam V || seniorque, superscr. m. II vel maior L
216 Theodoaii 0 217 archanos VLVl 219 pocelle V 221

i

Desessura proposuit H2H3 222 lachones Vl 224 italas V ytalas

h

L || in oras gB in oras V in horas L ad horas Vl 226 intnerte,

vel portunr

corr. mantis II in marg. intrantem pun turn Vl || pontum L hoc verbum

vel ua

deerat inVl,sed manus II superscr. || bosporos V bosphorus BL boforus

c 1
Vl l| artat V 226 Archadii 0 || inlapsus V elapsus L 227 simul

vel simul

ut B sic ut V sic ut L simul ac g (?) Vl 228 Cinthya L
Cinthia Vl 229 Conspectuque coniecisse H affert Clereqius 230

c , lugent

mihi V 232 remotus, t'w margine m. II removit L 234 longeque V

vel palma

238 Gyldoniave L || tit B | palma gB causa VVl causa L

Digitized by Google

DE BELLO GILDONICO. (XV.)

127

Scilicet egregius morum magnoque tuendus

Et cuius meritis pietas infracta recedat. .240

In primo genitore vide civile calebat

Discidium; dubio stabant Romana sub ictu:

Quia procul Armenius vel quis Maeotide ripa

Hex ignolus agit, qui me non iuvit cuutem?

Auxilio fovere Getae, venere Geloni. 245

Solus at hie non puppe data, non milite misso,

Subsedit fluitante fide. Si signa petisset

Obvia, detecto submissius hoste dolerem.

Restitit in speculis fati turbaque reductus

Libravit geminas eventu iudice vires, 260

Ad rerum momenta cliens seseque dalurus

Victori: Fortuna simul cum Marte pependit.

Et si non cupidis cssem praereptus ab astris,

Exemplum sequerer Tulli laniataque dumis

Impia diversis aptarem membra quadrigis. 255

Germani nunc usque tui responsa colehat;

239 magnoque VLVl magnique B || timendus, in margine manus II

attract'

vel tuendus L 240 meritis corr. m. I ex meditis B infracta B infracta (sic)
VI in fratre V in fratre, in margine manu II vel infracta L a fratre deierr

re

fraterna coniecit H 241 genito Vl || vide, in margine manus II vel vides
Vl post ham voculam nonnulli ut Burmannus et Koenigius graviorem
interpunctionem posuerunt 243 meothide L 244 qui non mo Vl ||
iuvit] novit L 244—245 qui me non iuvit euntem Auxilio V venere
Getae, venere Geloni voluit Burmannus, quod Koenigio arridebat 245

vel fa at hie

fovere VLVl favere B 246 adhuc V 247 petisset O tulisset ex

• • • • ■

nonnullis deterr; quos excussit H, Gesnerus 248 detecto BVl defecto
V detecto corr. ex defecto rasura f in t mutato L | summissius B |

a

dolorem B 249 fati Vl 251 Ad rerum momenta calens
voluit Paul Quaest. Claud, p. 2 | clyens L 252 -253 manus recen-
tior restituit in V 252 marte VVl mente gB mte L || bellona simul
cum mente coniecit Schraderus 253 Et si gVVl 0 Bi BL jj pruptus
, e

B pruptus (sic) L 254 Exemplum — laniataque restituit manus
receniior in V || laniataque VBVl laniandaque L U menbra VBL ||

damia

qdrigis Vl duris vel diria scriptura 'laniandaque' recepta voluit Bur-
mannus et sic f durus' Paul Quaest. Claud, p. 3 255 Impia — menbr[a]
restituit manus receniior in V Q aptarem 0 raptarem H cum incertis ex-
cerptis Hubenii mavult 256 Germani nune usque restituit manus
receniior in V

Digitized by Google

128 CL. CLAUDIANI

En iterum calcat. Tali te credere monstro

Post patrem fratremque paras? Sed magna rependit

Inqwe tuam sortem numerosas transtulit urbes.

Ergo fas pretio cedet? Mercede placebit 260

Proditio? Taceo, laesi quod transfuga fratris, N

Quod Ievis ingenio. m Quamvis discrimine sumrao

Proditor apportet suspcnsa morte salutem,

Nunquam gratus erit, damnamus luce recepta

Perfidiam, nec nos patimur eommittere tali: 265

Hoc genus emptori cives cum moenibus offer!,

Hoc vendit patriam. Plerique in tempus abusi

Mox odere lamen: tenuit sic Graia Philippus

Oppida; Pellaeo libertas concidit auro.

Romani scelerum semper sprevere ministros. 270

Noxia pollicitum domino miscere venena

Fabricius regi nudata fraude remisit,

Infesto quern Marte petit bellumque negavit

Per famuli patrarc nefas, duclosque Camillus

Trans inurum pueros obsessae reddidit urbi. 275

Tradunlur poenis alii, cum proelia volvant:

257 No (sio iterum restituit manus recentior in V fl En BL Nunc

vel seditio vel pro

VVl 259 tuaa sortes Vl 261 Proditio BL Proditio V Seditio

vel patris

VI Deditio coniecit H || fratris L fratria V patris B (quod defenderit

vel fratris o t p

v.246sequ.) patris Vl 263 apparet V adportet B apportet L aportet
VI || auspensum H probassetraditClercqius || Ad hunc versum paulo incertius
Barthius in altera editione adnotat: 'versus isti uon pauci mire serpunt et
nescio an non monachus aliquis locum communem de rebus proditorum
voluerit explanatum longis glossematia' 264 dampnamus VLVl danat'

vel recepta

(sic)B [I recepta gB repertaV repertaLVl 265 In fine pleniorem inter-
punctionem posui cum Koenigio 266 emptori 0 forte empturia f| Contra H
et Barthium, qui idem in ed. sec. V. 26~> f nec vos' voluit cum Claveriana edi-
tione,post r emptori' interpunctionem et interrogationissignum sub finem huius

of a
versus ex Koenigii auctoritate delevi. || auffert Vl 268 philippos V 269
In Oppidnm alterum p addidit manus sec. in lacuna Vl 270 semper

a

scelerum Vl 272 nudita V 275 redditur B 276 volvant conieci (cf. Tacit.

Ann. ed. Halm III, 38 , 6' qua tempestate — helium adversus nos vol-
verat; Liv. XLII, 5). Interpreter f alii' male ad superiora referebant,
at universe dictum est; tarn iusta, qua opus est, oppositio exoritur eius qui
vel tollunt

sequitur versus solvant V solvant LVl tollunt (corr. in. I in tollant) B

Digitized by Google

DK BELLO GILDONICO. (XV.)

129

Hie manet, ut moveat. Quod respuif alter in hostem,

Suscipis in fratrem. Longi pro dedecus aevi!

Gui placet ; australes Gildo condonat habenas

Tantaque mutatos sequitur provincia- mores. 280

Quaslibet ad partes animus nutaverit anceps,

Traducit secura Libyam reliquumque malignus

Commovet imperium: Mauri fuit Africa munus.

Tollite Massylas fraudes, removete biiingues

Insidias et verba soli spirantia virus. 285

Ne consanguineis certelur comminus armis,

Ne, precor. Haec trucibus Thebis, haec digna Mycenis;

In Mauros hoc crimen eat. Quid noster iniquum

Molitur Stilicho? Quando non ille iubenti

ParuitV An quisquam nobis devinctior exstat? 290

Ut sileam varios mecum quos gesserit actus,

Quae villi post fata loquar: Cum divus abirem,

Res incompositas faleor tumidasque reliqui.

Stringebat vetitos etiamtum exercitus enses

Alpinis odiis alternaque iurgia victi . 295

277 maguet Vl |j quod VBL quae Vl quern cum deterr. H jj

es vel tradit

rapuit L respuat conceit H 278 proh BVl 279 gyldo L || condonat (sic)

vel tradat

V condonat^B condonat L cum tradit Vl cur tradit vel num tradit

vel animus nutaverit

vel cur donat tempted H 281 animus nutaverit B animum mutaverit
VL animus mutaverit Vl (sed in Vl tn marg. manu II vel animum)
animi nutaverit ancepe conrecit H (cf. Hs apud Burmannum a. h. I.)

282 Traducit conieci Transfundit 0 || libiam (sic) secum V 1 secum
lybiam (sic) VBL || reliquumque conieci reiluuinque 0 refugumque cum
deteriore quodam malit H 283 Commovet ex conieetura scripsi Com-
modat 0 Totus locus pertinet ad inopiam et annonae caritatem Bomae
tunc exortam \\ fuit 0 fluit malit H Maurique fit Africa temptat idem

N

H [j affrica VLVl 284 massilas VLVl || biligues (sic) B 284— 28f»
Tollite massilas fraudes romovete (sic) bilingues Insidiae et verba soli spi-
rantiaviiusM 28G Euersic)\l |] cominus B cominus VLVl 287 Ne precor,

tn margine manus II add. vel deprecor V 288 micenis LVl 289 Molitus
coniecit H |J stilyco Ij 290 Haud pro An coniecisse H tradit Clercqius ||
devinctior O devotior H cum deter, quodam || ex tat 0 291 mecum
quos 0 quos mecum editt. \\ gesserat L 294 etiamtum scripsi etiam-

.c i

num VBVl iam n (=» iam nunc), corr. manus II ita: iam n (= ram
nunc vel iam non) L 295 A[reuura]odiis Vl

Claud. Carin. 9

Digitized by Google

180 CL. CLAUD! ANI

Victorcsque dabant. Vix baec amentia noslris

Excubiis nedum puero rectore quiesset.

Hen quantum timui vobis, quid libera tanti

Militis auderet moles, cum carcere moto

Ferveret iam laeta novis: dissensus acerbus, 300

At gravior consensus erat. * Tunc ipse paterna

Successit pietate mihi tencrumque rudemqtic

Fovit et in veros eduxit principis annos

Rufinumque tibi, quem tu tremuisse fateris,

Depulit. Uunc solum memorem solumque I id Hem 30f>

Experior. Volui si quid, dum vita maneret,

Aut visus voluisse, gerit; venerabilis ills

Ceu praesens numenque vocor. Si tanta recusas,

At soccri reverere faces aut respicc fratris

Gonubium pignusque meae regale Serenae. 310

Debueras etiam fraternis obvius ire

Hostibus, ille tuis. Quae gens, quis Hbenus et Hisler

Vos opibus iunclos conspirautesquc tulisset?

Sed tanlum permitle cadat; nil poscimus ultra.

Ille licet sese praelenlis Syrtibus armet 315

Oppositoque Atlante tegat, licet arva referta

296 Victeresfque] restituit manus recentior in V 297 necdum
L || quiesset, in marg. add. m. 11 vel quievit V quiesset B quieseet
L quiescit Vl 299 carcere moto, in margine m. II add. vel

oeca re

ceca, praeterea vel sic .0 tra (sic) remote V carce, moto (sic) L ceca

• • > ■

remote li ceca remote Vl 300 Ferueret et tarn coniecisse H tradit

Burmannus || iamj tam B || novis VB **»vie (sic) L metu Vl || acer-
bua LVl acervis V acerbis B In marg. in V m. II add. Fueret ia leta metu
dissensus acerbus (corr. ex acerbis) 301 At duo deterr. Et 0 Sed dcterr.
nonnulli || * locus sic vix sanus, sententiam cognoscimus ex consulatu StiK-
chonis /, r. J/6' seq. || ipsae B 302 impietate Vl || ante rudemque in

V rasura unius Utterae spatio 304 Rufnnumque Vl || timuisse LVl

306 mauenett Vl 308 Ceu praesens numenque vocor O (in V I

sic: praesens- numenque; in rasura erat q; [= que]) Ceu numenque

vel aut

vocor praesens editt. post II cum multis deterr. 309 aut Vl at V

a

at LB || traris, in marg. manus II fris Vl 310 Coniugium L

312 renus L || hyster L 313 conspirantes opibus iunctosque Vl ||
tulissent Vl 314 cadat VB cadet LVl || Hunc versum vult transponerc

T

post v. 317 Burmannus, idem temptavit r Huic' pro f Sed' 315 sytibus L
sutibus Vl 316 athlante U || ante 'tegat' rasura unius litterae spatio -V

Digitized by Google

DE BELLO GILDONICO. (XV.) 131

Anguibus et Solis medios obiecerit aestus,
Noyi consilium, novi Stiliclionis in omnes
Aequalem casus animum: penetrabit harenas:
Inveniet virtutc viam. Sic divus et inde 320
Sic natus: Iussis, genitor, parebitur ultro.
Amplector praecepta libens. Nec carior alter
Cognato Stilichone mihi. Commissa profanus
lile luat. Redeat iam tutior Africa fratri.

Talia dum longo secum sermone retexunt, 325
Hesperiam pervenit avus castumque cubile
Ingreditur, Tyrio quo fusus Honorius ostro
Carpebat teneros Maria cum coniuge somnos.
Assistit capiti. Tunc sic per somnia fatur:

Tantane devictos tenuit fiducia Mauros, 330
Care nepos? Iterum post me coniurat in arma -
Progenies vesana lubae bellumque resumit
Victoris cum stirpe sui? Firmumne iacentem
Obliti, Libya m nostro sudore rcceptam
Rursus habent? Ausus Latio contendere Gildo? 335
Germani nec fata timet? Nunc ire profecto
Nunc vcllem notosque senex ostendere vultns.
Nonne meam fugiet Maurus, cum viderit, umbram?
Quid dubitas? Exsurge toris, invade rebellem,

i e

317 obiecerat V || aatua V 318 stiliconis VLVl 320 at inde

maluit H 321 Signatua V y parebitur VBL parebimus Vl 322 libens 0
1 nbena editt. 323 Cognato corr. m. I ( ?) ex Cognatia B |j atilicone L V 1 324

b a vel voluptant

aflriea V Vl 325 secum longe B (a et b add. in. I) || retexunt (sic) V re-

per o

texunt BL volutant Vl 326 convenit V 327 tirio Vl § qua V || sompnos
VL 329 Adsiatit B || turn B |j aompnia LVl 330 devictis> tumuit

tiducia tnauria g || auroa Vl (in marg. mauria) 331 Cuare Vl || po8t

• ■

me deerat in Vl, sed manus II superset. 332 veaana B \\pro f reaumit',
quod deest in Vl, rasura huius verbi spatio 333 yBtirpe L || firmumne VB
flrmuut ia

frinne (= fratremne) L fratremne, in marg. m. II vel firmum Vl || gecentem
Vl 334 lybiam V B libiam LVl 335 auent coniecit Barthius arent conie-

cisse Gronovium tradit Clercqius || hauauaVl [| gyldo L 337 aenexVl 338
unbram BL 339 exurge 0 |J thoria VLVl j invade rebellem scripsi cum

, ea re vel eg

editt. invadere — bellii (sic) V invade^ bellum (sic) L invade rebelles B Vl

9*

Digitized by Google

132

CL. CL AUDI AN I

Captivum mihi redde meum, desiste morari; 340

Hoc generi fa tale tuo. Dum sanguis in orbe

Noster erit ; semper pallebit regia Bocchi.

Inngantur spoliis Firmi Gildonis opima.

Exoruet geininos Maurusia laurea ciirrus.

Una domus totiens una de gente triumphel. 345

Di bene, quod lantis inlerlabeiitibus aniiis

Servati Firmusque mihi fraterque nepoli.

Dixit et afflatus vicino sole refugit.

At iuvcnem stimulis immanibus aemula virtus
Exacuit: iam puppe vein, iam stagua secare 350
Fervet eL absentes invadere cuspide Mauros.
Turn iubet acciri soeerum dextramque vocato
Consent et quae sit potior sententia quaerit:

Per somnos mihi sancte pater iam saepe futura
Panduntur multaeque eaimnt praesagia uoctes. 355
Namque prom I Libycos venatu eingere saltus
Et iuga rimari canibus Gaetula videbar.
Maerebat regio saevi vastata leonis
Incursu: pecudum strages passimque iuvenei
Semineces et adhuc invecla mapalia tabo 360
Sparsaque sanguineis pastorum funera campis.
Aggredior latebras monstri mirumque relatu

c

340 mihi V || [mojrari restituit manus recentior in V 342

vel rarebit li

pallebit Vl || bocchi B bochi VL bocci Vl 343 gyldonis L 344 marru-

i

sia Vl 345 triunphet B tuphet (sic) Vl 346 Dii 0 || <|ui (sic) Vl

iubet

347 michi Vl 350 Exaccuit Vl |] setare Vl 352 Tunc LVl \ ualet L

e

354 sonnos V sompnos L 355 multaBque V multeque B multe-
que LVl 356 Nanque B || lybicos VB libicos LVl || venatu

vel venatu cingcre

eingere saltus BVl viaus destringere saltus V visu distringere
saltus, in margine m. II add. venatu eingere L visu destringere
voluit HsHs Olim cum viderem exempla quae Burmannus, qui f cingere'
defender et, aitulit cum h. I. non accurate convenire conieci ex paneg.
de tertio Honorii consulate v. 46 (ascensu vincere montes, Plani-
tiem cursu, valles et concava saltu) 'vincere', quod nutn proban-
dum sit, alii viderint 357 geiula B getula VL gethula Vl 358
Merebar (r ex corr. m. II pro t) Vl 369 post 'pecudum* rasura,
in qua erat q; (= que) Vl

Digitized by

DE BELLO GILDONICO. (XV.)

Conspicio: dilapsus honos, cervice minaces
Deflaxere iubae, fractos inglorius armos
Supposuit servile gemens iniectaque vincla
Unguibus et subitae collo sonuere catenae.
Nunc etiam paribus secum certare trophaeis
Hortator me cogit avus. Qnonam usque remoti
Cunctamur? Decuit pridem complere biremes
Et pelagi superare minas. Transmittere primus
Ipse paro. Quaecumque meo gens barbara nutu
Stringitur, adveniat: Germania cuncta feratur
Navibus et socia comitentur classe Sigambri.
Pallida translatum iam sentiat Africa Rhenum.
An patiar tot probra sedens iuvenisque relinquam
(Juae tenui rexique puer? Bis noster ad Alpes
Alterius genitor defensum regna cucurrit.
Nos praedae faciles insultandique iacemus?

Finicrat. Stilicho contra cui talia reddit:
Adversine tubam princeps, dignabere Mauri?

363 C&nspito (sic) in martj. mantis II concipio Vl 364 fractos-

vel subicrc

que L 365 iniectaque O ingestaque H cum deterr. 366 sonuere

vel tu

V sonuere BL subiere Vl j| cathene LVl 368 Hortator V Horta-
tor L Hortatu BVl || remoti 0 morati H cum secunda manu cuius-
dam Moreti libri, olim kgebat 'remissi' quod idem inveni manu
secunda exaratum in ms. quodam Gudiano 370 C om pelagi, corr.

vel minas

manus sec. in Et om pelagi Vl || minas Vl moras VB moras L ||

vel piuus

primus VB primus L primus, in marg. in. II vel pinus Vl pinu
primo H coniecisse tradit Clercqius 372 — 374 adveniat germania
cuncta feratur Navibus et socia comitentur classe sicambri Pallida

vel tola

translatum iam sentiat affrica rhenum M 372 cuncta VL cuncta
gB tota Vl 373 sycambri VL sygambri B sicambri Vl 374

r i

affrica VLVt || renum Vl 375 patior B || proba L || iuvensq; (sic) V
376 bis] uix B 377 Alterius V Ulterius BLVl (in Vl in marg.
manu II vel alterius) 378 insultandiqui VB insultandique, corr. m.

di

// in insultantique L insultantique Vl 379 stilico LVl || cui talia

vel belium pugnii

reddit] ctalia fatur (sic) L 380 tubam L || tubam belli princeps

V || manri Vl

133

365

370

375

380

Digitized by Google

134 CL. CLAUDIAN1

Auferet ignavus clari solatia Ieti,

Te bellante mori? Derernet Honorius inde ;

Hinc Gildo? Priiis astra Chaos miscebit Averno.

Vindictam mandasse sat est. Plus nominis horror

Quam tuns ensis.agct, minuet praesentia famam. 385

Qui stet.it, aequatur eampo collataque nescit

Maiestatem aeies. Sed (|uod magis utile factu

Atque hosti gravius, sensus adverte, docebo.

Est jlli patribus sed non et moribus isdem

Mascizel, fugiens qui dira piaeula fratris 390

Spesque suas vitaraque tuo eommisit asylo.

Hunc ubi temptatis frustra mactare nequivil

Insidiis, patrias in pignora contulit iras

Et quos ipse sinu parvos gestaverat una

Obtruncat iuvenes inhumataque corpora vulgo 395

Distulit et tumulo eognatas arruit umbras:

Naturamque simul fratremque hominemque cruentus

381 Auferet, in marg. m. II vel afferet V Auferet B Auferet,
corr. rasura et manu II sic: Aizfferet L Afferet Vl An feret cum non-
nullis deterr. II, praeterea Ut ferat coniecit H2H3 Ac feret Scaligcr ut
testatur Burmannus || leti VLVl loeti B fati cum una deter. H 382

mori t t

honori Vl 383 gyldo L § aio (= animo), in marg. m. II auno

(— averno) Vl 384 et 385 restituit manus recentior in V 384 sat plus

h ,
(deest 'est') V || orror Vl 385 Qua tuus V Quantuus (sic) Vl || aget BL

agit V agit, cor\. m. II in aget Vl j| ininuet L minufit V minuunt B
tninuit gVl 386 [aejquatur — neurit restituit manus recentior in V
387 Magestatem B || quod — facto (sic) restituit in V manus recen-
ed i

iior I si L I qd (= quid) Vl fl factu Vl factu, corr. man. II in
facta L facto VB 388 [adjverte docebo restituit manus recentior

vel patribui

in V 389 patribus BLVl patruus V || non et deerat in L (add.

m. II sup. I in.) || idem L iiadem B idem VVl (in V in marg.
vel iisdem, quod restituit manus recentior, sicut in 'idem' alteram
partem 'em') 390 Mascizel B Mascezel gV Mascelzer L Massezer

dira

Vl || dira VB dura L dum Vl 391 asillo L aailo Vl 393

patruas coniecit Schraderus 394 Et quos ipse sinu parvos gVL Et

r

quos ipse manu parvos B Quosque manu pueros pavos Vl 395
Obtruncat gVBL Occidit Vl 396 Distulit coniecit Gesncrus cum
nonnullis deterr. Diapulit 0 || arguit V || uubras, corr. m. II in um-
bras B

*

Digitized by Google

p

DE BELLO tilLDONICO. (XV.) 135

Exuit el tenuem caesis invidit Jiareuam.

Hoc facinus refugo damnavit sole Mycenas

Avertitquc diem. Sceleri sed reddidit Atreus 400

Crimen et infandas excusat coniuge mensas.

Hinc odium non poena fuit. Te prodita iura ;

Te pater ultorem, te nndi pulvere Manes,

Te pietas polluta rogal. Si flentibus aram

Et proprium miscris numen statuislis Athenae, 405

Si Pandionias planet n traxere phalanges

Inachides belloque rogos meruere maritis,

Si maesto squalore comae lacrimisque senalum

In Numidas pulsus solio commovit Adherbal:

Hune quoque nunc Gildo, tanto quern funere mersit, 410

Hunc doleat venisse ducem seseque minorem

Supplicibus sciat esse tuis. Quern scde fugavit,

Hunc praeccps fugiat, fregit quern rlade, tremiscat

Agnoscatque suum, trahitur dum victima, fratrem.

Haec ubi sederunt genero, notissima Marti 415
Robora, praecipuos electa pube maniplos
Disponit portuque rates iuslaurat Etfusco.
Herculeam suus Alcides Ioviamque cohortem
Rex ducit superum, premitur nec signifer ullo
Ponderer festinant adeo vsxilla moverl 420

di

399 dampnavit VL || micenas VVl 400 scslcris B || reddit Vl

u vcl liic

attres (sic) Vl 402 Hiuc V Hinu L Hi^c Vl Hie B || hodium
V 1 U prodita V perdita B L V 1 404 pietas corr. m. II ex peeta*
13 H flentibus V Q EtJ Si V 1 406 pandioneas, corr. tn. II in pau-

o

dionias B pandionyas L (f plantu V || falanges V 1 407 Inachides
h

LVl Inacides V Inachide B || maritis VLVl mariti B maritos (= mari-
tales) voluit H 408 mesto 0 inaestae cum deter, quodam H et editt.
recent; idem defendit r maeata — coma' 5 maestas — comas editt. vet.

lio

409 sotios L | atherbal BL aterbal Vl 410 gyldo L || quem tanto

• ■ • •

• sciat • i

VI 412 Suplicibus V || satiat Vl || sesde Vl 413 pneeps, tn marg.

fratrt-

m. II peeps Vl 414 dum] cum L || -mart* (sic) V 415 Hie versus deerat

vel i>ubc pube

in V, add. in margim manus I 416 pube VB plebe L plebe Vl |j

vel maritos vexiUifor

maniplos V 417 ethniBeo L 418 cboortom Vl 419 signifer V
420 adeo festinant V || moveri* V

Digitized by Google

136 CL. CLAUDIAXI

Nervius insequitur mcritusque vooabuia Felix

Dictaque ab Augusto legio nomenque probantes

Invicti clipeoque animosi teste Leones.

Dictis ante tamen princeps confirmat ituros

Aggerc conspicuus. Stat circumfuSa iuventus 425

Nixa hastis pronasque ferox accommodat aures.

Gijdonem domitura manus, promissa minasque
Tempus agi. Si quid pro me doluistis, in armis
Ostentate mihi. Iusto magnoque triumpho
Civiles abolete notas. Scial orbis Eous 430
Sitquc palam Gallos causa non robore vinci.
Nec vos, barbariem quamvis collegerit omncm,
Terreat. An Mauri fremitum raucosque repulsus
Umbonum et vcstros passuri comminus enses?
Non contra clipeis tectos gladiisque micantes 435
Ibitis. In solis Ionge fiducia telis:
Exarmatus erit, cum missile torserit, hostis.
Dextra movet iaculum, praetcntat pallia laeva.
Cetera nudus eques. Sonipes ignarus babenae;
Virga regit. Non ulla tides, non agminis ordo. 440
Arma oneri, fuga praesidio. Conubia mille;
Non illis generis nexus, non pignora curae;
Sed numero lauguet pietas^ Hacc copia vulgi.
Umbratus dux ipse rosis et marcidus ibil

420 — 446 deerant in V, sed suppleti sunt fol.pr. in margine superiore

i i a i

manu I; ad v. 420 m. II add. h det vV q st I p pagina lib et manus

a

hie versus dsnt plurimi: quos in p libri pagina scriptos invenies
i

421 Ncryus Vl 422 angusto (?) B 423 Leonis H legisse dicit Clercqius

oa

424 ituros LVl iturus V iturus B 426 pronasque J profanas (que om.) B |
acomodat V accomodat Vl 428 Tempus agi cum nannullis deterr. H Tem-
pus agitO [] pro me 0 romae in margine editionis Basil., quod laudatGes-
I

nerus || in aqs, in margine manus II add. armis L 430 Civiles, corr. m. II

ex Civeles B 432 barbariam Vl 433 fremitus LVl 434 vestros g |
cominus B comiuus VLVl 435 deerat, sed in margine ascr. m. II Vl (| gla-
diisque VB galeisque LVl galeisve cum nonnullis deterr. H 437 misile
(sic ex correcturam. II pro ?) L 438 praetentant B || pallia nunc in V
membrana maculata delituit || l^vis B 439 Cetera B | sonipes

honcri

-± (= est) VI 441 ouiu (sic) V honeri Vl || mille, corr. m. II ex
nulle L 442 illis VB ullis Vl ulU L 444 Unbratus L

Digitized by Google

DK BELLO GILDONICO. (XV.) 137

Unguenlis cnidusque cibo titubansque Lyaeo, 445
Confectus senio, morbis stuprisque solutus.
Excitet incestos turmalis bucina somnos,
Imploret citharas cantatricesque choreas,
Oflensus stridore tubae discatque coactus,
Quas vigilat Veneri, castris impendere noctes. 450
Nonne mori satius, vitae quam ferre pudorera?
Nam quae iam regio restat, si dedita Mauris
Regibus Illyricis accesserit Africa damuis?
Ius Latium, quod tunc Mcroe rubroque solebat
Oceano cingi, Tyrrhena clauditur unda, 455
Et cui non Nilus, non intulit India im las,
Uomani iam finis erit Trinacria regni.
Ite recepturi praedo quern sustulit axeni
Ercptumque Notum. Caput insuperabile rerum
Aut met in vestris aut stabit Roma lacertis. 460 •

Tot mibi debetis populos, tot rura, tot urbes
Amissas. Uno Libyam defendite bello.
Vestros imperium remos et vestra sequatur
Carbasa. Despectas trans aequora ducite leges.
Tcrtia iam solito cervix mucrone rotetur, 465
Tandem funereis finem positura lyrannis.
Omina conveniunt dictis, fulvusque Tonantis

445 Unguentis Vl || tytubansque L || lieo VVl lyeo B lyeo L
447 ingestos, m. II corr. in incestos V || sompnos VL 448

cytharaa L |j choreas B 449 strudore Vl 451 Non nemori V

r c

Non nemori B |J qnam vite ferre L 452 debita L 453 illicitis

V illiricis BLVl |j affrica VLVl || dampnis VLVl 454 ine-
rore L 455—457 refgni] (incl.) restituit in V manus recentior

455 Occino (?) V Occeano LVl |j tirrena VVl tyrrena L tyrrena
B |j In fine graviorem interpunctionem delevi. 456 non] he (= nunc)

V || nyluB B 457 Interrogations signum delevi. 458 Ite — prgdo
(sic) restituit in V manus recentior |f axsem Vl 459 Ereptumqne

h

restituit in V manus recentior \\ nothum VL notum Vl 460 A[ut]
restituit manus recentior in V || ruret L || vestris] nostris L 461

vel iura

rura V rura BVl iura L 462 lybiam VBL bbiam Vl 464 ducete,
corr. tn. II in ducite B 465 solito cervix VB cervix solito LVl
466 tirannis VLVl 467 Omia=n (sic) V || dictis L dnctofp (in
rasura erat s) V dicto Vl dicta B

138 CL. CLAUDIANI

Armiger ad liquidam cunctis spcctantibus aethram

Correptum pedibus curvis inncxuit hydrum.

Dumque reluctantem morsu partitur obunco, 470

Haesit in ungue capnt: truncatus decidit anguis.

llicet augur iis alacrcs per saxa citati

Torrentesque ruunt, nec mons aut silva retardat.

Pendula ceu parvis moturae bclla colonjs

Ingcnti clangore grues aestiva relinquunt 475

Tbracia, cum lepidn permutant Strymona Niln:

Ordinibus variis per nubila texitur ales

Littera pennarumque notis inscribitur aer.

Ut fluctus tetigere maris, tunc acrior arsit
Impetus: arripiunl naves ipsique rudentes 480
Expediunt et vela legunt et cornua summis
Associant malis. Quatitur Tyrrhena tumullu
Ora, nec Alpheae eapiunt navalia Pisae.
Sic Agamemnoniam vindex cum Graecia classeni
Solveret, innumeris fervebat vocibus Aulis. 485
Non illos strepkus impendentisque procellae
Signa, nec adventus dubii deterruit Austri.

Vellite, proclamant, socii, iam vellite funem;
Per vada Gildonem quamvis adversa petamus.
Ad bellum DOS trudat hiems. Per devia ponti 490

ad liquidam

468 ad liquidam — cthram V a liquida — aetkra B ob liquidam
— ethrain L ob liquidam — ethram V 1 0 cuneis spectantibus forte
corrigendum esse putat Hs 469 Correptum V BL Collectum VI quod

vel curuis

defendit H et Gesnerus || seuis V || idrum LVl 470 obuncho Vl

b a

473 nec mons aut silva B mons nec aut silva V non mons non
silva LVl 475 clangore VB clamore LVl 476 tracia LVl ||
cumj j) (= pro) in rasura pro c (?) L | Btrimona LVl || nylo B 477
ales, m. II corr. in r alls' in V alis BLVl 478 pinnarumque B

rum vcl ligcnt

j>enaque L R conscribitur V 481 legunt VL legunt B quod cum
milites castra navalia nondum movissent non erat respuendum ligant Vl
482 tbirrena V tyrrena BL tirrena Vl 483 hOra (sic h add.
m. II) V Hora LVl || alfee V alph ? (sic) B alphee LVl 484 aga-

u vol aolvite

mennoniam VB 486 strepitos Vl 488 Vellite proclamant socii

iam vellite funem V Solvite iam socii clamant aut rumpitc tunem

■

BLVl 489 gyldonem L || petimus V 1 490 trudit L |j hiemps
VL || perque avia V

Digitized by Google

DE BELLO GILDONICO. (XV.) 130

Quassatis cupio tcllurem figere rostris.

Ilea nimhim segues, cauta qui menle nolatis,

Si revolant mergi, graditur si litore comix.

Ora licet maculis asperserit occiduus Sol

Lunaque conceptis livescat turbida Cauris 495

Et contusa vagos iaculentur sidera crines.

Imbribus umescant Hapdi, nimbosaque Tauriun

Ducat Hyas totusque fretis desceudat Orion:

Certa fides caeli, sed maior Honorius auctor.

lllius auspiciis immensa per aequora miles, 500

NoBf Plaustris Arctove regor. Contemne Booten,

Navita, turbinibus mediis permitte carinas.

Si mihi lempestas Libyam ventique negabunt,

Augusti Fortuna dabit. lam classis in altum

Provehitur: dextra Ligures Etruria lacva 505

Linquitur et caecis vitatur Corsica saxis.

Humanae specie plantae se magna figurat

Insula, Sardiniam veteres dixerc coloni,

Dives ager frugum, Pocnos Italosve petenti

Opportuna situ. Quae pars vicinior Afris, 510

Plana solo, ralibus clemens, quae respicit Arclon,

Immitis, scopulosa, procax subitisque sonora

Flatibus. lusanos infamat navita montes.

492 cautaj capta L 493 littorc L 494 aspexerit (sic) L

vel targida cboria

495 turbida V turgida BLVl || auris V unde rcstitui ubique r Cauris\
quod in eo latere nemo non videt choris BLVl 49fi contusa gLVl
concussa VB || sydera BL 497 humescant 0 || hv'di B hedi VLVl

a

(t'n VI deerat, sed superset, m. J I) 498 hias VI || descendit L

r

499 auctor] actor Vl 501 arthove Vl athove L arctoque VB |]

a

regor BL regor V regar Vl (j contempne 0 || boote VB bootem L

u

boetem Vl 503 lybiam VBL libiam Vl |] negabaut V 505 ligurges

c

Vl 506 cecis B cecis V cesia L ccsais (in marg.m. II add. cecis) Vl
ceLsis coniecisse H testatur Clercqius || chorsica Vl 507 specie (in

omissum) VBL spem Vl in speciem ex nonnullis deterr. H 508 sar-

penos

diniam VBVl sardyniam Vl 509 poenos] pios Vl 510 Opor-
tuna 0 || affris LVl 511 ratibusq; (sic) Vl || arcthou L 513

▼el fluctibus vel flatibiii

Flatibua V Flatibus BVl Fluctibus L

Digitized by Google

140

CL. CLAUDIANI DE BELLO GILD. (XV.)

Hinc hominum pecudumque lues, hinc pestifer acr
Saevit et exclusis regnant Aquilonibus Austri.
Quos ubi luctatis procul effugere carinis,
Per diversa ruunt sinuosae litora terrae*
Pars adit antiqua ductos Carthagine Sulcos,
Partem litoreo complectitur Olbia muro.
Urbs Libyam contra Tyrio fuqdata potenti
Tenditur in longum Caralis tenuemque per undas
Obvia dimittit fracturum flamina collem:
Kffieitur portus medium mare tutaque ventis
• Omnibus ingenti mansuescunt stagna recessu.
Hanc omni petiere manu, prorisque reductis
Suspensa Zephyros exspectant classe faventes.

RELIQVA DESVNT.

514 et 515 deer ant, sed manu II in margine add. V 516 Quos
niontes ubi Vl g iactatis g || carinis L (—is ex corr. m. II pro?)

517 manu II in marg.; nam deer at L || littora VL 518 karta-
gine VL cartaginae (sic) Vl | sulcos VB muros LVl 519 deerat in Vl,

V

sed in marg. m. II add. \\ littoreo L || olbia (sic) V obuia BL olbia Vl
520 lybiam VB libiara Vl || tirio LVl || potenti] parenti B 521
cerat

calaris L cmt (sic) Vl || undas 0 undam nonnullae editt. cum deter.

r

522 facturum V 526 zefiros Vl || expectant 0 | fa^ventes B ||
Finis desideratur. Cf. L. Jeep % Rivista di filologia II, p. 426 seq.
et Mus. Rhenan. 1873, p. 292 seq. || EXPLICIT DE BELLO GILONIS .
INCIPIT LAVS STILICONIS LIBRI NVMERO -III- V |j CLAVD1ANI
DE BELLO G1LDON1CO EXPLICIT B

515

520

525

Digitized by Google

CL. CLAUD1ANI DE TI1E0D. CONS. (XVI.) 141

CL. CLAUDIANI

DE

MANLII THEODORI

CONSULATU
PRAEFATIO. (XVI.)

Audebisne precor doctae subiecta catenae

Inter tot proceres nostra Thalia loqui?
Nec te fama vetat, vero quam Celsius auctani

Vel servasse labor vel minuisse pudor?
An libi eontinuis crevit fiducia castris 5

Totaque iam vatis pectora miles babet?
Culmina Romani maieslatemque senatus

Et quibus exsnltat Gallia cerne viros.
Omnibus audimur terris mundique per aures

Ibimus. Ah nimius consulis urget amor! 10
luppiter, ul perhibent, spatium rum discere vellet

Naturae, regni nescius ipse sui
Armigeros iilrimque duos aequalibus alis

Misit ab eois occiduisque plagis.
Farnasus geminos fertur iunxisse volatus; 15

Contulit alternas Pythius axis aves.
Princeps non aquilis terram cognoscere curat.

INCIPIT DE CONSVLATV MANLII TEODORI V || Liber Tertiua
decimas. De scdo consulatu Theodosii L || In margine manm rec.
add. in V 1 CI. Claudiani prologue in pauegyricum Manlii Theodosii

con; mantis II add. praeterea in margine codicis Vl <plogus ad librum

rel docto

sequentem de u co teodori 1 tante V 2 talia LVl 3 auctani
(IV actam LVl 5 Nura pro An voluivse H testatur Burmannus

ter ha
C pecctora Vl 8 exultat 0 9 muris L 10 ac V hah L

ha is

a Vl H consule surget V 11 Iupiter LVl | phibent Vl 13 utrin-
que L lt> pitiub 0 phitius LVl

Digitized by Google

142 OL. CLAUD1ANI

Cerlius in vobis aestimat imperium.
Hoc ego concilio collectum metior orbem:

Hoc video coetu quidquid ubique micat. 20

CL. CLAUDIANI

DE CONSULATU

MANLII THEODORI

PANEGYRICUS. (XVII.)

Ipsa quidem virtus pretium sibi solaque late
Fortunae secura nitet nec faslibus ullis
Erigitur plausuve petit clarescere vulgi.
Nil opis ex teniae cupiens, nil indiga laudis,
Divitiis animosa suis immotaque cunctis 5
Casibus ex alta mortalia despicit arce.
Attamen invitam blande vestigat et ultro
Ambit honor. Docuit totiens a rure profectus
Lictor et in mediis consul quaesitus aratris.
Te quoque naturae sacris niundique vacantem, 10
Emeritum pridem desudatisque remotuni
ludiciis, eadem rursum complexa potestas

m

18 uobis G nobis, corr. manu II ex vobis V nobis LVl || estuat

• i i vel in orbe

(= aestimat) L 20 quicquid VVl qq L || ubique V ubique L in orbe Vl

Titulus deest in VL || Nullum spatium relictum in VVl || In Vl
manu quadam in dextro margine ascr. lit) d scdo consut theodori ;
manu rec. in margine praeterea add. Claudiani Panegyricus iu
cons. — li (initium nominis f Manlii' nunc abscisum est) Theodori.

vel oi

1 precium (= precium est) V 2 uiret L || fastibus L

3 plausuque V 4 hestne (sic) Vl 7 Et tamen V At tamen L
8 honos editt. post H || decuit maluit H2H3 9 Victor vel potius
Ductor vel quod vellet in codice aliquo exstaret docuit toties ad rura

u

profectus Burmannus || consul quaesitus G L cousul quaesitis V 1

elaboratis

quaesitus consul V 11 desudatisque V (| v. 11 deerat in Vl, manus
II add. in marg. 12 rursum G rursus 0

Digitized by Google

DE MANLIi THEOD. CONS. (XVII.) , 143

Evehit et reducem notis imponil habenis.

Accedunt trabeae. Nil iam Theodore relictum,

Quo virtus auimo crescat vel splendor honore. 16

Culmen utrumque tenes. Talem te protinus anni

Formavere rudes et digoum vita curuli

Traxit iter primaeque senes cessere iuventae.

Iam turn canities animi, iam dulce loquendi

Pondus et attonitas sermo qui duceret aures: 20

Mox undare foro victrix opulentia linguae

Tutarique reos. Ipsa haec amplissima sedes

Orantem stupuit, bis laudatura regentem.

Hinc te pars Libyae moderantcm iura probavit,

Quae nunc tota probat. Longi scd pignus amoris 25

Exiguae peperere morae populumque < licntem

Publica mansuris testantur vocibus aera.

Inde tibi Macetum tellus et credita Pellac

Moenia, quae famulus quondam dilavit Hydaspes,

Tantaque commissae revocasti gaudia geuti so

Mitibus arbitriis, quantum bellante Philippo

Floruit aut nigri cecidit cum regia Pori.

Sed non ulterius te praebuit urbibus aula:
Maluit esse suum. Terris edicta daturus,
Supplicibus responsa venis: oracula regis 35
Eloquio crevere tuo, nec dignius uuquam
Maiestas meminit sese Romana locutam.
Hinc sacrae mandantur opes orbisque tributa
Possessi, quidquid fluviis evolvitur auri,
Quidquid luce procul venas rimata sequaces 40

»// i//

13 nothis L 14 ,teodore 0 15 aio vtus (sic) Vl || canipo
pro aninio temptat Paulus Quaest. Claud, p. 6 18 Traxit 0 Stravit
coniecit H2H3 Bexit coniecit Burmannus Carpsit satis ineleganter coniecit

U H

Schraderus 19 turn G V tunc L nuuc Vl 20 diceret Vl 21 undante L

vel ris

24 libye V lybie L libie Vl 25 tunc Vl || tota G 27 mansuetis L |j

vel ora

aere corr.m. II in aera V era L era Vl 28 macetum GV macedum LVl ji
credita G fl credita pelle LVl credit — apelle (sic) V 29 dictavit L

vel renovaati // //

hidaspes V idaspes LVl 30 revocasti V 33 aula urbibus (sic) Vl
36 Suplicibus V 37 loquutum V 39 quicquid 0 40 Quicquid 0 1
o

lue Vl || secaces Vl || veuae — sequaris coniecit Schraderus

Digitized by Google

144 CL. CLAUDJAKt

Abdita pallentis fodit sollertia Bessi.

Ac velut expertus lentandis navita tonsis

Praeflcitur lateri custos; hinc ardua prorae

Temperat et fluctus tenipestatcsque futuras

Edocet: assiduo cum Dorida vicerit usu, 45

lain clavum lotamquc subit torquere carinam:

Si cum clara diu rcrum documenta dedisses,

ISoii te parte sui, scd in omni rorpore sumpsit

Imperium cunctaque dedit tellure regendos

Rectores. Hispana tibi Germanaque Tethys 50

Paruit et uostro diducta Britannia mundo:

Diversoqne tnas coluernnt gurgite voces -

Lenlus Arar Rhodanusque ferox et dives Hiberus.

0 quotiens doluit Rhenus, qua barbarus ibat,
Quod le non geminis frueretur iudice ripis! 55
llnius sit cura viri, quodcumque rubescit
Occasu, quodcumque dies devexior ambit.
Tain celer assiduos explevit cursus honores.
Una poteslalum spatiis interfuit aetas
Totque gradus fati iuvenilibus inlulil annis. 60

Postquam parta quTes et summum nacta cacumen,
lam secura petit privatum gtoria portum;

i

41 Abdeta L 42 velud LVl || expertus coniecit Barthius et

vel ereptua vel erectus

olim H, idem Schrailerus, exertus GO (sed in V sic exertus ) ||
letaudis Vl 43 lacti (= lacerti), corr. m. II in la'cti (= lateri) L ||

vel gonoras

lateri^ custos V (in rasura erat s) 44 futuras V* futuras Vl sono-
ras L 46 carine corr. manus II in carina V 47 rerum GLVl
mentis V || dedisset, in marg. m. II dedisses L 48 sui editt. cum

vel l'n, 1 it

nonnulli8 deterr. sua GO || surosit G sumpsit L Bumpsit VVl 49
Imperiumq; (sic) Vl 50 thetis 0 52 coluerunt] tollunt in Vl 53

vel celer u

rodanusqueLVl || ferox G ferox V celer LVl || hiberos (sic) V hiberus LVl
54 renus Vl 55 vindice voluit Scriverius 66 tepescit pro
rubescit coniecit Schradeins 67 Occasu V Occasum G Occasus L

x i iur

Occeanus Vl || devectior V devex (= devexit), corr. m. II in devex

• ■

vel interveuit

L || anbit L 59 interfuit V | Hunc versum 5!) expunxit lltrtel I.
c. p. VI — VII || aetas O aestas Gg 60 iuvenilibus 0 iuvenalibus
G || fati 0 fatum voluit Burmannus, quod laudnt Koeniyius, sed vide
quae exposuit ad h. I. Gesnerus.

Digitized by Google

DE MANLII THEOD. CONS. (XVII.) 145

Jiigenii redeunt fructus aliiqiie labores,

Fit vitae pars nulla perit. Quodcumque recedit

Litibus, incumbit studiis animusque vicissim 65

Aut curam imponit populis aut otia musis.

Omnia Cerropiae relegis secreta senectae

Diseutiens, quid quisque novum mandaverit aevo

Quantaque diversae produeant dogmata seetae.

Namque aliis princeps mum disponitur aer, 70

Hie confidit aquis, bic procreat omnia flammis.

Alter in Aetnaeas casurus sponte favillas

Dispergit revoeatque deum rursumque reeeptis

Nectit amicitiis quidquid diseordia solvit.

Corporis hie damnat sensus verumque videri 76

Pemegat. Hie semper lapsurae pondera terrae

Conalur rapido caell fulcire rotatu

Arcenditque diem praerupti turbine saxi.

Hie I'erox unoque tegi non passus Olympo

Immensum per inane volat linemque perosus so

Parlurit innumeros angusto peetore mundos.

Hi vaga collidunt caecis primordia plagis.

Numina eonstituunt alii casusque releganl.

Graiorum obscuras Romanis floribus artes
Irradias vicibus gratis formare loquentes 85

vel flue-tun que

63 fructus V L fluctus corr. m. II ex fructus V 1 || alieni L

• ■ •

64 recidit forte scribendum putat H2H3 || recidit Litibus, iupendit studiis
coniecit Burmannus - 66 inponitVVl Iponit L iinpendit H2H3 67
cecropiae G cicropie LVl || retegis coniecit Scliraderus || decreta voluit

vel qdq;

Paul Quaest. Claud, p. 15 68 quid quisque V quid quisque L quod-
cunque (in marg. m. II quod quisque) Vl quod quisque novi proponit
H2H3 69 producant G 0 || prodant certainina temptat Paul I. c.p. 16

p

dogmata scripsi cum Bur m anno agmina 0 70 prince^ L 71 confidit G

B

72 etheas V ethneas LVl 73 deum (in marg. m. II vel diem .i.

i i

vitam) V deum Vl die (sup. e lineola erasa) L 74 quicquid Vl qqd L
75 damnat G dampnat 0 76 lapsuraj (sic) Vl 77 celi rapido Vl

c e saxi

78 Ascenditque L || turbinis axe V turbin[e sjaxo, [e s] in ras. L

79 olimpo 0 80 perosos V 81 Parturit VL Concipit Vl 82 Hii
1

0 H conlidunt V || plagis VL causis, in marg. m. II vel plagis Vl 84

a i
obscuros V 85 grates L || formare G

Cland. Carm. 10

146 CL. CLATJDTANI

Suetus et alierno verum contexcre nodo.

Quidquid Socratico manavit ah online, quidquid

Docta Gleantheae sonuerunt atria turbae,

Invcntum quodcumquc tuo Chrysippe recessu,

Quidquid Democritus risit dixitque tacendo 90

Pythagoras: uuo se pectore cuncta vetustas

Condidit et tnaior eollectis viribus exit.

Oruaulur veteres et nobiliore magistro

In Latium spretis arademia migrat Athenis,

Ut tandem propius discat, quo fine beatum 95

Dirigitur, quae norma boni, qui limes honesti,

Quaenam membra sui virtus divisa domandis

Obiectet vitiis, quae pars iniusta recidal,

Quae vincat ratione metus, quae frenet amores;

Aut 4|iiotiens elementa doces semperque flueutis 100

Materiae causas, quae vis animaverit astra

Impuleritque choros, quo vivat maebina in,

Sidera cur septem retro nilantur in ortus

Obluclata polo, variisue meatibus idem

Arbiter, an geminae convertant actbera mentes, 105

Sitne eolor proprius rerum, lueisne repulsu

Eludant aciem, tumidos quae luna rccursus

Nutriat Oceani, quo fracta tonitrua vcnto,

87 Quidquid G Quicquid 0 || agmine pro ordine hariolatur Schra-

i i c

dm** II quidquid G quicquid Wl qqd L 88 loanthee V chloantee L
r

cloanthee Vl || tube L 89 chrisyppe V crisippe LVl 90 Quic-

vcl didicit

quid Wl U dixitque V 91 Pytagoras V Pitagoraa LVl 93 nobi-

de

liores Vl 94 acharaia V achademia (corr. w. II ex achedemia) L

is

96 discat ex corr. pro discas L 9C qlhnes (s supra q add. m.
II) V quia limes LVl 97 menbra VL |j domandis G 98 recedat,
corr. m. II in recidat V idem in L recidit Vl 100 Aut, in marg.

ha

m. II vel ha V Au (= aut) L 102 Impuleritque G || choroa LVl

vel vincat

chaos, in marg. manus II vel choros V || vivat L 103 Sydera L
104 variisne GVVl variisque L 105 ethera GO 106 lueisne

vel que

GV lueisne Vl lucisque L | repulsu Wl repulsua L || lucisve repulsus
Eludant aciem voluit Barthius 107 quo luna, ut ad 'vento' refeire-
tur, H olim voluisse tradit Bunnannus 108 occeani U || qo= V ||

vel fracta r

fracta V fca (= facta) L facta Vl

Digitized by Google

DE MANLTT THEOD. CONS. (XVII.)' 147

Quis trahat imbriferas nubes, quo saxa creentur
Grandinis, unde rigor nivibus, quae flamma per auras no
Excutiat rutilos tractus aut fulmina velox
Torqueat aut tristem figat crinita cometen.

Iam tibi compositam fundaverat ancora puppim;
Telluris iam certus eras: fecunda pjarebant
Otia, nascentes ibant in saecula libri, 115
Cnm.subito liquida cessantem vidit ab aethra
Iustitia et tanto viduatas iudice leges.
Continuo frontem nimbo velata pudicam
Deserit Autumni portas, qua vergit in Austrnm
Signifer et noctis reparant dispendia Chelae. 120
Pax avibus, quacumque volat, rabiemque frementes
Deposuere ferae. Laetatur terra reverso
Numine, quod prisci post tempora perdidit auri.

Ilia per occultiim Lignrum se moenibus infert
Et castos levibus plantis ingressa Penates 125
Invenit aetherios signantem pulvere cursus,
Quos pia sollicito deprendit pollice Memphis:
Quae moveant momenta polum, quam certus in astris

X

• vel rotantur

109 Quia VVl Quid L || inbriferas Vl || creentur GV ruantur L
feruntur, in marg. m. II creentur Vl 110 nutibus, corr. m. II in

jj auras

nivibus L || flamma — Excutiat codex Claverii et Scaliger flabra ul aure

n

(sic) flabra V flabra per auras LVl LVl 111 Excutiat V Excutiant

vel flumina

LVl y fulmina VL fulmina Vl 112 fiHgat {pro fugat) L || cri-

vel crinita

nita comete V crinita cometem Vl stellata comete L 113 an-
chora VL 114 fecunda deterr. facunda 0 || placebant LVl iace-
bant V 115 libriii (in ran. erat s) Vl 110 aethra G ethra 0

e

117 iudice VL iudicis Vl vindice tnalit Burmannus et coniecit Schra-
derus 118 nimbo Scaliger cum nonnullis deterr. limbo VVl linbo L ||

ta

vela (sic) Vl 119 vel Detegit qui excerpsit ex G notavit || autumpni LVl

c

120 nothis L 112 queciique, corr. manus rec. in quacuque V quacum-

liguru

que LVl 122 letat- fc rr e letat terra reverso (sic) Vl 124 uastis
V ligurum LVl 125 plantis G V Vl plaustris L |j ingressa G 126
in quod in edit. pr. Flor. ante pulvere erat ex G deletum est 127
deprendit GVL deprehendit Vl || menphys V 128 foveant olim
temptavit H2H3

10*

Digitized by Google

148 CL. 0LAUDIAN1

•

Error, quis tencbras solis lucisque meantem

Defectum indicat numerus, quae linea Phoebeu 130

Damnet et excluso pallentem fratre relinquat.

Ut procul aspexit fulgentia virginis ora

Cognovitque dcam, vultus veneratus amicos

Oceurrit scriptaeque notas confundit harenae.

Turn sic diva prior: Manli, sincera bonorum 135
Congeries, in quo veteris vestigia recti
Et ductos video mores meliore metallo:
lam satis indultum studiis, Musaeque tot annos
Eripuere mihi. Pridem te iura reposcunt.
Aggredere et nostro rursum te redde labori, 140
Nec tibi sufficiat transmissae gloria vitae.
Humanum curare genus quis terminus unquam
Praescripsit? Nullas recipit prudentia metas.
Adde, quod haec multis potuit contingere sedcs.
Sed meriti tantum rcdeunt actusque priores 145
Commendat repetitus honos virtusque reducit,
Quos fortuna legit. Melius magnoque petendum
Credis in, abstrusa rerum ratione morari?

Scilicet ilia tui patriam praecepta Platonis
Erexere magis, quam qui responsa secutus 150
Obruit eoas classes urbemque carinis
Vexit et arsuras Medo subduxit Athenas?
Sparlanis potuit robur praestarc Lycurgus
Matribus et sexum leges vicere scverae,

129 Bolifl GO (sic: sot 'in L) soli cum nonmUlis deterr. H ||

i

lucisque scripsi causisque 0 130 indicat GVl indicit V dicat
L U phebe L phebem Vl 131 Dampnet 0 132 pallentia, in

marg. manu II add. fulgentia Vl 133 Agnovitque Vl || venera-
tus <SV veneratur LVl 135 Turn G Tunc 0 || manli GO 136

vel veteris

veterum Vl 138 indultum (1 in rasura) L 139 michi V
140 rursum V rursus LVl 143 Praescriptus malit Burmannus
144 multis potuit GV potuit multis LVl 145 meriti V mentis
(s add. m. II) L mentis Vl || fastusque priores H (?) con-
iecisse tradit Burmannus 147 legit coniecit H regit 0 dedit vel
gerit coniecit Barthius 148 in G || in abstrusa V in obstrusa Vl

in abt

ab intrusa L || //fone// rerum (sic) Vl B merori, corr. m. II in mo-
rari V 150 Bequutus V 151 urbemque G 163 Sparthanis L ||

ligurgaa

lycursus V ligurgus LVl

Digitized by Googl

DE MANL11 THEOD. CONS. (XVII.) 149

Civibus et velitis ignavo credere muro 155
Tutius obiecit nudam Lacedaemona bellis.
At non Pythagorae monitus annique silentcs,
Famosum Oebalii luxum pressere Tarenti.

Quis vero itisignem tan to sub principe curam
Hespuat? Aut quando meritis maiora patebunt 160
Praemia? Quis demens adeo, qui iungere sensus
Hum Stilichone negct? Similem quern prntulil aelas
(iOiisilio vel Marte viruni? Nunc Brutus amarel
Vivere sub regno, tali succumberet aulae
Fabricius, cuperent ipsi servire Catones. 165
Noune vides, ut nostra soror (dementia tristes
Obtundat gladios fralresque amplexa serenos
Assurgat Pietas, fractis ut lugeat armis
Perfidia et laceris morientes crinibus bydri
Lambant invalido Furiarum vincla veneno? 170
Exsultat cum Pace Fides. lam sidera cunclae
Liquimus et placidas inter discurrimus urbes:
Nobiscum Theodore veni. Subit illc ioquentem
Talibus: Agrestem dudum me diva reverti
Cogis et infectum longi rubigine ruris 175
Ad tua signa vocas? Nam quae mibi cura tot annis
Altera, quam duras sulcis mollire novates,
Nosse soli vires, nemori quae commoda rapes.

156 nudam G f) laeedemoia Vl 157 deerat in Vl, sed add. ma-

MM I || pytagore V phitagore L pitagore Vl || silentis V 158

hybalii V || fcLSnfiV talenti LVl 160 quando V qii LVl 162 Deest
in V || etilicone LVl || quem G <j (= quern) LVl quae editt. || protulit G

V

163 Co (o ex corr. pro u) si — li=o (totum = consilio pro Cum
stilicone) V || nunc deerat, m. II tup. tin. add. Vl 164 tali — V

8Ub

Bticcunberet L procum beret Vl 167 Obtundat G || fratresque G
169 idri LVl 171 Exultat 0 Exsultet ut a superioribus oratio
dependeat malit H || sidera G || cuncte G 172 Liquimus GVVl

urbes

Linquimus L || edes L 173 teodore L | veni G redis V redi LVl |

i u

subdit Vl 175 longc V 176 nam que GV nunquam L (sic: nqj Vl ||

. a

annis VVl annos L 177 duris L 178 accommoda H maluissc
testatur Burmannus

Digitized by Google

150 CL. CLAUDIANI

Quis felix oleae tractus, quae glaeba faveret

Frugibus aut quales tegeret vindemia colics? 180

Terribilis rursum lituos veteranus adibo

Et desueta vetus tcmptabo caerula vector?

Collectamque diu et certis utcumque locatam

Sedibus in dubium patiar deponere famam?

Nec me quid valeat naturae fortior usus 185

Praeterit aut quantum neglectae defluat arti.

Desidis aurigae non audit verbera currus,

Nec manus agnoscit, quem non exercuit, arcum.

Esse sed iniustum fateor quodcumque uegatur

Iustitiae. Tu prima hominem silvestribus * antris 190

Elicis et foedo deterres saecula victu,

Te propter colimus leges animosque ferarum

Exuimus. Nitidis quisquis te sensibus hausit,

Irruet intrepidus flammis, hiberna secabit

Aequora, confertos hostes superabit inermis: 195

Ille vel Aethiopum pluviis solabitur aestus,

Ilium trans Scythiam vermis comitabitur aer.

Sic fatus tradente dea suscepit habenas
Quattuor ingenti Iuris temone refusas.
Prima Padum Tiberimque ligat crebrisque micantem 200
Urbibus Italiam, Libyas Poenosque secunda
Temperat, Illyrico se tertia porrigit orbi,

179 gleba 0 180 et quales V aut quales LVl [| legeret con-
tent Burmannus || vindemia 0 vindimia G 181 Terribilis GV
Terribiles LVl 182 vector G 183 Collectamque G 184 se-
ponere ohm coniecisse H testatus est Burmannus me ponere proponit

a

idem Burmannus 185 nature V naturae Vl natura L 187

r

cursus V 188 quem V q (= quae) LVl 191 deterres scripsi
+

deterges (sic) G detergis 0 193 Exuimur maluit HsH3 194 Irruit V
195 consertoa L g inermis (alterum i in ras. m. I) Vl 196 nec

Aethiopum proponit Burmannus || fluviis L || estus solabitur aer (sic) Vl
197 deerat in Vl, sed m. II in marg. add. \\ scitbiam L scitiara

, to

VI || vernius V 198 trade, dea (sic) Vl 199 Quatuor 0 J
te — onere — fusas (sic) V themone refusas LVl 200 tiberimque VVl
tiberinque L trebiamque coniecit BJondellus apud II 201 libyas
Sealiger cum nonnullis deterr. lydos V lidos LVl numidas olim
temptavit H 202 ilirico se tercia porrigit orbi L illirico se tercia
porrigit orbi Vl illyricas na tercia protegit urbes V

Digitized by Google

DE MANLI1 THEOD. CONS. (XVII.)

151

Ultima Sardinian!, Cyrnum triddamque reteutat
Sicaniam et quidquid Tyrrhena plangitur unda
Vel gemit Ionia. Nec te tot culmina rerum
Aut tanlum turbavit onus. Sed ut alius Olympi
Vertex, qui spatio ventos hiemesque relinquit,
Perpetuum nulla temeratus nube serenuro,
Celsior exsurgit pluviis auditque ruentes
Sub pedibus nimbos et rauca tonitrua calcal:
Sic patiens animus per tanta negotia liber
Emergit similisque sui iustique lenorem
Flectere non odium cogit, non gratia suadet.
Nam spretas quis opes intactaque pectora lucro
Commemoret? Fuerint aliis haec forte decora:
Nulla potest laus esse tibi, quae crimina purget.
Servat inofTensam divina modestia vocem,
Temperiem servant oculi nec lumina fervor
Asperat aut rabidas suffundit sanguine venas
Nullaque mutati tcmpestas proditur oris.
Quin etiam sontes expulsa corrigis ira

Btnirni o

203 cyrnum G cirnu V syriam L sirinu Vl 204 quidquid G quic-

quid O y thyrrena V |j tyrrena L tirrena Vl plangitur scripsi (cf. Ov. Bp,
XVIII, 121 planguntur Utora fluctu) funditur G funditur unda VL

fundi tur unda

tot limina rerum (in marg. vel refunditur) Vl tunditur unda cum nonnullis
deterr. Scaliger 205 deerat, m. II add. in margine in Vl || yonia LVl ||

vel li

tot culmina cum Claverio H et ego, lumina G tot lumina V tot
li^fmina (pro lumina) L tot limina Vl molimina nonnulli deterr.

u h

quo s Gesnerus secufus est tot molimina coniecit H 206 turbabit V | onus

V bonus LVl || altus in marg. add. m. I in V, nam deerat
altuB altus Vl 0 olimpi LVl 207 reliquit Vl 209 exurgit

e

O || mentis V 211 animus VVl animo Bub, corr. m. II in animus

* • a •

L anitni cum nonnullis deterr. malebat H || negotia] tonitrua Vl 212
r animi' in v. 211 servato Paul. Quaest. Claud, p.i) proposuit 'Emergis simi-

r

lisque tui' || teneorem Vl rigorem temptat Burmannus 214 lucto

VI |j Nam spretas quid opes intactaque pectora lucro Commemorem?

a

melius fore putat HaHs 215 decori V 218 servat ocuHb L 219

b

rabidas Vl rapidas V rapjdas L || diftundit L || rabies sufmndit
sanguine venaxproponit Burmannus 220 tepestas Vl 221 corripis
pro corrigis coniecit Schraderus

205

210

215

220

Digitized by Google

152 CL. CLAUDIAN1

Et placidus delicta domas. Nee dentibus unquam

Instrepis horrendo fremitu nec verbera poscis.

Qui fruitur poena ferus est legumque videtur

Vindictam praestare sibi: cum viscera felle 225

Canduerint, ardel stimulis ferlurque nocendi

Prodigus, ignarus causae. Dis proximus ille est,

Quern ratio non ira movet, qui facta rependens

Consilio punire potest: mucronc cruenlo

Se iactent alii, studeant feritate timeri 230

Addictoque hominum cumulent aeraria cerisu.

Lene fluit Nilus, sed cunctis amnibus exstat
Utilior nullo coufessus murmure vires.
Acrior, at placidus tacitas praetermeat ingens
Danubius ripas. Eadem dementia sani 235
Gurgitis immensum deducit iu ostia Gangen.
Torrentes immane fremant lassisque miuentur
Pontibus, involvant spumoso vertice silvas.
Pax maiora decet; peragit tranquilla potestas
Qirod violenta nequit mandataque fortius urget 240
Imperiosa quies. Idem praedurus iniquas
Accepisse pieces, rursus quae digna petilu

um re

223 horrendo V horrendum LVl || ,poscis L 227 diis LVl Q ille eat O

pun ire g

est otnisit H 229 munire V punire L punire (sic) Vl 230 aliis V j[

u vel timeri

stideant L || tiranni Vl || tumeant feritate tyranni teuiptavit Bur-

u

mannus 231 aeraria V 232 Leve L || sed cunctiB LVl cunctis
sed V |J ampnibus L annibus Vl amantibus V || cuncfis sed et amnibus

i"

coniecit HaHs || extat 0 233 Utilor Vl j| nullo V nullas LVl 234

ad (sic) G ac VVl aut L || Acrior, at placidus scripsi (cf. Ov. Met. /,
702 ; IX, 95), ut sentcntia sit, Danubium Kilo acriorem, non tamen
feroxem esse || nullas confessus murmure vireB, Carior at rapidis. Tacitas
cet. proposuit Barthim \\ Acrior it cet. coniecit Gevartius Acrior at tract u
cet. temptamt Burmannus || Pannoniae (vel lllyrici) trepidas Paul. Quaest.
Claud, p. 28 fl tacitas V tactas L tacitas Vl tacitus Paul I. c. 235 sani

a aani

GV sextii, corr.m. II in sexui (tie) L sevi Vl 236 deducit 0 diducit

vcl laxis +

H || hostia LVl 237 lassisque V lassiisque 6 (tie) lassisque LVl malim
fessisque < cf. ForUigcr ad Verg. Am. I, v. 168) 239 Pax 5 (pro
Para) L decet G 240 nequid Vl 242 Acepisse Vl

Digitized by Google

DE MANLII THEOD. CONS. (XVII.)

* Largilor facilis, nec, quae comilatur honores,
Ansa ttiani leviter lemptare superbia inentem.
Frons privata inanet: non se meruissc fatelur
Qui crevisse putal, rigidi sed plena pudoris
Elucet gravitas fastu iucunda remoto.
Quae non seditio, quae non insania vulgi
Te viso lenita cadat? quae dissona ritn
Barbaries, niedii quam non reverenlia IVangatV
Vel quis non siliens sermonis mella politi
Deserat Orpheos blanda testudine cant us?
Qualem te legimus teneri primordia raundi
Scribentem aul partis animae per singula, talem
Cernimus et similes agnoscit pagina mores.

Nec dilata tuis Augusto iudice merces
Officiis illumque habilum, quo iuugitur aulae
Curia, qui socio proceres cum principe nectit,
Quem quater ipse gerit, perfecto detulil anno
Deposuitque suas te succedente curules. 260

Crescant virtutes fecundaque tloreat aetas:
Ingeniis patuit campus cert usque merenti
Stat favor. Ornatur propriis induslria donis.
Surgite sopitae, quas obruit ambitus, artes.
Nil licet invidiae, Stilicho dum prospicit orbi 265
Sidereusque gener. Non hie violata curulis,

or t
243 Largitortf* Largitnr Vl Largior et (i Largipr et V Largiri

H olim coniecit cum deterr. 245 Frous G || non LVl nec V 246

i re

rigida V 247 fastu G R iocunda 0 | remoto GV modesto L

modesto Vl 260 niedii cum nonnuUis deterr. H media V me-
diam Vl media, sup a ras. in qua erat lineola ra significant L
Medo coniecit Scaliger 252 Deserat 0 Deferat malit Jiarthius

testudine

orfeos V H formidine V || orphea blandos malit Burmannus 254

talem i
partis G partes 0 |J adepte V 256 Nec V Non LVl || delata V 258

Curii8 (?), corr. m. II ex Curia (?) L |j socio V socios LVl 259 qua-
ter G 261 CreBcant V Crescite LVl || fecundaque floreat 0 fecunda
refloruit Gesnerus cum nonnullis deterr. 262 Ingenii L || patuit
VL pateat Vl Non defenderim cum Gesnero perfection, forte f Ingeniis-

u rel favor

que patet' || campos V 263 Stet Vl || labor V 265 stilico
LVl || q dum L

153

245

250

255

Digitized by Google

154

CL. CLAUD1AN1

Turpia nou Latios incestant nomina fastos.
Fortibus liaec concessa viris solisque gerenda
Patribus et Romae nunquatn latura pudorem.

Nuntia votorum celeri iam Fama volatu 270
Moverat Aonios audito consule lucos,
Concinuil felix Helicon fluxitque Aganippe *
Largior et docti rubuernnt floribus amnes.
Uranie redimita comas, qua saepe magistra
Manlius igniferos radio descripserat amis, 275
Sic alias hortala deas: Patimurne sorores
Optato procul esse die? nec limina nostri
Consulis et semper dilectas visimus aedes?
[Notior est Helicone domus. Gestare curulesj
En fasces subiisse libel: miraeula plebi * 280

Colligite et Claris nomen celebrate tlieatris.
Tu Iovis aequorei submersam fluctibus aulam
Oratum volucres Erato iam perge quadrigas,
A quibus baud unquam palmam rapturus Arion.
Illustret circum sonipes, quicumque superbo 285
Perstrepit hinnitu Baetin, qui splendida potat
Stagna Tagi madidoque iubas aspergitur auro.

c

267 infestant V j| nomina VVl nomine corr. m. II in nomina L
269 lat ra (in rasura r legebatur, quod w. II corr. in u) Vl
272 Concinuit G || elicon Vl 273 rubuerunt V riserunt LVl

re ^
ampuee L annea Vl 274 dirimita V 275 Mamius VL Manleus

o

corr. m. II in Manlius Vl [| igniferaa Vl || radios (in ras. erat a) L

axes

ortus V in quo r arcus' latere patet axes LVl orbes voluit Schraderm

276 ortata Vl 277 limina L 279 deest in LVl et in cditt.

vett, ex V eum restituit H, ego denuo expunxi, cf. app. crit. ad v. seq. Ce-
terum helicone optime Gevartius coniecit, stilichone V 280 En G

h

Hinc apparet in G v. 270 non exstitisse Et 0 || libet G |J plebi (sic) V
281 clariis H olim coniecisse testatur Burmannus 282 aequoreis

*

9

V equorei L equorei (s add. mantis recem) Vl || summersam G sub-

h

mersam 0 283 eratho LVl 284 0 (pro A) G \ aut V haut LVl
285 Illustret 0 Inluatret G 286 Perstrepet LVl || bethin LVl

tel tur

potat VVl portat L 287 aapergitur auro LVl aspergit in auro V

Digitized by Google

DE MANLIl THEOD. CONS. (XVII.)

Calliope liquidas Alciden posce palaestra8.
Cuncta Palaemoniis manus explorata coronis
Adsit et Eleo pubes laudata Tonanti.

Tu iuga Taygeti frondosaque Maenala Clio
I Triviae simplex. .Nmi aspernata rogantem
Amphitheatrali faveat Latonia pompfte.
Audaces legal ipsa viros, qui colla ferarum
Arte ligent certoque premant venabula nisu.
Ipsa truces fetus captivaque ducat ab antris
Prodigia et caedes sitientem diflerat arcum.
Conveniant ursi, magna quos mole rigentes
Torva Lycaoniis Helice miretur ab astris,
Perfossique ruant populo pallente leones,
• Quales Mygdonio curru frenare Cybebe
Optet et Herculei mallent fregisse lacerti.
Obvia fulminei properent ad vulnera pardi
Semine permixto geniti, cum forte leaenae
Nobiliorem uterum viridis corrumpit adulter,
Qui maculis patres referanl el robore matres.
Quidquid monstriferis nutrit Caetulia campis,

288 liquid^? VI || posse Vl || alcaide L alcidem Vl 289 Uncta

e

l*ro Cuncta se cdiquando legisse dicit H2H3 290 Asait 0 | ^eleo V
heleo L 291 tygeti V taigeti Vl tageti L | clyo L 292 auplex VVl
293 ^mphiteatrali 0 || altona Vl 294 coUa G 296 fetus V

il

297 cede V quod sine dubio exortum a sequente ex cedes (cf. In
Ruf. II, v. 232) cedis LVl || deferat LVl 298 f rigentes » scripsi
pro f rudente8' quod cum 'mole* non convenit. (Cf. Ov. Met. VIII,
v. 284 riget ardua cervix, ubi riget = recta eminet, ut ibid. IX, v. 150
— 151 late riget arduus alto Tmolus in ascensu.) rudentes V ruentes L

vel d

ruenteB Vl furentes frustra tetnptavit Burmannus ; olim ego 'rudentes*
servato 'voce* pro 'mole' temptavi 299 lichaoniis L licaonik VI |j

re

elice L 301 Qualis L || migdonio 0 || frenata cibele L || cybebe

G cybele V cibele LVl cybelle editt. 302 mallent 0 malint cum

i

nonnulli8 deterr. H 305 Nobilior, uterum L || corrumpit V cor-
rupit LVl 306 Qui scripsi, Hii 0 | patres maculis Vl || referant
V (quare scripsi Qui — referant cum H) referunt LV 1 307 Quidquid
G Quicquid 0 |j gethulia L

155

29U

295

300

305

Digitized by Google

156 CL. CLAUDIANI

4

Alpina quidquiri tegitur nive, (tallica si quid

Silva tenet, iaceat: largo dilescat liarena

Sanguine, consumant totos spcctacula monies. 310

.Ncc molles egeant nota dulcedine ludi.
Qui laetis risum salibus movisse facetus.
Qui nutu manibusque loquax, cm tibia flatu,
t'.ui plectro pulsanda chelys, qui pulpita sorco
Personal aut alte graditur maiore coturno: 315

* * *

Et qui magna levi detrudens murmura tactu,

Innumeras voees segetis modulatur aenae,

Intonct erranti digito penitusque trabali

Vecte laboranles in carmina concitet undas.

Vel qui more avium sese iaculentur in auras *320

ilorporaquc aedificent eeleri crescentia nexu,

Quorum compositam puer amentatus in arcem

Emicat ct iunclus plantae vel cruribus baeret,

Pendula librato figant vestigia saltu.

•

308 quicquid 0 | si quid 0 quidquid tionnullae editt. 309

vel tim

tenet G tenet Vl timet VL 311 nota H cum Claverio et Scaligero
nostra 0 313 ante v. 312 in Vl, in marg. sua loco v. 312 add.

*

w. JJT, etiam in textu signis (a // et //) transponendos esse versus indicatur

fatetur u , +

312 letue V \ facetus V facetus LVl 313 Qui natu V Qui mutu (sic) Vl

«# • •«■•••• • •

u e

314 chelis LVl || plpitas (pro 1 erat i) Vl 315 Personat V |
coturno 0 (cf. lib. in Eutrop. I, 209) cothurno editt. Post v. 315
deest aliquid, quod apodosin continuity strut versus 'Omnes arte sifa cele-

i

brent nunc tempora laeta' vel similut quidam 317 segetes V || modula-
tur V moderatus LVl moderatur Koenigius || avene, corr. m. II in

aliene V avene L ane Vl 318 Intonet GV Intonat LVl g penitus-

que 0 pedibusque aliquis coniecit apud Barthium 319 relabentes
.pro laborantes coniecit H2H3 || concitet GV concitat LVl 320
iaculentur GV iaculantur LVl 321 edificent V edificant LVl
ag n

322 puerja mejtatus (sic/ V puer augmentatus LVl puer amentatus
cum Ambrosiano quodam H U arcem. V artem LVl 323 Emicat scripsi

et-l-uinctns

Emicet 0 || iunctus G vinctus VL evinctus Vl vinctu coniecit Gesnerus

r

vinclis voluit Burmannus R cruribus Vl curribus V curribus L || Totum
versum interpolatum esse putavit Koenigius 324 librato V vibrato
LVl B figant SCripti, ut apodosis recte evaderet, figat 0

Digitized by Google

. DE MANLTI THEOD. CONS. (XVIT.) 157

Mobile ponderibus descendal pegma reduetis 326

Inque chori speciem spargentes ardua flammas

Scaena rotet; varios effmgat Mulciber orbes

Per tabulas impune vagus pirtaeque citato

Ludant igne trabes et non permissa morari

Fida per innocuas errent inrendia turres; 330

Laseivi subilo confligant aequore lembi

Stagnaque reinigibus spument immissa ranoris.

Consul pefc populos idemque gravissimus aurlor
Eloquii dupliri vita subnixus in aevum
Procedat pariter libris fastisque legendus. 33r>
Aceipiat paths exemplum tribuatque nepoti
Filius et eoeptis ne desit fascibus heres:
Decurrat trabeata domus tradatque seen res
Mutua poslerilas servatoque ordine fati
Manila continuo numeretur eonsule proles. 340

325 desceudat 0 discedat temptat lis desidat Lipsius 320 croci

e

pro chori coniecit Schraderus fl spargentis V spargentes LVl par-
centes coniecit H | in ardua V ardua LVl parcentes arida voluit

• • •

Jiurmannus 331 Laseivi LVl Laseivi, corr. m. II in Lascive V
Lascivae cum deterr. H || confligant] concurrant VI lenbi L

332 immissa G inmissa V lusa (=■ invcrsa) L Imsa (=- in-

noris

mersa) Vl emersa temptavit II || carinis (sic) L 333 spes populis

populos

non male invenit Paulus Quaest. Claud, p. 21 per proprios V pQX populos

r

LVl 334 duplici vita VL duplicii uita (sic) Vl cum praebeant
nvnnulli deterr. f mitra', coniecit Halls f merito' || vitta G 335 Pro-
cedat 0 Procedas scribere vult Paulus Quaest. Claud, p. !) || pariter libris 0

» ci

libris pariter nonnullae editt. 336 tribuitque L || fastibus L 337

d

captis pro eoeptis coniecit Schraderus 338 trahatque L 340
Manlia V Manlea LVl || Explicit liber HIT. Iocipiunt epigrammata
claudiani liber XI1H\ E . 1 ■ (sic) L

Digitized by Google

158

CL. CLAUDIANI

CL. CLAUDIANI
IN EUTROPIUM

LIBEK I.

Semiferos partus metuendaque pignora matri,
Moenibus et mcdiis auditum nocte luporum
Murmur et attonilo pecudes paslorc locutas
Et lapidum duras hiemcs nimboque miuacciu
Sanguineo rubuisse lovem puteosque cruore &
Mutatos visasque polo concurrent lunas
Et geminos soles mirari desinat orbis:
Omnia cesserunt euniicho consule monstra.
Hen terrae caelique pudor! Trabeata per urbes
Ostentatur anus titulumque efTeminat anni. 10
Pandile pontifices Cumanae carmina vatis,
Fulmineos sollers Etrurja consulat ignes
Immensumque nefas fibris exploret haruspex.
i Quae nova portendunt superi? Nilusne mealu

Devius et noslri temptat iam transfuga mundi u
Se rubro miscere mari? Iluptone Niphate
Rursum barbaricis oriens vastabitur armis?
An morbi ventura lues? an nulla colono
Responsura seges? Quae tantas expiet iras

INGIPIT IN EVTROPIVM LIBER PRIMVS V || De inscription
in B vide apparatum criticum ad finem libri secundi in Rufinum ||
Liber nonus De triumpho contra Gildonem L || Liber primus in eutro-
pium add. in. II in Vl 2 et] e B 3 loquutas V 4 lapiduni (a in ras.)
B |j duras 0 diras cum deteHore quodam nonnullae editt. rec.
hyemes L 6 visasque Q 8 eunuco Vl 9 terre celique VLVl

r r

terre, ceUque B coeli terraeque deterr. 12 sollers V soles L solle.s

vel ctruscia

Vl soles B [J etruria V || ignis B 13 Inraensumque VLVl Immen-

v«l in

sunique "B Iinmersumque deterr. || nephas Vl || exploret L || aruspex O
14 7. quae L || portendunt scripsit H portendant 0 15 temtat
• G temptat U 16 miscere G fl ruptone G || uifate VB 18 Rursum
GLVl Rursus VB 19 expiat, m. II corr. in expiet Vl

Digitized by Google

IN EUTR0P1UM LIB. T. (XVIH!)

lf)9

Victima? quo diras iugulo placabimus atras? 20
Consule lu»trandi fasces ipsoque litandum
Prodigium: quodcumque parant hoc omine fata,
Eutropius cervice luat. Sic omnia volvis?
Hoc rcgni Fortuna tenes? Quaenam ista iocandi
Saevitia? Humanis quantum bacchabere rebus? 25
Si tibi servili placuit foedarc curules
Crimine, procedat laxata compede consul,
Rupta Quirinales sumant ergastula cinctus.
Da saltern quemcumque virum. Discrimina quaedam
Sunt famulis splendorque suns maculamqiu* minorem 30
Condicionis babel, domino qui vixerit uno.
Si pelagi fluclus, Libyae si discis barenas,
Eutropii numerabis eros. Quot iura, quot ille
Mutavit tabulas vel quanta vocabula vertit!
Nudatus quotiens, medicum dum consulit emptor, 35
Ne qua per occultum lateat iactura dolorem!
Omnes paenituit pretii venumque redibat,
Dum vendi potuit. Postquam deforme cadaver
Nactus et in rugas tolus defluxit aniles,
lam specie doni certatim limine pellunt 40
Et foedum ignaris properant obtrudere munus.
Tot translata iugis submisit colla vetustum
' Servitium semperque novum nec destitit unquam,

20 deerat in Vl, sed m. I in marg. add. || diras O diuutn vetus
Claverii liber (V ms.), quod idem coniecit Delrius || atras optime con-
iecit Paul Quaest. Claud, p. 3 aras 0 22 quodcunque G 23 sic
omnia BLVl sic omina V || volviu vetus liber Cuiacii quo usus Cla-
verius nobis GO || sin omnia nostro Ilaec regno fortuna tenes, quae-
nam cet. coniecit Delrius sis omnia nobis? cet. coniecit Barthius 24 '

vel tenea

Hoc G II lues L 25 bachabere O 26 Si~ tibi Vl 29 Da GVBL Des Vl 1
Discrimina quedam Sunt famulis splendorque suns maculamque mino-
rem Conditions habet domino qui vixerit uno M 31 uno VBVl

vel no o

uni L 32 lybie VLVl lybie B 33 heros 0 || qd, m. II corr. in
00 o

qt V || qd, »». iT corr. in qt V 34 Mutabit V 36 totus ex G
descriptus est, quod in editione prindpe deerat 37 Omls (= ornnis)
B Omls, corr. in. II in Omes (= omnes) Vl 39 Nactus scripsi
Mansit 0 quod puto ex 'Nanctus' exortum || diffluxit praestare videtur
H2H3 || aniles (ni in ras. m. I culd.) B 40 specie GLVl specie V

vel iugis

speciem B || doni 0 dono G 42 locit V || summisit VBL

Digitized by Google

160 CL. CLAUDIANT

* —

Saepe tamen coepit. Cunabula prima cruentis
Pedila suppliciis. Rapitur castrandus al> ipso 45
Ubere, suscipiunt matris post viscera poenae.
Advolat Armenius certo mucrone' recisos
Kdoctus mollire mares damnoque nefandum
Aiicturus pretium fecundum corporis Ignem
Sedibus exhaurit geminis uiioque sub ictu 50
Eripit officium patris nomenque mariti.
Ambiguus vilae iacuit penitusque supremum
In cerebrum secti traxerunt frigora uervi.
Laudemusne manum, quae vires abstulit hosti ?
An potius fato causam tribuisse queramur? 55
Profuerat mansisse virum. Felicior exstal
Opprobrio. Serviret adlim, si fortior esset.
lude per Assyriae trahitur commercia ripae.
Iliuc fora venalis (ialata ductore frequentat
Permutatque domos varias. Quis iiomiua possit 60
Tauta sequiV Miles slabulis Ptolomaeus in imis
ISolior. Ilic longo lassatus paelicis usu
Doual Ariutbeo. Neque enim iam dignus haberi,
Nec maturus emi. Cum fastiditus abirel,
Quam gemuit, quauto pianxit divortia luctu: 65
Haec erat heu Ptolomaee fides? Hoc profuit aetas

44 Saepe tamen coepit G Sepe tamen eejut V Sepe tameu cepit B

i

Sepe tamen cepit L Cepit sepe tamen Vl | cruentas Vl 45 Dedita B V 1

vel dedita

Debet V Debita L || supliciis V 46 poet matris viscera Vl 48
dampnoque VLVl 49 fecundum GVLVl fecundum B || ignem
VBVl ingue, in marg. m. II add. vel ignem L 51 officium
patris BVl quod praefei'o propter met rum officiumque patris VL
officiumque maris proponit Bttrmannus 54 roanum quae] magis

h

quia G || osti Vl 55 causam BVl causas V L forte hie I < it ft r fatis
ansam' 56 extat VBL esset, in marg. m. I J add. exstat Vl 57
Obprobrio VLVl 58 assirie Vl |j traitur Vl 59 galatha BL 60 qui

vel li

L || possit VL poscit B posset Vl 61 stabulis V stabulis BLVl
tabulis cum nonnullis deterr. coniecit Kubenius |] tholomeus VL ptole-
meus B ptolomeus L tolomeus Vl g imis scripsi fcf. infra v. 156)

illis 0 63 Donat (t in ras. m. II add.) B || arintheo V arentheo G

e

arentheo B aritheo L 65 Quam gVl Que B Que V Q L 66
heu L hec V eu (sic) B hec (c in ras.) Vl | tholomee V ptolomee
BL tholomee Vl || hoc] hac V

Digitized by Google

IN EUTROPIUM LIB. I. (XVIII.)

In gremio consumpta tuo lectusquc iugalis

Et ducti totiens inter praesepia somni?

Libertas promissa peril, viduumne relinquis

Eutropiura? tantasque premunt oblivia nodes,

Crudelis? Generis pro sors dnrissima nostri!

Femina cum senuit, retinet conubia partu

Uxorisque decus matris reverentia pensat.

Nos Lucina fugit nec pignore nitiraur ullo.

Cum forma dilapsus amor, defloruit oris

Gratia. Qua miseri scapulas tutabimur arte?

Qua placeam ratioue senex? Sic fatus acutuui

Aggreditur lenonis opus. Nec segnis ad artem

Mens erat officiique capax omnisque pudoris

Hauserat insidias. Custodia nulla tuendo

Fida toro. Nulli poterant excludere vectes:

Ille vel aerata Danaen in turre latentem

Eliceret. Fletus domini fingebat amantis

Indomitasque mora, pretio lenibat avaras

Lascivasque iocis. Non blandior ullus euntis

Aim iliac tetigisse latus leviterque reductis

Vestibus occulto crimen mandasse susurro,

Nec furtis quaesisse locum nec fraude reperta

Cautior elusi fremitus vilare mariti.
—

0

67 letusque (sub priore e rasura pro §) B 68 sompni L 71
pro V proh BLVl || proh aors generis Vl || nostris V 72 Femina

u

B Feminea L || consenuit in ed, pr. Flor. ita ex G correcium consenuit ||

vel mut

conubia Vl 74 nitimur LVl nititur V nititur B 77 Post 'acu-

tuni' incidi telle Bubenium, ut sit adverbii loco, testatur H || avitum

quod in marg. ed. Isingi-inii piaefert Burmannus 79 omnisque 6

— que .

omisque VVl omnes B ois, in marg. m. II add. vel oms L || pudori

6

H coniecisse tradit Clercqius 81 thoro VLVl 82 dana — ue

{sic e add. m. rec.) V danaen B dane L danen Vl || in GLVl in
omisi VB 83 Eliceret 0 (Elicerent Vl) IlUceret vel Pelliceret con-

n

iecit H || figebat B || Inter v. 83 et v. 84 in contextu ut versus Clau-
diani interiectus est: Gutta cavat lapidem non vi sed sepe cadendo,
de quo vide quae dixi Quaest. critt. p. 11, adn. 1 85 non G 86 re-
ductae maluisse H dicit Burmannus 87 mandasse V mandare (are
in ras. m. pr.) B mandare LVl 88 retecta maluisse H testatur
Burmannus

Claud. Carm. 11

161

70

75

80

85

Digitized by Google

1G2 CL. CLAUDIANI

Hand aliter iuvenum flammis Ephyreia Lais 90
Et gemino ditata mari, cum serta refudit
Canities, iam turba procax noctisque recedit
Ambitus et raro pulsatur ianua tactu
Seque reformidat speculo damnante senectus:
Stat tamen atque alias succingit lena ministras 95
Dilectumquc diu quamvis longaeva lupanar
Circuit et rctinent mores, quod perdidit aetas.
Hinc honor Eutropio; cumque omnibus unica virtus
Esset in euuuchis thalamos servare pudicos,
Solus adulteriis crevit. Nec verbera tergo too
Cessavere tamen, quotiens decepta libido
Iiuiti caluisset eri, frustraque rogantem
lactantemque suos tot iam per lustra labores,
Dotalem genero nutritoremquc puellae
Tradidit. Eous rector consulque futurus 105
Pectebat dominae crines et saepc lavanti
Nudus in argento lympham gestabat alumnae,
Et cum se rapido fessam proieccrat aestu,
Palricius roseis pavonum ventilat alis.

lamquc aevo laxata cutis sulcisque genarum no
Corruerat passa facies rugosior uva:
Flava minus presso finduntur vomere rura,

vel nail vel thaia

90 Haut BLVl |j ephireia lais (sic) V epyre ialais, m. II corr.
sic: epyre talais B ephyreia lays L ephireia lais Vl 91 Et GVB ||
E gemino L 7egemino (sic) Vl || ditata 0 dotata H cum uno deter.

vel ta

94 dampnante V dampnante L damnante Vl damnata B 96 diu

vol diu vel quoa

BVl semel V semel V 97 retinet L || quod GVB q Vl quos L
99 Esset 0 Haec sit coniccit H2 Haec sit vel Exstet Hs || eunichis

(sic) B | talamos Vl 100 adulteriiis Vl || cervit Vl 102 caluisse'

h

V (I teri V heri BLVl 104 —que (sic) G 106 criues domine
L || et p sepe L || lavanti (v in ras. m. II jwo h ?) B 107 lymfam V
limpham LVl || alunneV alunnae B alumpne L alumneVl 108 proiecerat
G 109 Patricius (us in ras. m. II) B || roseas pavonum alas malit

vel ventilat a

H || vestit et V ventilet Vl 110 lassata B 111 Corruerat 0
Marcuerat coniecit H2H3 Aruevat Pricaeum coniecisse tradit H2H3
Horruerat male teinptat •Burmannus 112 finduntur GVBL fundun-
tur Vl

Digitized by Google

IN EUTROPIUM LIB. I. (XVIII.) 1G3

Nec vento sic vela tremunt. Miserabile turpcs

Exedere caput tineae, deserta patebant

Intervalla comae, qualis sitientibus arvis 115

Arida ieiunae seges interlucct aristae,

Vel qualis gelidis plunia labente pruiuis

Arboris immoritur truuco brumalis hirundo.

Scilicet ut trabeis iniuria cresceret olim,

Has in fronte notas, hoc dedecus addidit oris 120

Ludibrio Fortuna suo; cum pallida nudis

Ossibus horrorem dominis praeberet imago,

Decolor et macies occursu laederet omnes,

Aut pueris latura metus aut taedia mensis

Aut crimeu famulis aut proeedentibus omen, 125

Et nihil cxhauslo caperent in stipite lncri, —

Sternere quippe toros vel caedere ligna culinac

Membra negant; aurum, vestes, arcana tueri

Mens infida vetat; quis enim committere vellet

Lenoni thalamum? — tandem ecu fimus acerbum 130

Inf'austamque suis trusere penatibus umbram:

Coutemptu iam liber erat. Sic pastor obesnm

Lacte canem ferro religat pascitque revinctnm,

Dum validus servare gregem vigili(|ue rapaces

Latratu terrere lupos; cum tardior idem 135

113 Non Vl || vento— L 114 capud L || tiniae B || petebant

V 116 Arida, in marg. m. II aride Vl | gleba pro seges harioJatur

u

Burmannus 117 pluma (pi in ras. m. I) L 118 hirudo B
i

harundo L irundo Vl 120 ori mavult H 121 Ludibrio for-
tuna suo scripsi cum Schradero Luxuriae fortuna suae 0 122

preberet (tie) G || ymago L 123 macies G 125 omen§ (m ras. erat

vel ■ tip! to

s) Vl 126 nichil VVl || stipite GVBL cespite Vl || e stipite legere
vult H 127—130 in parenthesi cum Burmanno posui 127 thoros
LVl || vel] bene L 128 Menbra VB || archana 0 arcamque coniecit Bur-

u

mannus || archana tueri Mens invida vetat M || vetatj negat L 130 thai ami

a tru

VI 131 Infaustumque L || misere Vl || unbram B 133 Vecte pro

• • • ■ •

• r

Lacte H coniccisse tradit Clcrcqius \\ feroque Vl || ferro religat scripsi

1

ferroque ligat 0 || poscitque B 135 terrere] texere Vl

11*

Digitized by Google

164 CL. CLAUDIANI

lam scabie laceras deiecit sordidus aures,
Solvit et exuto lucratur vincula collo.

Est ubi despectus nimius iuvat. Undique pulso
Per cunctas licuit fraudes impune vagari
Et fastis aperire viam. Pro quisquis Olympi ho
Summa tenes, tantone libet mortalia risu
Vertere? Qui servi nou est admissus in usum,
Suscipitur regnis et quern privata ministrum
Dedignata domus moderantem sustinet aula.

Ut primum vetulam texere palatia vulpem, 145
Quis non ingemuit? Quis non irrepere sacris
Obsequiis doluit totiens venale cadaver?
Ipsi quin etiam tali consorte fremebant
Regales famuli, quibus est illustrior ordo
Servitii, sociumque diu sprevere superbi. 150

Cernite, quern Latiis poscant annectere fastis,
Cuius et eunuchos puduit. Sed vilior ante
Obscurae latuit pars ignotissima turbae,
Donee Abundanti furiis, qui rebus eois
Exitio primoque sibi produxit, ab imis 156
Evectus stabulis summos invasit honores.
Quam bene dispositum terris, ut dignus iniqui
Fructus consilii primis auctoribus instet*

.Ucuit

136 deiecit G || sordibus (sic) B 139 qlicet VI | inpune Wl

fraudibua h h

140 fastis V fatis BLVl j> (= pro) L pro, V pro Vl proh B l|
olimpi BLVl 141 tanto libuit VL || nisu, corr. to. I in risu V
risu 0 nisu etiam H»H» coniecit , sed vide quae dicit Burmannus

van

142 ad usum Vl 143 ministris V 144 aula BVl aulam V

■ •

traxere

aula (1 ex corr. to. II pro r?) L 145 texero V texere BLVl traxere
deterr. 146 ingenuit Vl || inrepere GV irrepere BLVl 149

sibi

i iilustrior V 150 Serviciis otiumque (sic) V || diu G diu VL diu Vl

sibi B 151 poscant latiis L U adnectere 0 152 Cuius G || puduit

(sic) L 153 lati (sup. i rasura) corr. to. // in latu L 164
habundantii Vl 155 Exitio scripsi Exitium VBL Exicium Vl ||

o

primoque (sic) Vl primuque V primumque BL || produxit G 166

• •

stabulis deterr. thalamis VBL talamis Vl tabulis coniecit H II ab

imo Evectus thalami voluit Paul I. c. p. 15 167 dispositum (~

vel obait

add, to. //, = est) Vl || iniquis VL 158 instet Vl

IN EUTROPIUM LIB. I. (XVIII.)

165

Sic mult os fluvio vates arente per annos,

Hospite qui caeso monuit placarc Tonantem, 160

Invent. is primus Busiridis imbuit aras,

Et cecidit saevi, quod dixerat, bostia sacri:

Sic opilex tauri tormentor umque repertor,

Qui funesta novo fabricaverat aera dolori,

Primus incxpertum Siculo cogente tyranno 165

Sensit opus docuitque suum mugire iuvencum.

Nullius Eutropius quam qui se protulit ante

Dereptas possedit opes nullumque priorem

Perculit exsilio solumque hoc rite peregit,

Auctorem damnare suum. Postquam obsitus aevo 170

Semivir excelsam rerum sublatus in arcem,

Quod nec vota pati nec fingere somnia possent,

Vidit sub pedibus leges subiectaque colla

Nobilium tantumque sibi permittere fata,

Qui nihil optasset plus libertate mereri, 175

lam iam dissimulat dominos alteque tumescent

Serviles animi. Proccrum squalore repletus

Career et exsulibus Meroe campique gemiscunt

Aethiopum: poenis hominum plaga personat ardens.

Marmaricus claris violatur caedibus Haramon. 180

Asperius nihil est humili, cum surgat in altum:
Cuncta ferit, dum cuncta timet; desaevit in omnes,
Ut se posse putent. Nec belua taetrior ulla

161 primu LVl 162 sevi cecidit Vl || quod struxerat coniecit

c

Burmannus 165 syculo L || tiranno Vl 166 iuventu Vl 167
quas V I) protulit 0 pretulit G sibi profuit voluit Delrius 168 Dire-
ptas 0 Ereptas scripsit Burmannus cum deteriore quodam Dereptas
temptat idem quern secutus Koenigius et ego 169 exilio 0 | ire, corr.

T 1

m. II in ,ite V 170 dampnare VL || obitus L 172 Quod nec
vota pati nec fingere somnia poSst M || non vota Vl || somnia fingere
B sompnia fingere L || possent cum uno Mediceo H possunt 0 173
reges H olim maluisse tradit Burmannus 175 nichil VVl 176
dissimulant L 177 sqalore B || repletur Vl 178 exulibus 0 ||

gemescunt GB 179 arens pro ardens H coniecisse testatur Clercqius

i

180 Claris] plagis B || volatur Vl 181 nichil VBVl || surgat GB

vel tet

surgit VLVl 183 putent L [| post 'ulla' in cd. pr. Flor. 'est', quod
legebatur in fine versus, ex G deletum.

Digitized by Google

166

CL. CLAUDIANI

Quam servi rabies in libera terga furentis.

Agnoscit gemitus el poenae parcerc nescit, 185

Quam Bobttty dominiquc meraor quern verberat odit.

Adde, quod eunuchus nulla pietate movetur

Nec generi natisve cavet, Clemeutia cunetis

In similes animosque ligant consortia damni.

Iste nec eunuehis plaeidus; sed pectus in aurum 190

Aestuat: boc uno fruitur succisa libido.

Quid nervos secuisse iuvat? Vis nulla cruentam •
Cast rat avaritiam: parvis exercita furtis
Quae vastare penum neglectaque sueverat arcae
Claustra remoliri, nunc uberiore rapina 195
Peccat in orbc manus. Quidquid se Tigris ab Haemo
Pividit, boc certa propouit merce Iocandum
Institor imperii, caupo lamosus honorum.
Hie Asiam villa pactus regit,- ille redemit
Coniugis ornatu Syriam, dolet ille paterna 200
Bithynos mutasse domo: suflixa patenti
Vestibulo pretiis distinguit regula gentes.
Tot Galatae, tot Pontus eat, tot Lydia nummis.
Si Lyciam tenuissc velis, tot milia ponas;

184 terga VBVl colla L 185 pjreere Vl . 186 Quam G |l

t , vel odit

verbera, (tie) V libat (sic) Vl || totis V 187 Adde quod eunuchus

• • > >

nulla pietate movetur M 188 generi < V || dementia — (v. 190) pla-

cl

cidus (incl.) Koenigius dubitat an spuria sint || natisve G || demen-
tia L 189 damni Vl dampai VL 190 pectus conieei peius 0
pronus pro peius H coniecisse testatur Bunnannus et Clercqius; olim
putavi ante f sed' aliquid excidisse 192 nervos 6 || furentem pro (?)
cruentam coniecit Schraderus 193 quae parvis excita furtis Clave-
rius ex libro suo (? ms.) 194 neglectaque G || suaeverat Vl | arcae

velte vel parcat

GB archy V arche L arte Vl 195 nunc G 196 Peccat L ||

vel venditor a

quicquid 0 || tygris L 198 Institor V 199 villa (sic) V || redemit,

to. 11 corr. ex redimit Vl 200 siriam Vl 201 Bythinos VL
Bithinos B bitinas Vl |J domo GVBL domos Vl || subfixa O 203
galathg VB galathe LVl || eat VBL eat Vl cant voluit H || lidia Vl
204 Si litiani L Si liciam Vl || pon?s Vl

Digitized by Google

m EUTROPIUM LIB. I. (XVIII.)

167

Si Phrygas, adde, parum est. Propriae solacia sorti 205
Communes vult esse notas et venditus ipse
Veudere cuncta cupit. Certantum saepe duorum
Diversum suspendit onus: cum pondere iudex
Vergit et in geminas nulat provincia lances.

Non pudet heu superi populos venire sub hasta? 210
Vendentis certe pudeat. Quo iure sepultum
Mancipium tot regna tenet, tot distraint urbesV
Pollentem solio Croesum victoria Cyri
Fregit, ut eunucho flueret Pactolus et Hermits?
Attalus hcredem voluit te Homa reliuqui, .215
Restitit Antiochus praescripto margine Tauri,
Indomitos curru Servilius egit Isauros,
El Pharos Augusto iacuit vel Creta Metello,
Ne non Eutropio quacstus numerosior essetV
In mercem veniunt Cilices, Iudaea, Sophenc, 220
Komauusque labor Pompeianique triumphi. ,

Quo struis hos auri cumulos? Quae pignora tantis
Succedent opibus? Nubas ducasve licebit:
Nunquam mater eris, nunquam pater. Hoc tibi ferrum,
Hoc natura negat. Te graudibus India gem mis, 225
Te foliis Arabes ditent, te vellere Seres:
Nullus inops adeo, nullum sic urget egestas,

205 frygas V frigas BVl frigias L || parum eat V parum BLVl

Si phrygas, adde parum. interpumit 11 || proprie G || solacia G || sorti
BVl sortis VL 207 cupit VBVl petit L |j certantum V 208
h

onus V honus LVl |] cum ponderis index Scaligerum voluissc tradit
Burmannus 209 nutat GVLVl nutat (n in ras. m, 11) B 210

vel venisie od

Num pudet coniecit H |j venire GBLVl venire V 211 q iure V
quo iure B quid LVl | repulsum libcnter legeret liunnanniis 2t2

vel distruit crosum

distrahit V distrait B 213 druau V (| ciri Vl 214 Ijeunucho Vl ||
flueret VB fluerent LVl || pactholus Vl 215 Atlialus Vl 21G

r y e

magine Vl 217 yeauros V ineauros L hisauros Vl 218 metallo

• • • ■

Vl 219 Ne non VVl lie* non L Ut nunc B || questos V 220

r u
sofene V sofene B sophone L 221 KomanoHque V 223 8ucedent
L y ducasve G 224 eris G 226 arabes, COtr. cx arabis V || et
vellere V 227 inopsa do (siv) V || urget G

Digitized by Google

168 CL. CLAUDIANI

Ut velit Eutropii fortunam et membra pacisci.

Iamque oblita sui nec sobria divitiis mens
In miscras leges hominumque negotia ludit. 230
Iudicat eunucbus: quid iam de consule miror?
Prodigium est, quodcumque gerit. Quae pagina lites
Sic actas meminit? Quibus unquam saecula terris
Eunucbi videre forum? Sed ne qua vacaret
Pars ignominiae, ncu quid restaret inausum, 235
Arma etiam violare parat portentaque monstris
Aggerat et secum petulans amentia certat
Erubuit Mavors aversaque risit Enyo
Dedecus eoum, quotiens intenta sagittis
Et pbaretra fulgens anus exercetur Amazon: 240
Arbiter aut quotiens belli pacisque recurrit
Alloquiturve Getas. Gaudet, cum viderit, hostis
Et sentit iam deesse viros. Incendia fumant,
Muris nulla fides, squalent populatibus agri
Et medio spes sola mari. Trans Phasin aguntur 245
Cappadocum matres stabulisque abducta paternis
Caucasias captiva bibunt armenta pruinas
Et Scytbicis mutant Argaei pabula silvis.
Extra Cimmerias, Taurorum claustra, paludes

228 menbra VB 229 deliciis coniecisse H tradit Burm annus
230 negotia (0 in ras. m. II add.) B || ludit GO saevit ex r venit*
quod in nonnullis deter r. coniecit Hs 231 iam in ras. m. // add.

B U mirer praefert H*Ha 232 Prodigium est VBL Prodigium Vl

»q vel femineas

233 Sic actas meminit (ac in ras. m. II add.) B Sic etas meminit
V Femineas meminit LVl Castrati meiuinit, coniecit Hurthius 235 igno-

vel a r

minie GLVl ignominigB ignominie V || neu GVB ne LVl 236 potentaque

Vl || monstrum V 23.7 Aggerat G 238 mauros aut versaque V 1 |j

aversaque g g enio L en^io Vl 239 sagitis Vl 240 faretra
V 1 || exercetur G 242 Adloquitur G Alloquiturve V Alloquiturque B L Vl

i

244 Muris BVl Mures V Euris L || scalent Vl || populantibus L 245
In medio spes una mari coniecit Hs || fasin VLVl 246 Capadocum

e

Vl H abducta (a finale add. m. II) L 247 Caucasias Vl 248

r

scithycis V scithicis L sciticis Vl || arggi B argei V aggei L aggei Vl

argeia voluit H 249 cummerias L ci^fniias (sic) Vl cimerias B |j
llunc versum expungere voluit Barthius

Digitized by Google

IN EUTROPIUM LIB. I. (XVIII.) 169

Flos Syriae servit; spoliis nec sufficit atrox 250
Barbarus: in caedem vertunt fastidia praedae.

We tamen — quid enim servum mollemque pudebit,
Aut quid in hoc poterit vultu flagrare pudoris? —
Pro victore redit. Peditum vexilla secuntur
Et turmae similes eunucborumque manipli, 255
Hellespontiacis legio dignissima signis.
Obvius ire cliens defensoremque reversum
Complecti. Placet ipse sibi laxasque laborat
Distendisse genas fictumque inflatus anhelat,
Pulvere respersus tineas et solibus ora 260
Pallidior verbisque sonat plorabile quiddam
Ultra nequitiam fractis et proelia narrat
Perque suam tremula testatur voce sororem
Defecisse vagas ad publica commoda vires:
Cedere Iivori nec sustentare procellas 265
Invidiae mergique fretis spumantibus orat.
Exoretquc utinarn! Dum talia fatur, inept us
Deterget lacrimas atque inter singula dicta
Flebile suspirat: qualis venit arida socrus
Longinquani visura nurum; vix lassa resedit 270

vel Hog uie aervit

250 Flos syriae servit editt. Assyrius fervet V Assyi-iis fervet B

vel floB »yrie servit

Assiriis fervet L Flos sirie servit, in marg. m. II add. vel assiriis fuet Vl

vel vertit

asiae coniecit etiam Schradcrus 251 vertunt GBL vertunt V vertit Vl
l

252 molemque V 253 poterit vultu VB vultu poterit L vultu potuit

vel r

Vl || pudoris, corr. m. II in ruboris V pudoris Vl ruboris BL 254

vel te ou

peditum V peditum BLVl unum Gg unde, cum put on 'peditum' inter-
jwilatum esseconicio f anuum\ ut 'redit' ultima producta perfectum sit, va-
num proponit Paul Quaest. Claud, p. 36 centum vel comitum coniecit Hi, cum

unus deterior haberet CC. truncnm praeterea coniecit HaHs tumidum

i

temptat Koenigius \\ sequntur L eequuntur B 256 Hellespontacis VI

a c dU

257 Obuijs Vl 258 Completi Vl 269 Contendisse V 260
tinias B || sordibus oraB (?) Squallidior coniecisse H testatur Clercqius
262 fractis GO fictis (?) g || Ultra nequitiam 0 vix tamen sanum
quocumque modo interpretes vexabant; poeta fortasse scripsit f Multa
nequitia' 267 ineptus VB ineptas LVl 268 Detorget G Deter-
gent V Detergit BLVl (in B i in ras. add. m. II) | lacrymas G |
dicta (a add. m. //) B

Digitized by Google

170 CL. CLAUDIANI

Et iam vina petit. Quid te turpissime bellis

Inseris aut saevis pertemplas Pallada campis?

Tu potes alterius studiis haerere Mincrvae

Et telas non tela pad, tu stamina nesse,

Tu segnes operum sollers urgere puellas 275

Et niveam dominae pensis involvere lanam.

Vt*l si sacra placent, habeas pro Marte Cybeben:

Rauca Celaenaeos ad tympana disce furores.

Cymbala ferre licet pectusque illidere pinu

Inguinis et reliquum Phrygiis abscindere cultris. 280

Arma relinque viris. Geminam quid dividis aulam

Couarisque pios odiis committere fratres?

Te magis ah demens, veterem si respicis arlem,

Conciliate decet: gcstis pro talibus annum

Flagitet Entropius, ne quid non polluat unus, 285

Dux acies ; iudex praetoria, tempora consul.

Nil adeo foedum est, quod non exacta vetustas
Ediderit lougique labor commiserit aevi.
Oedipodes matrem, natam duxisse Thyestes
Cantantur: peperit fratres locasta marito 290

vel ma i

271 turpissime VBVl turpissime L 272 aut] et Vl || seuis

p

(sic) V saevi B sevi LVl g pertentas G pertentas Vl j| pall[a]da ([a]
in nus. m. II) B fl campis V campi BLVl 274 Et GB Tu VLVl ||

g vol miniitras

nesse H coniecit nosse 0 275 senes L || sollers G || puellas V
276 Atque unctam coniecit Hi, quod quidem rehquisse vidctur H*Hs
tinctam cum deterr. praefeicns fl niveam, in murg. m. II vel vincta V

vel tola

vinctiv, in marg. m. II niveam Vl niveam BL 277 si sacra V

placeat Vl fl adeas pro habeas coniecit Schradcrus, in idem incidisse H
»

r

testatur Clercqius || matre V || cybele V cybelen BL cibele Vl 278
celenaeos G || timpana Vl 279 Cirabala Vl Cyubala L g ferre]

l

disce V || pectusque G fl inlidere V allidere g 280 frigiis O g ab-

o h
scindere GVL absidere (sic) B obscindere Vl 283 ,a V ah B ha

at

L || ah demens] odemens Vl Q arcem B 285 Flagitet G Flagitet V

n

Flagitat BLVl g unus] anus B 286 acies G 287 fedum est VL
foedum est B fedum Vl g exacta (e ex corr. m. II) B 289 thiestes
(i corr. m. rec. in y) V thiestes BVl tiestcs L 290 Cantantur
GBVl Cantatur VL

Digitized by Google

IN EUTROPIUM LIB. I. (XVIII.)

171

Et Pelopea sibi. Thebes ac funera Troiae

Tristis Erechlhei deplorat scaena thcatri;

In volucrem Tereus, Cadmus se vertit in anguem;

Scylla novas mirata canes; hunc arbore figit,

Elevat hunc pluma, squamis hunc Tabula vestit, 295

Hunc solvit fluvio: nunquam spado consul in orbe

Nec index ductorve fuit. Quodcumque virorum

Est decus, eunuchi scelus est. Exempla creantur,

Quae socci superent risus luctusque coturni.

Quam pulchrc conspectus erat, cum tenderet artus 300

Exsangues onerante toga cinctuque gravatus

Indutoque senex obsccnior iret in auro!

Humani qualis simulator simius oris,

Quern puer arridens pretioso stamine Serum

Velavit nudasque nates ac terga rcliquit, 305

Ludibrium mensis: erecto pectorc dives

Ambulat et claro sese deformat amictu.

Candida pollutos comitatur curia fasces,

Forsitan et domini. Praebel miracula lictor

Consule nobilior, libertatemque daturus, 310

Quam necdum meruit, scandit sublime tribunal;

m ! lubes

291 thebea coniecisse H tradit Clercqius thebaa V thebas B

vel tedui

thebas L labes Vl H trorie Vl 292 erecthei V erechtei B erictei

LVl B Bena V || teatri L 293 trereus Vl y cathmus L 294 Scilla

imitaU u

VBL Scilla (S add. m. II) Vl || mirata V || hanc L 295 Flebat

V H bunc VB hanc LVl || hunc BLVl hanc V 296 Hunc VBL

6

Hanc Vl | nunquam 0 nusquam deterr. 297 quodcunque G quidq;

VI 298 eunuchi 0 eunuchia deterr. 299 coturni VBL chorturnu,

in marg. m. II cotni V 1 300 pulcher Vl || artus (corr. m. II ex

h vel autp

arcus) L arctus Vl 301 Exanguea O || onerante G ,onerare V

, r

onerare B ornante L ornare Vl | cinctuque O cinctumque H cum
Iuniano quodam. Ubro || gravatua 0 gravatos coniecit H 302 In-

ao

ductoque L 303 aymius V 304 adridena B 305 ad Vl 308

CO

9mitatur (sic) Vl 309 domini scripsi cum II dominis g dominua O
311 Quam necdum G | lidum Vl

172 CL. CLAUDIANI

Atque inter proprias laudes Aegyptia iaclat

Somnia prostratosque canit se vale tyrannos.

Scilicet in dubio vindex Bellona pependit,

Dum spado Tiresias enervatusque Melampus 315

Reptat ab extremo referens oracula Nilo,

Obstrepuere avium voces, exhorruit annus

Nomen et insanum gemino proclamat ab ore

Eunuchumque vetat fastis accedere Fanus.

Sumeret illicitos etenim si femina fasces, 320

Esset turpe minus. Medis levibusque Sabaeis

Imperat hie sexus reginarumque sub armis

Barbariae pars magna iacet. Gens nulla probatur,

Eunuchi quae sceptra ferat. Tritonia, Phoebe,

Terra, Ceres, Cybele, Iuno, Latona coluntur. 325

Eunuchis quae templa deis? quas vidimus aras?

Inde sacerdotes, haec intrat pectora Phoebus,

Inde canunt Delphi. Troianam sola Minervam

Virginitas Vestalis adit flammasque tuetur.

Hi nullas meriti vittas semperque profani. 330

Nascitur ad fructum mulier prolemque futuram.

Hoc genus inventum est, ut serviat. Herculis arcu

Cpncidit Hippolyte, Danai fugere bipennem

Pethesilea tuam, claras Carthaginis arces

Creditur et centum portis Babylona superbam 335

312 aegiptia VB egyptia L egiptia VI 313 Sompnia L Somnia

r

Vl [j prostatosque (r sup. lin. add. m. I) B |j tirannos Wl 315
tyresias B tirresias Vl fl melanpus (Uneolam sup. a add. m. II) V

vel obsta

316 nylo L 317 Obstrepuere GLVl Obstrepuere V 318 orbe

ia 1

VL 319 acedere L || genus Vl 320 inlicitos V 321 mediis L
323 probatur 0 notatur coniecit non male Schraderus 324 phoebe

vel vesta

B 325 Terra V Terra BL Vesta Vl | cibele Wl cibele B 326
Eunuchi =^ (in ras. erat s) Vl Eunuchis restitui Eunuchi VBL J|
dei^j (in ras. erat s) Vl deis restitui dei VBL 327 haec intrat G
329 vestalis 0 || flamm[a]s, [a] in ras. m. II add. B 330 Hii 0 1

vitas V 333 Condidit V Condidit L Concidit Vl || ypolite BLVl

hipolite V 334 Penthesilea GVB Pentesilea LVl || chartaginis B
kartjiginb LVl 335 babilona 0

Digitized by Google

IN EUTROPIUM LIB. I. (XVIII.) 173

Femineus struxisse labor. Quid nobile gessit

Eunuchus? quae bella tulit? quas condidit urbes?

Ulas praeterea rerum natura creavit;

Hos fecere maims. Seu prima Semiramis astu

Assyriis mentita virum, ne vocis acutae 340

Mollities Ievesve genae se prodere possent,

Hos sibi coniunxit similes, seu Parthica ferro

Luxuries vetuit nasci lanuginis umbram

Servatoque diu puerili flore coegit

Arte retardatam Veneri servire iuventam. 345

Fama prius falso similis vanoque videri
Ficta ioco. Levior volitare per oppida rumor
Riderique nefas, veluti nigrantibus alis
Audiretur olor, corvus candore ligustri.
Atque aliquis gravior morum: Si talibns, iuquit, 350
Creditur el nimiis turgent mendacia monstris:
lam testudo volat ; profert iam coruua vultur,
Prona petunt retro fluvii iuga, Gadibus ortum
Armenii texere diem, iam frugibus aptum
Aequor et assuetum silvis delphina videbo, 355
Iam cocleis homines iunctos et quidquid inane

vel nobile

336 Femineas L || note L 337 urbes GVL arces VI 339

a

Hoc V || 8amiraniis B 340 Assiriis BLVl || nec V 341 leves-

que L 342 Has sibi H scripsisse tradit Clercqius || sibi G || partica GL
parthica VBVl 343 unbram L 345 servire G 346 falso 0 falsae
coniecit H 347 opida Vl 348 veluti GVBL sicut Vl unde H con-
iecit f ut si' 349 corvus candore ligustri ex coniectura scripsi corvo

cert an

eataa te (sic) ligustris V corvo certante ligustris BLVl 350 Si

talibus inquit Creditur et nimiis turgent mendacia monstris. Iam
testudo volat profert iam cornua vultur. Prona petunt retro fluvii
[iuga . frujgibus aptum Equor et assuetum silvis delphina videbo.

Iam docleis homines iunctos M ( quae in uncis inclusa in litura le-
vel uada nada

guntur) 353 fluvii retro Vl || iuga GB iuga V iuga Vl uada L
354 Armeniis V Armenii LVl Germani G Carmenij B Carmani

vel fluviis

voluit H 355 assuetum gVBL advectum Vl || silvis V | delfina Vl
356 Iam cocleis homines iunctos M || cocleis 0 || hominis corr. m. II
in homineB V || vinctos coniecit Burmannus || quicquid 0 366 et 357
delete voluit Koenigius

174

CL. CLAUDIANI

Nutrit Iudaicis quod pingitur India velis.

Subicit et mix lis salibus lascivior alter:

Miraris? Nihil est, quod non in pectore magnum

Concipit Eutropius. Semper nova, grandia semper 360

Diligit et celeri degustat singula sensu.

Nil timet a tergo; vigilantibus undique curis

Noctc dieque patet; lenis facilisque moveri

Supplicibus mediaque tamen mollissimus ira

Nil negat et sese vel non poscentibus oflert. 365

Quidlibet ingenio subigit traditque fruendum;

Quidquid amas dabit ilia manus; communiter omni

Fungitur officio gaudetque potentia flecti.

Hoc quoque consiliis peperit meritoque laborum,

Accipit et trabcas argutae praemia dextrae. 370

Postquam vera fides facinus vulgavit eoum
Gentibus et Romae iam certius impulit aures:
Eulropiumne etiam nostra dignabimur ira?
Hie quoque Romani meruit pars esse doloris?
Sic eflala rapit caeli per inania cursum 375
Diva potens unoque Padum translapsa volatu
Castra sui rectoris adit. Turn forte decorus

367 iudaicis 0 ante 'iudaicis' rasura unius Utterae in V lydiacis
coniecit Hugo Grotim, ut te&tatur H niliacis iam ohm temptavit ipse H
in attalicis proposuit pr otter ea Ha \ quod scripsi, ut coniungendum
esset r quidquid inane India nutrit, quod pingitur Iudaicis velis', quae
structura paitlo liberior nec tamen, ea inaudita quae 0 || telis pro velis
temptavit etiam HaHa 359 Mirari nihil est proponit Ha || nichil VVl

vel grandia ram vel r

360 gaudia V gaudia L 361 Diligit V g '— celeri {pro sceleri)
VI || degusat V 362 Nihil 6 Nil 0 || vigilacibus coniecit Burman-

i vel ingeziiio

nus 364 Suplicibus V 366 Quodlibet B | ingenio V fl subigit BVl sub-

r vel tra

icit V L I ingenuos subirit Paul 1. c.p. 33 traditque fruendum G V tjarditque

a

fruendum L truditque nocendum (in marg. m. II fruendum) V 1 367

Quicquid 0 Q ille pro ilia Gronovium coniecisse laudat H2H3 369 Hie B
conciliis cum deter, coniecisse JRubenium testatur H || meritumque voluit
ra

H2H3 370 turbeas VI 372 nuntius pro certius proponit Hs

vel ceteui

374 Hoc B 375 celi (quod sup. lin. = celerem) V 377

vpI forte

fronte L

«

«

Digitized by Google

IN EUTROPIUM LIB. I. (XVIII.) 175

Cum Stilichone gener pacem implorantibus ultro

Germanis responsa dabat legesqne Caucis

Arduus et flavis signabat iura Suevis: 380

His tribuit reges, his obside foedera sancit

Indicto, bellorum alios transcribit in iisus,

Hilitet ut nostris detonsa Sigambria signis.

Laeta subit Romam pietas et gaudia paene

Moverunt lacrimas tantoque exsultat aliunno. 385

Sic armenta suo iam defensante iuvenco

Celsius assurguut erectae cornua matri:

Sic iam terribilem stabulis dominumque ferarum

Crescere miratur genetrix Massyla ieonem.

Dimovit nebulam iuvenique apparuit ingens. 390

Turn sic orsa loqui: Quantum te prineipe possim,

Non longinqua docent, domito quod Saxone Tetbys

Milior aut fracto secura Britannia Pictn.

Ante pedes humili Franco tristique Suevo

Perfruor et nostrum video (iermanice Rhenum. 395

Sed quid agam? Discors oriens felicibus actis

Invidet atque alio Phoebi de cardine surgunt

Crimina, ne toto conspiret corpore regnum.

Gildonis taceo magna cum laude retectam

Perlidiam et fretos eoo robore Mauros. 400

378 stilicone LVl || inplorantibus V 379 legemque Vl 379
caucis Gg cbai-^chis (pro chauchis) V caducia B caychia L caicis Vl
cheruscis coniccisse Scaligerum tcstalur H 381 Hiis Vl || reges

GVBL legea Vl || biis Vl || saccit Vl 382 tranacribit B 383
Militet ut nostris detonsa sicambria signis M || detunsa L || sicambria
(c in ras. pro, g) V sycambria B Sicambria LVl 385 exultat 0

n

alunno B alumpno L 386 defeuaante GVLVl defensate (n add.
sup. lin. to. /) B 389 genetrix G genitrix 0 || massylla V masaila

!

VLV1 391 Turn GVLVl Tunc B II possim B possem L possem V
possum Vl 392 Non 0 Nos g Num H conieeissc testatur Clercqim
et Burmannus || thetis (i corr. m. rec. in y) V thetis BVl tetis L
393 picto G 394 Ante pedes humili franco tristique suevo M ||

vel fracto

franco V 395 renum Vl 399 retectam ego scripsi, quod idem coniecisse
H testatur Burmannus repressam praeterea H temptasse idem tradit
reiectam ego olim recept=u (sic) V receptam BLVl 400 fractos
B U mauros G

Digitized by Google

176 CL. CLAUDIANI

Quae suscepla fames, quantum discriminis urbi,

Ni tua vel soceri nunquam non provida virlus

Australem Arctois pensasset frugibus aunum.

Invectae Rhodani Tiberina per ostia classes

Cinypbiisque ferax Araris successit aristis. 406

Teutonicus vomer Pyrenaeique iuvenci

Sudavere mihi, segetes mirantur Hiberas

Horrea, nec Libyae senserunt damna rebellis

lam transalpina contcnti messe Quirites.

Ille quidem solvit meritas, scit Tabraca, poenas, 410

Ut pereat quicumque tuis conflixerit armis.

Ecce recens isdem clades a partibus exit
Terrorisque minus, sed plus babitura pudoris,
Ku tropins consul. Pridem tolerare fatemur
Hoc genus, Arsacio postquam se regia fastu 416
Sustulit et nostras corrupit Parthia mores.
Praefecti sed adbuc gemmis vestique dabantur
Custodes sacroque adhibcre silentia somno.
Militia eunucbi nunquam transgressa cubile
Non vita spondente fidem; sed inertia tutum 420

401 Que gB Que V Quam LVl | auacepta, in marg. m. II vel

pccta

8U8pecta V suscepta L suapecta BVl funeata coniecit Schraderus ||
urbi VLVl urbis B 402 Ni] Ne B 403 archtois L arthoia Vl ||
frugibua (gi in ras. m. II) B 404 rhodani G rodani BVl rodano

i

V rhodano L |j tyberina L H hoatia BLVl 405 Cinufeiaque (e corr.

ex i) V Cenypheisque B Cinifeiaque L Ciuifiisque Vl 406 Teuto-
nics vomer pirineique iuvenci M | Lingonicua pro Teutonicua coniecit
Schraderus || pyrineique V pireneique B pirineique L fireneique Vl

407 michi Wl | hiberas VBVl hyberia L 408 lybie V lybi? B

' i

libie L libiae Vl || dampna VLVl || rebellea V 409 quirites (es ex

■cit

is corr.) V 410 scit LVl ait V ae B H thabraca BL 411 Et
pereat H coniecisse dicit Clercqius 412 recens LVl repens GgVB |l
hisdem clades a partibus VB isdem clades a partibus Vl isdem

88 h

clades ac partibus L 414 iolerare V 416 partia L pthi^a Vl

u

417 vestique (i in ras. m. II) B 418 sompno L 419 eunchi
L U transgressa deterr. progressa 0 420 spondente G |[ tutum]
tantum Vl

■

Digitized by Google

IN EUTROFIUM LIB. I. (XVIII.)

177

Mentis pignus erat. Secreta monilia servent,

Ornatus curent Tyrios: a fronte recedant

Imperii; tenero tractari pectore nescit

Publica maiestas. Nunquam vel in aequore puppem

Vidimus eunuclii clavo parere magistri. 425

i\os adeo sperui faciles orbisque carina

Vilior? Auroram sane, quae talia ferre

Gaudet, et assuetas sceptris muliebribus urbes

Possideant. Quid belliferam communibus urunt

Italiam maculis nocituraque probra severis 430

Admiscent popults? Peregrina piacula forti

Pellantur longe Latio nec transeat Alpes

Dedecus; in solis, quibus exstitit ; haereat arvis.

Scribat Halys, scribat famae contemptor Orontes;

Per te perque tuos obtestor Roma triumphos, 435

Nesciat hoc Thybris nunquam poscentibus olim

Qui dare Dentatis annos Fabiisque solebat.

Martius eunucbi repetat suftragia campus?

Aemilios inter servatoresque Camillos

a;at cubilia

421 aecreta (sic sup. Un. = sedata ?) Vl || monilia Vl 422

X i

a o

tirio8 Vl 424 magestas B || nng, i eqre (sup. lin. = vel in) Vl

i

puppem VLVl puppim B 425 magistro V 427 auroram G |j

+ . vel saltern

sane quae (sic) G sane quae V sane quae BLVl 428 septris Vl 429

en vel pericula>

Possideant Vl 430 Ytaliam Vl U proba B 431 Ammiscent G || piacula V
vel pia

jjicula^l piacula BL 432 nec] ne V 433 extitit 0 exiit malit

vel maneat

Hi || ereat L 434 halis V alia LVl || scribat fame VL scribat fame

B fame scribat Vl || contemtor L || orantes (» sup. m. II add.) L 436

thibris V tybris B tibris LVl 437 Quid G Qui 0 || dentatis GVBVl

a

demptatis (in marg. m. II add. vel de tantis) L || fabiique L 438

a

repetat VL repetit Vl repetit B repetet deterr. referet coniecit Schrq-
derus 439 In editione princ. Florent. in qua v. 443—445 ante v. 439
— 442 leguntur, perversus versuum ordo a et b litteris praepositis cor-
rects est ex G 439 Hemilios B || bellatoresque pro servatoresque

camillos

coniecit Hs || quam illos Vl

Claud. Carm. 12

Digitized by Google

178 CL. CLAUDIANI

Eutropius? fam Chrysogonis tua Brute potestas, 440

Narcissisque datur! Natos hoc dcdere poenae

Profuit et misero civem praeponere patri?

Hoc mihi Iataiculo positis Etruria castris

Quaesiit et tantum fluvio Porsenna remotus?

Hoc meruit vel ponte Codes vel Mucins igne? 445

Visceribus frustra castum Lucretia ferrum

Mersit et attonitum tranavit Cloelia Thybrim?

Eutropio fasces asservabantur adempti

TarquiniisV Queracumquc meae vexere curules,

Laxato veniat socii spectator Averno. 450

Impensi sacris Decii prorurapite bustis

Torquatique truces animosaque pauperis umbra

Fabricii tuque o si forte inferna piorum

lugera et Elysias scindis Serrane novales.

Poeno Scipiadae, Poeno praeclare Lutati, 455

Sicania Marcelle ferox, gens Claudia surgal,

Et Curii series, et qui sub iure negasti

Vivere Caesareo parvo procede sepulcro

Eutropium passure Cato. Remeate tenebris

Agmiua Brutorum Corvinorumque catenae. 460

i

440 chrisogoniB V crisogonis LVl (in Vl sic csogonis) 441

vel tie

Narcisisque Vl || quo pro hoc proponit H [| natos L natos, in marg.

vel natis Vl ||peng L 442 patri G 443 michi V |j gtruria V 445

mucius G 446 lucrescia Vl 447 Mensit Vl |J Merserit ? attonitum
trauarit coniecit H || attonitum (u inras. m. J) B | tranavit GVLVl trans-
navit B || cloelia GB chloetia (t corr. m. rec. in 1) V cocle^L coclya
Vl || tybri V thybrim B tybrin L tibrim Vl 448 adservabantur G

vel antur

adservabantur V adservabuntur B obBervabuntur L conservabuntur Vl

e vel socii spectator

449 quemcunque G || meis V 450 Lassato L || BOcium aversatus V
socii spectator BLVl (spectantor Vl) socci spectator Scaligerum con-
iecisse tradit H 451 Inpensi GVVt |] Inpensi patriae frustra
mutare vult Burmannus 462 ad h. v. qui excerpta ex G fecit hoc
signum addidit % || umbram L [| priorum (r prius quasi erasum) B 454
et sup. tot. add. m. II in V fl elisias Wl 456 luctati L 456

i

marcelle G 457 series BVl veteres VL || qs ub^ (sic! =*» qui sub,

e te
in ras. erat i ?) V 458 ceaario Vl || sepuchro BVl 469 remea, V
460 brutrorum (sic) V

Digitized by Google

IN EUTROPIUM LIB. I. (XVIII.) 179

Eunuchi vestros habitus, insignia summit

Ambigui Homana mares, rapuere trcmendas

Hannibali Pyrrhoque togas, flabella perosi

Aspirant trabeis; iam uou umbracula geslant

Virginibus Latias ausi vibrare secures. 465

Linquite femineas infelix turba latebras,
Alter quos pepulit sexus nec suscipit alter;
Exsecti Veneris stimulis et vulnere casti;
Mixta duplex aetas; inter puerumque senemque
Nil medium. Falsi complete sedilia patres, 470
He novi proceres infecundoque senatu
Eutropium stipate ducem, celebrate tribunal
Pro thalamis, verso iam discitc more curules,
Non matrum pilenta sequi. Ne prisca revolvam
Neu numerem, quantis iniuria mille per annos 475
Sit retro ducibus, quanti foedabitur aevi
Canities, unam subeant quot saecula culpam.
Inter Arinthei fastos et nomen erile
Servus erit dominoque suos aequalis honores
Inseret. Heu semper Ptolomaei noxia mundo 480
Mancipia! En alio laedor graviore Pothino

e a '

462 trmda (sic) Vl tremendas (tremend in ras. m. I) L 463
pyrroque VB pirroque Vl puroque, m. II corr. in pirroque L 464 Ad-

vel ffestant r
spirant B || unbracula L || tollunt Vl 465 vibrate L 466 femi-

vel eiecti

neus corr. m. II in femineas V femineas B 468 Erecti V Execti L ||

o

stimulis, in marg. m. II stimulos V stimulis L stimulis B stimulos
i

Vl || uune (sic) Vl || Experti Veneris stimulos, aed vulnere casti temptavit

pun

frustra Burmannus 469 mueneq; Vl 470 complete V || sedilia,

e

d corr. m. II ex n B || patris V 471 infecundo B 473 tala-
mis Vl H Post 'verso' compendium in Vl sequitur quod r et' signifkat,

0

nunc expunctum 474 Nec L || ne VB nec L n Vl 475 Neu VB
Nec Vl Heu L 476 Sit 0 Fit H coniecisse tradit Clercqius \\

ducibus

divitibus L 477—491 (inch) in marg. leguntur manu prima exarati
V 477 quod G qd B 478 arinthei fastos G B eristhei faBtos, in marg.
arinthei V aristei fastos LVl || erile G herile VL herile, corr. m. I

i

ex herele B herele Vl 480 ptholomei VVl ptolomei BL 481
pothino G fotino VVl photino L

12*

180 CL. CLAUDTANI

Et patior mains Pliario scelus. Hie crnorem

Gonsulis 1 1 nil is Pellaeis eusibus hausit;

Inqninat hie omnes. Si nil privata movebunt,

At tu prineipibus, vestrae tu prospice causae 485

itegalesque averle notas. Hune aspieit uniun

Aula magistratum. Vobis patribusque recurrit

Hie altcrnus honos. In crimen euntibus annis

Paree quater consul. Contagia fascibus oro

Defendas ignava tuis neu tradita libris 490

Nomina vestitusquc mens, quibus ornne, quod ambit

Oceanus, domui, tanta caligine mergi

Calcarique sinas. Nam quae iam bella geramus

Mollibus auspiciis? Quae iam eonubia prolem

Vel frugem latura seges? Quid fertile terris, 495

Quid plenum sterili possit sub consule nasci?

Eunuchi si iura dabunt legesque tenebunt,

Ducant pensa viri mutatoquc ordine rerum

Vivat Amazonio confusa lieentia sistro.

Quid trahor ulterius? Stilicho quid vincere differs, 500
Dam certare pudet? Neseis quod turpior hostis
Laetitia maiore cadit? Piratica Magnum
Erigit, illustrat servilis laurea Grassum.
Annuis: agnosco fremitum, quo palluit Hebrus

482 En add. in tnarg. m. II ante v. 482 in Vl || fario V 484 omnis

tu

B || nihil G nil 0 | movebunt G 486 At nunc Vl || vestrae G || ufae B
nostre VLVl || prospice VBL conspice Vl 486 adverte V || aspieit

■

Vl accipitBLVl 488 honos GB honor VLVl 489 quater G || facibus
(s m. I add.) B 490 Deffendas V 491 Nomina deterr. Omina GB Oia (=

omla vel n'oa

omina), in marg. m, II add. vel omina mea V Omina L Omina Vl 492

g

Occeanus VLVl 493 geramus GVBVl feramus L 494 que iam

vel latarua ager

V aut quae BLVl 495 Vel GVBVl Aut L | latura seges V laturus
ager BLVl 498 Ducant pensa viri M 499 confisa malit Bur-

mannus \\ sistro Gg ritu 0 500 stilico LVl || differs (sic) G differs VB Vl

vel nu vol pudet

differs corr. m. II in differt L 501 Dum V fl fugis V pudet BLVl
502 cadit G 0 || p yratica B L 503 se 4 vilis (r add. m.i)B 504 Annuis

n

GBLVl Adnuis V || quern palluit H coniecisse testatur Clercqius ;|
hebrus cum deter, optime voluit Gesnerus et Paul Quaest. Claud, p. 26

Digitized by Google

IN EUTROPIUM LIB. [[. PRAEF. (XIX.) 181

Quo Mauri Gildoque ruit. Quid Martia signa 505

Sollieitas? Nou est hastis iaculisve petendus:

Conscia succumbent audito verbere terga.

Hi Scylha post multos rediens exercitus amios,

Cum sibi senilis pro fiiiibus obvia pubes

Iret et arceret dominos tellurc revcrsos, 510

Armatam ostcnsis aciem fudere flagellis.

Nolus ab inceptis ignobile reppulit horror

Vulgus et afflictus sub verbere torpuit ensis.

CL. CL AUDI ANI

IN LIBRUM II

IN EUTROPIUM

PRAEF ATIO* (XIX.)

Qui modo sublimes rerum flectebat habenas

Patricius, rursum verbera uota timet
Et solitos tardae passurus eompedis orbes

In dominos vanas Iuget abisse minas.
Culmine deiectum vitae fortuna priori 6

eurus 0 eunua frustra Bunnannus 505 Q || V 506 hastis
iaculisve Wl iaculis hastisve BL 507 succunbeut B |j verbera,
corr. vi. 11 a in au L 508 scita L scitha Vl . r )09 pubes quod
in 0 pro coniectura protulit Schraderus 511 Armataa L j
aciem G 512 ab G || ignobile G [| horor Vl 513 afflictus scripsi

vel adductus u

addictis V addictus L adductus BL eductus coniecit Delrius || ver-
bere VBL verbera g (?) Vl || enais G || CLAVDIANI IN EVTROPIVM
LIBER PRIMVS EXPLICIT • INCIPIT LIBER SECVNDVS FELI-
CITER PREFATIO (EXPLICIT add. alia manus atramento) B

Lib. II. £ Titulus in edit. pr. Flqr. ab illo qui ettcerpsit ex G dele-

tusest || IN EVNDE EVTROPIVM LIBER SEVS V || Ik inscription* in
B cf. finein carminis antecedentis Liber decimus . De mutatione for-
tune et statu Gildonis L || M II in marg. add. in V 1 Insultatio in
eutropium || * Quod de hoc carmine iudicandum esse puto dixi in prae-
fatione huius editionvt |) 1 sublimis B sublimes (b corr. m. II ex 1)

Vl 2 rursum G 3 aolidos Vl

Digitized by Google

182 CL. CLAUDIANI

Reddidit insano iam satiata ioco.
Scindere nunc alia meditator ligna securi,

Fascibus et tandem vapulat ipse suis:
Ulatas consul poenas se consule solvit;

Annus qui traheas, hie dedit exsilium. la
Infaustum populis in se quoque vertitur omen;

Saevit in auctorem prodigiosus honos.
Ablato penitus respirant nomine fasti

Maturamque lucm sanior aula vomit.
Dissimulant socii coniuratique recedunt: 15

Procumbit pariter cum duce tola cohors,
Non acie victi, non seditions coacti,

Nec pereunt ritu, quo periere viri.
Concidit exiguae dementia vulnere chartae;

Confecit saevum littcra Martis opus. 20
Mollis feminea detruditur arce tyrannus

£t thalamo pulsus perdidil imperium.
Sic iuvenis nutante fide veterique reducta

Paelice defletam linquil arnica domum.
Canitiem raram largo iam pulvere turpat 25

Et lacrimis rugas implet anile gemens
Suppliciterque pias humilis prostratus ad aras

Mitigat iratas voce tremente nurus.
Innumeri glomerantur eri, sibi quisque petentes

l

8 ipse GVBVl ille L 9 Illatas deterr. Inlicitas V Illicitas
BLVl Illicitus coniecit Barthius Sancitas H coniecisse tradit Clercqius,
forte 'Incestus' legendum quod saepe commutator cum 'Inlicitus' 9 exilium
0 11 Infaustus Vl 12 actorem Vl |] honos GVBL honor Vl 13 ab-

ou

Into G 16 Procumbit 0 Procumbunt nonnulli deterr. || in V ||
toto corr. m. II in tota V 17 acie G || seditione 0 (sedicione V)
obsidione deterr. || coacti 0 subacti deterior quidam 18 Nec V Ne
BLVl || pereunt V pereant BLVl 19 carte VLVl charte B 20

vel arte o

Terfecit Vl || litera Vl 21 arce V arte BL aree Vl || tirannus
VVl 22 Et thalamo VLVl E thalamo B Ut thalamo malit Bar-
thius 23 fide sup. lin. m. 7T, nam deerat VI 24 Pelice 0 25

▼el de d

raram largo VBL largo raram Vl || iam gB tam V se L de Vl turn
H olim legisse tradit Burmannus et Clercqius 26 lacrymis G |

anile G 27 Supliciterque V Suplicitusq; (sic) Vl j| substratus B

h e
28 Forte manus pro nurus 29 exi V heri BLVl 0 potentes V

Digitized by Google

IN EUTR0P1UM LIB. II. PRAEF. (XIX.) 183

*

Mancipium solis utile suppliciis. 30
Quamvis foedus enim mentemque nbscenior ore,

Ira dabit pretium; poena meretur emi.
Quas spado nunc terras ant quern transihis in. axem?

Cingeris hinc odiis, inde recessit amor.
Utraque te gemino sub sidere regia damnat; 35

Hesperius ntinquam, iam nec eons eris.
Miror cur, aliis qui pandere fata solebas,

Ad propriam cladem caeca Sibylla taces?
Iam tibi nulla videt fallax insomnia Nilus;

Pervigilant vales iam miserande tui. 40
Quid sororV Audebit tecum conscendere puppem

Et veniet longum per mare ficla comes?
An fortasse toros eunuchi pauperis odit

Et te nunc inopem dives amare negat?
Eunuchi iugulum primus secnisse fateris, 45

Sed tamen exemplo non feriere tuo.
Vive pudor fatis! En quern tremuere tot urbes!

En cuius populi sustinuere iugum!
Direptas quid plangis opes, quas natus habebit?

Non aliter poteras principis esse pater. 50
Improbe, quid pulsas muliebribus astra querelis,

Quod tibi snb dypri litore parta quiesV
Omnia barbarico per te concussa tumultu;

Tel ob»curior a

31 obicenior V 32 dabit GVl dabat VB dabit L addit con-

aut

iecit Hs || pena G |J hemi L emi VI 33 ad Vl 35 te sup. lin.
m. II add. nam deer at L || te regio gemiuo Vl || sydere B || regia

m

sup. lin. tn. II add., nam h. I. deerat Vl || dampnat VL 36 Hespe-

e c

riu[n], [u] in ras. m. II add, pro m V J nc L nunc Vl 38 sybilla

vel nec

B Bibilla LVl 39 insompnia LVl || nylus L 40 ia V iam BL

• •

non Vl nec deter, quidam || tibi G tui VBL tui_ (in ras. erat b) Vl 41
puppem VVl puppira BL 43thorosVLVl 45 Eunuchi iugulum 0 quare
interpreter ex mra sententia male cogitant de historia aliunde nobis non tra-
dita, Eunuckus iugulos conieci (Cf. grammat. sub heteroclitis et Lucan. X,
367). Sic sententia bene currit neque obscuritatis quidquam restat 46

tu

meo (sic) V 47 fastis coniecit Paul Quaest. Claud, p. IS 48 En cuius

GO Et cuius cum uno deteriore editt. nonnullae recent. \\ iungnm Vl
51 querellis G 52 Quid V g cbypri V cipri LVl | littore L

Digitized by Google

184 CL. CLAUDIANI

Crede mihi, terra tutius aequor erat.
Iam non Armenios iaculis terrebis et arcu, 56

Per campos volucrem non agitabis equnm.
[Dilecto caruit Byzantins ore senalus,

Curia consiliis aestuat orba tuis.]
Kmeritum suspende sagum, suspende pharetram;

Ad Veneris partes ingeniumque redi. 60
Non bene Gradivo Ienonia dextera servit,

Suscipiet famulum te Cytherea libens
Insula laeta choris, blandorum mater amorum.

Nulla pudicitiae cura placere potest.
Prospectant Paphiae celsa de rupe puellae 65

Sollicitae, salvam dum ferat unda ratem.
Sed vereor, ne te teneant Tritones in alto

Lascivas doctum fallere Nereidas
Aut idem cupiant pelago te mergerc venti,.

Gildonis nuper qui tenuere fugam. 70
Inclita captivo memoratur Tabraca Mauro;

Naufragio Cyprus sit memoranda tuo.
Vecturum moriens frustra delphina vocabis;

Ad terram solos devehit ille viros.
Quisquis adhuc similes eunuchus tendit in actus, 75

Respiciens Cyprum desinat esse ferox.

e

54 terra V terris BLVl 55 terrebis G 56 volucm (e add. m. I) L
57 et 58 interpolate esse ex v. 61 satis patet, qui docet supra nihil
nisi de ridicula eunuchi disciplina militari actum. Ansam huius inter-
polationis librario praebebat v. 59 initio corruptus; cf. infra. Praeterea
offendit in v. 57 perfectum r caruit' 57 Dilectoque caret malit
Hi Ha H bizantius BLVl 59 Emeritam suspende sagum restitui
Emeritam suspende togam 0 (| faretrara V 61 gravida, in marg.

i

m. II grandivo (sic gduo) L || dextera G 62 suscipiet quod est in

r

ed. pr. sic ex G corr. Suscipiet (? = susciperet) Suscipiet VBL Susci-
piat Vl fl citheroa Vl 63 foeta pro laeta H olim coniecisse testatur
Burmannus 64 pudicitiae G 65 pafye V paphyg B paphie LVl

67 ne te teneant nonnulli deterr. teneant ne te 0 (teneant in ras.
m. I add. in L) 68 doctu (n corr. m II ex i) V || fallere G

69 idem 0 iidem editt. 70 Gildoni nuper qui renuere temptavit H
71 thabracaBLVl 72 ciprus Vl 73 Vecturum G VBL Venturum Vl j|

vel chis

delfina V 75 similes corr m. II ex similis B |] eunuchus G Vl eunuchus V

i

eunuchus corr. m. II ex eunuchi B eunuch,, L | in G 76 ciprum Vl

Digitized by Google

IN EUfROPlUM LIB. II. (XX.)

CL. CL AUDI ANI
IN EUTKOPIUM

LIBER II. (XX.)

Mygdonii cineres, et si quid restat eoi,
Quod pereat, regni, certae non augure falso
Prodigii patuere minae frustraque peracto
Vulnere monstriferi praesagia discitis anni.
Cautior ante tamen violentum navita Cauruui 5
Prospicit et tumidae subducit vela procellae.
Quid iuvat errorem mersa iam puppe fateri?
Quid lacritnae delicta levant? Stant omina vestri
Consults: immotis haesere piacula fatis.
[Tunc decuit sentire nefas, tunc ire recentes 10
Detersum maculas. Veteri post obruta raorbo
Corpora Paeonias nequiquam admoveris herbas.
Ulcera possessis alte suflusa medullis
Won leviore manu ; ferro sanantur et igni,
Ne noceat frustra mox eruptura cicatrix. , 15

Titulus in edit. pr. Flor. ab Mo qui fecit excerpta ex G deletus

est 0 1NCIPIT LIB III. IN EVTROPIVM V || INCIPIT LIBER SC£>S
B D Titulus deest in L || Liber de depositione eutropii m. add. in
Yl, ibidem m. recens. CI. Claudiani liber in Eutropium eunuchum
1 Migdonii BLVl || reBtat] prgstat B 2 pereant B 4 discitis] duci-

or u
tis G 5 Cauti, L || caurum restitui chorum 0 6 timide VI 7 errores

vel cum luant

B Vl 8 lacrymae G \\ Quid lacriraae V || delicta (e corr. ex i, i in ras.) B ||

omina VB omnia LVl || vestri G VBVl^veri^L 10 — 23 inter-
polatos esse ci'edo, de quo vide quae dixi in praefatione huius editio-
nis 10 Qua m decuit cet. pessime Koenigius temptavit 12 ne —

i a

(sic) G || nequiquam B nequicquam VVl neqq L 13 Viscera L j|
subfixa pro subfusa H olim coniecisse tradit Burmannus 15 noceat
0 coeat Barthius \ forte moveat crustam || mox irruptura Barthius con-
iecit U mox se ruptura temptat Burmannus || ne noceat ducta et mox
coniecit Koenigius [j in marg. in V m. J7 add. vel deinde erumpenda

185

Digitized by Google

186

CL. CLAUDIANI

Ad vivum penetrant flamniae, quo funditus umor
Defluat et vacuis comipto sanguine vcnis
Exundet Ions ipse mali. Truncantur et artus,
Ut Iiceat rcliquis securuni degere membris.
At vos egregie purgatam creditis aulam, 20
Eutropium si Cypros habet vindictaque mundi
Semivir exsul erit. Quis vos lustrare valebit
Oceanus? tantum facinus quae diluet aetas?]
Induerat necdum trabeas: mugitus ab axe
Redditus inferno, rabies arcana eavernas 25
Vibrat et alterno confligunt culniina lapsu.
Bacchalus per operta tremor Chalcedona movit,
Pronus et in geminas nutavit Bospliorus urbes.
Concurrere freti fauces; radicc revulsa
Vitant instabilem rursum Symplegada nautae. 30
Scilicet haec Stygiae praemittunt signa sorores
Et sibi iam tradi populos hoc consule gaudent.
Mox oritur diversa lues: hinc Mulciber ignes

16 penetrent malit Paul Quaest, Claud, p. 0 || qui fecit excerpta
ex 6 sup. r quis' quod est in edit, pr.; hoc signum f addidit (sic: qui + s)

vel qui» .i. quibus •[•quibus _^ _i_
quo B quo V quis L quia Vl (in mafg. quo vel quibus
h a vel areucat

m. II) || umor V humor BLVl 17 Defluit Vl 18 Exundet V

aret *

Ex undet (sic) L Arescat BVl Exsudet proponit H || ipse B ille VLVl |j
truncatur (lineola sup. a add. m. II) V truncantur BLVl truncentur

reliquis

temptat Paul Quaest. Claud, p. 9 19 liquidis Vl || securum GVBVl

vel e

securum L securo malit H | degerc V vivere BLVl || menbris VB
21 cypros GB Cyprus VL ciprus Vl || si victima mundi temptat
Burmannus 22 Semifer B || exul 0 || qui B | vos G 23 Occeanus
VLVl 24 Induerat corr. m. II in Induerit (sup. a erat ras. pro a)
L || nondum Vl || axe GO alto g (?) editt. post H 26 inferno
BLVl (cf. Gesnerum) infernas V (j archana VBVl archarna (sic) L ||
eavernas G 26 in marg. m. II add. in Vl, nam deerat 27 Bacba-

e v

tus VLVl I timor Vl || calcedona VLVl calchedona B 28 nutabit
V nuttavit Vl ante nutavit rasura unius lineolae (est igitur pro
mutavit) L || bosforus Vl 29 concurrere G 30 rureus BVl |[

e

simplegada GO || uau— ta V (in ras. erat una litter a) 31 Scilicet
bee VL Scilicet et BVl || stigie VLVl 32 iam G 33 mul-
cifer G

Digitized by Google

IN EUTROPIUM LIB. II. (XX.)

*

187

Sparserat, hinc victa proruperat obice Nereus;

Baec flagrant, haec tecta nalant. Quam numina poenam 35

Servatis sceleri, cuius tot cladibus omen

Constitit? Incumbas utinam Neptune tridenti

Pol 1 1 1 1 unique solum toto cum crimine mergas!

Unam pro mundo Furiis concedimus urbem.

Utque semel patuit monstris iter, omnia tempus 40
Nacta suum properant: nasci turn decolor imber
Infaiitumque novi vultus et dissona partu
- Semina, turn lapidum lletus armentaque vulgo
Ansa loqui mediisque ferae se credere muris.
Turn vates sine more rapi lymphataquc passim 45
Pectora terriflci stimulis ignescere Phoebi.
Fac nullos cecinisse deos: adeone retusi
Quisquam cordis erit, dubitet qui partibus illis
Affore fatalem castrati consulis annum?

Sed quam caecus inest vitiis amor! Omne futurum 50
Despicitur suadentque brevem praesentia fructum
Et ruit in vetitum damni secura libido,
Dum mora supplicii lucrum serumque quod instat
Oeditur. Haud equidem contra tot signa Camillo
Detulerim fasces, nedum — pro sexus! — inerti 55
Mancipio, cui cuncta licet responsa inherent
Hortantesque licet sponderent prospera divi,
Turpe ruit cessisse viros. Exquirite retro

vol victa

34 victa V vincta G victo L vita B rupto Vl rapta g (?) || prorum-
perat L 35 Hec G | fraglant, 1 corr. m. II in r V | hec G 36
sceleris V || cuius G || cuius tot] c' tot (sic) Vl 37 Constitit G
incumbas G 39 V N a (V add. m. II) V | concedidimus Vl 40

oma tempus Nacta suum properant nasci M || omuia 0 (in mor^. Vl

a

m. II omina) 41 nesci Vl 45 sine G || limphataque LVl 46

a . e

Pector Vl || terrifici G || ignoscere corr. m. II in ignescere B ignoscere

L 47 retrusi L 48 qubitet corr. tn. I (?) in dubitet L 51

vcl psoncia

spadentque B || praesagia V 52 dampni VL 53 supliciiq; V
suplitii L || lucrum scripsi lucro 0 || instant B 54 haut BLVl 56
h

nedum G || pro V proh Vl 66 cui G || faverent pro iuberent con-
iecit Bunnannus [| certa pro cuncta H coniecisse testatur Clercqius, idem
voluit Pa%d I. c. p. 16 67 simul pro licet proponit H2H3 58 deos
viros (sic) V

■

Digitized by Google

188 CL. CLAUDIANI

Crimina continui lectis annalibus aevi,
• Prisca recensitis evolvite saecula fastis. 60
Quid senis infandi Capreae, quid scaena Neronis
Tale ferunt? Spado Romuleo succiuctus amictu
Sedit in Augustis laribus. Vulgata patebat
Aula salutantum studiis; hue plebe senatus
Permixta trepidique duces omnisque potestas 65
Confluit. Advolvi genibus, contingere dextram
Ambitus et votum deformibus oscula rugis
Figere. Praesidium legum genitorque vocatur
Principis et famulum dignatur regia patrem.

Posteritas, admitte firi'em. Monumenta petuntur 70
Dedecoris multisque gemunt incudibus aera
Formatura nefas: haec iudicis, ilia togati,
Haec nitet armati species; numerosus ubique'
Fulget eques; praefert eunuchi curia vultus.
Ac veluti caveant, ne quo consistere virtus 75
Possit pura loco, cunctas hoc ore laborant
Incestare vias. Maneant immota precamur
Certaque perpetui sint argumenta pudoris!
Subter adulanles tituli nimiaeque leguntur
Vel maribus laudes: claro quod nobilis ortu, — 80
Cum vivant domini, — quod maxima proelia solus
Impleat, — et patitur miles, — quod tertius urbis

revolutis i

59 letis B H aevi] anni L 60 recensitis (sic) V recensetis B recensitis
LVl || seculaG 62 ferat B || succintus V 64 salutandum L | hac V huic B

e i

hue LVl 65 turpidique Vl 70 monumenta V monumenta una lineoila
litterae u eras a corr. in monimenta V 1 g parantur pro petuntur H con-
iecisse (licit Clercqius, idem temptat Burmannus 71 Dedechoris Vl 72

hec G U forte f sagati', cum inter togatus sit 73 Hec, in marg. m.
i

add. h V Haec BLVl Hie editt. His H coniecisse tradit Clercqius
74 perfert H legisse tradit Clercqius 76 hoc ore GVBL hoc

ore vel incestare

ere Vl 77 Incestare vias M || Instaurare V (quarc H2H3 temptant
'cunctis haec ora laborant Instaurare viis') Incestare BLVl 78 sint]

vol pudoris

s L (= sunt) I doloris L 81 Cum vivant GVLVl Convivant B

■it

82 patitur GVBL (cf. infra v. 223 et a. h. I. interpretes) patru (sic,
sit add. m. II) Vl || haec patitur malit Burmannus || tertius G

Digitized by Google

IN EUTROPIUM LIB. II. (XX.) 189

Conditor, — hoc Byzas Constantinusque videbunt?

Inter quae tumidus Ieno producere cenas

In lucem, foetere mero, dispergere plausum 85

Empturas in vulgus opes totosque theatris

Indnlgere dies, alieni prodigus ami •

At soror et si quid portentis creditur uxor
Mulcehat matres epulis et more pudicae
Coniugis ennuchi celebrabat vota mariti. 90
Hanc amat, hanc summa de re vel pace vel armis
Consulit, huir. curas et clausa palatia mandat
Ceu stabulnm vacuaraque domum. Sic magna tueri
Regna nihil patiensque iugi deluditur orbis?

Mitior altemum Zephyri iam bruma leporem 95
Senserat et primi laxabant germina flores.
lamque iter in gremio pacis sollemne parabant
Ad muros Ancyra tuos auctore repertum
Eutropio: pelagi ne taedia louga subirent,
Sed vaga lascivis flueret discursibus aestas: loo
Unde tamen tanta sublimes mole redihant,
Ceu vinctos traherent Medos Indumque bibissent.

Ecce autem flavis Gradivus ab usque Gelonis
Arva cruentato repetebat Thracia curru:
Subsidunt Pangaea rotis altaeque sonoro 105

83 bizas LVl bizus corr. m. rec. in byzaa V H hoc constantine

vel quo*

videbis coniecit Hs 84 que L || tumidas proponit Hs 85
fetere GVLVl fetere B | diepargere B | plauaum G VBL plausu^ (in

ras. erat m) Vl 86 Ituraa corr. m. II in Eturas V 88 Ad, in marg.

a

hoc signum add. qui excerpsit -)£ G 91 Hac (a add m. II) L || he L

vel ceras a

92 curas V 93 vacnamque VB vacuumque L viduamque Vl
94 nihil GL nichil VBVl 96 zephiri corr. m. rec. in zephyri V
zephiri L zefiri Vl 96 germina G 97 e gremio V || paucis sollenDe
G pacis solemne Wl pacis solempne BL || lamque iter ingressi paucis
sollemne temptat Hs lamque iter, ut Genio pacis sollemne proponit
Burtnannu8 98 ancyra GV* ancya (sic) B amphira LVl |J actore Vl

vel eta«

99 subiret malit Burmannus 100 de curaibus estas L fl estas V

101 sublimis V sublimes BLVl Q mole GVBVl laude L 102
vinctos G | indumque G || bibant, in marg. m. II bibissent Vl 104

a r

repetebant V || tracia L tchia Vl || cursu V 105 plangea Vl '|

que

alte sonoro (o finale in ras. pro u) V

Digitized by Google

190

CL. CLAUDIA NT

Stridunt axe nives. Ut vertice constitit Haerai

Femineasquc togas pressis conspexit habenis,

Subrisit crudele pater cristisque micantem

Quassabat galeam. Tuuc implacabile numen -

Bellonam alloquitur, quae sanguine sordida vestem no

Illyricis pingues pectebat stragibus hydros:

Necdum mollitiae, necdum, germana, mederi
Possumus eoae? Nunquam corrupta rigescent
Saecula? Cappadocum tepidis Argaeus acervis
Aestuat, infelix etiamnum pallet Orontes. 115
Dum pereunt, meminere mali. Si corda parumper
Respirare sinas, nullo tot funera sensu
Praetereunt tantique levis iactura cruoris.
Aspicis obscenum facinus? Quid crinibus ora
Protegis? En quales sese diflundit in actus 120
Parva quies! Quantum nocuerunt otia ferri!
Qui caruit bellis, eunueho traditur annus.
Actum de trabeis esset, si partibus una
Mens foret Hesperiis: rueret derisa vetustas
Nullaque calcati starent vestigia iuris, 125
Ni memor imperii Stilicho morumque priorum ;
Turpe relegasset defenso Thybride nomen

i

▼el et vel q i
106utGBVlutV etL (sup. lin. q=~qui) 107 Femineaaque B

109 Quassabat VL Quassavit B Cassabat VI || inplacabile V Vl 110 Bello-

vel placabat
e

nem L || alloquitur 0 adloquitur G 111 IlliriciB BLVl || spectabat V pecte-
bat BLVl || stragibus G || idros LVl 112 Necdum VBL Nondum
Vl 113 eoa,e (sic) V eoo B eoe LVl || forte virescent latet in rigescent
114 Secula G || Capadocum BLVl || Argaeus B Argens VLVl ||

acervis] ancufs (sic) Vl 115 etiamnum VVl etiamnunc BL (in L
sic: ^ nc) U squallet tnalit H2H3 118 antiqua, in marg. m. II add.

vel re e

vel tantaque V 119 ABpicis V 120 en qualis V en qualis B
en quales Vl he[u] qmles ([u] add. m. II) L || diffundit VL diffudit

vel »ecta

B diffundat Vl 121 otia V || ferro H coniecisse testatur Clercqius
t

122 paribus V 124 redet, in marg. m. II add. rueret Vl 125
fastigia temptat H (cf. cons. Olybr. v. 6) 126 stilico L || morumque

J-

V morumve BLVl 127 defenso a thibride V defenso tabride (sic
mm thibride) B defenBO tibride L defenso tybride Vl

Digitized by Google

IN EUTROPIUM LIB. II. (XX.) 191

Intactamque novo servasset crimine Komam.

Ille dedit porlum, quo se pulsata referret

Maiestas Latii deformataeque secures. 130

Ule dedit fastos, ad quos oriente relicto

Confugeret sparsum maculis servilibus aevum.

Quam siniiles haec aula viros! Ad moenia visus

Dirige Num saltern taeita formidiue mussant?

Num damnant animo? Plaudentem cerne senatum 136

Et Byzantinos proreres Graiosque Quirites.

0 patribus plebes ; o digni consule patres!

Quid quod et armati cessant et nulla viriles

Inter tot gladios sexum reminiscitur ira?

Huccine nostrorum cinctus abiere nepotum? uo

Sic Bruti despectus honos? Ignosce parenti

Romule, quod serus temeratis fascibus ultor

Advenio: iam iam largis baec gaudia faxo

Compeusent lacrimis. Quid dudum inflare moraris

Tartarean! Bellona tubam? quid stringere falcem, 145

Qua populos a stirpe metis? Molire tumultus,

Excute delicias. Thracum Macetumque ruinae

Taedet et in gentes iterum saevire repulsas.

Damna minus consueta movent. Trans aequora saevas

Verte faces; aliis exordia sume rapinis. 150

Non tibi Riphaeis hostis quaerendus ab oris,

Non per Caucasias accito turbine valles

»

Tel cei

131 fast08 L 132 euuin VB euum L eum Vl quod m. rec. ita
corr. eunlp 133 Bimilis B |j habet aula coniecit Barthius || viros (o in
ras.m. II add.) B 134 Derige G Dirige O || num GVBVl ii (=» non)
L || mussant GMO 135 Num G || Num dampnant VBL Non dapnat
.(sic) Vl 136 bizantinos (m. rec. corr. in byzantinos) V bizantinos
LVl 137 0 patribus pieces o digni consule patres M 138 Quid
vel 1b

quod G H viriles V virilis BLVl 142 temeratis G 144 Com-
pescent B g lacrymis G |) quam dudum coniecit Paul Quaest. Claud.

tig a

p. 22 146 metis VB meos L metis Vl in etas deter r. nonnulli

maoeduq;

147 tracum L || macetumque GVB macedumque L macmcteque

vel sepultas sepaltM

(sic) Vl 148 repulsas V Bepultas BVl famultu g (sic) L 149

vel primordia

Dampna VL damna Vl 160 exordia V | sume G 161 rifeis
V ripheis BLVl u'hostis G | horis VLVl 152 caucaseas Vl || excito
temptat HsHs

Digitized by Google

192

CL.. CLAUDIANI

Est opus: Ostrogothis colitur mixtisque Grutliungis

Phryx ager. Hos-parvae poterunt impellere causae

In scelus; ad mores facilis natura reverti. 155

Sic eat, in nostro quando iam milite robur

Torpuit et raolli didicit parere magistro:

Vindicet Arctous violatas ad vena leges;

Barbara Romano succurrant arma pudori.

Sic fatus clipeo, quantum vix ipse deorum 160
Arbiter infesto cum percutit aethera nimbo,
Intonuit: responsat Atbos Haemusque remugit;
Ingeminat raucum Rhodope concussa fragorem.
Cornua cana gelu mirantibus extulit undis
Hebrus el exsanguem glacie timor alligat Histrum. 165
Tunc adamante gravem nodisquc rigentibus haslam,
Telum iugens nullique deo iaculabile, torsit:
Fit late ruptis via nubibus. Ilia per auras
Tot freta, tot montes, uno contenta volatu
Transilit et Phrygiae mediis affigitur arvis. 170
Sensit humus: gemuit Nysaeo palmile felix
Hermus el aurata Pactolus inhorruit urna
Totaque submissis tremuerunt Dindyma sifvis.
Nec dea praemissae stridorem segnius hastae
Consequitur centumque vias meditata nocendi, 175
Tandem Tarbigilum — Geticae dux improbus alae

153 ostrogothis V osdrogothis B ostrogotia L osthrogocis Vl ||
gruthungis GB gruthunnis V gruthunnis, m II corr. in grothunnie L
gruthunis V 1 154 Phryx B Frix V L Phrix Vl || hos add. m. II sup. lin.,

I vel ad

nam dterat Vl 155 En scelus V In scelus L In scelus B Vl 1 56 ad h. v.

Sio

additum est hoc signum ab eo qui hausit ex G fj Hoc eat V Sic eat

T

BLVl || quando] qm (= quantum) Vl 157 Sorpuit V || parere m. II
add. in ras. in B || ministro coniecit Schraderus 158 Vendicet L || arch-
tous L arcthous Vl 160 clypeo B || decorum L 161 ethera LVl aegida
vel ethera

GgB egida V 163 raucum G | rodope V rodope LVl 164 extulit]

exit (sic) L 165 exanguem VLVl |j by strum B 167 iaculabile G
170 phrygi§ B frigie V phrigic Vl frigie L Q affigitur VB affligitur

b

LVl B arvis GVB horis LVl 171 nyseo V niseo BLVl 172 inorruit
Vl || unda coniecit Schraderus 173 summissis B || dindima LVl

174 Non Vl | segnib; L 176 tarbigilum V tharbigilum BL

targibilum, in marg. m. II add. tarbigilu Vl trigibilum Oraecos magis
imitans proponit H || gethice L || alae restituit Bubenius, quod probatur

Digitized by Google

IN EUTROPIUM LIB. II. (XX.) .

193

Hie erat — aggreditur. Viso turn forte redibat

Eutropio vacuus donis feritasque dolore

Creverat et teneris etiam quae crimina suadet

Ingeniis, Scythicum pectus flammabat egestas. 180

Huic sese vultu simulatae coniugis oflert

Mentitoque ferox iucedit barbara gressu

Carbaseos induta sinus: post terga reductas

Uberibus propior mordebat fibula vestes

Inque orbem tereti mitra redimita capilluro 185

Strinxerat et virides flavescere iusserat angues.

Advolat ac niveis reducem complectitur lilnis

Infunditque animo furiale per oscula virus.

Principe cum largo veniat, quas inde reportet

Divitias, astu rabiem motura requirit. 190

Ille iter ingratum, vanos deflere labores,

Quos super eunuchi fastus, quae probra tulisset.

Continuo secat ungue genas et tempore pandit

Arrepto gemitus: lam nunc devotus aratris

Scinde solum positoque tuos mucrone sodales 195

Ad rastros sudare doce. Bene rura Gruthungus

Excolet et certo disponet fidere vites.

Felices aliae, quas debellata maritis

Oppida, quas magnis quaesitae viribus ornant

Exuviae, quibus Argivae pulchraeque ministrant 200

a Zosimo (V t 13 y 5) 81 ov 'Papatxwv tXav, dXXcc §aQ§dQ<ov aule V ■

vel alloquitar

aulae B aule LVl 177 aggreditur V 179 qug G 180 scithicum V

scyticum (= scythicum) B sciticum L sciticu Vl 181 simulate GB
vel mentite -
simulate V simulate LVl 182 incedit VLVl incendit L incedens Gg
183 inducta L [| redu^ctas V 184 proprior B 185 redimita scripsi,
cf. Mus. Bhen. XXIX, p.77seq. redeunte GO redimente g (?) radiante
in mentem venit Burmanno 186 Strinxerat O Struxerat nonnulli
deterr. 187 ac G 188 Infunditque BLVl Infuditque V Diffundit-
que malebat Hs 189 reportet (sic) Vl 191 deflere O deflet-
que G 193—194 fenore pandit Erepto tcmptat Paul Quaest. Claud.
vel i

p. 12 194 iam V i BLVl 196 gruthungus GB gruthunnus ex

o

corr. m. II pro gruthungus V gruthoilgus L gthong' Vl 197 sydere

B || vittes V 198 meritis' (t in ran. add. m. II) B 199 qufs Vl

e

200 pulchreque V pulchraeque B pulcq; L pulcreque Vl

Claud. Carm. 13

Digitized by Google

194 CL. CLAUDIANI

Thessalides, famulas et quae meruere Lacaenas!

Me nimium timido, nimium iunxere remisso

Fata viro, totum qui degener exuit Histrum ;

Qurrefugit patriae ritus, quem detinet aequi

Gloria concessoque cupit vixisse colonus, 205

Quam dominus rapto. Quid pulchra vocabula pigris

Praetendis vitiis? Probitatis inertia nomen,

lustitiae formido subit. Tolerabis iniquam

Pauperiem, cum tela geras; et flebis inultus,

Cum pateant tantae' nullis custodibus urbes? 210

Quippe metus poenae? Pridem mos ille vigebat,

Ut meritos colerent impacatisque rebelles

Urgerent odiis. At nunc qui foedera rumpit

Ditatur; qui servat eget. Vastator Achivae

Gentis et Epirum nuper populatus inultam 215

Praesidet lilyrico. Iam, quos obsedit, amicus

Ingreditur muros, illis responsa daturus,

Quorum coniugibus potitur natosque peremit.

Sic hostes punire solent; haec praemia solvunt

Excidiis. Cunctaris adhuc numerumque tuorum 220

Respicis exiguamque manum? Tu rumpe quietem:

Bella dabunt socios. Nec te tam prona monerem,

Si contra paterere viros. .Nunc alter in armis

remiuo

202 Me numium Vl || ministro L Initio, V. 203 Fa[ta],
v. 204 Qui, v. 205 Glforia] in ras. add. m. II in V 203 by-
strum BL 204 Qui VBVl He (= Ilunc) L Quern con-

capit i

iecit Hs | tulit L 206 quid] q L 207 Praetendis g Praeten-
tas O 208 tolerabis (s in ras.) V || uquam corr. m. rec. in uquara

u

Vl || papriem Vl 209 cum G 210 Cum G 211 metus O metu coniecit
Barthtus j| vigebat G || Pridem mos ille vigebat Ut meritos colerent in-
pacatisque rebelles Urgerent odiis at nunc qui foedera rumpit Ditatur
qui servat eget M 212 inplacandisque H olim maluisse testatur Bwman-

e a

nus || rebellia V 213 Urgerent G || rumpit G 214 servet V 215
epyrum VBL epbirum Vl [| inultam O quod fortasse aberratione tan-
turn ad finem v. 20!) exortum ex 'inermem', Burmannus incidit in
'adulter', Koenigius coniecit 'indulto' 216 Presidet G Possidet Vl f

i ■

illyrico B illirycos V illiricqe L illiricos Vl [| obedit V || amicus VVl

vel rapere

amicos B amictus L 222 moverem L 223 paterere B paterere

Digitized by Google

IN EUTROPIUM LIB. II. (XX.) 195

Sexus et eunuchis se defensoribus orbis

Credidit; hos aquilae Romanaque signa secuntur. 225

Incipe barbaricae tandem te reddere vitae;

' Te quoque iam timeant admirenturque nocentem,
Quem sprevere pium. Spoliis praedaque repletus,
Cum libeat, Romanus eris. Sic fata repente
In diram se vertit avem rostroque recurvo 230
Turpis et infernis tenebris obscurior alas
Auspjcium veteri sedit ferale sepulrro.
Me, pavor postquam resoluto corde quievit
Et rigidae sedere comae, non distulit atrox
lussa deae: sociis quae viderat ordine pandit 235
Irritatque sequi. Coniurat barbara pubes
Nacta ducem Latiisque palam descivit ab armis.

Pars Phrygiae, Scythicis quaecumque Trionibus alget
Proxima, Bithynos; solem quaft condit, lonas;

- Quae levat, attingit Calatas; utrimque propinqui 240
Finibus obiiquis Lycii Pisidaeque feroces
Continuant australe latus: gens una fuere
Tot quondam populi, priscum cognomen et unum,
Appellate Phryges: sed quid non longa valebit

te

V peterere G parere L paterere, in marg. II add. raperere Vl ||

vel ami is

nonne pro nunc H coniecisse testaiur CJercqius || inerniia L 225 ae-

quuntur VBVl 227 amirenturque Vl 228 ap[rejvere ([re] in

vel tui vel tii s

ras. m. // add.) B || repleti V repletus BLVl 229 erit V

o

230 dun, in marg. m. II add. dira Vl II rostusq; Vl 231 in-
i

fernaa L infernis Vl infernas VB 232 sepulchro 0 235 viderat

t

VB viderit LVl 23G Irritatque GB Irritaqueq; V Invitatque LVl
238 frygie V phrygi§ B phrigie L frigie Vl phrygiam coniecit

Scaliger || scyticis (sic = scythicis) B scithicis L cythicis Vl 239

o t

bithinas L bithinos Vl bityno V bitbyno B D yonas V 240 leua V
leua L leua^ B leuat Vl || galathas VBL 241 lycii pisidaeque

i

sciipsi ex coniectura lidy ipsidequc V lydii pysid^que B lidi pisideque
L lidi[ij (i m. II add.) pisideque {corr. in. II ex pisidique) Vl 242

b

fuerae (sic) Vl 244 phrygea B friges {corr. m. rec. in fryges) V
friges, LVl | qui B

13*

Digitized by Google

196

CL. CL AUDI AN I

Perrautare dies? dicti post Maeona regem
Maeones, Aegaeos insedit Graecia porlus,
Thyni Tbraces arant quae nunc Bilhynia fertur.
Nuper ah Oceano Gallorum exercitus ingens
IUis ante vagus tandem regionibus haesit
Gaesaque deposuit iam Graio mitis amictu
Pro Rheno poturus Halyn. Dat cuncta vetustas
Prinnpium Phrygibus, nec rex Aegyptius ultra
Restitit, liumani postquam puer uberis expers .
In Phrygiam primum laxavty murmura vocem;
Hie cecidit Lydis iactata paludibus olim
Tibia, foedatam cum reddidit unda Minervam.
Hie et Apollinea victus testudinc pastor
Suspensa memores illustrat pelle Celaenas.
Quattuor hinc magnis procedunt fontibus amnes
Anriferi: nec miror aquas radiare metallo,
Quae totiens Javere Midam. Diversus ad Austrum
Cursus et Arctoum fluviis mare: Dindyma fundunt

245 mcnia L 247 Thini (corr. m. rec. in Thyny) V Thini BVl
Thyni L 0 traces BL (in hoc codice sic Thynitraces) Vl || arant
V erant BLVl || bythinia V bithinia BLVl 248 Hospcs pro Nuper
frustra temptatit Paul Quaest. p. 8 || occeano VLVl 260 Gessaque
G Gesaque 0 || disposuit L | graio iam Vl | mitis] mittis Vl 251

Pro^ (pro Proh) V || teno Vl | halyn B halym V all L alim Vl
252 phrygibus B frigibua VVl phrigibus L (| egiptius VVl 263

Ad 'uberis' ex G notatum est 'vel isidis' 254 phrigiam L frigiam Vl
Initio v. 255 Hie, v. 256 Tibia, v. 257 Hie add. m. II in lacuna in V

hue renit vel nit

256 Hie Vl || cecidit V cecidit Vl cecidit L cecinit B fl lydis scripsi,
cf. Prop. ed. Mueller III, 28, (SO) 17 f (tibia), Quae non iure vado
Maeaudri iacta natasti'; 'olim' pertinet ad 'cecidit', non ad 'iactata'.
lyciis vetus Claverii Codex lybicis VB libicis LVl 256 Tybia L ||
. d

redidit Vl || unda conieci, (cf. Ovid. Fast. VI, 699 'faciem liquidis
referentibus undis Vidi virgineas intumuisse genas') umbra VBVl
unbra L || minerva (a ex corr. m. II pro?) V' 257 appollinea

i

L 258 Suspensa— 3 259 hinc GVB h LVl (= Me)
huic (?) H coniecisse testatur Clercqius 261 labere B J mida V
midan B midam Vl nudam, m. II corr. mjdam L || austrum GVBL

h

hauster Vl 262 arctoum V arctoum B archtoum L arthoum Vl ||
dindima, corr. m. rec. in dindyma V

245

250

255

260

Digitized by Google

IN EUTROPIUM LIB. II. (XX.) 197

Sangarium, vitrei puro qui gurgite Galli

Auctus Amazonii defertur ad ostia Ponti.

Icarium pelagum Mycalaeaque litora iuncti 265

Marsya Maeanderque petunt: sed Marsya velox,

Dum suns est, flexuque carens, iam flumine mixtus

MoIIitur Maeandre tuo contraria passus

Quam Rhodano stimulatus Arar. Quos inter aprica

Planitics Cererique favet densisque ligatur 270

Vitibus et glaucos fructus attollit olivae,

Dives equis, felix pecori pretiosaque picto

Marmorc, purpureis caedunt quod Synnada venis.

Talem cum Phrygiam Geticis populatibus uri
Permisere dei, securas barbarus urbis 275
Irrupit facilisque capi. Spes nulla salutis,
Nulla fugae. Putribus iam propugnacula saxis
Longo corruerant aevo pacisquc senecta.

Interea gelidae secretis rupibus Idae
Dum sedet et thiasos spectat de more Cybebe 2$o

263 et 264 deerant, sed in marg. add. m. II in Vl 263 puro

qui VBL qui puro Vl 264 ostia G ,oatia V hoBtia (sic) B hostia
LVl 265 Ycarium L Hicarium Vl [] micaleaque VL mycaleque B
michaleaque Vl 266 Marsya B Marsia VLVl [| me^anderque B

r e
meandeeque Vl U marsya B marsia VLVl 267 flexusque V fluxu-

r

que L 268 meE£andre B meande Vl 269 Quam VBL Que Vl ||
rodano Vl 271 Vittibus V fl glaucos 0 glaucae deterr. nonnutti ||
fluctus B H attollit G || oHve (iv in ras. m. I ?) B 272 equis 0

equi deter. || pecori VL pecoris B pecorum V 1 273 cui G || purpureis
caedunt quod scripsi exBurmanniet Schraderi coniectura purpureis cedit cui

i cui _l

V purpureisque cedit c L purpureis cedit que. B purpureis sedit, in
marg. add. in. cedit Vl purpureis cui cedant coniecit H || synnada

GB sinnada VL sinuada Vl 274 cum G tn^ V turn BLVl ||
phrygiam B frigiam VVl phrigiam L || gethicis L |j populatibus
GBLVl populantibus V 275 urbis G urbes 0 276 Inrupit V
Irrupit BLVl Irrumpit deter, quidam \\ facilisque G facilesque 0 277
u vel cretis

patribus V prutribus Vl 279 securis L 0 rupibus GgVBL parti-
bus Vl 280 thyasos L R cybebe G cybele VLVl cybelf B Cybelle
deter, et editt.

Digitized by Google

198 CL. CLAUDIANI

Curetumque alacres ad tympana suscitat enses,

Aurea sanctarum decus immortale comarum

Defluxit capiti turris summoque volutus

Vertice crinalis violatur pulvere murus.

Obstipuere truces omen Corybantes et uno 285

Fixa metu tacitas presserunt orgia buxos.

Indoluit genetrix. Turn sic commota profatur:

Hoc mihi iam pridem Lachesis grandaeva canebat
Augurium: Phrygiae casus venisse supremos
Delapsus testatur apex. Hen, sanguine qualis 290
Ibit Sangarius quantasque cadavera lento
Maeandro factura moras! Immobilis haeret
Terminus. Haec dudum nato placuere Tonanti.
Par et finitimis luctus f'rustraque Lyaei
Non defensuros implorat Lydia tbyrsos. 295
Iamque vale Phrygiae tellus perituraquc flammis
Moenia, conspicuas quae nunc attollitis arces,
Mox campi nudumque solum. Dilecta valete
Flumina; nec vestris ultra bacchabor in antris,
Nec iuga sulcabit noster Berecyntia currus. 300

Dixit et ad tristes convertit tympana planctus.
Labentem patriam sacris ululatibus Attis
Persouat et lacrimis torvi maduere leones.

i

281 timpana Wl 283 capti Vl- 285 Obstipuere B Ob-
stupuere VLV1 || corybantes VB coribanthes L choribanteB Vl || imo,

vcl imo

corr. m. II ex uno V uno B uno L imo V\ 286 tacitas (s add. m.
II) L 287 genetrix G genitrix 0 || tii VL tunc BVl f| commota VBL
irata Vl 288 michi V || grandeva VL grandeva B longeva Vl

289 frigio LVl || suppremos L sumpmos Vl 290 Dilapsus Vl ||

sanguine quah' voluit H3 291—292 cadavera lento Maeandro factura
scrips* cadavera lenti Maeandri (Meandri VLVl) passura 0 cadavere

vel apparet

lentus Maeander passure coniecit olim H2H3 294 Par et B Paret
VLVl Par it coniecit Bunnannm \\ finitimuB, quod est in cd.pr. Flor. ex G

t ii a
ita correctum: finitimus || finitimis VB finitimii L finitimis Vl fl lyei
V. lyaei B liei LVl 295 lidia LVl || tirsos V thirsos B tyrsos LVl

296 phrygiae B frigie Wl pnrigie L 299 nec GVl non VBL j
bacchabor B bachabor VLVl 300 berechintia V berecinthia BLVl

301 timpana Wl 302 attis V actis, in marg. m. I add. athis
B antris, in marg. m. II add. vel atis L atbia Vl 303 lacrymis

b a

G |j torvi lacrimis (sic) B

Digitized by Google

0

IN EUTR0P1UM LIB. II. (XX.) 199

Eutropius, quamvis nequeat metuenda taeeri

Clades et trepidus vulgaverit omnia rumor, 305

Ignorare tamen tingit regnique ruinas

Dissimulat. Parvam latrouum errare catervam:

Ad sontes tormenta magis quam tela parari

Ncc duce frangendas iactat, sed iudice vires.

Vasta velut Libyae venantum vocibus ales 310

Cum premitur, calidas cursu transmittit harenas

Inque modum veli sinuatis flamine pennis

Pulverulenta volat; si iam vestigia retro

Clara sonent, oblita fugae stat luminc clauso

Ridendum revoluta caput creditque latere, 315

Quem non ipsa videt. Furtim tameti ardua mittit

Cum donis promissa novis, si forte rogatus

Desinat. Hie semel nota dulcedine praedae

Se famulo servire negat, nec grata timentum

Munera. Militiam nullam nec prima superbus 320

Cingula dignari: nam quis non consule tali

Vilis honos? Postquam precibus mitescere null is,

Non auro cessisse videt creberque recurrit

Nuntius in cassum nec spes iam foederis exstat:

Tandem consilium belli confessus agendi 325

304 Eutjropius], v. 305 Cla[des], v. 306 Ign[orare], v. 307
Di[ssimulat], manus II add. in V 304 quamvis nequeat nonnulli deterr.

N

y,et editt. post H nequeat quamvis VLVl nequeat (sic) quamvis B
306 ruinas G 307 latronum G 308 Ad sontes GO (in V in

vel vin

marg. m. rec. add. In) 309 iudice V iudice BLVl 310 velud

vel vocibus ales

VI I lybie V lybi ? B libie L libie Vl || vallibus L (| imal (sic) V (a
in p corr. post 1 signum quod = et, nunc tix oculis cognoscendum ;
ergo corrector videtur legisse 'implet' 311 callidas L 312 ainu-

i e

antes V || flaMmine B | pinnis G pennis VBVl pinnis L 314

e revoluta

Sclara V [| fuga Vl 315 Ridend' Vl | revoluta VBL velata Vl ||

»

a a

capit L 316 aurea mittit coniecit Iiurmannus 318 Hie Vl || nota
0 notae deterr. motus coniecit Iiurmannus 319 Se famulo VLVl
Sed mulo [sic] (d in ras. m. II pro fa) B || timendum, in marg. m. II vel
turn (= timentum) L 322 prescibus Vl 323 cessisse VLVl gessisse B

d c
324 extat 0 325 Taijem V [| consilium 0 (in Vl consilium) con-
cilium deterr. nonnulli

Digitized by Google

200 CL. CLAUDIAN1

Ad sua tecta vocat. Iuvenes venere protervi

Lascivique senes, quibus est insignis edendi

Gloria corruptasquc dapes variasse decorum,

Qui ventrem invitant pretio traduntque palato

Sidereas Iunonis aves et, si qua loquendi - 330

Gnara coloratis viridis defertur ab Indis,

Quaesitos trans regna cibos: quorumque profundam

Ingluviem non Aegaeus ; non alta Propontis,

Non freta longinquis Maeotia piscibus explent.

Vestis odoratae stadium, laus maxima risum 335

Per vanos movisse sales minimequc viriles

Munditiae, compti vultus, onerique vel ipsa

Serica. Si Chunus feriat, si Sarmata portas,

Solliciti scaenae, Romam contemnere sueti

Mirarique suas, quas Bosphorus obstruit, aedes, 340

Saltandi dociles aurigarumque periti.

Pars humili de plebe duces, pars compede suras

327 Laacivique] Baseonesque (sic) L 328 conditasque H coniecisse
dicit Clercqius correptasque H maluisse tradit Burmannus || dechorum VI
329 invitant] mutant (sic) L irritant malit H 330 Sydereas B 332

or

Quesitos V Quesitos B Quesitus LVl || stagna coniecit Schraderus |j q[— ]iiq;
loco huius signi ([— ] aliquid est quod nunc cognosci nequit) L 334 meo-

c

• tia B meotia V meotica Vl meothida L || explent 0 aequent cum deteri&re
quod < i H ct editt. post H 335 odorato VLVl odorate. B adornatae non-
nulli deterr. adornandae Paul I. c.p. 10 || risum YB *e* risu (sic) L risus Vl
ri so e

336 vanos V vanos gB varios LVl || alas V || minimeque B H virilis V

h !! honeri

337 vultus onerique B oneri vultusque V vultus aominqu e L vultus

h ♦

onerique Vl cultus onerique malebat Hs 338 sin (sic) pro priore

si G | si chunus script* cum editt. (cf. de cons. Stil. I, v. 110) sic

hunus V sic hunus B si hunnus L si, unus Vl || sin sarmata Vl ||
porcas B || Post hunc version aliquid excidisse suspicatur Paul. prog.
Gross-Glogav. 1857, p. 6 339 Sollicitu c^nae B Solliciti SB (in ras.

8 8

erat s ?) cene V Solliciti cene L Solliciti cene V || coenae g || con-
tempnere 0 || suesti, in marg. m. I add. sueti B 340 Mirarique G ||
bosphorus GVL bofforus B bosforus Vl || obstruit deterr. horruit V

vel tangit vel lavat

obruit BVl obruit L 341 aurigarumque 0 aurigandique
deter, quidam Heinsii et Claverii codex, quern secutus H 342

e

ducis V

Digitized by Google

IN EUTROPIUM LIB. II. (XX.)

201

Cruraque signati nigro liventia ferro
Iura regunt, facies quamvis inscripta repugnet
Seque suo prodat titulo. Sed prima potestas
Eutropium praefert Hosio subnixa secundo.
Dulcior hie sane cunctis prudensque movendi
luris et adraoto qui temperet omnia fumo,
Fervidus, accensam sed qui bene decoquat iram.
Considunt apices gemini dicionis eoae,
Hie coquus, hie leno, defossi verbere terga,
Servitio, non arte pares. Hie saepius emptus,
Alter ad Hispanos nutritus verna penates.
Ergo ubi coilecti prorercs, qui rebus in artis
Consulerent tantisquc darent solacia morbis;
Obliti subito l'hrygiae bellisque relictis
Ad solitos coepere iocos et iurgia circi
Tendere. Nequiquam magna confligilur ira,
Quis melius vibrata puer vertigine molii
Membra rotet, verrat quis marmora crine supino, 360
Quis magis enodes laterum detorqueat artus,
Quis voci digitos, oculos quis moribus aptet.
Hi tragicos meminere modos ; his Tabula Tereus,
His necdum commissa choro cantatur Agaue.

e +

343 liventia] lucentia L 345 reprobat Vl 346 hosio 6

osio o d *

hoisio B otio V osio Vl || fecunda Vl .347 amoto L 348 tem-

i , Tel naso

peret G || qui temperet VB qui temperat L tepet q (sic) Vl || omia fumo L

348 — 349 fumo Fervidus; interpunxit H quern secuti multi. 349
•ed o

si L U quis L || deqquat (sic) L decocat Vl 350 gemine B 361
hinc — hinc coniecit H cocus VBVl || defossi, corr. m. ex defessi

V. defossi BLVl perfossi coniecit HsHs 354 in artis V 366 tan-
tisque BLVl tanteque V || morbis BVLl mortis V 356 Obliti,
v. 357 Ad m. II add. in lacuna in V 356 phrygie B frigi^ V
phrigie L phrigie Vl | bellisque relictis VBL belloque relicto Vl

i »

358 nequiq G nequicquam Wl nequiquam B neqq L 360 Men-

bra VB |j vtat (= vertat), corr. m. II in utat (= verrat) L 361
Qui VB || enodes G fl detorcjat Vl | artus VBL arcus Vl 362 mori-
bus 0 motibus Rapfwlengius 363 Hii {corr. m. II ex His) LVl J|
hiis Vl B thereua Vl 364 Hiis Vl || nec] non Vl

345

350

355

202 CL. CLAUDIANI

Increpat Eutropius: Non haec spectacula tempus 365
Poscere; nunc alias armorum incumbere curas.
Se satis Armenio fessum pro limite cingi,
Nee tautis unum subsistere posse periclis:
Ignoscant senio; iuvenes ad proelia mittant;
Oualis pauperibus nutrix invisa puellis 370
Assidet et tela communem quaerere victum
Rauca monet: festis illae lusisse diebus
Orant et positis aequaevas visere peusis
Iratacque operi iam lasso pollice fda
Turbant et teneros detergent stamine fletus. 375

Emicat extemplo cunctis trepidantibus audax
Crassa mole Leo, quern vix Cyclopia solum
Aequatura fames, quern non ieiuna Celaeno
Vinceret. Hinc nomcn fertur meruisse Leonis.
Acer in absentes linguae iactator, abundans 380
Corporis exiguusque animi, doctissimus artis
Quondam laniOcae, moderator pectinis unci.
Non alius lanam purgatis sordibus aeque
Praebuerit calathis, similis nec pinguia quisquam
Veliera per tenues ferri producere rimas. 385
Tunc Aiax erat E^utropii lateque fremebat
Non septem vasto quatiens umbone iuvencos,

366 altas — caras olim se legisse dicit H3H3 , 368 tautis 0
tamen his forte legendum, compendio sic scriptum r th his' unde facile
r tantis ' exsistere potuit | * procellis pro periclis coniecisse H testatur
Clercqius 370 monitrix pro nutrix legit Paul Quaest. Claud, p. 19
371 telam (?) H coniecisse tradit Clercqius 372 lussise Vl 373
de e evas ui«ere

positis V (I eq paruisse repensis, m. II ita corr. eq paRHss* repensis

vel tern

(tie) L 376 detergent VB detergunt LVl || fletus G 376 exepplo B
377 cyclopia, can: m. II ex cielopia V cyclopea B ciclopia L

1

cicoplea Vl 378 ieiuna G |J celeno (no ex corr. m. II) V 379

i

hinc] h (= hie) L 380 Acer in absentes linguae iactator abundans

h

M y virgulam post 'linguae' delevi cum Koenigio U abundas V habun-
Tel o

danB L 381 animi Vl 382 lanincae quod est in edit. pr. Flor.
ita correctum ex G: lanificae [| laninco, corr. m. II ex lanifice V lani-

IDi "a

fice B lanifice LVl || unci 0 uncti G 383 alius L || purgatis Vl 384
Prebuerit GVVl Prebuerit B Praebuerat L |J calatis V 1 387 vasto,
corr. m. II ex vesto Vl |] unbone L

Digitized by Google

IN EUTROPIUM LIB. II. (XX.)

203

Sed quam perpetuis dapibus pigroquc sedili
Inter anus interque colos oneraverat alvum.
Assurgit tandem vocemque expromit anhelam: 390

Quis novus hie torpor, socii? Quonam usque sedemus
Femineis clausi thalamis patimurque periclum
Gliscere desidia? Graviorum turba malorum
Texitur, ignavis trahimus dum tempora votis.
Me petit hie sudor. Nunquam mea dextera segnis 395
Ad ferrum. Faveat tantum Tritonia coeptis,
Inceptum peragctur opus. Iain euncta furore
Qui gravat, efficiam Ieviorem pondere lanae
Tarbigilum turaidum desertoresque Gruthungos
Ut miseras populabor oves et pace relata 400
Pristina restituam Phrygias ad stamina matres.
His dictis iterum sedit. Fit plausus et ingens
Concilii clamor; qualis resonantibus olim
Exoritur caveis, quotiens crinitus ephebus
Aut rigidam Niobe/i aut flentera Troada fingit. 405

Protinus excitis iter irremeabile signis
Arripit infaustoque iubet bubone moveri
Agmina Mygdonias mox impletura volucres.
Pulcher et urbanae cupiens exercitus umbrae,

i vel cubili b

388 dapbus Vl || sedili V 389 oneraverat VVl 390 As-
surgit BL Adsurgit V Vl Exsurgit pauci deterr. || exponit L || anhellam G

h vel stupor

anhelam VB hanelam L anclam 'Vl 391 torpor V 392 Femineis

vel ve

B || patimurque V 393 turbo coniecit Schraderus 394 ignavis,
v in ras. add. m. IT (pro r ?) B 395 petat malebat Hs 397
furorem GB furore VLVl pavore H legi&se testatur Clercqiw 398
efficatiam L || Ieviorem G || glomere coniecit Paul I. c. 7 399 Tharbi-

gilum GB Tarbigilum VL Tarbigilium Vl Targibilum deterr. || timi-

r q;

dum V timidum B tumidum LVl || desetores Vl || gruthungos GgB gru-
thunnos, corr. m. II in gruthungos V gruthonnos L g^utongos Vl

o a

400 ovis G oves VBL aves Vl || relicta L 401 phrygias B frigias

us

V phrigias LVl 402 Hiis Vl | plaue Vl 403 Concilii GVBVl
Consilii L 404 caueis (uei in ras. m. I?) V 405 fi=git B
406 Pro[tinus], v. 407 Arri[pit] add. m. II in lacuna in V

exitus (sic) G exitis O 407 infaustoque GgVB infeatoque LVl
408 migdonias O 409 unbre L

Digitized by Google

204 CL. CLAUDIANI

Assiduus ludis, avidus splendere lavacris 4io
Nec soles imbresve pati multumque priori
Dispar, sub clipeo Thracum qui ferre pruinas,
Dum Stilicho regeret, nudoque hiemare sub axe
Sueverat et duris haurire bipennibus llebrura;
Cum duce mutatae vires. Byzantia robur 415
Fregit luxuries Ancyranique triumphi.
Nou peditem praecedit eques, non commoda castris
Eligitur regio, vicibus custodia uullis
Advigilat vallo, 11011 explorautur eundae
Vitandaeque viae, nullo se coruua flectuut 420
Online. Coufusi passim per opaca vagantur
Lustra, per ignotas angusto tramile valles.
Sic vacui rectoris equi, sic orba magistro
Fcrtur in abruptum casu nou sidere puppis,
Sic ruit in rupes anrisso pisce sodali 426
Belua, sulcandas qui praevius edocet undas:
| Immensumque pecus parvae moderamine caudae
Temperat et tauto coniungit foedera monstro.j
Ilia natat rationis inops et caeca profundi
lam brevibus deprensa vadis ignara reverti 430
• Palpitat el vanos scopulis illidit hiatus.

Tarbigilus simulare fugam flatusque Leonis
Spe nutrire lcves improvisusque repente,

410 Adsiduus G Assiduus 0 412 clipeo corr. m. rec. in clypeo
V 413 stilico L || hiemare corr. m. rec. in hyemare V 414
ebrum L 416 bizantia 0 416 ancyranique GB aucirauyque V

vcl lcgio

anciranique L amphiranique VI 418 regio V 419 Advigilat G

paca

420 eundae V 421 operta V 422 ignotos corr. m. II in igno-
tas V ignotas praeter s exaravit in rasura m. I (?) in B || ignotos —

p

calles temptavit H 424 sydere BL 425 rupes Vl 426 qui
GVB cui LVl 427 moderaminse (sic) L 427 — 428 interpolates

Tel coniungi monstrat

esse puto 428 coniungit VLVl coniungi B fl monstrum V monstro
LVl monstrat B || Forte in B verum latet, ut legendum sit f et tuto
coniungi foedere monstrat' || et tantum coniungit foedere monstrum
coniecit H 430 dephensa V defensa B deprensa LVl reverti BLVl

Tel reverti

naUndi V 432 Tharbigilua GVB Trabigilus L Targibilus Vl '!

lovig

leonif^ (in rasura erat b) B 433 uelis L levis Vl

Digitized by Google

TN EUTROPIUM LIB. II. (XX.) 205

Dual gravibus raarcent epulis hostiqiie catenas

Inter vina crepant, largo sopita Lyaeo 435

Castra subit. Pereunt alii, dum membra cubili

Tarda levant; alii leto iunxere soporem,

Ast alios vicina pains sine more rnentes

Excipit et cnmulis immanibus aggerat undas.

Ipse Leo damma cervoque fugacior ibat 440

Sudanti tremebundus equo, qui pondere postquam

Decidit implicitus limo, cunctantia pronus

Per vada reptabat caeno subnixa tenaci.

Mergitur et pingui suspirat corpore moles

More suis, dapibus quae iam devota futuris 445

Turpe gemit, quotiens Hosius muerone coruseo

Armatur cingitque sinus secumque volutat,

Quas figat verubus partes, quae frusta calenti

Mandet aquae quantoque cutem distendat echino.

[Flagrat opus: crebro pulsatus perstrepit ictu. 450

Contexit varius penetrans Chaleedona nidor.]

Ecce levis frondes a tergo concutit aura;

434 cathenas L 435 li§o V lyeo B lieo LVl 436 menbra

/ vel morte

BL 437 leto VB 438 Astahos L || more BVl morte V more L

' u
439 inmanibus VVl 440 damma GO 442 implicitis L 443

caeno B ceno V ceno LVl [| Ad v. 443 H notat aliquid deesse
videri 443 — 444 Per vada reptabat. Caeno subnixa tenaci Mergitur

■

distinguendum esse cum ScaJigero putat Burmannus 444 pingui V ||

e e ■ *

suspirant V || corpora V || molis V 445 sui V 446 hosius QBVl
siua

hog V osius L B coruscho L chorusco Vl 447 Armetur coir. m.

u vorubui

// in Armatur Vl 448 verubus V veribus B veribus L moribus
to

Vl 449 quacuque V 450 et 451 cum Koenigio interpolates esse

yel fcrvet

2>uto 450 Flagrat V Fervet, in marg. m. I add. vel Flagrat B

r

Flagrat LVl |] pestrepit V pstrepit (= prostrepit) L || crebro pulsu cos
perstrepit coniecit Barthius 461 Contexit verubus legit Barthius
Pontus; it ad ipsam penetrans coniecit Schraderus |j calchedona GVB
calcedona LVl 452 — 617 (incl.) desunt in B uno folio rescisso
452 Ecce, v. 453 Credit, v. 454 Impflevit], v. 455 Inte[ger], v. 456
.Quis, v. 457 Quis, v. 458 Qu[am] add. m. II in lacuna in V 452

i ■
leves V levi, L

Digitized by Google

206 CL. CLAUDIANI

Credit tela Leo: valuit pro vnlnere terror

Implevitque vicem iaculi vitamque nocentem

Integer et sola forinidinc saucius efflat. 455

Quis tibi tractandos pro pectine degener enses,
Quis solio campum praeponere suasit avito?
Quam bene texentum laudabas carmina tutus
Et matutinis pellebas frigora mensis!
Hie miserande iaces, hie, dum tua vellera vitas, 460
Tandem fda tibi neverunt ultima Parcae.

Iam vaga pallentem densis terroribus aulam
Fama quatit: stratas acies, deleta canebat
Agmina, Maeonios foedari caedibus agros,
Pamphylos Pisidasque rapi: metuendus ab omni 465
Tarbigilus regione tonat. Modo tendere cursus
In Galatas, modo Bithynis incumbere fertur.
Sunt qui per Cilicas rupto descendere Tauro,
Sunt qui correptis ratibus terraque marique
Adventare ferant. Geminantur vera pavoris 470
lngenio. Longe spectari e puppibus urbes
Accensas, lucere fretum ventoque citatas
Omnibus in pelago velis haerere favillas.

Hos inter strepitus funestior advolat alter
Nuntius, armatam rursus Babylona minari 475
Rege novo: resides Partbos ignava perosos
Otia Romanae finem iam quaerere paci.
Rarus apud Medos regum cruor unaque cuncto

e i
455 Jntegit Vl 456 ensis V 457 solio G | cap (sic) L 458 Quam Vl II

laudabas stamina temptat H2H3 469 mensis VLVl pensis coniecit

rel flamina

Rubenius || Et matutinis pellebas frigora mensis M 460 vellera V
461 parche L 465 Pamphyhos V Pamphilios LVl || ab omni G 466

h

In ed.pr. Flor. ex G Targibilus tantum h. 1. sic correctum est: Targibilus !|

rel tonat

Tarbigilus VVl Tharbigilus L || tonat GVVl sonat L | cursus V
cursum LVl cursu H coniecisse dicit Clercqitis 467 galathas VVl ||

r

bithinis VLVl 468 cylicaB Vl 471 spectauit puppibus (e deest)
L I c rupibus coniecit H 475 babilona VLVl (in V corr. m. rec. in
babylona) 477 finem iam VLVl iam finem cum deteriore quodam
nonnullae editt. 478 aput corr. m. rec. in apud V H cuncto V
cunctos LVl

Digitized by Google

*

IN EUTROPIUM LIB. II. (XX.)

207

Poena manet gencri, quamvis crudelibus aeque

Paretur dominis. Sed quid non audcat annus 480

Eutropii? Socium nobis fidumque saporem

Perculit et Persas in regia vulnera movit

Rupturusque fidem, leto pars ne qua vacaret,

Eumenidum taedas Irans flumina Tigridis egit.

Turn vero cecidere animi tantisque procellis 485

Deficiunt; saepti latrantibus undique bcllis

Infensos tandem superos et consulis omen

Agnovere sui nec iam revocabile damnum;

Eventu stolidum rerum didicere magistrum.

Namque ferunt geminos uno de semine fratres 490

Iapetionidas generis primordia nostri

DissimiJi finxisse manu: quoscumquc Prometbeus

Excoluit multoque innexuit aethera limo,

Hi longe ventura notant dubiisque parati

Casibus occurrunt fabro meliore politi. 495

Deteriore luto pravus quos edidit auctor,

Quern merito Graii perhibent Epimethea vates,

•Et nihil aetherii sparsit per membra vigoris,

479 generi V generis LVl || usque pro aeque non male coniecit

Tel sodalem

o

Paul Quaest. Claud, p. 4 481 saporem Gg saporem V Bodalem

o a

LVl 482 parsas Vl 483 Rupturusque G Rupturusque V Ruptu-
rasque LVl Fracturasque H coniecisse tradif Clercqius || lecto V
484 tedas V tedas LVl || tygridis L 485 Turn G 486 septi GVLVl 487

vel obiidiB

Infensos G || consulis V consulis L consulos corr. m. II in consulis
Vl 488 dampnum VLVl || post f sui' puncto deleto graviorem inter-
punctionem post 'damnum* ^oswt, ut altera versus particula cum ante-
cedentibus coniungeretur 489 stolidum rerum didicere magistrum
scripsi, stolidum rerum magistrum Eutropium esse putans, stolido
rerum didicere magistro VLVl stolidi r. d. magistri voluit Barthius
stolidi r. d. magistro scripsit Gesnerus || Hoc loco 'stolidis* H con-
iecisse testatur Clercqius , vide etiam Burmannum. 490 — 500
(incl.) interpolatos putabat Koenigius 491 Iapetionidaa G Iapetio-

a

niflas V Iapicionidas L Iapecionidas Vl 493 multaque restitui cum

u n

H multqque V multumque LVl || intexuit V innexuit LVl immiscuit
malebat olim H2H3 494 Hii VLVl 495 Cassibus L 496 quot

con

condidit Burmannus proponit | edidit V edidit Vl condidit BL 497
epimetha Vl 498 nichil VLVl || aetherii G etherei VLVl

Digitized by Google

208

CL. CLAUDIANI

Hi pecudum ritu non impendentia vitant

Nec res ante vident; accepta clade queruntur 500

Et seri transacta gemunt. lam sola renidet

In Stilichone salus, et cuius semper acerbum

Ingratumque sibi factorum conscius horror

Credidit adventum, quern si procedere tantum

Alpibus audissent, mortem poenasque tremebant, 605

lam cuncti venisse volunt scelerumque priorum

Poenitet; hoc tantis bellorum sidus in undis

Sperant, hoc pariter iusti sontesque precantur,

Ceu pueri, quibus alta pater trans aequora merces

Devehit, intenti ludo stndiisque soluti 510

Laetius amoto passim custode vagantnr;

Si gravis auxilio vacuas invaserit aedes

Vicinus laribusquc suis proturbet inultos,

Turn demum patrem implorant et nomen inani

Voce cient frustraque oculos ad litora tendunt. 615

Omnis snpplicio dignos letoque fatentur,

Qui se tradiderint famulis Stilichone relicto.

Mutati stupuere diu sensuque reducto

Paul. dim proprii mirantur monstra furoris

Avertuntque oculos. Prostratis fascibus horret 520

Lictor et infames labuntur sponte secures,

Quales Aonio Thebas de monte reversae

Maenades infectis Pentheo sanguine thyrsis,

Cum patuit venatus atrox matrique rotatum

Conspexere caput, gressus caligine figunt 625

499 Hii VLVl 500 Non Vl 501 seri GLVl serie V || renident L 502

in b

Et V In LVl || atilicone L || cuius G || aceruu V 503 Ingr[atumque],
v. 504 Credi[dit], v. 506 Alpibus, v. 606 lam c[uncti], 507 Pe[nitet],
v. 508 Spe[rant] in lac. restituit manus II in V 607 hoc VLVl hunc

c

non mill i deterr. 608 hoc VLVl hunc nonnulli deterr. 509 Heu V 511

Latius coniecit Schraderus 613 Vicinus G 614 patrem GVVl patremque
L || et deest in L 516 Omnis G Omnes VLVl || letoque V 517 famulis

vel lo

GV famulis L famulo Vl |j stilicone L 618 Hinc denuo incipit codex B ||

u vel proieotii a

Mutatis V || stipuere Vl 520 prostratis V proiectis BLVl 522 thebis V

vel venatui

623 penteo Vl *fl thirsis B tirsis Vl 624 venator V 625 Con-

X

spersere V y fingunt B fingunt Vl

Digitized by Google

IN EUTROPIUM LIB. II. (XX.)

209

*

Et rabiem desisse dolent. Quiii protinus ipsa

Tendit a3 Ualiam supplex Aurora potentein,

Non radiis Tedimita comam, Don flammea vultuin,

Non croceum vestita diem: stat livida luctu,

Qualis erat, Phrygio tegeret cura Memnona busto. 530

Quam simul agnovit Stilicho nec causa latebat,

Restitit. Ilia raanum victricem amplexa moratur

Altaque vix lacrimans inter suspiria fatur:

Tantane te nostri ceperunt taedia mundi?
Sic me ludibrium famulis risumque relinquis, 535
Dux quondam rectorque meus solamque tueris
Hesperiam? domiti nec te post bella tyranni
Cernere iam licuit. Sic te victoria nobis
Eripuit Gallisque dedit? Rufinus origo
Prima mali; geminas inter discordia partes 540
Hoc auctore fuit. Sed iam maiora moventi
Occurrit iusta rediens exercitus ira ;
Fortis adhuc ferriquc memor. Brevis iude reluxit
Falsaque libertas. Rursum Stilichonis habenis
Sperabam me posse regi. Pro caeca futuri 645
Gaudia! Fratcrno coniungi coeperat orbis
Imperio, — quis enim tanto terrore recentis
Exempli paribus sese committeret ausis? —

526 desisse V desisse gB t descesse (sic) G descisse LVl (in marg.
in Vl f vel discesse') 527 Tentit corr. m. II in Tendit V Q ytha-
liam L | suplex VVl 528 rsedimita (sic) B [| non G || vultum G ||

vel luce corusca

nec flammea vultum V flam meatus (non et vultum dcsunt) B non
flammea vultu (in marg. m. II add. lumine sueto) L f\ flamea i. vultu

e

VI 629 Non LVl | crocium Vl || livida] lurida VI 530 phrygio
B frigio V phrigio LVl || mennona VB menona Vl 531 stilico

VL | ne V non L U latebat BLVl patebat V 634 caeperunt V

que

ceperunt B ceperunt LVl 536 rector 'meus L 537 domiti (sup.
alteram i rasura) L || tiranni, corr. m. rec. in tyranni V tiranni Vl

538 sic te BL te sic V sic deest in Vl, sed m. I in fine versus
addidit. 539 raffinus Vl 641 autore Vl fl fluit malit H 542
vel aula ferrl h

ira V 543 ffique L || reluxit G 544 stiliconis L 645 pro V

vel ausii

proh BLVl 546 coniungi G 548 armis L

Claud. Carm. 14

210 CL. CLAUDIANI

Cum subito — monstrosa milii turpisque relatu
Fabula — Rufini castratus prosilit heres. *
Et similes iterum luctus fortuna reduxit, .
Ut solum domini sexum mutasse viderer.
Hie primum thalami claustris delieta tegebat
Clam timideque iubens. Erat invidiosa potestas,
Sed tamen eunucbi, uecdum sibi publiea iura
Sumere, nee tolas audebat vertere leges.
Sed postquam pulsisque bonis et faece retenta.
Peiores legit socios dignusque satelles
Hinc Hosius stetit 7 inde Leo, fiducia crevit
Regnandique palam flagravit aperta libido;
Palricius consul maculat quos vendit honores,
Plus maculat, quos ipse gerit. lam signa tubaeque
Mollescunt. Ipsos ignavia fluxit in enses.
Exsultant merito genles, facilisque volenti
Praeda sumus. Iam Bistoniis Haemoque nivali
Vastior expulsis oriens squalebit aratris.

Hei mibi, quas urbes et quanto tempore Martis
Ignaras uno rapuerunt proelia cursu!
Nuper ab extremo veniens equitatus Araxe
Terruit Antiochi muros ipsumque decorae

649 mihi V mihi BLVl lues deterior quidam 551 Et, v. 552
Ut, v. 653 Hie, v. 554 Clam, v. 555 Sed ta[men], v. 556 Sum[ere],
V. 557 Set, v. 558 PeiforesJ add. m. II in lacuna in V 561 simi-
^i] 8 (P] in ras - *»• II add.) B || fluctua vel lusus olim H maluisse

i

testatur Burmannus 552 mutasse G 553 delecta V 554 timi-
dique corr. m. II in timideque V timideque BLVl timidumque H
coniecisse tradit Clercqius 555 nondum VI |J puplica VI 656
Sumere G || totas GgB totas, in marg. m. II add. vel tantas V tan-

tas LVl || vertere GVB sumere L summe, in marg. m. II add. vertere

VI 557 Set V Sed B S; LVl AtHe< editt, post H 659 osius VL || cervit
VI 561 Patriciis H coniecisse testatur Clercqius 563 Molliseunt Vj|

vel fluxit vel in

crevit V 564 Exsultant V Exultant BLVl Insultant deterr. || volenti
0 volentum pauci deterr. volentis temptat Burmannus 566 squalevit
V squalebat B || evulsis — aristis coniecit Schraderus 667 Ei VBL

_ e vel comitatui

Heu Vl 669 extmo, corr. m. II in extmo L || equitatus V ^quitatus
L || oraxe Vl 57Q decofem L

550

655

560

565

570

Digitized by Google

IN EUTROPIUM LIB. II. (XX.) 211

Paene caput Syriae flammis hostilibus arsit.

Utque gravis spoliis nulloque obstante profunda

Laetus caede redit, sequitur mucrone secundo

Continuum vulnus. Nec iam mihi Caucasus hostes

Nec mittit gelidus Phasis: nascuntur in ipso 675

Bella sinu. Legio pridem Romana Gruthungi,

Iura quibus victis dedimus, quibus arva domusque

Praebuimus, Lydos Asiaeque uberrima vastant,

Ignibus et si quid tempestas prima reliquit;

Nec vi nec numero saevi; sed inertia nutrit 580

Proditioque ducum, quorum per crimina miles

Captivis dat terga suis, quos teste subegit

Danubio, partemque timet qui reppulit omnis.

Aula choris epulisque vacat nec perdita curat,
Dum superest aJiquid. Ne quid tamen orbe reciso 585
Venditor amittat, provincia quaeque superstes
Dividitur geminumque duplex passura tribunal
Cogitur alterius pretium sarcire peremptae.
Sic mihi restituunt populos. Hac arte reperta
Rectoruin numerum terris pereuntibus augent. 590
In te iam spes una mihi. Pro fronde Minervae
Has tibi protendo lacrimas: succurre ruenti.
Eripe me tandem servilibus, eripe regnis.
Neve adeo cunctos paucorum crimine damnes,

vel iecundo

571 syrie. VBL sine Vl 573 cruento L 575 fasis V I falsis

L || ab ipso L 576 pridem (p corr. m. I ex q) L || gruthungi GB
ghrutungi V gruthooni L grothougi Vl 577 domusque GL domos-
que VBV1 578 lidos LVl || asye B || punctum delevi in fine huius
versus et virgulam pomi. 579 In fine huius versus graviorem inter-

+ + + vel nec duce

punctionem posui. 580 Nec vi nec numero sevi (sic) G Nec vi nec
numero freti V Nec vi nec numero freti B Nec duce nec numero

r

freti LVl || inae,tia (sic) V 581 Proditioque VB Prodigiumque LVl

582 Captivus B || subegi V 583 repulit B repulit Vl g omnia G

oi8 L omnes BVVl 684 coris L || curant V curat B curant LVl
588 sarcire G || peremte LVl redemptae vel diremptae coniecit

r

HaHs 691 michi V ( pro fonde V 592 praetendo coniecisse olim

i

H tradit Burmannus \\ lacrymas G || succurreg ruenti V succurre m

ruenti Vl 694 Neve, in marg. m. II add. vel nonne V || dampnes 0

14*

Digitized by Google

212

CL. CLAUDIANI

Nec nova tot mentis oflensa prioribus obstet; 595

lam iam flecte animum. Suprcma pericula semper

Dant veniam culpae. Quamvis iratus et exsul

Pro patriae flammis Don distulit arma Camillus.

Non te subtrahimus Latio; defensor utrique

Sufficis. Armornm liceat splendore tnoriim coo

In commune frni: clipens nos protegat idem,

Unaqne pro gemiuo desudet cardine virtus.

CL. CLAUDIANI

DE

CONSVLATV STILICHONIS

LIBER I. (XXI.)
•

Continuant superi pleno Romana favore

Gaudia successusque novis suecessibus augent.

Conubii necdum festivos regia cantus

Sopierat, cecinit fuso Gildone triumphos

Et calidis thalami • successit laurea sertis, 5

Sumeret ut pariter princeps nomenque mariti

595 tot VBL tam VI fl obstet VLVl obstent B 597 exul 0

pro vel utrique

598 In VI 699 Nec te B || ubique V utrique BL utrisque Vl 601
In c[ommune] add. m. II in lac. in V || protegat] contegat Vl 602

laboret

desudet V || Vir doctus a pud Claverium suspicatus est in fine quaedam
desiderari, de quo vide praefationem huius editionis. |J IN EVTROPIUM

LIB IH. EXPLICIT. INCIPIT EPYTHALAM LAVRENTII. V |
CLAVDIANI IN EVTROPIVM LIBER SC6S EXPLICIT . INCIPIT
6E BELLO GOthICO . PRaEFaTIO . B

Incp de congulatu Stiliconig G | de inscriptione in V vide finem
carminis de bello Gildonico. || TUulus deest in L |j Liber . de laudi-
bus Stiliconia add. m II in Vl 2 augent 0 urgent cum nonnullis
deterr. H 3 Conubii G Coniugii 0 fl festivos G | regia GVL

regia o

gaudia Vl 4 gyldone L || triumpbus Vi 6 talami Vl 6
princeps add. sup. lin. m. II, nam deerat L

-

Digitized by G

DE CONS. STILICH. L. I. (XXI.) 213

Victorisque decus. Libyae post proelia crimen

Concidit eoum rursusque oriente subacto

Consule defcnsae surgunl Slilichone secures.

Ordine vota meant. Equidem si carmen in unum 10

Tantarum sperem cumulos advolvere rerum,

Promptius imponam glaciali Pelion Ossac.

Si partem tacuissc velim, quodcumque relinquam

Maius erit. Veteres actus primamque iuventam

Prosequar? ad sese mentem praesentia ducunt. 15

Narrem iustitiam? respleudet gloria Martis.

Armati referam vires? plus egit inermis:

Quod floret Latium, Latio quod reddita servit

Africa, vicinum quod nescit Hiberia Maurum,

Tuta quod imbellem miratur Gallia Rhenum. 20

An gelidam Thracen decertatosque labores

Hebro teste canam? magnum mihi panditur aequor

Ipsaque Pierios lassant proclivia currus

Laudibus innumeris. Eteuim mortalibus ex quo

Tellus coepta coli, nunquam sincera bonorum 25

Sors ulli concessa viro: quern vultus honestat,

Dedecorant mores; animus quem pulchrior ornat,

Corpus destituit; bellis insignior ille,

Sed pacem foedat vitiis; bic publica felix,

Sed privata minus: sortitur singula quisque. 30

fINobilitant: hunc forma decens, hunc robur in armis,

i

7 libie. V libye L libie Vl || cinem (sic) L 8 rursusque 0 rur-
sumque cum deterr. H 9 detersae fulgent coniecit Schraderus \\

D

stilicone L 10 carmie (sic) L || uno V uno L 12 Promtius
LVl H oisse L 13 tenuisse L 18 acium Vl 19 AfFrica

c gaUia li

0 1| vitinum Vl U hyberia L 20 gta V || reu (sic) L renuin Vl 21

An O aut G y tracen 0 (trace L) |j decertatosque GVL decr^-
tatoa Vl 23 pyerios L || lasseut coniecit Schradems || cursus g

r b a

cursus (sic) L 25 Cepta tellus V 26 ulli 0 uni coniecit Barthius
et II || quem G 27 Dedecorant G || pulcrior Vl pluriraus L 29
hue publica Vl in publica V l publica L 30 Set Vl || minus G ||
sortitur — quisque conicci partitu — quemque V partitum — quem-
que LVl 31 — 33 tX librariorum interpretamentis ut non raro apud
Cluudianum conflatos esse nemo non videt.

214

CL. CLAUDIANI

Hunc rigor, hunc pietas, ilium sollertia iuris,

Hunc suboles castique tori: sparguntur in omnes.J

In te mixta fluunt, et quae diversa beatos

Efflciunt collecta tenes. Quid facta revolvam 35

Militiamque patris? cuius producerc famam,

Si nihil egisset clarum nec fida Valenti

Dextera duxisset rutilantes crinibus alas,

Sufliceret natus Stilicho. Mens ardua semper

A puero tenerisque etiam fulgebat in annis 40

Fortunae maioris honos. Erectus et acer

Nil breve moliri, nullis haerere potcntum

Liminibus factisque loqui iam digna futuris.

lam turn conspicuus, iam turn venerabilis ibas

Spondebatque ducem cclsi tutor igneus oris 45

Membrorumque modus, qualem nec carmina lingunl

Semideis. Quacumque alte gradereris in urbe,

Cedentes spatiis assurgentesque videbas,

Quamvis miles adhuc. Taciti suffragia vulgi

Iam tibi detulerant quidquid mox dedidit aula. 50

Vix primaevus eras, pacis cum mitteris auctor
Assyriae. Tanta foedus cum gente ferire
Commissum iuveni. Tigrin transgressus et altum

Tel pc

33 thori 0 34 diversa V divsa L divisa Vl 35 collata Vl
coniecta ScaUgerum coniecisse H notasse (licit Burmannus Q revolvat
L || quid 0 ne G 36 cuius producerc G |J procudere pro producere
temptavit H2H3 37 nichil VVl || Valenti, quod legitur in edit, princ,

o + b

in exemplari Florent. ex G ita correctum est: Valenti 38 Duxisset

a annis

dextera V 39 stilico LVl 40 annis V armis L annis Vl 42

Nil leve moliri temptat H3 43 factisque scripsi fatisque GgV

fastisque LVl 44 turn G VVl tu L || turn GVVl tu L | ibat, in

marg. m. II add. s 45 Spondebatque, in marg. m. II add. s Vl
46 Menbrommque V || carmina m. corr. ex carmine L 48
vidercs H maluisse tradit Burmannus 50 quidquid G quicquid

VVl qq L || dedidit scripsi debuit Gg reddidit VVl reddtt L detulit

vel pracbuit vel credidit proposuit H2 credidit lis 51 pacis LVl
paucis V || cum mitteris] committeris L || auctor GO ictor H con-
iecisse tradit Glercqius 52 Assirie LVl 53 tigri V tigrin L
tigrim Vl

Digitized by Google

DE CONS. STILICH. L. I (XXI.) 215

Euphraten Babylona petis. Stupuere severi

Persarum proceres et plebs pbaretrata videndi 55

Flagrant studio delixaeque hospite pulchro

Persides arcanum suspiravere calorem.

Turis odoratae cumulis et messe Sabaea

Pacem conciliaut arae. Penetralibus ignem

Sacratum rapuerc adytis rituque iuvencos 60

Chaldaeo stravere magi. Rex ipse micantem

Inclinat dextra pateram secretaque Beli

Et vaga testatur volventem sidera Mithram.

Si quando sociis tecum venatibus ibant,

Quis Stilichone prior fcrro penetrare leones 65

Cominus aut longe virgatas figere tigres?

Flectenti faciles cessit tibi Medus habenas;

Torquebas refugum Parthis mirantibus arcum.

Nubilis jnterea maturae virginis aetas
Urgebat patrias suspenso principe curas. 70
Quem simul imperioque ducem nataeque maritum
Prospiceret, dubtus toto quaerebat ab axe.
[Dignum coniugio generum thalamisque Serenae.]
Judicium virtutis erat. Per castra, per urbes,

54 Eufraten VL Eufrate Vl H babilona 0 R stupuere 0, ex G edit.

1

princ. Flor. ita correcta est: stupuere 55 Tersarum VL Parto-

at

rum Vl 56 Flagrabat Vl || pulcro LVl 57 arcum V arehanum
r vel e

LVl 58 Thuris (sic) V Thuris LVl B o'dorate V odorati LVl || post

b a

et rasura unius litterac in V || sabea messe V 60 Sacratum Vl
Sacrorum VL || aditis 0 61 restituit manus recentior in V || Caldeo

V Caldeo LVl 62 [Tncli]nat — belli restituit recentior manus in

celi

V II beli coniecit Scaliger belli GVL belli Vl 63 [testatu]r — my-
tram restituit manus recentior in V || mytram V mitram LVl 64
quando] qh (plerumque — quantum) L || sotii Vl || venatibus ibant resti-

ti

tuit manus recentior in V || venab; L 65 stilicone LVl |j [pene]trare
leones restituit manus recentior in V 66 virgatas figere G virga

taa

transfigere V virga transfigere LVl || tigres restituit manus recentior

in V tygres L 67 cessit tibi medus VL medus tibi cessit Vl 68
partis V 70 Urebat pro Urgebat coniecisse H tradit Clercqius
73 Uunc versum interpolation esse iure cotUendit Paul Quaest. Claud,
p. 23 || talamisque Vl

Digitized by Google

216 CL. CLAUDIANI

Per populos, animi cunctantis libra cucurrit. 75

Tu legeris tantosque viros, quos obtulit orbis,

Intra consilium vincis sensumque legentis

Et gener Augnstis, olim socer ipse futnrus

Accedis. Radiis auri Tyriaque superbit

Maiestate torus; comitata parentibus exit 80

Purpureis virgo: stabat p.ater inde trophaeis

luclitus, inde pium matris regina re£ebat

Obsequium gravibus subnectens flammea gemuris.

Tunc et Solis equos, tunc exsultasse choreis
Astra ferunt mellisque lacus et flumina Iactis 85
Erupisse solo, cum floribus aequora vernis
Bosphorus indueret roseisque evincta coronis
Certantes Asiae taedas Europa levaret.

Felix arbitrii princeps, qui congrua mundo
ludicat et primus censet quod cernimus omnes. go
Talem quippe virum natis adiunxit et aulae,
Cui neque luxuries bello nec blanda periclis
Otia nec lucis fructus pretiosior unquam
Laude fuit. Quis euim Moesos in plaustra feroces
Reppulit aut saeva Promoti caede tumentes 95
Bastarnas una potuit delere ruina?
Pallautis iugulum Turno moriente piavit
Aeneas tractusque rotis ultricibus Ilector
Irato vindicta fuit vel quaestus Achilli.

77 consilium LVl concilium V 78 auguati Vl I ipse VVl

ille L 79 Accidis corr. m. II in Accedis V || radiisq; (sic) L ||
q;

tiriaque (sic) Vl 80 thorus 0 81 tropbeis 0 tropaeis G 82

a

inde dcerat, sup. lin. acid. m. II fl regine Vl |j regebat GgL gerebat
VVl 84 exultasse 0 || coreis Vl 85 mellisque G 87 Bospho-
rus V Bophorus L Bosforus Vl || evincta VL inducta Vl 88 asye
L || tedas 0 || laevaret Vl 90 ludicat corr. m. II in Indicat L |

post < primus' rasura unim litterae spatio in V U sensit Vl || quod VVl

0 .

q L I et primus sancit, quod sensimus omnes temptavit Hs 91 natis
adiunxit 0 nataeque adiunxit editt. post H cum Ambrosiano quodam
94 moesos scripsi mysos editt. cum deterr. uisos GVVl nisos L

95 Repulit Vl || prouicti pro promoti G 96 VasternoB V Vasternos

h

L Basternas Vl 98 rotis VVl totis L | eqctor L

Digitized by Google

DE CONS. STILICH. L. L (XXI.) 217

Tu neque vesano raptas venalia currti 100

Funera, nec vanam corpus meditaris in unum

Saevitiam: turmas equitum peditumque catervas

Hostilesque globos tumulo prosternis amici.

Inferiis gens tota datur. Nec Mulciber auctor *

Mendacis clipei fabricataque vatibus arma 105

Conatus iuvere tuos. Tot barbara solus

Milia iam prideni miseram vastantia Thracen

Finibus exiguae vallis conclusa tenebas.

Non te terrisonus stridor venientis Alani

Nec vaga Chunorum feritas nec falce Gelonus, 110

Non arcu pepulere Getae, non Sarmata conto,

Exstinctique forent penitus, ni more maligno

Falleret Augustas occultus proditor aures

Obstrueretque moras strictumque retunderet ensem,

Solveret obsessos, praeberet foedera captis. 115

Assiduus castris aderat, rarissimus urbi,
•Si quando trepida princeps pietate vocaret,
Vixque salutatis Laribus, vix coniuge visa
Deterso necdum repetebat sanguine campum,
Nec stetit, Eucherii dum carperet oscula saltern 120
Per galeam. Patris stimulos ignisque marili

101 post vanam rasura duarum litterarum spatio in V || meditaris
0 meditatus nonnullae editt. cum paucis deterr. 102 equitum
GVVl gquitum L 103 tumulo — amico H legisse tcstatur Clercqius
104 actor Vl 105 — 107 restituit in V manus recentior 105
clypei V || vatibus GVVl vastibus L 107 miseram G B tracen V
trachem L tracemVl 108 usque ad tenfebas] restituit manus recentior
in V | exigu§ V exigue Vl exiguis L || exigui collis coniecit Schraderus /
conclusa VVl commissa L 109 Non — v[enientis] restituit manus
recentior in V || Non GVVl Nec L |j ferrisonus coniecit H 110 Nec

— f[eritas] restituit manus recentior in V | chunorum Gg huorum V

hunorum L hunnorum Vl || vaeta Hunnorum temptat Burmannus || feritas

nec G feritas non 0 111 Non arcu pe[pulere] restituit in V manus

recentior \\ gete V gethe L gete Vl 112 Exti[nctique] restituit

q; »
manus recentior in V || Extinctique VVl Extincti// L 114 mores L

o

mora H coniecisse dicit Clercqius || retunderet G retunderet V recon-
deret LVl || ensen L 119 repetebas L 121 Per galeam patris
stimulos ignisque mariti sic ex G totus versus in edit. pr. Flor. exa-
ratm est, cum deesset in hac editionc || ignesque 0 | patrios stimuloa
ignemque maritum frustra mutare conatur H

Digitized by Google

218 CL. CLAUDIANI

Vincit cura dticis. Qtiotiens sub pellibus egit
Edonas hie mi' s ct tardi flabra Bootae
Sub divo Riphaea tulit! Cuuique igne propinquo
Frigora vix ferrent alii, tunc iste rigentem 125
* Danubiura calcabat eques nivibusque profundum
Scandebat cristatus Athon iateque corusco
Curvatas glacie silvas umbone niebat;
Nunc prope Cimmerii tendebat litora Ponti,
Nunc dabat hibernuni Rhodope nimbosa eubile. 130
. Vos Ilaemi gelidae valles, quas saepe cruentis
Slragibus aequavit Stilicbo, vos Thracia testor
Flumina, quae largo mutastis sanguine Huctus.
Dicite Bisaltae vel qui Pangaea invencis
Scinditis, offenso quantae sub vomere putres 135
Dissiliant glaebis galeae vel qualia rastris
Ossa peremptorum resonent iuiraania regum.

Singula complectt cuperem; sed densior instat
Gestorum series laudumque sequentibus undis
Obruimur. Genitor caesi post bella tyranoi 140
lam tibi commissis conscenderat aethera terris.
Ancipites rernm rnituro culmiue lapsus
Aequali cervice subis. Sic Hercule quondam
Sustentante polum melius librata pependit
Machina ; nec dnbiis titubavit Signifer astris 145
Perpetuaque senex subductus mole parumper
Obstipuit proprii spectator ponderis Atlas.

Nulli barbariae mollis, nil turbida rupto

122 Vincit VL Vicit Vl 123 Edonas (i add. m. II) V Hedo-

nyas L y hyemes V || boote VL boeitae (sic) G boete Vl 124 divo
0 dio nonnulli deterr. et editt. post H || riphea V L rhipea Vl 125

iste 0 triste cum uno deter, et Claverio H et editt. post H R isteria-

gentem (sic) V 128 Curvatas G || glatig L 129 cinnii L cimerii Vl |[
littora V L 130 rodope LVi 132 stiUco LVl || tracia Vl || vel sup. Jin.
mantis I add. nam deerat hoc vocabulum Vl 135 offenso quante G ||

vel effoggo

offenso V | quautis mdlit H 141 tiranni V 142 Praecipites rerum

c

H coniecisse dicit Clercqius || ethera GO 142 herule V 145 u
(— non) L 146 mole G 147 Obstipuit G Obstupuit 0

Digitized by Google

DE CONS. STILICH. L. L (XXI.) 219

Ordine temptavit novitas tan toque •remoto * ,

Principe mutatas orbis non sensit habenas. 150
Nil inter geminas acies ceu libera frenis

Ausa manus certans, nec tantis dissona Unguis

Turba nec armorum cultu diversior unquam

Confluxit populus. Totam pater undique secum

Moverat auroram: mixtis bic Colchus Hiberis, 155

Hie mitra velatus Arabs, hie crine decorus

Armenius, hie picta Saces fucataque Medus,'

Hie gemmata niger tentoria fixerat Indus;

Hie Rhodani procera cohors, hie miles alumnus

Oceani. Ductor Stilicho tot gentibus unus, 160

Quot vel progrediens vel conspicit occiduns Sol.

In quo tarn vario vocum generumque tumultii
Tanta quies iu risque metus servator honesti
Te moderante fuit, nullis at vinea furtis
Vel seges erepta fraudaret messe colonum: 165
Ut nihil aut saevum rabies aut turpe libido
Suaderet, placidi servirent legibus enses.
Scilicet in vulgus manant exempla regentum,
Utque ducum lituos, sic mores castra secuntur.

Denique felices aquilas quocumque moveres, 170
Arebant tantis epoti milibus amnes:
Illyricum peteres, campi monlesque latebant;
Vexillum navale dares, sub puppibus ibat
Ionium. Nullis succincta Ceraunia trim bis,
Nec iuga Leucatae feriens spumantia fluctu 175
Deterrebat hiems. Tu si glaciale iuberes
Vestigare fretum, securo milite ducti

turbavit r

149 temtavit G temptavit L 1 50 obis Vl 151 rabies pro acies coniecit
Paul Quaest. Claud, p. 13 [| ceu G [| freni coniecit H 162 certans scripsi
certe 0 per te male Paul Quaest. Glaud.p. 13 155 colcus L 156 decorus 0

c

decoro editt. 157 sages Vl || fugataque V fucataque, corr. m. II in

tcI alunut a

fuscataque L fuscataque Vl 159 rodani LVl (| alumnus Vl alunnus

H

V alumpnus L 160 Occeani 0 j| stilico LVl 161 Quod V Quos
LVl 163 rigidique metus voluit Paul I. c. p. 32 165 erepta 0 ex-
secta cum deterr. H et editt. post H 165 fraud arit cum deter. H ft
editt. post H 166 nichil VL nil Vl 167 Suaderet V Suaderent LVl
169 sequuntur 0 170 felices 0 victricea H cum deterr. 171 anes
L 172 Illiricum 0 175 leucathe L 176 hiempa V hyems L

Digitized by Google

220 " CL. CLAUDIANl

Stagna rtluctantes- quaterent Saturnia remi;

Si deserta Noli, fontem si quaerere Nili,

Aethiopum medios pcnetrassent vela vapores. 180

Te memor Eurotas, te rustica musa Lycaei,

Te pastorali modulantur Maenala cantu

Partheniumque nemus, quod te pugnante resurgeus

Aegra caput mediis erexit Graecia flammis.

Plurima Parrhasius tunc inter corpora Ladon 185

Haesit el Alpheus Ccticis angustus *acervis

Tardior ad Siculos etiamtum pergit amores.

. Miramur rabidis hostem succumbere bellis,
Cum solo terrore ruant? Non classica Francis
Intulimus: iacuere tamen. Num Marte Suevos 190
Contudimus, quis iura damus? Quis credere possit?
Ante tubam nobis audax Germania servil.
Cedant Druse tui, cedant Traiane labores.
Vestra manus dubio quidquid discrimine gessit,
Transcurrens egit Stilicho totidemque diebus 195
Edomuit Rhenum ; quot vos potuistis in annis.
Quern ferro ; alloquiis, quem vos cum uiilite, solus
impiger a primo descendens flutninis ortu
Ad bifidos tractus et iuncta paludibus ora,
Flumineum pcrstrinxit iter. Ducis impetus undas 200
Vincebat celeres et pax a fonte profecta

' Cum Rheni crescebat aqnis. Ingentia quondam
Nomina, crinigero flaventes vertice reges,

178 Stanna, corr. manus II in Stagua V 179 nothi 0 180
penetrarent Vl 181 eurothas L |j licei V licei LVl 183 Parthe-

I

io

niumque G y quod VL q. Vl quo cum deter, praefert H 184 flam-
mis G 185 parrasius V 186 et alpheus GLVl et alfeus V j[

or nc
gothicis L H angustus L 187 Tarduis Vl || etiamtum scripsi etiam

V etiam nunc LVl 188 rapidia V 189 Cum G [| non GVl num
VL U ruat malit H2H3 190 num VL non Vl 191 quis Vl

& i i

qd V q, corr. m. II in qs L 192 tubas Vl 194 quicquid VVl

i i t domuistia

qq L 195 stilico LVl 196 renum Vl || quod V | potuistis V

vel Ful

197 alloquiis G 200 Flumineum L Flumineum Vl Fuimiueum

V H perstrinxit O praestrinxit deterr. quod defendit H et alii 203
post vertice rasura unius litterae spatio V

Digitized by Google

DE CONS. STILICH. L. t (XXI.) 221

Qui nec principibus donis precibusque vocati
Paruerant/ iussi propcranl segnique verentur 205
Oflendisse mora. Transvecti lintribus ainnem
Occursant ubicumque velis. Nec fama fefellit
Iustitiae: videre pium, videre fidelem;
Quern veniens timuit, rediens (iermauus amavit.
m I Hi terribiles, quibus otia vendere semper 210
Mos erat et foeda requiem mercede pacisci,
Natis obsidibus pacem tarn supplice vultu
Captivoque rogant, quam si post terga revincti
Tarpcias pressis subeant cervicibus arces.
Omne, quod Oceanum fontesque interiacet Histri, 215
Unius incursu tremuit. Sine caede subactus*
Servitio Boreas exarmatique Triones.
Tempore lam parvo tot proelia sanguine nullo
Perficis et luna nuper nascenle profectus
Ante redis, quam plena fuit, Rhenumque minacem 220
Cornibus infractis adeo mitescere cogis,
lit Suevus iam rura colat flexosque Sigambri
In falcem eurvent gladios geminasque viator
(aim videat ripas, quae sit Romana requirat:
Ut iam trans fluvium non indignante Cauco 225
Pascat Belga pecus mediumquc ingrcssa per Albim
Gallica Francorum montes armenta pererrent:
Ut procul Hercyniae per vasta silentia silvae

204 supplicibus donis H olim aqniecisse testatur Burmannus \\
precibusque 0 precibusve cum deter. H 205 Paruerant GVL Paru-
erant (ar add. m. 77), in tnarg. manus II ascr. paruerant Vl Paru-

uavibus

ernnt malit H 206 lintxibus V | Sne L 207 velis Vl (cf. v. 170)
n

velit V velint L 210 otia G 214 Tarpeas Vl | subeant pressis
Vl " || arces V arteB V 1 aare* (sic), in marg. man. II add. aures L

■nb

215 occeanum O 216 tremuit VVl tirnuit L || coactus L 220

, +
plena G tota 0 || renumque Vl 222 suevua (sic) G suevus VVl

u r

sevus L salius cum nonnuUis deterr. H et alii || iura L | flexosque Vl
■

flexoque L flexusque V || sigambri G sicambri Vl sycambrus V
sycanb' L 223 eurvent Vl curvet VL cudant vel lunent coniecit

vel au

H2H3 224 que V 225 caucho V caycho L caico Vl 228
hercynie, V hicini^ L hercinie Vl

Digitized by Google

222 CL. CLAUDIANI

Venari tuto liceat lucosqne velusta

Religione truces et robora numinis insiar' 230

Barbarici nostrae feriant impune bipennes.

Ultro quin etiam devota mente tuentur

Victorique favent. Quotiens sociare catenas

Oravit iungique tuis Alamannia signis!

Nec doluit coutempta tamen spretoque recessit ^ 235

Auxilio laudata fides. Provincia missos

Expellet citius fasces, quam Francia reges,

Quos dederis: acie, nec iam pulsare rebelles,

Sed vine lis punire licet; sub iudice nostro

Regia Romanus disquirit criuiiua career. • 240

Marcomares Sunnoque docent: quorum alter Etruscum

Pertulit ex si limn; cum se promitteret alter

Exsulis ultorem, iacuit mucroue suorum:

Res avidi concire novas odioque furentes

Pacis et ingenio scelerumque cupidine fratres. 245

Post domitas Arctos alio prorupit ab axe
Tempestas et nc qua tuis intacta trophaeis
Pars foret, australis sonuit tuba. Moverat omnis
Maurorum Gildo populos, quibus imminet Atlas

230 Religione Vl Relligione L In regione V j| robora Vl robur

r

V robur L 231 pferiunt (sic) L 232 quin G 233 eatevas V
234 iungitque V || alamannia GV alemania LVl 237 et 238

restituit manus recentior in V 237 Expellat H coniecisse tradit

a

Clercqius || fasces GVL fasces, in marg. m. II add. vel fallax q.
francia reges quos dederis servet Vl 238 dederis LVl dederit

V I acie L quod recepit H et editt. post H, in marg. in L m. II
add. feriat quod vel servat, servat VVl in editt. vet. feriat 239
[vincljis — noatro restituit manus recentior in V 240 disquirit
— career restituit manus recentior in V 241 Marcomares G Marco-
manes (?) g Marcomeres V Marcomes L Marcomenes Vl | sunno-
que G sonnoque V sompnoque L sonoque Vl | finis versus inde a
T quorum* restituit manus recentior in V Q hetruscus V 242 [promi]t-
teret alter restituit in V manus recentior || exilium 0 243 Exulis
0 y [suoru]m restituit manus recentior in V 244 concire Vl con-

qae

scire VL || odio Vl 245 scelerumque G 246 arcthos LVl ||
prorupit VL prorumpit Vl 247 tropaeis G | omnis G onis V 6s
(= omnes) LVl amens dcterr. 249 gyldo L || athlas VL

Di

•

DE CONS. ST1LICH. L. 1. (XXI.) 223

Et quos interior nimio plaga sole relegat: 250

Quos vagus umectat Cinyps et proximus hortis

Hesperidum Triton et Gir notissiimis amnis

Aethiopum, simili mentitus gurgite Nilum.

Venerat et parvis redimitus Nuba fcagiltis,

Et velox Garamas, nee quamvis tristibus Hammou 256

Hesponsis alacrem poluil Nasamona morari.

Stipantur Numidae campi, slant pulvere Syrtes

Gaetulae, Poenus iaculis obtexitur aer.

Hi virga moderantur cquos, his fulva leones

Velamenta dabant ignotaruuique feranun 260

Exuviae, vaslis- Meroc quas nutrit harenis.

Serpentum patulos gestant pro casside rictus.

Pendent viperea squamosa pelle pharetrae.

Non sic intremuit Simois, cum montibus Idae

Nigra coloralus produceret agmina Meinnon, 265

Non Ganges, cum tela procul vibrantibus Indis

Immanis medium veclaret belna Porum.

Poms Alcxaudro, Memnon prostratus Achilli;

Gildo nempe tibi. Nec solum fervidus Austrum,

Sed partis etiam Mavors agitabat eoas, 270

Quamvis obstreperet pietas. His ille regendae

Transtulerat nomen Libyae scelerique profano

Fallax legitimam regni praetenderat umbram.

o o

251 Q (sic) L || humectat 0 || ginyps V gynips L ginips VI |
ortis L 252 gir G || amnis G || nigrisque novissimus coniecit Delrius
254 ufua (sic), in marg. «i. II vel nuba V |J salutis, in marg.

a

m. II aagitis L 255 garamas (sic) L 256 nasamon, L 267

l

sirteB Vl 258 j>enu8 V peni, add. in. II vel plenuB L penus,
in marg. m. II vel plenus Vl 259 Hii LVl || hiis Vl 262
^. patulos gestant GO gestant patnlos editt. 263 Pendent GV

vel Splen

Pendent L Splendent Vl |j viperie G || pharetre G 264 symois

tela

L 265 mennon VVl menon L 266 cum procul (sic) Vl
267 tumidum seu simile quid pro medium voluit Burmannus 268
Porus G B mennon V innon L menno Vl || memnon prostratus G

a

269 Gyldo L | perfidus malit H || astrum Vl 270 partis G partes
0 271 hiis Vl 272 libye V libie LVl 273 ^tenderat, ex
corr. pro ptenderat (= praetenderat) L || unbram L

Digitized by Google

224 'CL. CLAUDIANI

Surgebat geminum varia formidine bellum.

Hoc armis, hoc triste dolis; hoc Africa saevis 275

Cinxerat auxiliis, hoc coniuratus alebat

Insidiis oriens. Mine edicta meabant

Corruptura duces$ hinc frugibus atra negatis

Urgebat trepidamque fames obsederat urbem.-

Exitiale palain Libycum; civile pudoris 280

Obtentu taciturn. Tales utrimque procellae

Cum fremerent lacerumque alternis ictibus anceps

Imperium pulsaret hiems, nil fessa remisit

Officii virtus contraque minantia fata

Pervigil eventusque sibi latura secundos 285

Maior in adversis micuit. Velut arbiter aini,

Nubilus Aegaeo quam turbine vexat Orion,

Exiguo clavi flexu declinat aquarum

Verbera, nunc recta, nunc obliquante carina

Callidus et pelagi caeliquc obnititur irae. 290

Quid primum, Stilicho, mirer? quod cautus ad omnis
Restiteris fraudes, ut te nec noxia furto
Littera nec pnetio manus inflammata lateret?
Quod nihil in tanto rerum terrore locutus
Indignum Latio? responsa quod ardua semper 296
Eois dederis, quae mox effecta probasti?
Securus, quamvis et opes et rura tenerent

274 geminum varia GVL varia geminum Vl 275 aftrica 0
275 — 276 hinc africa — hinc H coniecisse dicit Clercqius 280 Exi-
tiale G Exiciale Q g lybicum VL libicum Vl 281 et 282 restituit
manus recentior in V 281 Optentu L || utrinque Vl 282 freme-
rent, m. II corr. in premerent L premerent H coniecisse dicit Clerc-

lacium

qius || lacerumque G lacmque V laterumque (sic) L laterumque Vl
283 usque ad fessa (incl.) restituit manus recentior in V 283
hyemps L 284 Officii — mina[ntia] restituit manus recentior in
V || facta L 285 Pervigil — sibi (incl. ) restituit manus recentior in V
286 Maior in adversis restituit manus recentior in V J velud L

287 Nubilus G || vexat GL ve^at V versat Vl idem coniecit Bur-

I

mannus 288 Exigujo] restituit manus recentior in V || fexu L 290
obnititur G 291 stilicho mirer V mirer stilico L mirer stilicho Vl !|
omnis G onines 0 292 pretio G || lateret GO laterent nonnullae

rerum rerum

editt._ 294 nichil VL nil Vl || rerum Vl circum V ecu (sic) L ||
loqu=t' V loqutus Vl

Digitized by Google

OK CONS. STILICH. L. T. (XXI.)

225

Insignesque domos: levis haec iactura, nee unquam

Publica privatae cesserunt coramoda causae.

Dividis ingentes curas teque omnibus unum 300

Obicis inveniens animo quae mente gerenda,

Efficiens patranda manu, dictare paratus,

Quae scriptis pcragenda forent. Non braechia centum,

Non Briareus aliis numero crescente lacertis

Tot simul obiectis possent confligere rebus: 305

Evitare dolos, veteres firmare cohortes,

Explorare novas, duplices disponere classes,

Quae fruges aut bella ferant, aulaeque tumultum

Et Romae lenire famen. Quot nube soporis

Immune s oculi per tot discurrerc partes, 310

Tot loca sufficerent et tarn longinqua tueri?

Argum fama canit centeno lumine cinctum

Corporis excubiis unam servasse iuvencam.

Unde tot allalae segetes? Quae silva carinas

Texuit? Unde rudis tanto tirone iuventus 316

Eniluit senioque iterum vernaute resumpsit

Gallia bis fractas Alpino vulnere vires?

Non ego delectu, Tyrii sed vomere Cadmi

Tarn subitas acies conceptas dente draconis

300 ingentes (sic) V in gentes etiam Bunnannus coniecit 301

iflvenies V 302 Efficies V 303 peraranda temptat Burmannus \\
non Gg quae 0 || brachia 0 304 In margine editionis pr. Floren-
tinae ab eo, qui codicein G excerpsit, ascriptum est: 'In antiquo no e',
qua re Clercqius adductus esse videtur, ut v. 304 in antiquissimo co-
dice defuisse adnotaret; at cum videam ex prima lleinsii recensione
Gyraldum in illo codice G pro 'Quia BriareuB' legisse 'Non Briareus',
non dubito, quin hoc glossxda ista nobis velit indicare. Quia 0 ||
humero crescente malit H |j Briareus aliua numero temptat liur-
munnus 305 possent G posset V poss; (= posset) LVl 308 aut

qt o

GO vel editt. H ferant G ,309 lenire G || qfl (tic) q, corr. m. II in
ot

q L || soporis G || nube sopora voluit H 311 tarn G tot VLVl
312 cinctum 0 centum H cum deterr. 314 allatae G 315
tyrone L 316 Enituit VL Emicuit Vl Exailuit H coniecisse dicit
Clercqius ** 317 fractas G 318 dilectu, corr. m. II in delectu V |
deiecto Tyrii sub vomere Cadmi Scaligerum voluisse H notasse dicit
Burmannu8 318 tirii Vl 319 conceptas VVl concepto, corr. m.
II in conceptas L concepto cum deterr. editt.

Claud. Carm. 15

Digitized by Google

22G

CL. CLAUDIANI

Exsiluisse reor: Dircaeis qualis in arvis 320

Messis cum proprio mox bellatura colono

Cognatos strinxit gladios, cum semine iacto

Terrigenae galea matrem nascente ferirent,

Armiger et viridi floreret milite sulcus.

Hoc quoque non parva fas est cum Iaude relinqui, 3*26

Quod non ante fretis exercitus astitit ultor,

Ordine quam prisco censeret bella senatus.

Neglectum Stilicho per tot iam saecula morem

Rettulit, ut ducibus mandarent proelia patres

Decretoque togae felix legionibus iret . 330

Tessera. Romuleae leges rediere, fatemur,

Cum procerum iussis famulantia cernimus arma.

Tyrrhenum poteras iunctis transmittere signis
Et ratibus Syrtes, Libyam complere maniplis.
Consilio stetit ira minor, ne territus ille 335
Te duce suspecto Martis graviore paratu
Aut in harenosos aestus zonamque rubentem
Tenderet aut solis fugiens transiret in ortus
Missurusve sibi certae solatia mortis
Oppida dirueret flammis. Res mira relatu: 340
Ne timeare, times et quern vindicta manebat
Desperare vetas. Quantum fiducia nobis
Profuit hostilis! Salvae Carthaginis arees,
Illaesis Tyrii gaudent cultoribus agri,

•

320 Exiluisse 0 || Exiluisse g ror (sic) V | arvis V armis L

r

auceis (sic) Vl 321 forte 'propria — cohorte', ut fabula restituatur

(Cf. Koenigium a. h. I.) 322 stringit V 324 Armifer V Armiger
LVl 326 Hec V Hoc LVl 326 fretis corr. m. II in fretus L j:
astitit VVl extitit L 328 Btilico LVl || iam tot per L 329

a

Retulit L 330 velox voluit pro felix Burmannus 331 Tesaera,

a

in marg. add. m. rec. Tessera V Thessera L TesBara Vl H romulef
leges rediere Gg romuleas leges rediisse 0 || pro r rediisse' ex uno
deter. H recepit , 'remea88e , 333 Tirrhenum V tirrenum Vl tyrre-
num L y iunctis H cum deter, cunctis 0 334 sirtes VVl || libiam

h

Vl 335 ira minor LVl ira ruens V 337 arenosos Vl 339
MisBurusque V Missuruave LVl || solacia G 340 Opida Vl 343
kartaginis VL cartaginis Vl 344 tirii Vl

Digitized by Google

DE CONS. STILICH. L. I. (XXI.) 227

Quos potuit vastare fuga. Spe captus inani 345

Nec sc subripuit poenae nostrisque pepercit

Demons, qui mimero tantum, iron robore raensus

Romanos rapidis Kbat ceu protinus omnis

Calcaturus equis et quod lactate solebal,

Solibus efleto mersurus pulvere Gallos. 350

Sed didicit non Aethiopum geminata venenis

Vulnera, non fusum crebris hastilibus imbrem,

Non equitum nimbos Latiis obsistcre pilis.

Sternitur ignavus Nasamon, nec spicula supplex

lam torquet Garamas, repetunt deserta fugaces 355

Autololes, pavidus proiectat missile Mazax.

Cornipedem Maurus nequiquam hortatur anbelum.

Pracdonein lembo profugum ventisque repulsum

Suscepil merilo fa talis Tabraca portu:

Expertum, quod nulla tuis elementa palerent 360

Hostibus, et laetae passurum iurgia plebis

Fracturumque reos humili sub iudicc vultus.

.Nil tribuat fortuna ibi ; si prospera semper
Ilia quidem. Sed non uni certamina pugnae
Crcdidimus, solis nec constitit alea castris 366
Nut at ura semel. Si quid licuissel iniquis
Casibus, instabant aliae post terga biremes.
Venturus dux maior erat. Victoria nulla

virib;

346 subripuit V 347 robore V 348 omnia G omnes 0
349 quod G || iactaret Vl 349 et 350 finibus perversis sic in L U-
guntur: Calcaturus equis merBurus pulvere gallos Solibus effetos et

f

quod iactare solebat 350 effetos VL efetos Vl |j pulvere G 351
ethyopum L 352 ymbrem L 353 equitum nimbos latiis V latiis
nimbos equitum L nimbos equitum latiis Vl 354 nasomon LVl || suplex

VI 356 lam torquet VVl 1 torquet (sic) L 366 Autololes V Autolopes
GgLVl |1 proiecit Vl |) mazax GVVl mazas L 367 nequicquam V ||

h

anelum L hanelum Vl 358 lembo G 359 thabraca L 362
Fracturumque, in marg. add. m. II pfractum Vl Frangendumque

coniecit H | iudice VVl vindice L 363 tribuit L | sibi si scripsi
sibi sit VL sibi fut (sic) Vl sibi sic legit H *364 Illae Vl 365
solis conieci (cf. Quaest. critt. p. 40) totis 0 367 alio VVl alte L

368 Ventures Vl

16*

Digitized by Google

t

228 CL. CLAUD. DE CONS. STILICH. L. I (XXI.)

Clarior aut hominum votis optatior unquam

Contigit. An quisquam Tigrancn armaque Ponti 370

Vol Pyrrhum Antiochique fugam vel vincla Iugurthae

Conferat aut Persen debellatumque Philippum?

Hi propagandi ruerant pro limite regui;

Hie stabat Komana salus. Ibi tempora tutu

Traxerunt dilata moras; hie vincere tarde 375

Vinei paene fuit. Diserimine Roma supremo

Inter supplicium populi deforme pependit

Et tanto Libyam fruclu maiore recepit,

Quam peperit, quanto graviorem amissa dolorem,

Quam necdum quaesita ; movent. Quis Punica gesta, 380

Quis vos Seipiadae, quis te iam Regule nosset:

Quis lentum caneret Fabium, si iure perempto

Insultaret alrox famula Carthagine Maurus?

Haec omnis veterum revocavit adorea lauros.

Restiluit Stilicho cunctos tibi Roma triumphos. 386

t

369 opatior V 1 370 huic quis nam H coniecisse testatur Clerc-
qius || tigranen VL triganera GVl 371 pirrum Wl pyrrum L ||
anthiocbique V || iugurte V iugurte Vl iugurte (i add. m. II, sup. u •

ras.) L 372 Confera! Vl 373 Ilia V * Ilia L Hii Vl || ruerant

r vel ruerant

GVl fuerant V fuerant L 374 tuto 0 tutas nonnuUi deterr. 375

•

moras G 376 suppremo L 378 suplicium V 379 tanto con-
t

iecit Scaliger quanta V tantum LVl 380 quanto coniecit Scaliger

\ ....

quantum 0 381 vis Vl 383 kartagine VL cartagine Vl 384

vel ad horrea

Haec omnis G Haec omnes 0 384 adorea V ad horrea LVl ||
lauros 0 laurus nonnulli deterr. 385 stilico LVl

Digitized by Google

CL. CLAUD. DE CONS. STILICH. L. II. (XXII.) 229

CL. CL AUDI ANI

DE

CONSVLATV STILICHONIS

LIBER U. (XXII.)

Hactenus armatae laudes. Nunc qualibus orbem
Moribus et quanto frenet metuendus amore,
Quo tandem ilexus trabeas auctore rogantes
Induerit fastisque suum concesserit annum,
Mitior incipiat fidibus iam Musa remissis. 5

Principio magni custos dementia mundi,
Quae Iovis incoluit zonam, quae temperat aethram
Frigoris et flammac mediam, quae maxima natu
Caeltcolum; nam prima Cbaos Clementia solvit
Congeriem miserata rudein vultuque screno 10
Discussis tenebris in lucem saecula fudit.
Haec dea pro templis et ture calentibus aris
Te fruitur posuitque suas lioc pectore sedes.
Haec docet, ut poenis hominum vel sanguine pasci
Turpe ferumque putes, ut ferrum Marte cruentum 16
Siccum pace feras, ut non infensus alendis
Materiem praestes odiis, ut sontibus ultro

De consulatu Stiliconis Liber .1. expl. incp Liber 11 G || INCIPIT

LIBER SCDS DE LAVDK STILICONIS V || Liber sextus . in quo

narrat quats Stilico sammiB 'honoribus triumphavit L fl Secundus liber
1 or

de laudibus Stiliconis m. II in V 1 1 urbem V urbem L orbem

...

Vl 3 actore L 5 incipias malit H || iain deerat, add. sup.
Un. VI 6 tjementia (= clementia) Vl 8 natu (u in Ut. add.
m. II) V 9 solvit {ex corr. m. II pro sol vis) L 11

vel is vel ia pectore

Discussit V || tenebras V tenebras L 13 tepore V pectore L V 1

14 dubito num h. I. rede positum sit 'docet ut'; forte scribendum

c vel pmas vel puiaa

'facit ut' 16 Sic cum V S c" (tie) L D feras V feras L feras
▼el infeaaaa

Vl U infenBus V 17 Materiam G (?) Materiem 0 fl ultor Vl

Digitized by Google

230 CL. CLAUDIAN1

Ignovisse velis, deponas ocius iram,
Quam moveas, precibus nunquam implacabilis 'obstes,
Obvia prosternas prostrataque more leonum
Despicias, alacres ardent qui frangere tauros,
Transiliunt praedas humiles. Hac ipse magistra
Das veniam victis; hac exorantc calores
Horrificos et quae nunquam nocitura timenlur
lurgia contentus solo terrore coerces
Aetherii patris excmplo, qui cuncta sonoro
Concutiens tonitru Cyclopum spicula differt
In scopulos el monstra maris nostrique cruoris
Parens in Oetaeis excrcct fulmina silvis.
Hnic divae germana Fides cademquc sorori
Corde tuo dclubra tenens sese omnibus actis
Inserit. Haec docuit nullo livescere fuco,
Nunquam falsa loqui, nunquam proinissa morari,
Invisos odisse palam, non virus in alto
Condere, non laetam speciem praemittere fraudi,
Sed certain mentique parem componere vultum.
Occulto saevire vetat, prodessc remittit.
Haec et amicitias longo plus tempore tirmat
Mansuroque adamante ligat, nec mobile mutat
Ingenium ; parvae strepitu nec vincida noxae

liut

19 obstes VL astes Vl 21 frangere Gg 22 Transibt L |j

ipse

huinilea praedas Vl Q iste V ipse LVl sponte coniecit H2H3 hac quippe

8 tan

H olim coniecis8e testatur Burmannus 23 Da V (s add. m. rec.) || exorate V
26 contemptus LVl || coherces 0 26 Etherei V 27 restituit
manus recentior in V || ciclopum LVl cyclopia H maluisse dicit Bur-
mannus || defert Vl 28 [scopjulos — cruoris restituit manus recen-
tior in V 29 in GVL in sup. lin. m. II add., nam deerat Vl

vel oetheis

[Oejteis — silvis restituit manus recentior in V || oeteis VVl ethereis
L 30 Hie, in marg. m. II Huic Vl || [germanja — sororis restituit
manus recentior in V y sorori deterr. Bororis 0 31 tenens 0 tenet
G H forte tenet seque 32 docuit nullo VL nullo docuit Vl || fusco

s

(8 delevit m. rec.) V fuco L fuco Vl 35 premittere GO praeten-

jpmittit

dere g (?) et editt. 37 remittit V remittit LVl 38 amicitias G |
plus, in marg. m. II vel p' (= post) V 39 adamanthe L 40
parve (e corr. m. II in o) L || -tri-a- noxe (sic), in marg. m. II
ulcta V

Digitized by Google

20

25

30

35

40

DK CONS. STILICH. L. II. (XXII.)

231

Dissolvi patitur, nec fastidire priorem

Illicitur veniente novo: bcnefacta tenere,

Respuere oflensas facilis pariterque minoris

Officii magnique memor superare laborat,

Utque hostes armis, meritis sic vincit amicos. 45

Haec fovet absentes, haec longe sola remotis

Gonsulit, haec nullis avidam rumoribus aurein

Pandit, nt ignarum nunquam laesura clientem

Insidiosa tuos alicnent murmura sensus.

Nec vivis an nexus amor meminisse sepultos 50

Desinit: in proleui transcurrit gratia patrum.

Hac tu Theudosium, tcnuit dum sceptra, colebas,

Mac etiam post fata colis nec pignora curas

Plus tua quam natos, dederat quos ille monendos

Tutandosque tibi. Iustos nimiumque fideles - 55

Fama putat, qui, cum possent commissa negare,

Maluerint nullo violati reddere quaestu.

At Stilicho non divitias aurique reliclum

Pondus, sed geminos axes tantumque reservat

Depositum teneris, quantum sol igneus ambit. 60

Quid non intrepidus credas, cui regia tuto

Creditur? Hoc clipeo munitus Honorius altum

Non gemuit patrem vitaeque et lucis in ipso

Limine contemptus cunquam dat iura subactis

Gentibus et secum sentit crevisse triumpbos. 65

m

Tel allioitum

42 Inlicitur G 11 licit um (?) g Allicitur V Allectum, in marg.
m. II allicit Vl Allicitur L Fit licitum coniecit H 43 faciles, corr.

ea i

to. II ex facilis V facit, L facile Vl || laborans coniecit H 44

que // // a

magni L 47 null— rumoribus avidia (sic) L 48 ut ignarum

r obnexui

G |! lesusa V 50 Nec G || adnexus Vl anixus L 62 theudosium
scripsi cum editt. teodosium V theodosium Vl tediosiu, in marg. m.

theodosiu L 53 fata G 55 fidelis V 56 possent 0 possint
deterr. || Maluerint 0 Maluerunt deterr. nonnulh 57 Ast VL fl stilico
LVl 60 terris G teneris V teneris, in marg. m. II vel terriB

L trie, in marg. m. II teneris Vl anbit L 61 cui G 63 vitae-
que et laudis in ipso Lumine coniecit Burmannus vitaeque elucet
(Honorius) in ipso Limine proposuit Koenigius 64 iura dat V

Digitized by Google

232

CL. CLAUD1ANI

Quern tu sic placida formas, sic mcntc serena,
Ul neque desidiae t.radas, dum promts ad omne
Quodlibet obsequeris, ncc contra nixtts ovantem
Confringas aiiimum: secernis consona regno,
Ceil ittvcnem doceas, moles quid publica poscat; 70
Celt sanctum venerare senem patriisque gubernas
Imperium monitis, dominum submissas adorans;
Obsequiis moderare ducem, pietate parentem.

Hinc fail, ul primos in coniuge disceret ignes
Ordirique virum non luxuriante iuventa, 75
Sed cum lege tori casto cum locdere vellet.
Principe tu felix genero, felicior ille
Te socero. Fratrem levior nee cura tuelur
Arcadium nec, si quid iners atque impia turba
PraettMidens proprio nomen regale furori 80
Audeat, ascribis iuveni; discordia quippe
Cum fremerct, nunquam Stilieho sic canduit ira
Saepe lacessitus probris gladiisque petitus,
Ut bcllo furias ultiim, quas pertulit, iret
Ulicilo causamque daret civilibus armis. 85
Cuius fulta fide mediis disscnsibus aulac
Intemeratorum stabat reverentia fratrum.

Quin et Sidonias chlamydes et cingula bacis
Aspera gemmatasque togas viridisque smaragdo

66 serena Gg severa 0 67 omen G 68 ne contra VL 69 secernis con-
ieci cum deterr. secrete-' (sic) V secretus LVl accernena proposuit Koenigius

a

70 quid] q; (=que) L || poscat Vl poscit V poscit L 71—73 restituit
in. rcccntior in V 71 venerar (sic) V venerere LVl || patrisque V
patriisque Vl propriisque, in marg. m. J I add. patris L || gubernas V
gubernes LVl 72 dominum, in marg. m. vel domitu L || submissus
VL subnixus Vl || adorans scripsi adores 0 73 Obsequiis G |j moderar V
moderere LVl 74 usque ad disfceret] rcstituit mantis recentior in V || Ilinc
LVl Sic V [| ut LVl ubi V 75 usque ad luxuriante (inch) restituit manus
recentior in V 76 usque ad casto (incl .) restituit manus recentior in V 76
thori 0 77 Principe tu felix restituit manus recentior in V 78 Te
socero f[ratrem] restituit manus recentior in V || levior G 79 Archa-
dium L || atque G || impia VVl improba L 82 fremuit, in marg.

e • vel merot vcl «ic

in. II vel fmet V fremuit L fremcret V 1 || stiliconis pro stilieho sic

l

L |J stilico Vl 85 Inlicito V 86 Cuius GVl lluius, in marg.
m. II vel c' (sic) V h' (sic = huius) L 88 sydouias VL || clamides

0

0 || bacis GV baccis LVl 89 viridisque G viridisque V viridesque

Digitized by Google

DE CONS. ST1L1CH. L. II. (XXII.) 233

Loricas galeasquc redundantes hyacinthis 90

Gestatosque patri capulis radiantibus enses

Et vario lapidum distinctas igne coronas,

Dividis ex aequo, ne non Augusta supcllex

Ornatusque pares gemiuis heredibus essenL

Mittitur et miles, quainvis certamine partes 95

lain turaeant. Hosteni muniri robore mavis,

Quam peccare fldem; permittis iusta petenti

Idque negas solum, cuius mox ipse repulsa

Gaudeat et quidquid fuerat deforme mereri.

Omoea praeterea puro quae crimina pellunt 100
Ore deae iunxcre choros unoque receptae
Pertore di versos tecum cinguntur in usus:
lustilia utilibus rectum praeponere suadet
Coromuncsquc sequi leges iniustaque nunquam
Largiri sociis; durum Patientia corpus 105
lustruit, ut nulli cupiat ccssisse labori;
Temperies, ut casta petas; Prudentia, ne quid
Inconsultus agas; Constantia, futile ne quid
luOrmumque geras. Procul importuna fugantur
INuinina, monstriferis quae Tartarus cdidit anlris. 110
Ac primam scelerum matrem, quae semper habendo
Plus sitiens patulis rimatur faucibus aurum,
Trudis Avaritiam, cuius foedissima mitrix
Ambitio, quae vestibulis foribusque potentum

LVi || smaragdos G (H legit smaragdo) smaragdo V smaragdis LVl
90 ante v. 89 legitur in V , scd iustus ordo indicatus est litteris a

renidentei

et b in margine odditis 90 redundantes V redundantes L rcnidentes

ut

Vl | yacinthisY iacinctis L iacintis Vl 91 capulis G 93 ne V | sup-
pellex L 96 mavis (vis ex corr. m. 1 1 pro ?) L 97 fide VL (in utroque

i i

libro rasura sup. e pro e) 98 ipse G 99 quicquid V V t qq L || fuerat

vel inn ao

0 fnerit voluit H 102 cinguntur V cinguntur Vl 104 Dumg
(pro numquam) Vl 105 largiri facilis H2H3 107 petas G 108

c i

futule, quod est in ed. pr. Vlor., ita correct um ex G futule || legitur in Vl
in marg. m. 11 eaaratus, nam deerat. Ill Ac primam GVVl At
1

pma (sic) L Q qug G 113 avaritiam G || cuius G || fedissima VVl
fidissima L

Digitized by Google

234 CL. CLAUD! ANI

Excubat el pretiis commercia pascit honor um, 115

Pulsa simul. Nec te gurges corruptior aevi

Traxit ad exemplum, qui iam firmaverat annis

Crimen et in legem rapiendi verterat usum.

Denique non dives sub te pro rure paterno

Vel laribus pallet, non insidiator oberrat 120

Facturus quemeumquc reum, non obruta virtus

Paupertate latet. Lectos ex omnibus oris

Evehis et meritum, non quae cunabula, quaeris

Et qualis, non unde satus: sub teste benigno

Vivitur; egregios invitant praemia mores. 125

Hinc priscae redeunt artes, felicibus inde

Ingeniis aperitur iter despectaque Musae

Colla levant opibusque fluens et pauper eodem

Nititur ad fructum studio, cum cernat uterque,

Quod nec inops iaceat probilas, nec inertia surgat 130

Divitiis. Nec te iucunda fronte fefellit

Luxuries, praedulce malum, quae dedita semper

Corporis arbitriis hebetat caligine sensus

Membraque Circaeis effeminat acrius herbis:

Blanda quid em vultu, sed qua non taetrius nil urn 135

Interius, fucata genas et amicta dolosis

illecebris, torvos auro circumlinit hydros.

Ma voluptatum multos innexuit hamis;

Te nunquam conata capit. Non prava libido

o o

115 pretiis G || pascit V pascit (praeterea etiam a ro. II in o

» i u

transmutatum) L pascit VI 116 corr§ptior L 117 explem (sic) V ||

dubitat h

qui G Vl quod VL 120pendet V palletLVl penditHsHs propom* 122 ,oris
V horis LVl 123 nou q; Gg || et niiqua meriti cunabula V et numquam

meriti (corr. m. II in meritu) cunabula, sup. Un. m. II add. imo meriti
L et meritum nonque Vl 124 Et quales, non unde sati tnalit HsHs

a

127 deiectaque coniecit Schraderus 129 cernet L 130 inoba L 131 io-
cuuda 0 134 Menbraque L 135 vultn VVl vultus L || tetrius G Vl
tetrior VL \\ ullum scripsi ulla 0 136 Interius 0 Ultrices Gg
Ultricum propomit Gesnerus f tretior ulla' antea legens Ultrix est con-
iecit Paul progr. Gross -Glov. 1857, p. 3 Artifices voluit idem Quaest.

vel arnica Tel amicta 1

Claud, p. 21 || amicta Vl amicta V arnica L 137 Inlecebris V |

K

circumlinit G || ydros Vl 138 inexuit (in et exuit divisa lineola m.
II coniuncta sunt) L 139 prava G

Digitized by Google

DE CONS. STILICH. L. II. (XXII.)

235

Stupris advigilat, non tempora somnus agendi 140
Frustratur, nullo citharae convivia cantu,
Non pueris lasciva sonant. Qnis cernere curis
Te vacuum potuit? quis tola mente remissum
Aut indulgentem dapibus, ni causa iuberet
-Laetitiae? Non indecores aeraria lassant 145
Expensae, parvo non improba littera libro
Absentum condonat opes. A milite parcus
Diligcris, neque enim ncgleclas pace cohortes
Tunc ditas, cum bella fremunl. Scis nulla placere
Munera, quae metuens illis, quos spreverat, offert 150
Serus et in cassum servali prodigus auri.
Antevenis tempus non exspectantibus ullro
Munilicus, mensaequc adhibes et nomine quemque
Compellas clari, quod sub te gesserit olim,
Admonitum facti figendaquc sensibus addis 155
Verba, quibus magni geminatur gratia doni.
Nec si quid tribuas, iactatuin saepius idem
Exprobrare soles; nec quos promoveris, alto
Turgidus alloqueris fastu, nec prospera flatus
Attollunt nimios. Quin ipsa superbia longe 160
Discessit, vitium rebus sollemne secundis
Virtutumque ingrata comes. Contingere passim
Aflarique licet. Non inter pocula sermo
Captatur, pura sed libertate loquendi
Seria quisque iocis nulla formidine miscet; 165
Quern videt Augusti socerum regnique parentem,

140 Stupris advigilat G fl sompnus L 142 pueri Wl ptueri (sic) L

n

pueris deterr. || sonafc V 145 Laetitiam H coniecisse tradit Clercqim

e x

et Burmannus || indecoris Vl {| lassant V cassant L laxant Vl 147

vel spuerit

condonat G 149 Tunc VL Turn Vl 150 spreverat G presBerat
V spreverit LVl 152 expectantibus 0 154 Appellas Vl || ges-
• sej it G gesserat 0 155 Admonitum GVL Amuaonitum Vl Ad-
don!

monitor g (?) et editt. Admonitos malit Burmannus 166 nodi V

vcl tractatinn

157 Nec si G || iactatum V 159 Turbidus Vl 161 solemne V

quo

solempne LVl 162 Virtutum Vl || ignava H olim coniecisse tradit
Burmannus 163 licent V

Digitized by Google

23G

CL. CLAUDIANI

Miratur conviva parem, cum tanta potestas

Civem lenis agat. Te doctus prisca loquentem,

Te matura senex audit, te fortia miles

Aspersis salihus, quibus haud Amphiona quisquam 170

Praeferat Aonios mcditantem carmine muros,

Nec velit Orpheo migrantes pectine silvas.

Hinc amor, bine veris et non fallacious omnes
Pro te solliciti votis, hinc nomen ubiquc
Plausibus, auratis celebrant hinc ora figuris. 175
Quae non incudes streperent? quae flamma vacaret
Fabrilis? quantis fluerent fornacibus aera
Effigies ductura tuas? quis devius esset
Angulus ant regio, quae non pro numine vultus
Dilectos colcrent, talem ni semper honorem 180
Hespueres? Decus hoc rapiat, quem falsa timentum
Munera decipiunt, qui se diffidit amari.
Hoc solus sprevisse potest, qui iure meretur.

Undlque lcgali properant generique sub ore
In tua centenas optant praeconia voces. 185
Grates Gallus agit, quod limite tutus inermi
Et mctuens hostile nihil, nova culmina totis
Aedificat ripis et saevum gentibus amnem
Thybridis in morem domibus praevelat amoenis.
Hinc Poeni cumulant laudes, quod rura tyranno 190
Libera possideant; hinc obsidione solutus

h

167 cum G 170 ,aut V aut L haut VI 171 aonios 0
aonias G || meditantem 0 vix sanum, forte molitam cf. Verg. Aen. I,
v. 414 ed. Forbiger || muros 0 musas G 172 orfeo V 173 falla-

o

cibus G 175 aura L 0 Hie vetsus quomodo possit coniungi cum se-
qucntibus, praecipue cum v. ISO non intellegitur; fortasse spurius est,

uacaret

saltern deesse potest. 176 garenu (sic) V vacaret LVl 177 quantis

u

fluerent VI que (q L) sufficerentVL 179 nomine V 180 coleret VL

is

colerent Vl 181 q falsa timte L 183 Hoc G || solu V solus corr. m. II sx

Tel o t rel milite

solum L 185 optant G VI aptantV aptantL 186 limine V limite h
limite Vl 187 nichil VVl fl totis 0 tutis coniecit H2H3 188

Aediflcat G Edificet O || rip^s L 189 Tybridis L Tibridis VVl i|
prevelat G praevelet O praevallet cum deterr. laudai H 190 tiranno
V 191 possideant G

Digitized by Gc

BE CONS. STILICH. L. II. (XXII.)

237

Pannonius potorque Savi, quod clausa tot annis

Oppida laxatts ansus iam pandere portis

Rursum cote novat nigras robigine falces

Exesosque situ cogit splcndere ligones 195

Agnoscitque casas et collibus oscula notis

Figit et impresso glebis uon credit aratro.

Exsectis inculta dabant quas saecula silvis

Restituit terras et opacum vitibus Histrum

Consent et patrium vectigal solvere gaudet, 200

Immunis qui clade fuit. Te sospite fas est

Vexatum laceri corpus iuvenescere regni.

Sub tot principibus quaecumque amisimus olim

Tu reddis. Solo poterit Stilicbone medente

Crescere Romanum vulnus tectura cicatrix 205

Inque suos fines tandem redeunte colono

Illyricis iterum ditabitur aula tributis.

Nec tamen humano cedit caeleste favori
ludicium. Cingunt superi concordibus unum
Praesidiis hostesque tuos aut litore produnt, 210
Aut totum oppositi claudunt fugientibus aequor
Aut in se vertunt furiis aut militis ense

192 favi VI U quod G 193 Opida VI || ausos (sic) V 194

rel rubeai

novas V novat (t in ras. ? pro s) L novat Vl U scabras coni.B. | rubigine 0

que

196 Agnoscitque casas GVl Agnoscit causasV Agnoscit cauaas L 197

vel nunc

non in edit. pr. Flor. ex G ita correctum -sen |j credit L 198 Ex-
sectis G Exectis 0 1 99 victibus L || hystrum L 200 patrium G 201 qui]

laceri

-quod (mc: qd) Vl 202 late Vl 203 et 204 restituit mantis recen-

a

tier in V 204 potent L fl stilicone 0 205 praeter Cres[cere]
restituit manus recentior in V || tectura G 206 [fijnis — colono
restituit manus recentior in V || finis (sic) tandem V fines tandem Vl
tandem fines L 207 Illinois 0 || ditabitur — tributis restituit manus
recentior in V 208 [ce]leste favore restituit manus recentior in V
209 superi cingunt Vl | [concordjibus unum restituit m. recentior
in V 210 [pr]odunt restituit manus recentior in V || litore GLVl
littore V R produnt 0 perdunt malim cum nonnullis deterr. 211
[aequojr restituit manus recentior in V 212 vertunt G || furiaa V

rel et

ense G enBe V

Digitized by Google

238 CL. CLAUDIANI

Bacchati laniant Pcntheo corpora ritu,

Insidias retegunt et in ipsa cubilia fraudum

Ducunt ceu Lenera venantem nare Molossi, 215

Ominibus vcntura notant ant alite monstrant

Aut monitos certa dignantur imagine somnos.

Pro quibus innumerae trabearum insignia terrae

Certatim petiere tibi. Poscentibus ipse

Restiteras et mens aliornm prona favori, 220

Iudex dura sui, i'acibus succensa pudoris

Tarda verecnndis excusat praemia causis.

Ergo avidae tantosque novi spe consulis annos

Elusae dominae pergunt ad limina Romae:

Si minus annueres precibus, vel cogere certae 225

Cunctantem votoque moras auferre paratae

Conveniunt ad tecta deae ; quae Candida lucent

Monte Palatino. (ilaucis turn prima Minervae

Nexa comam foliis fulvaque intexta micantem

Veste Tagum talis profert Hispania voces: 230

Cuncta mihi semper Stilicho, quaecumque poposci, .
Concessit tantumque suos invidit honores.
August! potuit soceri contemnere fasces,
lam negat et genero. Si non ut ductor ab orbe,
Quern regit, accipiat saltern cognatus ab aula. 235
Exiguumne putet, quod sic amplexus Iliberam
Progeniem nostros immoto in re nepotes
Sustinet, ut patrium commendet purpura Baetin,
Quod pulchro Mariae fecundet germine regnum,

t

213 Bachati VVl Bachari L |J penteo Vl || corpora G 214
cubilia G 215 moloseiim V molosi LVl 21G mostrant Vl 217

aompnoB LVl aomni proponit Burmannm, ego Koenigium secutm nihil
muto 220 prona] plena Vl 221 M marg. m. II scripttts est in

V

Vl, nam deerat 221 Index G 223 p tantosque L tantosque Vl ||

spe u ores

no vis p consulis (sic) V 224 Elise L 225 annueres GVl anuerit
L adnuerit, in marg. m. II vel adnueret V annueris nonnulli deierr.

226 afferre V aufferre L 229 Nixa V 230 talis GVVl tales L

n

231 stilico semper Vl 233 contempnere 0 234 legat L 236
putat V U amplexus G || hyberam L 238 baetim V bethyn L
bethin Vl 239 pulcro LVl

Digitized by Google

s

-

DE CONS. STILICH. L. II. (XXII.) 239

Quod dominis speratur avus? Turn fulva repexo 240

Gallia crine ferox evinctaque torque decoro

Binaque gaesa tenens animoso pectore fatur:

Qui mihi Germanos solus Francosque subegit,

Cur nondum legitur fastis? Cur pagina tautum

Nescit ail hue nomen, quod iam uumerare decebat? 245

Usque adeone ievis pacati gloria Rheni?

lude Galedonio velata Britannia monstro,
Ferro picta genas, cuius vestigia verrit
Caerulus Oceanique aestum mentitus amictus:
Me quoque vicinis pereuntem gentibus, inquil, 250
Munivit Stilicho, totam cum Scotus Iernen
Movit et infesto spumavit remige Tethys.
Illius eflectum curis, ne tela timerem
Scotica, ne Pictum tremerem, ne litore toto
Prospicerem dubiis venturum Saxona ventis. 255
Turn spicis et dente comas illustris eburno
Et calido rubicunda die, sic Africa fatur:
Sperabam nullas trabeis Gildone perempto

vel is

240 dominis GVl domini V dominis (s add. m. II) L || speratur

vel flava

G | fulva V fnlva L flava Vl || suplexo, in marg. m. II repexo Vl
244 nondum G 246 paccati L Q rheni] regni L 247—248 resti-
tuit tn. recentior in V 247 calidonio V calcedonio L |] vallata
Britannia ponto coniecit H2H3 vectata Br. monstro H praeterea coniecisse
addit Burmannus 248 Vitro pro Ferro coniecit Schraderus || secta et
puncta pro picta temptat H2H3 || cuius G || verrit G 249 praeter
[amictjus restituit manus recentior in V || occeanique L | mentitus
8cripsi cum deter, mentitur 0 |] amictus G 250 usque ad 'genti-
bus' (inch) restituit manus recentior in V || viciniis Vl 251 usque ad
80c[ii] (inch) restituit m. recentior in V |) Munivit VL Mummuit (sic)

hiberna

Vl Me iuvit Regius quidam || cum socii scotus inermem V |j scotus 0

hibernS

scottus G || iuernen G inermem V hibernam LVl iernen restituit H

252 Movit — 8pu[mavit] restituit manus recentior in V fl stilico 0
et G 8 infestos V | thetis V Vl tethis L 253 Illius effectum restituit

manus recentior in V | eflFectum* Vl | tela VL bella Vl vela coniecit
H2H3 254 Scotica 0 Scottica G || Scotica restituit manus recentior

r

in V I temerem L || littore L || toto 0 tuto deter, quidam 255
_. — t

^veis (sic) V 25G Turn GVl Tunc VL 257 affrica 0 268
Supabam Vl g gyldone L

Digitized by Google

240 CL. CLAUDIANI

Nasci posse moras. Etiam nunc ille repugnat
Et tanto dubilat fasces praebere triumpbo? ' 260

Qui mihi Maurorum penitus lacrimabile nomen
Ignorare dediL Post has Ocnotria lenlis
Vitibus intorquens hederas et palmite largo
Vina fluens : Si vos adeo Stilicbone curules
Augeri flagratis, ait ; quas sola iuvare 2G5
- Kama potest, quanto me dignius incitat ardor,
lit pracsente fruar consccudentemque tribunal
Prosequar atque anni pandentem claustra salutem?

Talibus alternant studiis Romamque precantes
Pro cunctis bortantur eat. Nec seguius ilia 270
Paruit officio, raptis sed protinus armis
Ocior excusso per nubila siderc tendit.
Transvehitur Tuscos Appenninusque volatu
Stringitur, Eridanus clipei iam fulgurat umbra.
Constitit ante ducem, tetrica nec Pallade vultum 275
Deterior nec Marte minor. Tremit orbe corusco
Iam domus et summae tangunt laquearia cristae.
Turn prior atlonitum gratis afTata querelis:

Servatas Stilicbo per te venerande curules,
Ornatas necdum fateor. Quid profuit anni 280
Servilem pepulisse notam? Defendis bonorem,
Quern fugis, et spernis, tota quern mole Uteris.
[Respuis oblatum, pro quo labente resistis.J

261 lacrimabile H 262 has G |j oenatria L || lentas cum deter, mavult H
■

264 stiliconeO || curule» (sic) V 265 Augeri (i in ras.)V || ait G 266 inci-

s

tat V incitet L V 1 267 conscendentemque G VL concendentemque Vl 268

vel animi anni u

anni V anni L ai Vl 269 precantes G 270 segnis^ ilia V
271 raptis sed GV sed raptis LVl 272 sydere L 274 heri-
danus V | fulgat (= fulgurat) ex corr. m. II pro fuleat L U unbra L 275

tetrica G || vultu" pro vultu V 276 Inferior legendum putat U ad
v. 135 huius carminis || orbe] ore L 277 tangunt 0 tergunt deterr. 278
querelUs G 279 Servatas ex G ita in ed. pr. Flor. corr. Servata|

stilico LVl || par Vl 280 annis pro anni malit H 282 tota Gg
tanta 0 283 uncis inclusi ut ex glossemate concinnatum (cf. Rapt.

i

Pros. ed. L. Jeep II, v. 336 ubi simile exstai exemplum) || Respues V

Digitized by Google

•DE CONS. STILICH. L. II. (XXII.) 241

Quaenam causa morae? Quo me cunctabcre rursus
lugenio? Nullus Boreae metus, omnis ct Austri 28. r >
Ora silet, cecidit Maurus, Germania cessit
Et lanum pax alta ligat. Te consule necdum
Digna feror? Titulumue levem parvique nitoris
Credimus, August! quo se decorare fatentur,
Sub iuga quo gcntes captivis regibus egi? 290
Non, si prodigiis casus uatura futuros
Signat, polluimur macula. Quod reris eois
Omen erat. Quamquam nullis mihi cognita rebus
Fabula; vix tanto risit de crimine rumor.
. Opprobrii stat nulla fides nec littera venit 295
Vulgalura nefas; in quo vel maxima virtus
Est in, i, quod, nostros qui consults omnia patre$,
De monstris taccas. Pellendi denique nulla
Dedecoris sanctum violant oracula coelum,
iNec mea funestum versavit curia nomen. 300
Pars scelcris dubitasse fuit. Quaecumque profana
Pagina de primo venisset limine Pboebi,
Ante fretum deleta mihij ne lurpia castis
Auribus Italiae fastorum exempla nocerent.

e

284 Quenam Vl Que iam V Q iam L ]| iam G || quo me V quo nam
LVl 286 nults (= nullis) L || metus G 286 Hora LVl Hora, in. II coir,
ex Ora V 287 En lanum H coniecisse affirmed Clercqius pax (x in ras. m. II
add.) L 289 agusti L 290 Huius versus sententiam ab hoc loco alicnam esse

vel q vel egit

frustraputatKoenigius || quo gen tea L || egi L 291 Non 0 Num cum

rebut vel rebus

uno deter. H || prodigiis G 292 reris V reris L reris Vl || Locus est

corruptissimus ; ego puto sententiam poetae exprimi, si legeris r Quod
rebus eois Omen erat; nunquam certia mihi cognita verbis Fabula',
ut ' rebus ' in v. 293, quod praebent 0, exortum sit aberratione librarii
oculorum in versum superiorein facta 295 Opprobrii G Obprobriis

st

V Obprobrii LVl || at Vl 296 nephas Vl 297 in marg. m. II

in Vl vel nras p (= nostras partes) 298 delendi pro pellendi
temptavit Burmannus pallendi coniecit Paul Quaest. Claud, p. 18
299 violant G 301 Par sceleri H olim malebat, ut ipse testatur

t vel limite

stupuisse pro dubitasse voluit Paul I. c. 302 limine V limine L
limite Vl 303 delata V 304 fastorum coniecit Paul I. c. fato-
rum V factorum GVl factorum, corr. in. II ex fatorum L fatuorum

temptat Burmannus || — ocerent V

Claud, farm. 16

Digitized by Google

242 CL. CLADDIANI

t

Publicus ille furor — quantum tua cura peregit! — 305

Secretum meruit. Laetetur quisquis eoos

Scribere desierit fastos; portenta Gabinos

Ista latent. Propriam labem tersisse laborent.

Cur ego, quern nunquam didici sensive creatum,

Gratuler exemptum? Delicti poenitet illos; 31 o

Nos nec credidimus. Fuerit tamen omnibus unum

Crimen et ad nostras manaverit usque secures:

Plus ideo sumenda tibi fastigia iuris,

Ne pereat tarn priscus honos, qui portus honorum

Semper erat. Nullo sarciri consule damnum 315

Excepto Stilichone potest. Beue praescia tempus

Mens tua distulerat. Titulo tunc crescere posses;

Nunc per te titulus. Consul succurre gravatis

Consulibus; quicumque fuit, quicumque futurus.

Annum redde tuum, quern mox secura sequatur 320

Posteritas, nec iam doleat defensa vetustas.

Sit trabeis ultor Stilicho Brutusque repertor.

Libertas populi primo tunc consule Bruto

Reddita per fasces: hie fascibus expulit ipsis

Servitium; instituit sublimem Brutus honorem: 325

Asseruit Stilicho. Plus est servasse repertum

Quam quaesisse novum. Quid tardius ore rubenti

Annuis et solitus fronteni circumfluit ignis?

Tandem vince tuum, qui vincis cuncta, pudorem.

306 eoos — fastos; scripsi cum Paulo I. c. aeous quod est in ed. pr. Flor.

o

ita exG correctum aeous || eous 0 307 desuevit temptavit H2H3 || Latinos
coniecit Schraderus, idem olim H, ut testatur Clercqius 308 latent (a w ras.)
V || texiBse V 309 Pro didici quod deest sup. lin. m. I add. vidi in L ;j

e

creatumG 310 Gi*atulorL GratulorVl 311 Nec nos L || credidimus G

duiai

312 ad nostras LVl aduersas V 313 iuris 0 vitas Gg fl Hunc versum

▼el rci

adulterinum esse putat Barthius 314 Nec Vl (| onos L 316 satyri
L || dampnum 0 316 stilicone LVl 318 parte Vl 319 que
in quicumque sup. lin. add. in Vl 320 redde suum mavult H crede
tuum coniecit Burmannus . || mox LVl iam V 322 stilico LVl
323 tunc] te L g brute L 326 stilico LVl 327 novum G |j

vel verendo

rubenti V rubenti L uendo Vl 328 en solitus sese olim coniecisse
ftestatur H || circumfluit GO circumluit H coniecisse testatur Bur-
mannus 329 vincis qui GVL

«

Digitized by Google

DE CONS. STILICH. L. II. (XXII.)

243

Hos etiam, quamvis corrnmpi munere nullo, 330
Te certum est, mirare libens ac suscipe cinctus,
Quos tibi divino mecum Tritonia duxit
Pectine. Tincta simul repetito murice fila
Contulimus pensis et eodem nevimus auro,
Aurea quo Lachesis sub te mihi saecula texit. 336
Hie ego promissam subolern sperataque mundo
Pignora praelusi. Veram mox ipse probabis
Me vatem nostraeque fidem venientia telae
Fata dabunt. Dixit gremioque rigentia profert '
Dona, graves auro trabeas. Insigne Minervam 340
* Spirat opus. Rutilis hie pingitur aula columnis
Et sacri Mariae partus. Lucina dolores
Solatur; residet fulgente puerpera lecto.
Sollicitac iuxta pallescunt gaudia matris.
Susceptum" puerum redimitae tempora nymphae 345
Auri fonte lavant. Tcneros de stamine risus
Vagitus'que audire putes. Iam creverat infans
Ore ferens patrem: scd avus maturior aevi
Martia recturo tradit praecepta nepoti.
Parte alia spumis fumantem Serica frena 350
Sanguineis primae signatus flore iuventae
Eucherius flectebat equum iaculisque vel arcu

vel tcc'tik

331 Te certum eBt VL Posse queas Vl || suscipe G || evict' (sic),

tincta

in marg. m. II cinctus Vl 333 cincta Vl 335 traxit pro texit

H coniecisse testatur Burmanmis 336 His ego malit H2H3 J| sperata-
que G 337 ipsa G 339 gremioque G || rigentia 0 ingentia G 340
minervam GgVl minerve, V minerve L 341 hie V || colunnia V

c

columpnis L 342 dolores GVL labores Vl 343 leto L 344
matri mavult H |J Post v. 344 nescio an nan null a exciderint, quia
narratio de Maria interrupta esse videtur 345 nimph^ L nimphe Vl
346 de stamine V in stamine LVl 348 sed avus matura verendo

aed avui

Gg stilicho maturior evi V stilico maturior aevo L sed avus matu-
rior evo Vl 360 fumantem GL (cf. de IV cons. Hon., v. 550)

Y«l fumi f

fugantem V spumante Vl fucantem cum deter, nonnullae editt. 35J

vel purpureo purpureo ig

Sanguineis V Sanguineis L Purpureo Vl || s^natus L

10*

Digitized by Google

244

CL. CLAUDIANI

Aurea purpureos tollentes cornua cervos

Aureus ipse ferit. Venus hie inveeta columbis

Tertia regali iungit conubia nexu 355

Pennatique nurum circum stipantur Amores

Progenitam Augustis Augustorumque sororem.

Eucherius trepido iam flammea sublevat ore

Virginis: arridet laeto Thermantia fratri.

Nam domus haec utroque petit diademata sexu 360

Reginasque parit reginarumque maritos.

Talibus invilat donis dextraque gerendum
Diva simul porrexit ebur. Sollemnibus auram
Conimovet auspiciis avibusque incepta secundat.
Tunc habiles armis umeros dea vestibus ambit 365
Romuleis. Latii sederunt pectore cultus
Loricaeque locum decuit toga. Talis ab Histro
Vel Scythico victor rediens Gradivus ab*axe
Deposito mitis clipeo candentibus urbem
Ingreditur trabeatus equis: spatiosa Quirinus 370
Frena regit currumque patris Bellona cruentum
Ditibus exuviis tendens ad sidera quercum
Praecedit lictorque Metus cum fratre Pavore
Barbara ferratis innectunt colla catenis
Velati galeas lauro propiusque iugales 376
Formido ingentem vibrat succincta securim.

353 purpureis H olim coniecisse dicit Burmannus pulvereos temptat

Tel timido

ipse Burtnannus 355 conubia G 358 trepido G tepido V tepido
L timido Vl 359 leto LVl retro V || therimantia L 360 Nam ex G sic
corr. in ed. pr. Flor. f t Nam 360 et 361 deerant, sed m. I add.

vel a

in marg. in Vl 362 dextraque GVl dextreque V dextreque corr.

Tel regend

m. II in dextraque L || gerendum V regendum L gerendum Vl
363 aolemnibus V sollempnibus LVl || auram coniecit Paul Quaest.

dea

Claud, p. 4 urnam 0 365 humeros armis LVl 8 dea Vl ia V
iam L 367 decuit 0 docuit G 368 scitico L scithico Vl 370
apecioaa temptat Burmannus et Schraderus 371 cruentum GVl

n

cruentat g (?) V centat (= cruentum, lineola sup. a add. m. 7, u

• •

sup. c m. J) L 372 tendens G || sydera L 374 uectat (sic pro

innectunt) L || colla GVL terga Vl |j cathenis LVl 375 propiqque
(= propiusque, sic corr. m. II) L 376 vibrant Vl

Digitized by Google

DE COtfS. STILICH. L. II. (XXII.) 245

Vidit ut optato se consule Roma potitam:
Nunc, ait, Elysii locos irrumpcre campi,
Nunc libet, ut tanti Gurus miracula voti
Fabriciisque feram, famae qui vulnere nuper 380
Calcatam flevere togam. Iam prata choreis
Pulsent nec rigidos pudcat lusisse Catones.
Audiat hoc senior Brutus Poenisque trcmendi
Scipiadae, geminis tandem quod libera damnis
Unius auxilio fasces Libyamque recepi. 385
Quod superest, unum precibus fortissime consul
Adde meis urbique tuum largire parumper
Quem rogat adventum: quam tu belloque fameque
Depulsa terris it e rum regnare dedisli.
Splendida suscipiant alium te rostra Camillum, 390
Ultorem videant servatoremquc Quirites
£t populus, quem ductor amcs: quibus Africa per le
Nec prius auditas Rhodanus iam donat aristas,
Ut mini vel Massyla Ceres vel Gallica prosit
Fertilitas messesque vehat nunc umidus Auster, 395
Nunc Aquilo, cunctis ditescant horrea ventis.
Quae tunc Flaminiam stipabunt milia vulgi!
Fallax o quotiens pulvis deludet amorem
Suspensum, veniens omni dum crederis hora!
Spectabunt cupidae matres, spargentur et omnes 400

377 potitam G 378 elisii 0 || locos editt. lucos 0 || irrumpere G
379 restituit matins recentior in V 380 feram — nuper restituit
manus recentior in V | fame G || vulnera in mentetn venit H*H3 381
togam — choreis restituit manus recentior in V | coreis L 382

pudeat — catoneB restituit manus recentior in V 383 Audeat V

u

Audeat L || brutos V || Penisque tremendi restituit manus recentior in
V || timendi L 384 quod G |j [liber]a dampnis restituit manus re-
vel pen os

centior in V || dampnis 0 385 fasces V || libiamquc Vl | recepi corr.

0

m. rec. in recepit V 388 Quem regat ex G sic ed. pr. FJor. corr. \\
qu^tu (sicJL I bellisque Vl 389 Ad 'Depulsam' ex G in marg. ed. pr.
Flor. notatum f vel sa' (= depulsa) || Depulsa VVl Depulsam L 390
suscipiant G 391 Auctorem Vl 392 ames GVl amas VL ||
affrica 0 || parte (= per te) L 393 adductas vel advectas voluit

i

Burmannus | rodanus 0 394 mihi VVl t (= tibi) L || massila LV1
395 vehat GgV vehant L ferant Vl 396 aquilon Vl 397

\ cl rumor

flamineam GVl || milia G 398 pulvis V rumor GLVl

Digitized by Google

24G

CL. CLAUDIAN1

Flore viae, superes cum Pythia culmina consul

Arduus, antiqui species Romana senatus.

Pompeiana dabunt <|uantos proscaenia plausus!

Ad caelum quotiens vallis tibi Murcia ducet

Nomen Aventino Pallanteoque recessu! 405

Nunc te conspiciam castris permitte relictis,

Mox et ctjm gcncro trabeis visura secundis.

Haec dum Iloma refert, iam fama loquacibus ales
Pervolat Occanum Unguis ct mille cilatos
Festinare iubet proceres nullique senectus, 410
Non iter, hibernis obstant nec flatibus Alpes.
Vincit amor mcriti pridem clarique vctustis
Fascibus ad socii properant ct vindicis annum.
Sic ubi fecunda reparavit morte iuventam
Et patrios idem cineres collectaque portat 415
Unguibus ossa piis Nilique ad litora tendens
Unicus extremo Phoenix procedit ab Euro,
Conveniunt aquilac cunctaeque ex orbe volucres,
lit Solis mircntur avem: procul ignea luccl
Ales, odorati redolent cui cinnama busli. 420
Nec minor in caelo chorus est, exsultat uterque
Theudosius divique tui; Sol ipse quadrigis
Vere coronatis dignum tibi praeparat annum.

Est ignota procul nostraeque impervia genii

h

401 superetV superes LVl || cumG fj pi^-tiaV phitiaLVl pinciavoZutt
cum deter. Koenigius Flavia limina l>aul I. c.p. 30 402 Post r Arduus' mihi
videtur aliquid deesse || species germ&ua, coniecit Koenigius specie camitante

a

Paul I. c. p. 31 403 Ponpeiana V || plausw V 404 vallis, corr. m. 77 ex
vallis V || murcia corr. m. II in marcia V marcia GLVl 405 pallan-

llll

teoque G palantheoque L || recesBus V recsu (sup. u rasura) L recessu

castris

Vl 406 olauBtrii} L 408 loquacibus GVVl locacibus L f| ales H
alia O 409 Occeanum VL 410 senectuB G 412 Forte Vincit
amor: meriti pridem clarique cet. g mentis pridem Ha temptat pridem

d

emeriti temptat H2H3 413 associi V || consulis legit H2H3 416
tendens g deterr. tandem V tades (sic ex tade corr. alia manus pro ten-
Tel tendens

dens) Vl tad L 420 cui GLVl et V || cynnama L 421 exultat
O 422 Theodoaius O 423 legitur in margine in V manu saec.
XV exaratus, nam deerat || coronatus V 423 preparat G 424—
426 (incl.) restituit manus recentior in V 424 nostrique V |j genti
coniecit Koenigius mcnti 0

DE CONS. ST1L1CH. L. II. (XXII.) 241

Vix adeunda deis annorum squalida mater, 425

Immensi spelunca aevi, quae tempora vasto

Suppeditat revocatque sinu. Complectitur antrum

Omnia qui placido consumit numine serpens

Perpetuumque viret squamis caudamque reducto

Ore vorat tacito relegens exordia Iapsu. 430

Vestibuli custos vultu longaeva decoro

Ante fores Natura sedct cunctisque volantes

Dependent membris animae. Mansura verendus

Seribit iura senex, numeros qui dividit astris,

Et cursus stabilcsque moras, quibus omnia vivnnt 435

Ac pereunt. Fixis cum legibus ille reccnset,

Inrerlum quid Martis iter certumque Tonantis

Proficiat mundo, quid velox semita Lunac

Pigraque Saturni, quantum Cytherea sereno

Curriculo Phoebique comes Cyllenius erret. 440

Illius ut magno Sol limine constitit antri,
Occurrit Natura potens seniorque superbis
Canitiem inclinat radiis. Turn sponte redusos
Laxavit postes adamas; penetrale profuridum
Panditur et sedes aevique arcana patescunt. 445
Hie habitant vario faciem distincta metallo

i

426 lima L 427 bis legitur in V; prior horum versuum totus manu
recentiore descriptus est, alter usque ad co[mplectitur] ; varias scripturas

o

manus recentioris hoc loco littera v significavi 427 sinu G U ant v an-
trum V 428 Omnia — consumit restituit manus recentior in V ||

u

nomine V 429 Perpetuumque viret restituit manus recentior in V |j viret

o

0 virens g g reducta V reducta L 430 Ore vocat t [ aeito] restituit manus
recentior in V 431 Vesti[buli] restituit manus recentior in V 433
Dependent G | menbris V 435 omnia in rasura add. m. I (?) L 436
fixis G || fixis ceu legibus coniecit H Ac pereunt. Fixis turn Jegibus ille re-
censet praeterea temptavit H2H3. Ego post 'pereunt' graviorcm inter-
punctionem posui, 'fixis cum legibus', quoniam 'mansura iura' tarn
antecesserunt, cum its quae secuntur coniungens 438 Proficiat 0 Pro-
spiciat G 439 citherea 0 440 cillenius 0 || erret G 441 ut

phebu» ad lift

magno sol limine V ut magno sol hue L ut pbebus ad limen VI ||

potent

antris V 442 Accurrit Vl || duces V potens LVl || superbis G 443 turn

T«l 80S

G V tunc LVl [| reclusus V 445 archana VL 446 Hinc habitant G
Hie 0 His coniecit H || faciem V facies LVl

Digitized by Google

248

CL. CLAUDIANI

Saecula ccrta locis: illic glomerantur aena,

Hie ferrata rigent, illic argentea candent;

Eximia regione domus, contingere terris

Difficiles, rutili stabant, grex aureus, anni. # 45o

Quorum praecipuum pretioso corpore Titan

Signandum Stilichone legit. Tunc imperat omnes

Pone sequi diclisque simul compellat euntes:

En, cui distulimus melioris saecla metalli,
Consul adest. Ite optati mortalibus anni, 455
Ducite virtutes, hominum florescite rursus
Ingeniis, hilares Baccho frugumque feraces.
Non inter geminos anguis glaciale Triones
Sibilet, immodico nec frigofe saeviat Ursa,
Non toto fremat igne Leo, nec bracchia Cancri 460
Urat atrox aestas, madidae nec prodigus urnae
Semina praerupto dissolvat Aquarius imbre.
Phrixeus roseo producal fertile cornu
Ver Aries, pingues nec grandine tuudat olivas
Scorpius. Autumni maturet germina Virgo. 465
Lenior et gravidis allatret Sirius uvis.

Sic fatus croceis radiantes ignibus hortos
Ingreditur vallemque suam, quam flammeus ambit
Rims et irriguis largum iubar ingerit herbis,

448 Hie GO Hie coniecit H | illic GO illis coniecit H 449 Ex-
trema coniecit Schraderwt 450 Difficiles deter. Difficilis O || rutili stabat
GVL stabat rutili Vl stabant rutili editt. 45 1 tytan L 452 stilicone L V I

yel en o vel en

454 In que (sic) V In quem L En cui Vl || cui G 455 mor-

mortalibus mortalibus anni

talibus anni GV melioribus anni L secla metalli Vl 456 Ducite
I virtutes V 457 bacho 0 bacchi praefert Burmannus 460 Ex

to vel torvo

G edit. pr. Flor. ita correctum est: torvo G toto V torvo LVl |j

pcipiti

brachia 0 461 aestas G 462 praerupto V 463 Frixeus V Vl

e >

464 pinguis VVl H tondat L 465 Scorpius GVL Scorpi — Vl |
autunni V antumpni L || germina L 466 syrius L 467 fatus
G || Sic fat[usj restituit manus recentior in V j| radiantes conieci
cum Schradero rocautes 0 balantes coniecit HaHs rutilantes vel redo-
lentes praeterea II coniecme tradit Clercqius rutilantes temptat

o

Burmannua || ignibusj finibus Vl || ortos V ortus L 468 anbit
L || vallemque 0 vix sanus, forte villamque

Digitized by Google

DE CONS. STIL1CH. L. III. (XXIII.)

249

Quas Solis pascunlur equi. Fragrantibus hide 470

Caesariem scrtis et lutea lora iubasque

Subligat alipedum: gelidas hinc Lucifer ornat,

Hinc Aurora comas iuxtaquc arridet habenis

Aureus et nomen praetendit consulis Annus:

Inque novos iterum revoluto cardine cursus 475

Scribunt aethereis Stilichonem sidera fastis.

CL. CL AUDI ANI

IN LIBRUM IU
DE

• CONSULATU

STILICHONIS

PRAEFATIO. (XXIII.)

Maior Scipiades, Italis qui solus ab oris

In proprium vertit Punica bella caput,
Non sine Pieriis exercuit artibus arma:

Semper erat vatum maxima cura duci.
Gaudet enim virtus testes sibi iungere musas: 5

Carmen amat, quisquis carmine digna gerit.
Ergo seu patriis primaevus manibus ultor

Subderet Hispanum legibus Oceanum,
Seu Tyrias certa fracturus cuspide vires

vel fra u

470 flagrantibus V 471 lutea GVL lactea Vl 473 arridet

deterr. alludit 0 476 stiiiconcm LVl || sydera L LIBER SCVS
EXPLICIT. INCIPIT TERTIVS V

De consulatu Stiliconis Liber ij expl. Incipit Liber nj. Prae-
fatio G H De imcripUone in V cf. finem carminis quod anteccdit || Titulus
deest in L || praefatio in tertium de laudibus Stiliconis m. II add. in

h t
VI 1 oris V horn LVl 2 capulT (sic) Vl 3 pyeriis L 5
i

s^ iuge (in ras. erat ijb [— sub]) Vl 6 amat m. add. sup.
linea, nam deer at V 7 patris L 8 hyapanum L || ooceanum 0
9 tirias V || certa G

Digitized by Google

250

CL. CLAUDIAN1

Inferrct Libyco signa trcnienda mari, 10
Haercbat ductus lateri castrisque solebat

Omnibus in medias Ennius ire tubas.
1 Hi post lituos pedites favere canenti

Laudavitque nova caede cruentus eques.
Cumque triumpharet gemina Carthagine victa, — 15

Hanc vindex patris vicerat, hanc patriae —
Cum longi Libyam tandem post funera belli

Ante suas maestam cogeret ire rotas,
Advexit reduces secum Victoria musas

Et sertum vati Martia laurus erat. 20
Noster Scipiades Stilicho, quo concidit alter

Hannibal, antiquo sacvior Hannibale.
Te mihi post quintos annorum Roma recursus

Reddidit et votis iussit adesse suis.

CL. CL AUDI ANI
CONSULATU

STILICHONIS

LIBER III. (XXIV.)

Quern populi plausu, procerum quern voce petebas,
Aspice Roma virum. lam tempora desine longae
Dinumerare viae visoque assurgere semper

10 libico V lybico L 12 Cotnminus vel Horridus pro Omnibus

Tit

tcmptat Burmannus 13 Illic V 14 Laudavitque GVL Laudabat-

l

que VI 0 nova m. II sup. Un. add. nam deerat L || cade Vl t5

Tel it

karthagine V kartagine L cartagine VI 16 patri V 17 lybiam
L libiam Vl 19 radices (sic) Vl 21 stilico LVl g cui coniecit
H2H3 22 antico Vl 23 quintos 0 quinos nonnullae editt. ex
Kaphelengii auctoritate || Exp Prologus Incipit liber iij G

Titulus deest VL Tertius liber de laudibus stiliconis

tcI pUcida

m. II Vl 1 procerum V 2 Aspice 0 3 visoque G

Digitized by Google

DB CONS. STILICH. L. III. (XXIV.)

251

Pulvere. Non dubiis ultra torquebere votis.

Totus adest oculis, aderat qui mentibus olim, 5

Spe maior, fama melior. Venerare curulem,

Quae tibi restituit fasces, complectere dextram,

Sub iuga quae Poenos iterura Romana redegit,

Excipe magnanimum pectus, quo freua reguntur

Imperii, cuius libratur sensibus orbis. 10

Os sacrum, quod in aere colis, miraris in auro,

Cerne libens. Hie est felix bellator ubique,

Defensor Libyae, Hheni pacator et Histri.

Ostentare suos prisco si more labores
Et gentes cuperet vulgo monstrare subactas, is
Certarent utroquc pares a cardine laurus.
Haec Alamannorum spoliis, Auslralibus ilia
Ditior exuviis; illinc flavente Sigambri
Caesarie, nigris bine Mauri crinibns irent.
Ipse albis veberctur equis currumque secutus 20
Laurigerum festo fremuisset carmine miles.
Hi famulos trahercnt reges, hi facta metallo
Oppida vel montes captivaque flumina ferrent;
Hinc Libyci fractis lugerent cornibus amnes,
Inde catenato gemeret Germania Rheno. 25
Sed non immodicus proprii iactator honoris
Consul Roma tuus. Non ilium praemia tantum,
Quam labor ipse iuvat. Strepitus fastidit inanes
Inquc animis hominum, pompa meliore triumphat.
Non aliiun certe Romanae clarius arces 30
Suscepere dncem, nec cum cedente rediret

10 cuius G 11 colis add. m. II sup. Un., nam deerai L |j
miraris in G 12 est felix bellator VL est pro te bellator VI est
pro te qui bellat temptai H2H3 13 lybie L libie Vl || reni Vl |]

i

pacator VL calcator Vl 16 Certassent VL 17 h (i add. w. II)
e

L || alamanorum V alamauorum Vl alemannoruni L 18 sigambri G

o i
sigambri V sicambri LVl 20 sequutus V 22 Hii LVl || h L
hii Vl I ficta malit H || metalliB Vl 23 Opida Vl 24 lybici V

libici LVl || factis (= fractis) Vl || lucercnt (ita corr. in ed. pr.

o

lugerent) G | apnes L annes Vl 25 cathenato L || reno Vl 31
nec cum usque ad v. 32 pyrrho (inch) deerai in Vl, m. II in marg. add.

252

CL. CL AUDI AN I

Fabricius Pyrrho, nec cum Capitolia curru
Pellaeae domitor Paulus conscenderet aulac.
Ncc similis Lalias patefecit gloria portas
Post Numidas Mario, post classica Martis eoi
Pompeio. Nulli pars aemula defuit unquam,
Quae gravis obstreperet laudi, stimulisque malignis
Facta sequebatur quamvis ingentia livor.
Solus hie invidiae Ones virtute rcliquit
Humanumque modum. Quis enim livescere possit,
Quod nunquam pereant stellac, quod luppiter altum
Possideat caelum, quod noverit omnia Phoebus?
Est aliquod meriti spatium, quod nulla furentis
Invidiae mensura capit. Ductoribus illis
Praeterea diversus erat favor. Aequior ille
Patribus, invisus plebi; popularibus illi
Munito studiis languebat gratia patrum.
Omnis in hoc uno variis discordia cessit
Ordinibus: laetatur eques plauditque senator
Votaque patricio ccrtant plebeia favori.

0 felix, servata vocat quem Roma parentem,
0 mundi communis amor, cui militat omnis
Gallia, quem regum thalamis Ilispania uectit,
Cuius et adventum crebris petiere Quirites
Vocibus et genero meruit praestante senatus!
Non sic virginibus flores, uon frugibus imbres,
Prospcra non fessis optantur flamina nautis,
- Ut tuus aspectus populo. Quae numine lanlo
Litora fatidicas attollunt Delia laurus,

•

32 pyrro VL pirro Vl 34 latias corr. m. II in lacias L
37 laudi GO laudes deterr. 41 pereant G || altum] olim L || quod
iugiter altum Possideant coelum H coniecisse testatur Clercqius 43
meritis mavult H 45 diversus GV divisus LVl 62 cui G
53-64 restituit manus recentior in V 53 talamis Vl 54
Cuius G 65 restituit manus recentior in V praeter Vocib|us| 55
genero meruit G 66 restituit manus recentior in V praeter Non
sic virgjinibus] | Non sic arboribus flores proponit Burmannus 67
fessis VL lapsis corr. in lassis Vl lassis deterr. |] [opjtantur flumina
uautis restituit manus recentior in V 58 aspectus 0 |j |qu]o numine

tanto restituit recentior in V || quo V t q (= quae) L quo (=-

quae) Vl || numine G 59 Littora L || delia lauros restituit manus
recentior in V || laurus GL lauros VVl

Digitized by Google

35

40

45

60

DE CONS. STILICH. L. III. (XXIV.) 253

Venturi quotiens afTulget Apollinis arcus? 60
Quae sic aurifero Pactoli fonte tumescit
Lydia, cum domitis apparuit Evius Indis?
Nonne vides et plebe vias ct tecta latere
Matribus? His Stilicho cunctis inopina reluxit
Te victore salus! Septem circumspice montes, 65
Qui solis radios auri fulgore lacessunt
Indutosque arcus spoliis aequataque templa
Nubibus et quidquid tanti struxere tciumphi.
Quantum profueris, quantam servaveris urbem,
Attonilis metire oculis. Haec fabula certe 70
t Cuncta forent, si Poenus adhuc incumbers f Austro.
Mos erat in veterum castris, ut tempora quercu
Velaret, validis fuso qui viribus hoste
Casurum potuit morti subducere civem.
At tibi quae poterit pro tantis civica reddi 76
Moenibus? aut quantae pensabunt facta coronae?
Nec solam populi vitam debere fatetur
Armis Roma tuis, sed quo iucundior esset
Lucis bonoratae fructus, venerabile famae
Pond us et amissas vires et regna recepit. 80
lam non praetumidi supplex Orientis ademptam
Legatis poscit Libyam famulosve precatur —
Dictu turpe — suos; sed robore freta Gabino
Te duce Komana tandem se vindicat ira.
Ipsa iubet signis bellaturoque togatus 86
Imperat, exspectant aquilac decreta senatus.

60 aftulget VL affulsit Vl \ [ar]cus restituit manus recentior

vel que

in V 61 Non Vl 62 Lidia 0 (| euhius V euchius LVl 64 his
V biis Vl ut pro hie G I (sic) L hie editt. H cunctis stilico Vl j|

re i i

Btilico LVl 66 fulgo Vl 68 qaicquid VVl qq L || traxere, in

▼el turn

marg. m. II struxere Vl 69 quantam V quantam LVl quantae

pamu

colu it H 71 penus VVl rhenus G rhenus L 73 fuso qui VL
qui fuso Vl 74 potuit morti 0 morti potuit nonnulli deterr. 76
pensent tua facta H coniecisse testatur Clercqius 77 solam V solum

L solam Vl 78 quo VVl <f L | iocundior VVl 80 ut amissas

coniecit Barthius 82 lybiam V libiam LVl 83 freta] fulta Vl
85 rogatus L 86 expectant 0

Digitized by Google

254 - CL. CLAUDIANI

Ipsa tibi trabeas ultro dedit, ipsa curulein

Obtulit, haec ultro fastos ornare coegit.

Nil perdit decoris prisci nec libera quaerit

Saecula, cum donet fasces, cum proelia mandet, 90

Seque etiam crevisse videt. Quis Gallica rura,

Quis meminit Latio Senonum servisse ligones?

Aut quibus exemplis fecunda Thybris ab Arcto

Vexit Lingonico sudatas vomere messes?

Ilia seges non auxilium modo praebuit urbi, 95

Sed fuit indicio, quantum tibi Roma liceret,

Admonuit dominae gentes instarque trophaei

Rettulit ignotum gelidis vecti^al ab oris.

Hoc quoque maiestas augescit plena Quirini,

Rectores Libyae populo quod iudice pallent 100

Et post emeritas moderator quisque secures

Discrimen letale subit, quid Poenus arator

Intulerit, madidus quantum transmiserit Auster.

Ardua qui late terris responsa dedere,

Hinc trepidant humilcs. Tremuit quos Africa nuper, 105

Cernunt rostra reos. Cani virtutibus aevi

Materiem pandit Stilicbo populumque vetusti

< 'nl minis immemorem dominandi rursus in usnm

Excitat, ut magnos calcet metuendus honores,

Pendat iustitia crimen, pietate remittat no

Errorem purosque probet damnetque nocentcs

88 Optulit VI || ultro G || haec ultro fastos Vl ultori fastosque V

o

ultri fastosque L 90 cum vel cui G || cum dones Wl <)donet
(= condonet) L fl cum vel cui G cum 0 91 rutra sese olim
coniecisse tradit H2 servisse sup. tin. tn. II add. nam deerat Vl 93
Aut quibus exemplis fecunda tibris ab arcto G [| hybris V tybris
L tibris Vl || artho V arto Vl 96 indicio G 97 Ammonuit 0
97 — 99 et v. 100 praeter 'pallent' restituit tnanus recentior in V 1
trophei 0 98 Retulit Wl || horis 0 99 Quiriti H coniecisse
testatur Clercqius 100 libie Gg libyci V lybici L libici Vl 101
Et — inoderjatorj restituit tnanus recentior in V 102 Discrimen
letale restituit manus recentior in V || quid GVL quid (sic) Vl 103

Intulerit restituit manus recentior in V || transmiserit G 104 A in
Ardua restituit m. recentior in V 105 Hinc L Hie V Hii Vl Nunc

tremuit

coniecit HsHs || hulles quos fcnbui fr (sic) afTrica L || tremuit Vl timuit V ||
atfrica 0 107 Materiam V L U stilico L Vl 109 heroes, in marg. m.
honoreB Vl 110 iusticia G 111 dampnetque 0 || nocentis V

Digitized by Google

DE CONS. STILICH. L. III. (X«IV.)

255

Et patrias iterum clemens exerceat artes.

Fallitur, egregio quisquis sub principe credit

Servitium. Nunquam libertas gratior exstat

Quam sub rege pio. Quos praeficit ipse regendis 115

Rebus, ad arbitrium plebis patrumque reducit

Conceditque libens, meritis seu praemia poscant,

Seu punire velint. Posito iam purpura fastu

De se iudicium non indignatur haberi.

Sic docuit regnare socer, sic cauta iuventae 120

Frena dedit, teneros his moribus induit annos

Verior, Augusti genitor, fiducia belli,

Pacis consilium, per quem squalore remoto

Pristina Romuleis iam floruit arcibus aetas,

Per quem fracta diu translataque paene potestas 125

Non oblita sui servilibus exsulat arvis,

In proprium sed ducta Larem victricia reddit

Fata solo fruiturque iterum, quibus haeserat olim,

Auspiciis capitique errantia membra reponit.

Proxime dis consul, tantae qui prospicis urbi, 130
Qua nihil in terris complectitur altius aether,
Cuius nec spatium visus, nec corda decorem,
Nec laudem vox ulla capit: quae luce metalli
Aemula vicinis fastigia consent astris,
Quae septem scopulis zonas imitatur Olympi, 135
Armorum legumque parens: quae fundit in < mines
Imperium primique dedit cunabula iuris.

principe

112 in L in marg. m. II add. , nam deer at 113 iudice Vl

114 nuaquam malit Burmannus || extat 0 115 regendiB G 116
ad ad

7. (sic) Vl =- et) 120 regnare socer 0 regni socer et G \\
cauta G casta 0 121 his LVl hie V || induit GL imbuit V
b

iduit (sic) Vl 124 iam floruit scripsi ex coniectura viri illustris apud
Jiurmannum (Scaligeri), qui idem r en floruit' proposuit, infloruit 0
effloruit vel refloruit voluit Burmannus § artibus VVl 125 m. II
add. in marg. in Vl, nam deerat 126 exulat 0 exul ab coniecit Paul
Quaest. Claud, p. 13 127 ad seducta quod erat in ed. pr. Flor. ex

G add., vel Bed |j seducta VL seducta Vl 130 diis 0 || tante qui

pro

V taute qui LVl qui tantae deter, et editt. g conspicis L 131 nichil

J

VVl 132 Cuius G 135 zonans L || olimpi 0 136 fundat L

Digitized by Google

256 * CL. CLAUDTANI

Haec est, exigiiis quae finibus orta tetendit

In geminos axes parvaque a sede profecta

Dispersit cum sole manus. Haec obvia fatis, 140

Innumeras uno gereret cum tempore pugnas,

Hispanas caperet, Siculas obsideret urbes

Et Galium terris prosterneret, aequore Poenum,

Nunquam succubuit damnis et territa nullo

Vulnere post Cannas maior Trebiamque fremebat, 145

Et cum iam fremerent flammae murumque feriret

Hostis, in extremos aciem mittebat Hiberos.

Nec stetit Oceano remisque ingressa profundym

Vincendos alio quaesivit in orbe Britannos.

Haec est, in gremium victos quae sola recepil 150

Hnmanumque genus communi nomine fovit

Malris non dominae ritu civesque vocavit,

Quos domuit, nexuque pio longinqua revinxit.

Huius pacificis debemus moribus unities,
Quod veluti patriis regionibus utitur hospes, 156
Quod sedem mutare licet, quod cernere Thulen
Lusus et borrendos quondam pcnetrare recessus,
Quod bibimus passim Kbodanum, potamus Orontem,
Quod cimcti gens una sumus. Nec terminus unquam
Komanae ditionis erit. Nam cetera regna 160
Luxuries vitiis odiisque superbia vertit.
Sic male sublimis fregit Spartanus Athenas
Atque idem Thebis cecidit. Sic Medus ademit
Assyrio Medoque tulit moderamina Perses.
Subiecit Macedo Persen cessurus et ipse 165

138 tetendit G 139 profecta VL profectas Vl 140 Diape-
scit Scaligerum coniecisse tradit H || fatis GLVl votis, in marg.
m. rec. fatis V 142 Hyspaaas V 1 144 dampnis 0 145
cannas G * 146 fremerent VL premerent Vl || ferirent V feriret L
teneret Vl 147 hyberos V yberos L 148 occeano 0 (in V
unum c delevit m. II) || remis ingressa L 150 vinctos L 156
thylen G hylera V tylem L thilen Vl 157 Lusus GgV Rursus

LVl 168 phasim Vl | rodanum Vl || orontem GVVl montem, corr.
m. II in orontem L 169 gens G 160 ante 'erit' rasura unius

uiciis

litterae in V 161 Luxoriis V || uuens Vl 162 sublimis G sublimes
0 |] fregit] vertit Vl 163 isdem L 164 Assirio 0 165 macedo
persen V persen macedo LVl

Digitized by Google

f

i

DE CONS. STTLICH. L. III. (XXIV.) 257

Romanis. Hace auguriis firmata Sibyllae,

Haec sacris aiiimata Numae est, huic fulmina vibrat

luppiter, banc tola Tritonia (iorgone velat.

Arcanas hue Vesta faces, lmc Orgia Bacchus

Transtulit ct Phrygios genetrix lurrita leoues, 170

Hue defensurus morbos Epidaurius ultro

Reptavit placido tractu vectumque per undas

Insula Paeonium texit Tiberina draconem.

Hanc tu cum superis Stilicbo praeclare tueris.

Protegis banc clipeo patriam reguraque ducumque 175

Praecipueque tuam. Dedit haec exordia lucis

Eucherio . puerumque ferens bic regia mater

Augusto monstravit avo; laetatus at ille

Sustulit in Tyria reptantem veste nepotem,

Romaque venturi gaudebat praescia fati, 180

Quod te iam tanto meruisset pignore civem.

Nec tamen ingratum, nec qui tua facta referre
Nesciat, bunc credas populum. Si volvere priscos
Annales iibeat, quotiens bic proelia sumpsil
Pro sociis, quotiens dono concessit amicis 185
Regibus Ausonio quaesitas sanguine terras!
Pubjica sed nunquam tanto se gratia fudit
Assensu. Quis enira princeps hoc omnibus egit
Obscquiis, dominum sesc patremque vocari,
Quod tibi continuis resonant convexa diebus? 190

166 sybille V sibille L sibille VI 167 nume est L mime
VVl || huic deterr. nonnulli hinc V hie L cum Vl | vibrat VL librat

VI 168 Iupiter LVl | volat L 169 Archanaa 0 fl hue G ||

ante f vesta' rasura unius Utterae V || bacchus (sic) Gg secum 0 169
Arcanos hue Vesta focos H olini coniecisse testatur Burmannus 170
frigios Vl || genetrix G genitrix 0 171 defensurus G depulsurus 0 |
ultro VL hospes Vl 173 texit G VL traxit Vl || tyberinaL 174 stilico

+

LVl 175 patriam G patriam 0 matrem editt. 176 exordia VL

vile u

primordia Vl || lucis V 177 hinc V hinc L hie Vl 179 tiria Vl
181 tanto G || pignore G 182 tua facta VL benefacta Vl 183

hoc

subuoluere L 188 non V hoc LVl || non omnibus emit pro non

omnibus egit coniecit II 189 dominum sesc GVL sesc dominum
VI ' 190 Quod GVVl Quae (?) L || resonent L

Cland. Carm. 17

Digitized by Google

258 CL. CLAUDIANI

Macte novis consul titulis. Mavortia plebes

Te dominum Bruto non indignantc fatetur,

Et quod adhuc nullo potuit terrorc coacta

Libertas Romana pati, Stilichonis amori

Detulit. Exsultant avidi, quocumque decorus 195

Conspiciare loco, nomenquc ad sidera tollunt.

IVec vaga dilccto satiantur lumina vultu,

Seu circum trabeis fulgentibus aureus intres,

Sou celebres ludos, solio seu fultus eburno

Cingas iure forum, denso seu turbine vulgi 200

Circumfusa tuae conscendant rostra secures.

Quae vero procenun voces, quam certa fuere

Gaudia, cum totis exsurgcns ardua pennis

Ipsa duci sacras Victoria panderet alas!

0 palma viridi gaudens et amicta tropbaeis, 205

Gustos imperii virgo, quae sola mederis

Vulneribus nullumque doces sentire laborem,

Seu tibi Dictaeae placuerunt astra Coronae,

Seu magis aestivo sedes vicina Leoni,

Seu sceptrum sublime lovis, seu Pallados ambis 210

Aegida, seu fessi mulces suspiria Martis:

Adsis perpetuum Latio votisque senatus

Annue diva tui. Stilicho tua saepius ornct

Limina teque simul rediens in castra reducat.

Hunc bellis comitare favens, hunc redde togatum 215

193 coacta VL subacta Vl 194 stiliconisL 195 exultant 0 200
Stringas virum illustrem (H) dim coniecisse testatur Burmannus || Condas

lege

iura foro proposuit Burmannus || iure Vl || denso 0 densi deter. 201

8

conscendant GVL concendant Vl 203 uotis pro totis coniecisse H testa-
tur Clercqius rutilis coniecit Paul I c. p. 20 || exurgens 0 U pennis 0

vol cdes

pinnis G 204 aedes G edes V edes L alas g (?) alas Vl 205 0 palma V

t

Et palma L Et palma (in marg. vel et m. II) Vl || arnica V || tro-
paeis G tropheis 0 208 dictee V dictheo L dictee Vl 209 ante
f leoni' rasura huius ipsius verbi spatio in V 210 pallados GLVl palla-

u

dis V 211 se V | mulces (, c in ras. pro g) V 212 Assis 0 |j

u

perpetuo (o corr. est ex e) Vl || "votisque senat' senatus" latio Vl

213 tui 6 (i manus altera corr.) V || stilico LVl 215 comutarc
Vl || togatum V togatum m. II corr. ex rogatum L rogatum Vl

Digitized by Google

DE CONS. STILICH. L. III. (XXIV.)

250

Consiliis. Semper placidis te moribus egit

Servavitque piam victis, nec polluit unquam

Laurum saevitia, eives nec frorite supcrba

Despicit aut trepidant vexat legionibus urbem.

Sed verns patriae consul cessantibus armis 220

Contentus lictore venit nec inutile quaerit

Ferri pracsidium solo munitus amore.

Magnarum nec parens opum geminare profundas

hislulit impensas; sed post miracula castris

tdita vel genero Romae maiora reservat. 225

Auratos Hhodiis imbres nascente Minerva

Indulsisse Iovem perhibent Baccborpie paiernuni

Iain laxante femur mutatus palluit Hermus

In pretium votique famem passurus avari

Ditabat rutilo, quidquid Mida tangerct, auro: 230

Fabula seu verum, canitur: tua copia vincit

Fontem Hermi tactumque Midae pluviamque Tonanlis;

Obscurat veteres obscurabitque futuros

Par donis armisque mauus. Si solveret ignis

Quas dedit immanes vili sub pondere massas, 235

216 emit pro cgit iterum (cf. v. 188) coniecisse H testatur Clcrc-
qius 217 fidein pro piam temptat Burmannus || iustis Vl 218
l» sevitia Vl || cives G 222 munitus G 234 sed post VL ct post

Vl | ct p08t tot muncra H coniecisse testatur Clercqius || et post mira-
cula castris Edita vul Romae, genero maiora reservat hariolatur Bar-

o h

thius 226 divis (pro rhodiis) G rhodiis VL radiis, in marg. m. II
rhodiis Vl || imbris G imbres 0 227 perhibent VVl referunt L j!

vcl pul iam lassante

bachoque 0 228 Iam laxante V Iam lassante L Depulsante, in
marg. in. II tarn Vl pulsante dcterr. 229—230 et v. 231 praeter 'Fabula'
restituit manus II in V 229 pretium G || famam V || avari G 230 quic-

. quid O 231 ceuuerum L [| vicit GV,vic L vincit Vl 232 praeter

'Fontem Hermi' restituit manus recentior in V 232 pluviamque

q;

GL pluvie, V pluviasque Vl 233 |ob]scurabitque futuros restituit
m. recentior in V || obscuravitque L || futuros O futuraa dcterr. 234

ag

si solveret ignis restituit manus recentior in V 235 Qi\ V Quas
LVl Quot proponit H2H3 Quod dedit immanis vili ecu pondere
massae paulo liberius idem temptaiit || vili sub sup. tin, m. II add.,
nam deerat Vl |j [pond]ere massas restituit m. recentior in V | pro
pondere V

17*

Digitized by Google

260 CL. CLAUDIANI

i

Argenti potuere lacus et flumina fundi.

Nec tibi, quae pariter silvis dominaris et astris,
Exiguam Stilicho movit Latonia curam.
Tu quoque nobilibus spectacula nostra laboras
Illustrare feris summoque in vertice rupis 240
Alpinae socias arcu cessante pudicas
Et pharetratarum comitum inviolabile cogis
Concilium. Vcniunt umeros et bracchia nudac
• Armataeque manus iaculis et terga sagittis,

Incomptae pulchraeque tamcn. Sudoribus ora 345

Pulverulenta rubent, sexum nec cruda fatetur

Virginitas, sine lege comae, duo cingula vestem

Crure tcnus penderc vctant. Praecedit arnicas

Flava Leontodame, sequitur nutrita Lyceo

Nebrophone telisque domat quae Maenala Thero. 250

Ignea Cretaea properat Britomartis ab Ida

Et cursu Zephyris nunquam cessura Lycaste,

Iungunt se geminac, metuenda feris Hecaerge

Et soror optatum numen venantibus Opis,

Progenies Scythiae. Divas nemorumque potentes 255

Fecit Hyperboreis Delos praelata pruinis.

llae septem venere duces. Exercitus alter

Nympharum inccdunt, acies formosa Dianac,

Centum Taygeti, centum de vertice Cynthi

Et totidem casto genuit quas flumine Ladon. 260

Has ubi collectas vidit, sic Delia coepit:

236 fundi restituit manus recentior in V 238 stilico LVl

1 ta
239 Inlustrare V 242 pharetrarum L 243 gveniunt (■= con-
veniunt) L || humeros 0 || brachia 0 || nudy G 244 pharctris pro
sagittis H legisse affert Clercqius 245 pulcreque Vl 246 Tulveru-
lenta rigent proponit H2HS || nec| non L 248 Currc pro Cruro L
249 leonthadame L || liceo Vl 260 Ncbropone G nebrofone 0 ||
r i

thecjo L 251 bomartis Vl 252 zephirie 0 | licastc LVl || nus-

+ + +

quam mavult II2H3 253 siluis metuenda mycharce (sic) G silvis •
metuenda nicarce g (?) f) hecaerge editt. acaerce V aliarce L
erimate, in marg. m. II nichoerce Vl 255 Progenite V || scithig L
scithie V 266 hiberboreis V yperboreis LVl 257 Hee LVl
258 Nimpharutn 0 259 taygete G tageti V thaigethi L taigeti

Vl || cinthi VVl chynti L 260 todcm L 261 Has (sic) G
Quas 0

♦

Digitized by Google

DE CONS. STILICH. L. III. (XXIV.)

261

0 sociae, mecum thalami quae iura perosae
Virginco gelidos percurritis agmiiie montes,
Cernitis, ut Latio superi communibus ornent
Hum annum studiis, quantos Neptunus cquorum 265
Donct ah orbe greges, laudi quod nulla cancndae
Fratris plectra vacenl. Nostram quoque senliat idem,
Quam merit i debemus, opem. Non spicula poscit
Isle labor, maneant < lausis nunc sicca pharetris,
Omnis ct a solitis noster venatibus arcus 270
Temperet, in solam cruor hie servetur arenam.
Relibus et clatris dilata morle tenendae
Ducendaeque ferae. Cupidas arcete sagittas.
Consults in plausum casuris parcite monstris.
Acceleret divisa manus. Dum currus anhelas 275
Tenditur ad Syrtis, mecum Dictaea Lycaste
Et comes Opis eat; sterilis iuvat ire per aeslus.
• Iamque feras aliis tellus Maurusia donum
Praebuit: huic soli debet ceu victa tributum.
Dum nos borribiles Libyae scrutamur alumnos, 280
Europac vos interea perquirite saltus
Et scopulos. Posita ludat formidine pastor

vel lacio

264 leti V letii L latio Vl 265 quanto L 266 orbe GVl

vel orbo vel or

urbe V urbo L || Donet habere coniecit H [| gregis corr. m. II in
greges V || quod (pro quam G) qfl 0 quam editt. || laudique ut con-
tecrt H2II3 269 sicca G 272 clatris Gg claustris 0 273 — 274

restituit manus recentior in V 274 casuris sic hoc verbum in ed.
pr. Flor. ab illo qui excerpsit ex G notatum 275 Acceleret — manus
(inch) restituit manus recentior in V || diversa, divisa m. II inmarg.W ||
flu cruo V dum currus LVl mihi cursus det. || anhellas G anhelas gV
hannelas L hanelas Vl 276 Tenditur ad syrtes mecum restituit manus

tlictca

recentior in V || sirtis G Byrtes VL sirtes Vl || dynua (dictea m. recentior
add.) V dictea L dilecta, in marg. dictiima Vl || licaste LVl 277
Et — sterilis. restituit manus recentior in V || sterilis GV stcrilcs LVl

us

estaa Vl 278 Nanque feras aliis restituit manus recentior in V
Iamque scripsi Nanque V Namque LVl || marrusia Vl 279 Prebuit
huic restituit manus recentior in V |j soli deest in L || sed (pro ceu)
G ceu 0 280 Dum vos restituit manus recentior in V || nos .LVl
vos V || libig L libie Vl ]| alunnos V alumpnos LVl arenas H con-

vel pcrcurrito

iecisse dicit Clercqius 281 perquirite V perquirite L percurrite Vl

Digitized by Google

262 CL. CLAUDIAXI

Securisque canal Slilichonem fistula sUvi> T
Facet muneribus monies qui legibus urbes.

Dixit et extemplo frondosa fertur ab Ajpe 2*5
Trans pelagus. Cervi nirnim subiere ingales,
Ouos decus esse deae primi sub limine caeli
Koscida fecundis concepit diva cavernis.
Par nitor intaetis nivibus, frons discolor auro
Germioat el spatio summas aequantia fagos 290
Cornna ramoso surgunt procera metallo.
Opis frena tenet, fert retia rara Lycaste
Auratasque plagas immortalesque Molossi
Lutrantes mediis circum inga nubibiis ibant.
Quinqoe aliae paribus — Phoebe sic iusserat — armis 295
Diversa regione ruunt ducuntque cohortera
Ouaequc suam. Variae formis et gente secuntur
Ingenioque canes: illae gravioribus aptae
Morsibus, hae pedibus celeres, hae nare sagaces,
Ilirsntaeque fremunt Oessae tenuesque Lacaenae 300
Magnaque taurorum fracturae colla Britannae.
Dalmatiae Iucos abruptaque bracchia Pindi
Sparsa comam Britomartis agit. Tu Gallica cingis
Lustra Leontodame Germanorumque paludes
Eruis et si quis defensus liariuidine Rheni 305

283 stiliconem LVl .284 Pacet G || Pacet muneribus, in marg.

vel placet

m. II vel parent numiuibus V ParCt nunieribua L Paret muneribus
Yl f| llunc versum non habuit edits coilex Claverii (? wis), quare

vel qui

midti eum deleverunt, sed defendit H || qui V ut L ut VI || Pacet
nuininibus gentes ut legibu.s urbem liberius tcmptat Jiurmannus 285

li vcl i

exemplo (sic L) 287 primum L Q limine LVl luiniue G luuiinc V
288 diva cum Paulo scripsi (cf. Quacst. Claud, p. 5j luna U ' 289

ui

uiribuB corr. m. II in niribua L 291 fi surgunt L 292 licaste
LVl 293 moloi-si V inolosi LVl 294 rupibus H coniccisse testa-
Hi

tur Clcrcqius 295 Quin,, aliac L 296 ducuntque GLVl ducit-
que V 297 sequuntur VVl 299 hae G he V hee LVl || hae G

hoc ✓ canes

et V et L hee Vl 300 cresse V crease LVl || tenuesque G 302

i

Dalmatice L (| brachia 0 |J bomartis V 1 303 adit rectius putat
Burmannus 304 lcontadame L 305 Excutis H legisse affert Clcrc-
qius || reni LVl

Digitized by google

DE CONS. STILTCH. L. III. (XXIV.) 2G3

Vastus aper nimio dentes cunraTerit aevo.

Nubiferas Alpes Appenninique recessus

Garganique nives Hccaergc prompta fatigat.

Speluncas canibus Thero rimatur Hiberas

Iuformesque cavis ursos detrudit ab antris, 310

Quorum saepe Tagus manantes sanguine rictus

Non satiavit aquis et quos iam frigore segues

Pyrenaea tegit latebrosis frondibus ilex.

Gyrneia Siculisque iugis venata virago

Nebropbone cervos aliasque in vincula cogit 315

Non saevas pccudes, sed luxuriantcs harenae

Delicias, pompam uemorum. Quodcumque tremendum

nentibus ant insigne iubis aut nobile cornu

Aut rigidum saelis capitur, dccus omne timorque

Silvarum. Non cauta latent, non mole resistunt 320

Fortia, non volucri fugiunt pernicia cursu.

Haec laqueis innexa gemunt, haec rlausa feruntur

Ilignis domibus. Fabri nee tigna polire

Sufficiunt. Rudibus fagis texuntur et ornis

Frondentes cavcae. Ratibus pars ibat onustis 320

Per freta vel fluvios. Exsanguis dextera torpet

Remigis et propriam metuebat navita mercem.

IJer terram pars ducta rotis longoque morantur

Ordine plaustra vias, moutanis plena triumphis,

Et fera sollicitis vebitur captiva iuvencis, 330

Explebat quibus ante famem, quotiensque reflexi

Conspexere boves, pavidi temone recedunt.

30G curyaverat VL 308 micharce G acaerge V ethaerge L
nuitace Vl | promta 0 310 Inforniisque corr. m. II in Jnformes-

que V 312 segnis G segnes 0 313 Pirenea V Pyrenea L Pir-
renea Vl || tegit G || latebrosis G || ilex V illex L ylex Vl 314

Cyrneis GVVl CirneU L 315 Nebrofone L 316 Non VL Nec Vl

a e

317 Delitias G || quodcunque G 320 cauta V caute L cauta Vl
322 gemunt G 323 Ilignis G 324 rudibusque quod erat in ed.
pr. Flor. ex G corr. in rudibus || factis, m. II corr. in fagis L 325 cauee

VVl caute L || onustis V honustis LVl 326 fluvios, sic h. v. in
ed. pr. Flor. ab eo qui excerpsit ex G notatum || exanguis 0 329
montanis VL montani Vl |J triumphis VL triuniphi Vl 331 Ex-
plerat H maluisftc testatur Clercqius

Digitized by Google

■

264 CL. CLAUDIANI

Eamque pererratis Libyan flagrantibus oris
Legerat eximios Phoebi germana leones,
Hesperidas qui saepc fugant ventoque citatis 335
Terrificant Atlanta iubis armentaque longe
Vastant Aetliiopum quorumque impune fragosa
Murmura pastorum nunquam vcnere per aures. *
Non illos taedae ardentes, nun strata superne
Lapsuro virgulta solo, non vocibus haedi 340
Pendcntis stimulala fames, non fossa fefellit.
Ultro se voluere capi gaudentquc videri
Tantae praeda deae: respirant paseua tandem,
Agricolae reserant iam tuta mapalia Mauri.
Turn virides pardos et cetera colligit Austri 345
Prodigia immanesque simul Latonia denies,
Qui secti ferro in tabulas auroque micanles,
Inscripti rutilum caelato consule nomen
Per proceres et vulgus eant. . Stupor amnibus Indis
Plurimus, ereptis elephas inglorius errat 350
Dentibus. Insedit nigra eervice gemenlum
Kt fixum dea quassat ebur penitusque cruentis
Stirpibus avulsis patulos exarmat hiatus.
Ipsos quin etiam nobis miracula vellet
Ducere, scd pigra cunctari mole veretur. . 355

Tyrrhenas fetus Libycos amplexa per undas

b

333 lybie V libie LVl || ,oris V horis LVl 336 athlanta LVl |j
iubit' L 338 venerej excepere Vl || /, ardentes/, taedae Vl 339

non vocibus hedi

strata G 340 Lapsura L |j aede G R non fossa fefellit V non voci-
bus hedi LVl 341 in V deerat, sed in marg. add. m. II 344 tuta

u

GVVl tota L || mapila corr. in. II in mapalia L 347 et 348 dt-
erant, sed m. II add. in marg. Pro v. 347 in contextu legitur Qui

1 pictures noo consulia u

mox in tabulas inscripto consule secti V 348 rutilo L 349

cicctis

omnibus 0 amnibus defendit' Barthius 350 ereptis Vl || elefas V

t i

351 insidit malit H 353 Sirpb; V Q avulso (scil. ebore) coniecit H
354 quin nobis etiam L 356 Thirrenas V Tyrrenas L Tin-enas

o

Vl || lybicos V libicos L libicas Vl || amplexa VL adnexa Vl || Ad
liunc rersum H notat forte versum excidisse

Digitized by Google

DE CONS. STILICH. L. III. (XXIV.)

2G5

Classica turba sonat caudamque in puppe retorquens

Ad proram iacet usque leo. Vix sublevat unum

Tarda ratis. Fremitus stagnis auditur in imis

Cunctaque prosiliunt cete terrenaque ^ereus 360

Confert monstra suis et non aequare fatetur.

Aeqliora sic victor quotiens per rubra Lyaeus

Navigat, intorquet clavum Silenus et acres

Insudant tonsis Satyri taurinaque pulsu

Baccharum Bromios invitant tympana remos. 365

Transtra ligant hederae, malum circumflua veslit

Pampinus, antennis illabitur ebria serpens

Perque mero madidos currunt saliuntque rudentes

Lynces et insolitae mirantur carbasa tigres.

RELIQVA DESIDERANTVR.

357 Classica GL Classis VVl Clathris proponit H2H3 || in puppe

a

V I puppe L a puppe Vl 358 Ad proram iacet usque leo G In
proram iacet usque leo 0 || iacit ex suis libris Claverius, de quo
dubitat H3 360 terrenaque G 361 montra Vl | et GV sed LVl

b a

362 rubra G || p rubra quocieos V || lieus 0 363 clavos Vl ,j
sillenus Vl 364 Adsudant G Iusudant VL Assudant Vl || satiri (i

u

in ras. pro u) V 365 Baccharum G Baccarum V Bachari L Bacha-

vel bachios

rum Vl || bromios V g typana G tympana VL timpana VI 366

de nis vel do

herae V bedere LVl 367 antepnis L antemp Vl 368 madidos
L'll saliuntque G 369 Linces 0 || insolitas Barthius cum libris Cla-
verianis defendit || tygres L || Finern deesse puto, cum nihil denuo a

poeta de StilicJione ipso sit allatum || De consulatu Stiliconis expl

lib. III. Incip Panegiricus de sexto consulatu Honorii August Prae-
fatio G

Claud. Caroi. 17

Digitized by Google

Corrigenda et addenda.

p. 11, app. crit. v. 227 adde cf. praef. p. LXVI— LXVII
p. 17, v. 56 lege vitiisque pro vetiisque
p. 21, app. crit. v. 152 adde quod in 0 post vernare
p. 22, app. crit. v. 165 adde V post intuitu

p. 37, v. 118 pone virgulam post 'Classica' et dele 'que* (cf. praef. p.

LXII) in app. crit. adde 'bellatrixque BLVl
p. 37, v. 124 lege non amplius (cf. praef. p. LXVI), in app. crit. adde

f nec iam amplius' 0
p. 149, v. 175 lege robigine, in app. crit. rubigine 0
p. 150, v. 183 lege Collectamque diu, certis, quod deterr. } cf. praef. p.

LXV

p. 160, app. crit. v. 63 post arentheo B adde Vl

p. 161, app. crit. v. 83 post interiectus est adde in Vl

p. 174, app. crit. v. 366 lege subicit

vel Un

p. 176, app. crit. v. 420 adde tutum L

« •

Digitized by Google

CLAVDII CLAVDIANI

CARMINA

VOL. II

CARM. XXV— XXXVII ET CARMINA MINORA

■

HBCBNSYIT

LVDOVICVS JEEP

LIl'SIKNSIS

ACCEDVNT NONNVLLA ALIORVM CARMINA QVAK
IN MSS. CLAVDIANI LKGVNTVR

LIPSIAE

IN AEDIBVS B. G. TEVBNERI

MDOCCLXXIX

I.ll'SIAK: TYPIS B. O. TETBNKKI

Digitized by Google

PRAEFATIO.

I.

De spuriis Claudiani carminibus.

Magna exstat difficult as disceptandi, quid in corpore, quod
nunc in mss. conscriptum est, carminum Claudianeorum re vera
musae illius poetae debealur el quid ex aliorum poetarum carmi-
nibus in id Iralatum sit vel ab eo qui primus 1 ) Claudiani carmina
collegit vel a librario quodam posteriore, qui perversa diligentiu
poetam locupletavit.

Non dico maiora Claudiani carmina, panegyricos in Olybrium,
Honorium, Manlium, Stilichonem, carmina de bellis ab eo gestis,
in £utropium, Hufinum, epitbalamia, laudem Serenae, raptuin
Proserpinae, quae in priore volumine et in initio alterius volu-
minis huius editionis prodierunt, de quorumque auclore dubitari
nequit: dico minora quae dicuntur carmina, epigrammata, epistulas,
idyllia quae ab Heinsio vocantur, alia, sicut epitbalamium Laurentii
cet., in nonnullis Claudiani codicibus manu scriptis inde ab anti-
quissimis temporibus tradita.

Quae carmina minora in archetypo Claudiani, quern omnes
poetae codices manu scripti redolent, ab initio fuerint, non aliter
accurate cognoscerc possumus, nisi illorum carminum ordines,
quibus singulae classes librorum mss. utuntur, conferimus. Quo
facilius id possit fieri, conspectum minorum carminum numeris
Gesnerianis, quae adhuc erant usitatissima, ex libris Veronensi
Vaticano Ambrosiano Gyraldino (Lucensi) Vossiano Laurentiano
infra addidi.

1) lam de nonnullis rebus aliter sentio, atque iudicavi in iis
scriptis quae annotavi praef. vol. I, p. XXX. Etiam me in dies didi-
cisse mihi non dedecori tribuo.

a*

Digitized by Google

IV

PRAEFATIO.

x£ ^BJ

!^ X X" >

X

^ ^ J k; _3 h4 J M X ^ J J J J X ^ J X X X X J X X X X X! X^JJ

I — — — — —I I — — I I— — I I— — —

ill

-I

x>x

> _M

— •— I

x£>x

sx

^ t> K S t>
XXV' - XXIl^|^K*'t>I— •

x^xxxxjooxxxxo -^sxxxxxSSjjxj

• - *1 J J X h3 J X h - ■ '

i x^x x

-II 1

: — i

^ HH K

I

x>r

B

XX [j^oHaXXXj

= x>

xaxx

- I X X O JJtJ

Digitized by Google

PRAEFATIO.

X

pMw axx ~xtx I M a

—I ' — — — — — —I I— — — — I

2 ^ 2 -h X X! xxx>x>xx
^xxx*j^=:xx>xxx^xxxx

o

■§.<*

ft *

.5

5n

r

2 >E>

3
1

a
o

5""

»— I 1— l I— I

HHWLJ W^HH

VI

PRAEFATIO.

Quo ex conspectu omnes elucet codices vestigia eiusdem
minorum carminum ordinis servasse, qui ordo quin archelypi olim
fuerit dubitari nequit. Antiquissima vero eius primarii minorum
carminum ordinis vestigia praebet clarissimus codex Gyraldinus
seu Lucensis. Quod nisi verum esset, non intellegeretur, quo-
modo factum esset, ut Vossii liber uno parvulo carmine
(n. LXXXVIH) omisso prorsus Gyraldini et Laurentianus eum
ordinem adeo sequerctur, ut diversitatem nonnullis tantum fasci-
culis vel foliis, quae casu fortasse ex tomi concxu soluta erant,
pcrturbatis evasissc pateret. Quamquam neque Laurentianus codex
neque Vossianus ex Gyraldino seu Lucensi libro descripti sunt-
Si autem Veronensis codex, etiamsi eum totum Claudianum
aliquando complexum esse concesserim, ipsius archetypi ordinem
tradidisset, mirum esset, quod nullus omnino inter alios libros
ex Veronensi non descriptos eadem carmina contineret, quae Vero-
nensis praebet. Idem pertinet ad libros Vaticanum et Ambrosianum.
An credamus, si duo i Hi codices vel is liber potius, ex quo fluxerunt,
— ex uno enim eodemque fonte descripti sunt — ordinem arche-
lypi habeant, in ceteris codicibus, qui ad eundem archetypi referendi
sunt, omnibus epithalamium Laurentii, carmen ad Martem cel.
quae in Vaticano et Ambrosiano Ibris solis insunt, defutura esse?

Quae cum ita sint, necessitate perducimur, ut a corpore
quod vocamus Claudianeorum carminum plane secernamus, quae
in Claudiani codicibus non leguntur, nisi in Veronensi libro vel
Vaticano et Ambrosiano.

Sunt vero carmina de Dulcio 1 ), de zona missa ab eadem
(i. e. Serena) Arcadio Augusto (n. LXXI apud Gesnerum), epi-
thalamium Laurentii, de Liberaliblis, laus Martis, de lunonalibus .
(sic tituli in editt.) de hippopotamo (n. XCIII), de aquila (n. XCIV)
[Vaticanus inscribit: QVE IN MEIVSA DE SARDONVCHE LAP1DE
ERAT], in Sirenas (n. C), de Phoenice, quod carmen plerumque
Lactantio attribuitur, laudes Herculis (CI). Neque amplius puto
carmina Christiana de Salvatore (carmen paschale XCV), laudem Christi
(n. XCVIII), miracula Christi (n. XCIX), quae carmina Ioannes
Camcrs (a. 1510) in sua poetae editione primus in medium pro-
tulit, ab initio inserta fuisse collectis Claudiani carminibus. De
graecis vide vol. I praef. p. VII et LXXVII.

Quacum sententia convenit, quod de Liberalibus (de Baccho
vel ad Bacchum), laus Martis (ad Martem), de Dulcio, de hippo-

1) Aliter legitur in Anth. lat. ed. Burmannus.

Digitized by Google

PRAEFATIO. VII

potamo etiam in schedis Divionensibus Ieguntur. Cf. Alexander
Riese, Fleckeis. ami. 1868, p. 698 seqq. et Anth, lat. praef. I,
p. XVI, 10 et p. XXXII.

Eas schedas Salmasii celebcrrimum antliologiae latinae codicem
descriptnm praestare nnper demonstravit Lucianus Mnellerns Fleck,
ann. 1867, p. 802 seq., qnocnm accurate conferas ea quae Riesius

I. c. protulit. Carmina vero enumerata qui schedas illas Divio-
nenses conscripsit non ex codice Salmasiano sumpsit, — in eo
enim desiderantur — sed V.c ms. cod. Peirescii 9 (cf. Riese 1. c.
p. 701). Qui Peirescii liber nec minus in quibus eadem carmina
Ieguntur scbcdae Vaticanae (n. 1)135), a Mommseno prolatac Corp.
Inscr. Lat. I, p. 412 et Hermes I, p. 133 (cf. Riese, anth. lat.

II, p. XXVIII), ex codice Cuiacii lluxcrunt (cf. Riese, Fleckeis.
ann. 1. c. p. 703), quern codicem Claverius ad suam Claudiani
editionem adhibuit, qui quidem nunc absconditus est.

Neque tamen dubitari potest quin in eo libro ms. Cla-
verius cum alia quae commemorat sese legisse, turn carmina, de
quibus agitur, ab ipsius Claudiani carminibus secreta invencrit:
nam vir doctus 'erant, inquit, praeterea in vet. codice et schedis,
Gnosianis 1 ) multa et varia opuscula neque bella satis neque
genuina meo iudicio, qualia sunt hacc praecipue: panegyricus
amicorum, de lavacro, de Dulcio, epithalamium Laurcntii, laus
Martis, de vinalibus, de Cithera, de Isidae navigio, de hirundine,
de cereo, de vitulis marinis, de paupere singulari, de ape.'
c Sed haec, pergit Claverius, non adeo cuivis dissona videantur
aut aliena ab hoc poeta: De aquila, laus Liberi, de hippopotamo
et crocodilo.' Quae iudicia satis incerta et dubia qua aelate
Claudianum paganum — eum paganum fuisse ecclesiastic! testati
erant — carmina composuisse Christiana putaverunt eaque poetae
editioni addiderunt, illo, inquam, tempore ea iudicia Claverius
nunquam fecisset, nisi iam externa, qua in Cuiacii codice scripta
erant, ratione esset ad ea pcrductus. Ergo ne sic quidem illorum
carminum auctor Claudianus probatur. Quod nonnulla etiam in
alios libros inserta sunt, casui tribuendum est, qui verbo *eiusdctn\
tu fit, indocti cuiusdam manu ascripto fortasse adiuvabatur.

Carmen n. LXXXVIIl ap. Gesn. (DE LANARK) inscribit G)
utrum in banc Claudiani editionem recipiendum sit necne, ambigas,
cum in codicibus quartae classis (praef. vol. I, p. XXXVIII) desi-
deretur. Ouandoquidem vero id et in libro Vaticano Ambrosianoque

1) Fluxerunt ex eodem Cuiacii libro, cf. Riese 1. c. p. 702.

Digitized by Google

VIII PRAEFATIO.

et in Gyraldino (Lucensi) traditum est, etiam orani vcrisimilitudiiii
obstat, si qui contenderit illorum codicum librarios miro consensu
eosdem et quidem satis ignotos versus descripsisse, versus illos
patet de Lanario, quos truncatos esse Barthius cognovit, in fonle
librorum deterioris classis tautum casu excidisse. Qua de causa
uon dubitavimus carmen Ciaudiani editioni iuserere.

Etiam carmen ad Maximum (n. LXXXII ap. Gesn.) movet
suspicionem, quod legitur turn in schedis Divionensibus turn 'in
schedis Vaticanis, quas Mommsenus protuiit. Quoniam vero id
carmen Claverius inter Claudianea edidit, non dubito, quin etiam
in codice Guiacii inter ea tectum sit, sed in Vaticanum librum et
Divionensem errore insertum, sive scbedae Divionenses ex Vati-
canis descriptae sunt, sive utraeque de excerptis ex Guiacii codice
factis Ouxerunl, ut aut qui schedas Valicanas aut qui Guiacium
librum excerpsit, erraret seu interpolaret. Quae cum ita sint,
cum Hiesio (1. c. p. 702) id carmen Glaudiano tribui.

Nonnulla porro dicenda sunt de pancgyrico amicorum, quern
idem Glaverius in sua praefatione, ubi de carminibus in codice
Guiacii inventis egit, prirno loco commemoravit. Lucianus Muel-
lerus legendum esse roniecit c panegyricus Aniciorum', ut pane-
gyrirus in consulatum Olybrii et Probiui significaretur, qui con-
sules ex gente Aniciorum procreati erant. IVeque vero ea cum
coniectura conveniunt Glaverii verba quae ex praefatione eius
supra descripsimus: nam notissimum Glaudiani panegyricum, quern
poeta ipse tetigit, a Claverio suo loco expressum, vir doclus vix
inter carmina recensuisset e neque bella satis neque genuina*.
Ergo puto panegyricum amicorum carmen incerti auctoris esse,
quod cum aliis istis, quae Claverius omisit, periit.

Iam vero Gesnerus in praefatione editionis suae p. XXXVIII
non pauca carmina inter aliena retulit. Sunt praeter cbristiana
(n. XCV— XCIX ap. Gesn.) et praeter laudem Herculis (n. CI)
carmina n. LXXIX— XCIV et C. Quae carmina cur Glaudiano
abiudicaverit, vir doctissimus non dicit. Ex iis vero quae supra
demonstravimus satis elucet Gesnerum ex suo potius arbitratu
quam ex certa disciplina rem tractasse. Non negaverim fieri
posse, ut inter minora carmina praeter ea, de quibus egimus, hoc
illud adhuc circumferatur aliunde Claudianeis carminibus vindi-
catum (cf. Riese 1. c p. 706): at vero id certis argumentis
demonstrare nunc non licet. Ilia interpolatio, si modo interpolatio
facta est, magis antiqua et hanc ob causam obscurior, quam ut
earn cognoscamus. Ceterum rem praeclarissimum illud *Aetnae'

Digitized by Google

PUAEFATIO.

IX

fragmcntum, quod Lucilio luniori datur, in codice Lucensi seu
Gyraldino bene illustrat (cf. praef. vol. I, p. XXXII). Id non ab
eo qui ilium codicem excerpsit et descripsit, ex alio libro antiquo
in suum tralatum esse, sed in ipso Gyraldino codice inventum
vix aliquis abnuet.

En igitur, quam celeriter hoc loco ad flnem cognoscendi pcr-
venerimus. Nonnulla in meliorem partem redigere licebat: id
quod fortasse restat, a doctiore investigetur.

IL

De ordine carminum quae in hoc volumine insunfc.

In prion; volumine carmina ex chronologico ordine, quern
vocamus, quantum potuimus, edidimus, tamen ita ut in contextu
nondum ea daremus omnia, quae de carminum temporibus in-
vestigasse nobis videremur, nisi crant certissima. lam cum videam
viros doctos cum aliis quoquc convenire quae de ea re exposui,
in editionc bibliothccae aliquando classicae Teubncrianac inserenda,
etiam alia ilia omni religione abiecta typis ipsius carminum con-
tcxtus exprimam.

Quae de maiorum carminum huius alterius voluminis sentio,
in universum iam in praefatione prioris voluminis p. XXIX— XX
diximus. Pauca igitur hoc loco" addidisse satis est.

Bello Pollentino seu Getico Goctzium optimo hire annum 402
p. Chr. dedisse 1. c. demonstravi. Goetzii opusculum iterum
iterumque perlegi, et quo diligentius legi, eo accuratius intellexi
quaestiunculam ad ccrtissimum finem esse perductam. Unum vero
amicum doctum elTugisse videtur. In bello Pollentino v. 581 seqq.
Alanorum princeps adumbratur, qui Stilichonis signa secutus
celeriore impetu proelium perturbaverit. Gesnerus quin ad h. 1.
ex Paulo Diacono 1 ) bene concluserit ilium Alanorum principem
Saulum quendam fuisse, dubitari non potest. Eandem rem in codi-
cibus legimus in panegyrico de VI Honorii consulatu v. 223 seqq.

# 1) Hist. misc. XIII, 26 Qui (Alaricus) dum ad Gallias pergens ob
recuperationem iumentorum ad Pollentiam resedisset, Stilicho patricius
in perniciem reipublicae Gothos pertentana dum eos insidiis aggredi
cuperet, bell urn Sauli pagano duci commisit: qui ipso sacratissimo die
Paschae (!) Gotbis supplicautibus nihilque tale sperantibus super eos
irruit magnamque eorum partem prostravit. Nam primum perturbati
Gothi ac propter religionem cedentes demum arma corripiunt, more
solito se cohortantur victoremque virtute potiori prosternunt exercitum.

Digitized by Google

X

PRAKFATIO.

Ipsum tc caperet letoque Alarice dedisset,
Ni calor incauti male festinatus Alani
Dispositum turbasset opus. Prope captus anhelum
Verbere cogis equum. Nec te vitasse dolemus.
1 potius genti reliquus tantisquc superstes
Danubii populis et nostrum vive trophaeum.

lit is locus ad proelium apud Vcronam commissum pertinet
(cf. de VI Hon. cons. v. 201), sic alter ille locus ex bello Pol-. ,
lentino modo commemorato ad pugnam Pollentinam rcfercndus
(cf. bell. Pollent. v. 635), atque omnia quae in carmine de bello
contra Getas illo tempore gesto celebrata sunt. Atqui pugna
Pollentina anno 402 p. Chr., pugua vero apud Veronam anno
403 p. Chr. commissa est, practcrca Claudianus priore loco ipse
testatus est Alanorum ducem interfectum esse. Ergo Gesnerus
prorsus erravit qui alterum locum ex panegyrico de VI Honori
consulatu sumptum ad eundem Saulum retulit.

Nec minus in universum ab omui verisimilitudine abhorrct
in utroque proelio Alanorum gcntem nimio aggredicndi ardorc
impletam Romanorum aciem perturbasse, ergo bis idem, fecisse.
Quae cum ita sint, non dubium est, quin aut Claudianus res
confuderit aut antique tempore locus panegyrici de VI Honorii
consulatu interpolatus sit. Priorem sententiam aliunde ex poetae
carminibus comprobare frustra studueris, qua re pcrmovemur ;
ut de VI Hon. cons. v. 223 — 228 eiciamus. Cf. app. crit. ibid,
v. 223. Goetzii quaestionem etiam sic bene stare facile intel-
legitur.

Carolina de Palladio et de Serena iis locis reliqui, quos in
recentioribus editionibus obtinebant. Quamquam adhuc aliquid
accuratius de Palladfi et Celerinae nuptiis afTerre non licet, tamen
pauca de ipso Palladio eiusque familia addam, quae cum priorem
Claudiani tomuin ederem, nondam satis certo cxploraveram.

Primum constat Gesnerum errasse, cum in annotatione cri-
tica ad titulum data dubitaret, an qui leguntur tituli in G, TRIBVNO
ET NOTARIO Palladio attributi a librario quodam ex inscriplione
vol. I, praef. XV in vita Claudiani a me edita (cf. C. I. L. IV, 1, n. 1710)
inlerpolati essent. Idem tituli inveniuntur in g l ), qui in Aldina p. 167,
ubi praefatio ad epithalamium a suo carmine discreta typis exarata

1) Cf. corrigenda et addenda. Quia epith. Pall, et praef. ad id
carmen in Aldina diverais locis impressa sunt, buo loco titulum qui
in g exstat annotarc oblitus sum.

Digitized by Google

PRAEFATIO.

XI

est, cos hoc modo attulit: '/» antiquo incipit epithal. dictu Palladia
V. C. tribune et notario. caetera non pciphintur\ Inde elucet
lacunam nonnullarum littcrarum, quam videmus post PALLADIO
in G (vide app. crit. ad praef. epith. vol. II, p. 69) Iitteris V. C.
(= viro clarfesimo) *) explendam esse. Conieceris quidem et ipse
olim conieci post V. C. intercalandum esse etiam nomen Clau-
diani poetae, ut esset EPITHALAMIVM DICTVM PALLADIO V. C.
[A CLAVDIANO] TRIBVNO ET NOTARIO, qui poetae titulus ex
inscriptione modo commemorate praeter omnem suspicionem constat.
Lacunam in G et additamentum in g ' caetera non pcipiunfur 9
nobis fas dare ita coniciendi patet.

At quocumque modo res se habet, Palladium quoque tribunum et
notarium fuisse nos docet ipsa epithalamii pracfatio, in qua nomi-
natur Claudiani socius (v. 3), sui ordinis per aulam ordinis consors
(v. 3—4), qui communibus sludiis et simili aetate (v. 5) cum
poeta coniunctus sit, cuius amor vati oflicium canendi imperet.
Socer vero Claudiani et Palladii ordinis per aulam princeps cele-
bratur (v. 4) isque est, quod infra acpiratius videbimus, pri-
micerius nolariorum.

Quod vero tituli Tribunus et Notarius coniuncti sunt, dilucide
id Cassiodorius in formula Praefecti Praetorio enarrat Var. VI, 3.
'Militia, inquit, perfunctis Tribnnorum et Notariorum honorem
tribuit', scilicet Praefectus Praetorio. Est vero militia aulica,
quae eo loco praedicatur, ilia aetate a vera militia separata, id
quod et notitia dignitatum utriusque imperii demonstrat et Cassio-
dorius, qui 1. c. nullum docet militem Praefecto Praetorio de fori
sui aucloritate praescribere excepto Officiali Magistri Militum.
Ergo de Palladii online de eius titulis qui in G et g quam vis
sint omissi in V(aticano), dubitari omnino non potest.

Iam vero ex eo loco epithalamii Palladii, quern supra modo
attulimus, difficultas nasci videtur. Laus enim Palladii ibi prae-
dicatur neque v. 60 seq.

Per ciuictos iit ille gradus aulaeque Iabores
Emensus tenuit summae fastigia sedis,
Eoum stabili moderatus iure scnatum
incertum relinquunt, ilium Palladium Praefeclum Urbis Constan-
tinopolitanae fuisse. Quam praefecturam Claudianus iure suo adeo
celebravit, ut fastigia sedis summae i. c. Constantinopolis apel-

1) Suo iure Viro Consulari legere Gesnerus veritua est praef.
p. XLIII, adn. 1.

Digitized by Google

XII PRAEFATIO.

laret. Ad earn vero dignitatem certissime nos relegant senatus Eoi
moderatio quam laudat poeta. Praefeclura eniin urbis CP a Con-
stantino imperatore condita ex Romae urbis praefecturae exemplo,
quamquam notitia dignitatum imperii Orientis h. 1. lacunosa de ea
dignitate nihil nunc commemorat, quin praeter nonnullas diftV
rentias (cf. not. dign. ed. Boching I, p. 177 seq.) gravissima ex
parte praefecturae Romae simillima fuerit, dubitari nequit. Id
demonstrant scriptorum loci. Ad praefectl vero urbis Romae
munera ante omnia moderatio senatus pertinet. Sic Symmaclms
Ep. X, 62 testatur * Praefecturae urbanae proprium negotium esse
seuatorum iura tueri'. Cassiodorius vero 'Cum de dignitate com-
missa, in formula Praefecturae urbanae Var. VI, 4 inquit, Iaus
semper iudicis aestimetur et potior habendus est quam sunt illi
quibus praeesse cognoscilur, nemo amplius videtur erigi quam
cui potuit Roma committi, grande est quidem procerem esse, sed
multo grandius de proccribus iudicare: Senatus ille mirabiit opi-
nione gloriosus probalur habere Praesulem quern mundus suscipit
iura coudentem'. lude etiam elucet quid Claudianus sibi velit
v. 59 domum praedicans culmine leg urn fultam. 'Fastigia' deuique
poeta praefecturam urbis appellare potuit, quia praefeclura prac-
torio et urbis et magisterium utri usque militiae indiscretae digni-
tatis erant. Cf. Cod. Tbeod. VI, lit. 7, 1.

Accuratius ilia exposui, ne quis credere t Palladium prae-
feclum praetorio, qui in codice Theodosiano hide ab anno 410
saepe commemoratur, nostrum esse. Is erat praetcrea prae-
fectus occidentis imperii, ut loci quibus leges datae sunt satis
docent. Obstat etiam temporum ratio, cum ex v. 93 seq.:

Elegit Stilicho nihil ultra laudibus addi

ludiciove potest

dilucide appareat, quo tempore epithalamium Palladii compositum
est, StiUchonem nondum intcrfectum esse: id vero evenit a. 408.
Idem aliis omissis prohibet de Iunio Quarto Palladio cogitare, qui
a. 416 consul ordmarius erat.

At magna probabilitate non caret ex numero Palladiorum,
qui in codice Theodosiano aheruntur, si credas etiam praefectum
Augustalem (seu Aegypti) a. 382 commemoratum eundem nostrum
Palladium fuisse. Sic enim optime intelleges quomodo factum sit,
ut v. 61 haut dubie dedita opera poeta rubrum mare et Aethiopum
domicilia urgeret. Quocum etiam id convenit, quod poeta Palladii
vel ipse memor illos versus scripsisse videtur.

At redeamus ad initium huius quaestiunculae. Iamiam cer-

Digitized by Google

FRAEFATIO.

XIII

tissime constat Palladium v. G4 et Palladium nolarium non eosdem
esse. Prior est avus vel accuratius pater alterius et iuveni (v. 69),
id est filio notario, suae gloriae suique muneris causa splen-
dori est, quam rem magna voce confiteri, Gesnerus veritus
videtur esse. Res vero simplex est; nam codem modo se habet
ut in panegyrico in cons. Olybr. et Prob., ubi v. 29 seq. poeta
veteris Probini et Olybrii factorum summa laude recordatur. In
epitbalamio Palladii paulo obscurius est, quod Palladius pater nulla
temere epitbeto a filio discernitur. l ) Ergo v. 65 'grata senectus'
primaria et vera notione accipienda nequc, ut Hitscbelium et me
aliquando voluisse memini, eadem sententia, qua in epitb. Lau-
rentii v. 21 dictum est

Quid memorem mores iuvenili corde seniles
vel Claud, cons. Olybr. 154 seq.

Sed gravibus curis animum sortita senilein

Ignea longaevo frenalur corde inventus.
Poslremo pauca addam de Cclerinae patre, quern v. 82 poetam
laudat 'cognomina sumpsisse plena ducum\ Princeps militiae,
qui is faclus est, signilicat dignitatem primicerii nolariorum.

V. 85 usque ad 91 id procnl dubio demonstrant. Nam in notilia
dignitatum imperii orieutis c. XVI munera primicerii notariorum
hoc modo expoouutur:

1) Omnium dignitatum et administrationum notitia, tarn
civiliuin quam militarium.

2) Scbolas etiam et numeros tractat.

Priua ofticium Claudianus v. 85 significat verbis 'eunctorum tabula*
assignat bonorunr, alterum v.- 86 'Regnorum tractat numeros'
idque munus infra accuratius desrribit; nam numeri sunt copiae
earumve indices. Attamen nondum enarratum est, quomodo ea
primicerii militia possit nominari, qua nulla illustrior altera,
praesertim cum notitia cum tantum virum spectabilcm appellet,
non illustrem. Sed Cassiodorius in formula notariorum Var.

VI, 16 praeter alia, quae supra dicta continuant, dicit: 'te
nostrum esse censemus, ut ordine decurso militiae ad Primi-
ceriatus feliciter pervenias summitatem. Honor qui efficit sena-
torem, cui patrum aula rcseratur — . Additur etiam perfuncti
Iaboris aliud munus, ut si quo modo ad I II u stratum vel

1) Glim putavi respiciens ilium cousulem Iunium Quartum Palla-
dium fortas8e scribendum esse v. G3 — 64 r Secundi Palladii'.

Digitized by Google

XIV

PRAEFATIO.

Vacantcm meruerit pervenire, omnibus debeat anteponi qui codi-
collariis Illustratibus probautur ornari/

Post ea carmina de Serena et Palladio posui praefationem
quae in prioribus editionibus ex codicum auctorilate ante librura
secundum de Raptu Proserpinae legebatur. Id carmen etiam nunc
puto ad victoriam a Stilichone apud Florentiam reportatam anno
405 p. Chr. pertinere et libcrc confiteor ea quae Goetzius
(Phil. Anz. VII, p. 145) contra illam sententiam dixit, me
non satis intellexisse: nam Claudianum res ah Hercule geslas
multis verbis accurate praedicasse, nisi voluisset tertium quod
vocatur comparationis in factis Florentini et Herculis a lectoribus
videri nemo concedet. Si id non esset verum, Claudianus Herculis
laudem tamquam in suam modo ipsius voluptatem verba facturus
cecinisset, quam rationem poetam alibi nunquam secutum esse
constat.

Attamen meac ipsius sentential non adeo amans sum, ut
earn (id quod multi hodie contendunt) unicam putcm esse veram;
quare, praesertim cum ilia praefatio nunc ipso panegyrico careat,
quo conscrvato accuratius tem'pus carminis possit describi, illam
inter ea carmina, quorum aetas modo in universum cognosci
potest, et eum quidem fragmenti instar in eorum fine edidi.

lam vero sequitur carmen de Raptu Proserpinae. Dubitari
non licet, quin id carmen a poeta aliis carminibus iam editis
composilum sit. Cf. praef. vol. I, p. XI et p. XXIX. Quod rursus
h. 1. non decautassem, nisi denuo rem tetigisset idem Gramlewiczius,
cuius locorum conspectum quos Claudianus videtur imitatus esse,
huic editioni subiunxi. Qui in dissertatione sua (Quaest. Claud.
Vratisl. 1877, p. 32) ex eo, quod Licentius ad Augustinum non-
nullos versus Claudianeos ex carmine in consulalum Olybrii et
Probini recepit, cum TcuHelio Roem. Lit. Ges. ed. tertia p. 1060, 5
conclusit, illam Licentii epistulam anno 390 p. Chr., uno igitur
anno post carmen Claudiani de Olybrio et Probino proditam esse.
Quam Teuflclii concludendi rationem melius Gramlewiczius non
imitatus esset, praesertim cum — id quod dudum Wernsdorfius
ad Licentium notavit — Licentii versus 114—115 'Alpes Fregit'
nos relegarent ad Claudiaui Rellum Pollentinum v. 532 'Fregi
Alpes\ Etiam v. 32 seq. e Tibi noster Apollo Corda replet' non
modo ad Vergilii Aen. Ill, 434 et Eel. IV, 10 ducit, sed etiam
magis fere ad Claudiani minus carmen n. XI (LXXXI), 4 c me
meus implet Apollo'. At esto, praedatus sit Licentius unum illud
Claudiani carmen: quid aliud inde sequrrelur, nisi eum unum

Digitized by Google

PRAEFATIO. XV

solum Ulius poctae carmen legisse ct in raeute habuisse? Id
vero v eri persimilc fuisse nos nimis profecto docet rudissima
ista versus componendi ratio, quae diligentiam Licentii accuratos
Latinos poetas terendi nobis nequaquam probat. Neque vero
timeo, ne quis cum Gramlewiczio credat Licentii primum versum
' Arcanum Varronis- iter scrutando profundi Mens hebet' imita-
tionem esse initii primi libri de Raplu Proserpinae: 'Inferni
raptoris equos aftlataque curru — caligantesque profundae Iunonte
— tbalamos audaci promere causa Mens congesta iubet'. Omnia
enim inter se discrepant: 'profundis' et 'profundae' diversa notione
usurpata, 'Mens hcbet' est contrarium 'Mens — iubet'; praeterea
vero nihil commune habeul Licentii et Claudiani versus scilicet
eo solo excepto, quod ab iis carmen incipit. Cave porro ne
credas initium Claudianei versus 'Mens congesta iubet' esse Clau-
diano peculiare; nam eodem modo praecedente infinitivo versus
initio dudum adhibuit Vergilius Am IX, 187 'Mens agitat'. Sic
vero Gramlewiczius demonstrasse sibi videbatur, Raptum Pro-
serpinae ante annum 396 scriptum esse.

Neque magis contigit, ut L c. p. 32, 1 meam sententiam
de praefationis in Raptum Proserpinae exitu refutaret. Nihil de-
esse in fine eius denuo certissime affirmo, id quod praefationis
exemplum in epilhalamium Honorii satis superque docet. Cf.
app. crit. Rapt. Pros. a. h. 1. Si vero Gramlewiczius dubiam
coniecturam coniectura magis dubia — contendit enim etiam
finem praefationis in epithalamium Honorii desiderari — probare
studebat, vellem Sidonii primum carmen attulisset, unde contra
me sententiam suam paulo saltern minus incertam reddere potuisset.
Sed ne id quidem fecit. Quae cum ita sint, nisi argumenta prorsus
alia eaque certissima reperiuntur, in Gramlewiczii partes non
transibo.

Quod ad ordinem minorum Claudiani carminum pertinet, con*
fusus codicum ordo, quern in uni versum veteres editores secuti
sunt, non erat retinendus. Ea complexus sum sub titulo CAR-
MINA MINORA.

Primo loco posui epistulas easque ex ilia serie quam temporum
ratio indicare videbatur i. e. Deprecalionem ad Hadrianum in fine.
Deinde carmina minora, quae personis addicta sunt sen de personis
egerunt, imprimenda curavi. Ordo vero est is, quern ex codi-
cibus vetustissimum cognovimus. Terlio loco habes carmina
de animalibus, quarto de locis, postremo denique quae sunt de
rebus, ea quidem omnia ex eadem disciplina, quam modo demon-

Digitized by Google

XVI PRAEFATIO.

stravimus, in ordinem redacta. Sic factum est, ut ilia septem
carmina (Phoenix, Hystrix, Torpedo, Nilus, Magnes, Aponus, de
piis fratribus cel.), primum, ut videtur, ex Ileinsii arbilratu,
deinde ex eius auctorilale in edilionibus sub titulo *Kidyllia* sine
ulia causa semper denuo comprcnsa vinculo, quo vinciri iis nefas
erat, liberata sint suisque locis cum aliis similis argumenti con-
iuncta. In fine expressi 'Ilimanti tclum ira tacit* , quod dicitur;
quo ii versus abrupt! referendi sint, non constat. Ne vero quis-
quam qui aliorum editionibus caret, molestias habeat variis car-
minum minorum numeris, ubique Gesnerianos in hoc volumine in
uncis apposui, quin ctiam infra accuratum eorum conspectum sub-
iunxi, ex quo facillimc semper possit mutatus ordo cognosci.

Numerorum minorum carminum tabula.

Gesner.

Jeep.

Jppfl

XXXIX

V

LXXII

XLIV

XL

I

LXXII1

XLV

XLI

II

LXXIV

VI

XLII

III

LXXV

VII

XLIII

IV

T VW1

LXXVI

VIII

XLIV

XIX

XXLVII

IX

XLV

XX

LXXVIII

XLVIII

XL VI

XXI

LXX1X

X

XL VII

XXVII

LXXX

XV

XLVIII

XXX

LXXXI

XI

XLIX

XXVI

LXXXII

XII

L

XXXIX

LXXXIII

XXV

LI

XXII

LXXX1V

XLI

Lit

XIII

LXXXV

XXVIII

LIU

XXIV

LXXXVI

XXIX

LIV

XXIII

LXXXVII

XL

LV

XXXVIII

LXXXVI 11

XVIII

LVI

XXXI

LXXXIX

XVI

Lvn

XXXII

xc

XVII

Lvm

XXXIII

XCI

XLII

LIX

XXXIV

XCII

XLVII

LX

XXXV

XCI1I

cf. vol. 11, appendix

LXI

XXXVI

XCIV

cf. ibid.

LXII

XXXVII

xcv

cf. ibid.

LX1II-LXVII ] cf - P ra ? f v J® 1 " lt
) p. LXXX

XCVI

cf.vol.I,pr.p. LXXXI

XCV1I

cf. ibid. p. LXXXI

LXVIII
LXIX

XLIII
XIV

XCVIII \
XCIX 1

cf. vol. 11, appendix

LXX

XLVI

c

cf. vol. II, ibid.

LXXI

cf. vol. II, appendix

CI

cf. vol. II, ibid.

Digitized by Google

PRAEFATIO.

XVII

De excerptis Gyraldinis.

De excerptis Gyraldinis cum aliis locis occasione data egi,
turn breviter in voluminis prioris praefatione p. XXX — XXXI.
Quibus omnibus locis querendum erat, quod excerpta ilia perierant
vel erant abscondita. Nunc demum mihi contigit, ut ea ex biblio-
theca univertatis Lugduni Batavorum in lucem retraherem, litteris
admonitus quas vir doctissimus et liberalissimus Du Rien, Lugdu-
nensium mss. conservator, olim ad me scripsit.

Quamquam vix sperari potuit ex editionibus typis impressis
quae in universitatis bibliotheca modo commemoratae me fructum
quendam percepturum esse, tamen alterum volumen huius editionis
comparaturus rogavi, ut nonnullae earum paucis annotationibus
ornatae mihi transmitterentur. Quanto vero stupore percussus
sum, cum intellegerem inter eas etiam Aldi editionem esse ex-
cerptis illis Gyraldinis diu desideratis impletam.

Id editionis Aldinae exemplar ex bibliotheca Ruhnkeniana,
ut schedula in prima pagina addita docet, in bibliothecam Lugdu-
nensem pervenit. In eadem pagina scripta leguntur:

tit

Collegii Soc : Jesu Ant. 1599.

n. p.

Quae verba sola satis docent exemplar nos habere, quo olim N.
lieinsius usus est (cf. 1. c. p. XXXI). Praeterea vero in folio char-
taceo editioni praefixo leguntur:

Gregorius Giraldus emendavi

hue codicem ex vetustiss exemplari,

sumpto ab Aenea Gerardino.

Eadem manus ubiquc in marginibns editionis praeclaras illas
varias scripturas annotavit, quarum ab Heinsii aetate expertes fue-
ramus.

Conlinet porro nostrum Aldinae exemplar excerpta quae
lohannes Livineius fecit, ut nomen viri docti in titulo editionis
indicat. Est vero ibi hoc modo scriptum:

mu

lohannes Liuineius, Can s.
Petri Leodensis MDLXXIX.
Romae.

Claud. Carm. II. b

Digitized by Google

XVIII

PRAEFATIO.

Quibus excerptis Heinsium usum esse constat ex editionibus
Heinsianis.

Excerpta Gyraldina ita comparata sunt, ut vir doctus praeter
scripturas ex vetustissimo libro haustas breves titulos et anno-
tationes ascriberet, sicut ad v. 17 libri primi in Rufinum Epi-
curus', ibid. v. 30 'Noctis filii vide Hesiod'; ibid. v. 45 'Alectus
verba', ibid. v. 189 'Rufini rapinae'; in eadem pagina, in qua
postremus versus legitur, supra notatum est 'Rufinus proficiscitur
Byzatiu in aulam', similia ubique.

Variae lectiones, quae solae emendationi usui sunt, vel in
marginc editionis a Gyraldo scriptae sunt vel inter lineas additae.
Neque vero vocabula tota vir doctus semper notavit, sed saepissime
singulas modo litteras et syllabas delevit vel ascripsit ea parte
vocularum in contextu integra relicta, quae cum Gyraldi lectione
conveniebat. Ad eas scripturas etiam nonnullae coniecturae
manu viri doctissimi exaratae accedunt; nam facere non possum,
quin Gyraldi emendationes habeam, quae verbo * forte 9 addito in
marginibus Aldinae raro leguntur, sicut In Eutrop. I, v. 49 'inguen
forte', ibid. v. 357 'Niliacis forte' cet. Quin etiam Carm. min.
XXXIX (L), v. 17 Gyraldus ascripsit 'alter melius legeretur quam
ille', quod pro Mlli' male praebet Aldina.

Num praeter titulos annotationes coniecturas supra comme-
moratas omnia, quae manu Gyraldi scripta habemus, re vera ex
vetustissimo codice suo fluxerint, non semper constat. Nam
Gyraldus ad singulos quoque locos binas lectiones in margine
editionis atlulit et ad alteram sua ipsius manu verba 'in alio'
subiunxit. Id fecit De Manlii cons. v. 332 'immissa et immersa
in alio', Carm. min. XX (XLV), v. 13 f Alba subattraxit, vel
altera succrescit in alio'. Similiter accipiendum videtur, quod
Gyraldus notavit ad v. 356 carminis prioris de cons. Stil. 'Audo-
lopes al's (? = alius). Cf. cons. Olybr. 39. Con. IV Hon. v. 45
r sut' enarratio videtur, sicut Bell. Gild. v. 428 'adest'. Quare
accuratissime semper Gyraldina conferenda sunt cum Lucensibus
excerptis, ne praeclarissimo codici manuscripto vindicemus quae
sunt Gyraldi vel libri minoris auctoritatis.

In transcursu modo, quod ex apparalu critico facile apparet,
commemoro ad nonnullas scripturas Gyraldum accurate addidisse
sese eas invenisse f in antiquo'.

Neque vero iis tantum causis, quas supra exposuimus, diffi-
cullas quaedam Gyraldini excerpta satis secernendi evadit, sed
etiam variis scripturis, quos Livineius in eodem editionis Aldinae

Digitized by Google

PRAEFATIO. XIX

exemplari ubique marginibus ascripsit. Livineius enim multis locis
quibus lectio sui codicis Vaticani, de quo infra pauca diximus,
cum codice Gyraldino consentit, ad scripturas ab hoc viro notatas
tantum litteram V addidit, ut ea duorum codicum consensum
exprimeret. Plerisque locis Gyraldi ct Livineii manus facillime
discerni potest, neque tamen id semper licet, ubi inter lineas
videmus singulas litteras additas vel correctas vel deletas Livineii
signo V apposito. Locis enim eiusmodi interdum non intelle-
gitur, utrum excerpta Gyraldi manu scripta sint, ut Livineius
tantum V addiderit, an utrumque huius calamo debeatur. lis
locis in hoc volumine meae editionis interrogationis signum uncis
inclusum subiunxi; in priore volumine, in quo parando Gyral-
dina excerpta nondum mihi in promptu erant, illud signum
posui, quo loco hoc illo argumento perductus, imprimis exccrptis
Luccnsibus et aliis codicibus mss. respectis, dubitandum esse
credidi, an Heinsius in Gyraldinis excerptis notandis erraverit.
In iis, quae in hoc capite infra ex Gyraldi excerptis supplevi,
me eandem rationem secutum esse qua in priore volumine usus
sum, per se patet.

Porro non dubito, quin inter Gyraldi excerpta non pauci
loci exstent, quibus vir doctus apertos typographi errores ex suo
ipsius ingenio correxit codice non inspecto. Quod quoniam certis
argumentis demonstrari nequit, mihi curandum esse arbitratus sum,
ut omnia Gyraldi diligentiae debita ederentur iis scilicet exceptis
quae iam supra praetereunda esse dixi. Iam vero ipsas lectiones
quas excerpta Gyraldina praebent typis mandemus.

Primum dicendum est me olim errasse putantem Ileinsium
in sua Glaudiani editione anni MDCL accurate illas descripsisse
(cf. praef. vol. I, p. XXXI). Id neque Heinsius neque Clercq
post editionem Burmannianam fecerunt. Ergo ante omnia meum
erat ex reperto excerptorum fonte apparatum criticum prioris
voluminis meae Glaudiani editionis locupletare et emendare. 1 ) In
altero volumine excerpta habes in ipso apparatu critico. Ex
conspectu infra adiecto velim app. crit. vol. I emendes.

1) Ubique totam vocem excerptorum descripsi neque nisi quo loco
necessarium mihi videbatur rationem singularem exposui qua Gyraldus
in scripturis notandis usus est. In universum earn supra commemoravi.
Neque semper compendia a viro docto adhibita typis exprimenda curavi.
Ubi voculam hoc illo modo correctam esse doceo, voculam seu scriptu-
ram dico ed. Aldinae.

b*

Digitized by Google

XX

PRAEFATIO.

In Olybr. cons., v. 8 Alchenium in antiquo, potentes, v. 21
Alcheniis, v. 35 Audit in edit. corr. g in Audiit, v. 39 nunquam
in marg.j relevantibus ais (sic) sup. lin., v. (31 Sed, v. 80
Hidaspen corr. g in Hydaspen, v. 104 qua] qn, v. 121 levat]
gerit, v. 125 atrum, v. 141 Adidas] Adde precor, v. 146 app.
crit. dele (? ms.); nam Gyraldus notavit r ever a p' beret (= prae-
berent), v. 152 iuvat] parant, v. 107 dele app. crit. (? ms.),
quia Gyraldus notavit vindice, v. 178 cinctusque tantum Gyral-
dus ascripsit, v. 187 certis, v. 208 omina, v. 213 urnam tantum
tradilum est, quare delendum in app. crit. commendat herilem,
v. 223 repectit, v. 225 Ilia in antiquo, v. 253 riget.

In Rufinum lib. I, v. 50 ignave corr. Gyraldus in ignav^,
v. 69 tuetur, v. 91 In antiquo Acribus, Euripi fulvis incertius
undis, v. 101 In Tarthesiacis Gyraldus h delevit, v. 137 Elusae,
v. 142 dele in app. crit. (?), v. 175 Othrysiis corr. Gyraldus
in Odrysiis, v. 213 tibi, v. 232 excindere, v. 252 Sinis, v. 253
Sciron, v. 255 In Sparthace h deletum, v. 260, cuius initium
in Aldina hoc modo legilur f Fracta metu medio solus sed' ita

ses« d

corr. 'Frarta metu medio -m\m -9*4r\ v. 288 Antee, v. 296

Chymaerae corr. in Chimaerae, v. 325 turpes, v. 327 frontemque

secare, v. 332 impavidos corr. in impavidus, v. 333 Tendis,

v. 342 nexusque, v. 353 Estuat, ibid, saturatur, v. 356 diroque,

t. 366 gemine, ibid, dele geminae cessunt g (?), v. 379 baratri
h

corr. in baratri.

In Rufinum lib. II, v. 25 divisit, v. 25 urbis, v. 38 quae,

h

v. 55 calcedonias corr. in calcedonias, v. 64 in (dele vada), ibid.

proxixima, v. 81 dele testatur, ibid, arnktu, v. 84 coactae, v. 94
Intera corr. in InUra (= Intra) t v. 96 tbalamis primum, v. 187
caedes, v. 222 Elisa, v. 274 caeli, v. 290 Aemus, v. 350 limite,
v. 369 natosque, v. 371 extendcre, v. 372 flexus, v. 416 victor,

h

v. 427 obvia, v. 467 Plegetonque corr. in Plegetonque, v. 487
immundi, v. 491 Hos, ibid, varios annis ter, v. 523 bralro corr.

h

in baratro, v. 525 qua noctis opac£.

c

De II J cons. Hon., v. 3 cintusque corr. in cintusque, v. 4
Hidaspeis corr. in Hydaspeis, v. 46 montis, v. 48 perducere

Digitized by Google

PRAEFATIO.

XXI

ro

corr. in perduceie, v. 56 Hiperboreas corr. in Hypcrboreas,
v. 70 Alis corr. in Alys, v. 82 celsi tabo sordere iuvenci, v. 87
serd (sic), v. 113 Inpavido corr. in Impavido, v. 116 toris,

b

v. 118 Caoniae corr. in Caoniae, v. 119 Illirici corr. in Illyrici,

v. 147 Otlirysium corr. in Odrysium.

De IV cons. Hon., v. 45 tamen] sut (= sunt), v. 57 agris-
que colonos, v. 68 currusque, v. 69 traditus, v. 70 Servalus,

u

v. 77 sequentem , v. 139 Acclinis, v. 153 lituis corr. in lituis,

v. 190 Di sidus ivi, v. 196 omina, v. 246 fureuti , v. 275 ex-

plorat, v. 298 negat, v. 353 subis ; v. 386 sup. iuvcnem add.

t

Gyraldus uenerem, v. 417 affixi corr. in affixi, v. 425 sereni,
v. 466 metitur] morit' (we?), v. 493 placido, v. 623 gruthungi,
v. 655 suevus.

Fescennina I, v. 22 Dryadas — //, v. 29 flamineo. —
Ad III add. Gyraldus Ad Sliliconem.

Epilhal. Hon., v. 7 fixit, v. 19 Thessalicos roseo (?), v. 35

di

hoc] de, v. 71 armavit, v. 78 constricla corr. in constricta,

v. 84 iuventas (?), v. 94 panchaia turgent, v. 95 acanto, v. 128

h

Ecquis, v. 133 Ogygias, v. 137 Carpatiis (sic) corr. in Carpatiis,

v. 161 In Tarlbesio del. h, v. 166 in Galalhca, v. 169 Lotho
(quod legitur in Aid. pro Doto) eodem modo b del. , v. 221
qnodcunque, v. 237 tradidit corr. in tradit, v. 323 Hoc (?).

De bello Gildonico, v. 44 urbisque, v. 60 par Roma, v. 78
contempla, v. 91 victumque Siphacem (sic), v. 98 solutae, v. 224
in (dele app. crit. oras), v. 227 ut] ac (dele simul et [?]),
v. 238 sit palma, v. 253 Et (dele si), v. 257 En, v. 376 texique,
v. 382 decernet, v. 387 factu, v. 394 Et quos ipse sinu (dele
parvos), v. 330 devictos el Mauros tantum corr. in devictis —
Mauris (dele app. crit. tumuit fiducia), v. 428 ad agit, quod in
Aldina, Gyraldus notavit adest, v. 428 doluistis] meruistis,
v. 432 an, v. 467 Omina, v. 474 ceu] sic, v. 476 Strimona
corr. in Strymona, v. 501 arcto ut corr. Gyraldus in actoqs
v. 515 austris, v. 516 iactatus nunc legitur, ut videtur cor-
rectum altera manu (? Livineii) ex iactatis, v. 518 sulcos,
v. 519 oluia (sic), v, 522 flamina corr. in flumina.

De Manlii cons., v. 28 credita, v. 29 Hidaspes corr. in

Digitized by Google

XXII PRAEFATIO.

a

Hydaspes, v. 69 Quntaque corr. in Quntaque, v. 130 indicat]

signet, v. 171 E ultat quod sic in Aid. corr. Gyraldus in Ex-
ultat, v. 176 nam quae, v. 203 cirnon corr. in cyrnon, v. 219
suHundit, v. 225 cum] cui, v. 247 remoto, v. 280 plebi, v. 323
cruribus, v. 332 immissa et immersa in alio (sic).

In Eutr opium I, v. 49 frtgwu- forte (sic), v. 65 Qnam,
v. 97 quod, v. 154 Abundantt] anhelanti, v. 161 primus, v. 171
excelsam, v. 178 Moeroe corr. in Meroe, v. 200 Syriam, v. 201

o

patenti corr. in patenti, v. 311 necdum, v. 337 urbeis, v. 353
iuga, v. 354 Germani, v. 355 adveclum, v. 357 Niliacis forte
(He), v. 379 chaucis, v. 394 Ad Picto Gyraldus notavit Brito,
v. 401 suspecta, v. 427 auroram, v. 440 Brute, v. 448 adser-
vabantur, v. 449 queciique (sic) f v. 457 series, v. 478 fastus,
v. 493 geramus, v. 513 dele (?).

In Eutrop. II praef., v. 14 aura, v. 40 iam) non, v. 41
puppiui, v. 49 plangis.

In Eutrop. II, v. 4 duscitis (sic), v. 8 omina, v. 24 dele
app. crit. (?), v. 31 haec, v. 34 dele app. cril. (?), v. 83 Bizas
corr. in Byzas, v. 97 paucis, ?. 98 Ancyra in antiquo (sic),
v. 108 tristisque, v. Ill stragibus, v. 153 Grutugis (sic), v. 170
arvis, v. 176 Tharbigilnm, v. 185 dele app. crit. (?), v. 196
Gruthnngus, v. 215 Praesidet, v. 223 in armis] inermis, v. 262
Cursus, v. 264 Mygalaeaque corr. in Mycalaeaque, v. 274 popu-
lations, v. 287 commota, v. 288 grandaeva, v. 339 caenae,
v. 382 uncti, v. 399 Tharbigilum, ibid. Grutugos (sic), v. 416

big

Ancyranique, v. 432 Targibilus corr. in Targibilus (= Tarbigilus),
v. 465 Nomen eodem modo correctum, v. 524 rotatum, v. 533
Altaque, v. 576 Gruthuni (sic).

De cons. Slil. I, v. 47 alta, v. 61 Caldaeo corr. in Chal-
daeo, v. 110 Chunorum in antiquo, v. 123 Aedonas corr. in

i

Aedonas, v. 148 Nulli, v. 225 Chauco in antiquo, v. 241 Marco-
manes (sic) Sunnoque docent, v. 251 Gyripis in antiquo, v. 254

Nuba, v. 270 pitas corr. in pitas, v. 287 Nubilus, v. 304 qui

deest in Aldina hoc modo a Gyraldo notatus est: Quis Briare'
aliis numero crcscente lacertis.' hoc carm hilt qda, et si no

Digitized by Google

PKAEFATIO.

XXIII

atiqu', v. 309 nube soporis, v. 310 pates corr. in pates, v. 331

Romuleae, ibid, rediere, v. 356 Audolopes al's (sic).

De com. Stil JI, v. 19 abstes ; v. 35 dele app. crit. (?),
v. 42 dele app. crit. (?), v. 50 Nec, v. 66 screna, v. 82 fre-

s

meret, v. 106 cesisse corr. in cesisse, v. 113 foedissima, v. 123

app. crit. post nonq; dele g; ibid, meritum post et inter ieclutn a G\jr.
pro meriti quod post quae in Aldina leffitur, v. 137 Circum-
ligat, v. 155 dele app. crit. (?), v. 310 exemplum, v. 330 Hos,
v. 342 dolores, v. 350 frena, v. 358 trepido, v. 366 decuit
corr. in docuit, v. 371 cruentas, v. 374 colla, v. 385 fasces]
Has no< (sic! nescio quis expunxerit), v. 460 tor to, v. 471 lutea.

De cons. Stil. Ill praef., v. 14 Laudavitque.

De cons. Stil. Ill, v. 59 laurus, v. 62 Euhyus corr. in
Euhius, v. 100 Libyae, v. 169 Bacchus, v. 204 dele app. crit. (?),
v. 226 divis, v. 246 rubeut, v. 252 Licaste corr. in Lycaste,
v. 253 silvis metueuda Nicarce in antiquo, v. 275 dum, v. 280

r

horibiles corr. in boribilis, v. 298 ille corr. in ille, v. 308 Nicarce.

lMeraque ut vides sunt nihil nisi eniendationes vel addita-
meula minoris niomenti. Paucis tantum locis scripturas receperim.
Sic In cons. Olybr. v. 121 gcrit, Bell. Gild. v. 376 lexique, ibid. v. 428
merit ist is, ibid. v. 474 sic, ibid. v. 516 iactatis, Cons. Man.
225 cui, In Eutr. I v. 357 nunc cum conieclura g et H
scripserim c Niliacis'. Ad id me movet qui editores effugit versus
Plautinus Pseud. I, 2, 14 (147) c AIexandrina bcluata conchuliata
tapetia\ Porro recipio In Eutrop. II, praef. v. 41 puppim, In
Eutrop. v. 223 inermis, etiam Cons. Stil. I, 47 alta.

Postremo addo ex iis quae supra demonstravi elucere, accu-
ratam codicis collationem cum Aldina factam g non praebere
neque idcirca opus esse, ut Aldinae editionis scripturas excerpa-
mus. Vide quae infra de editt. vett. exposuimus.

IV.

De excerptis Livineii.

Excerpta, quae unique in Gyraldi Aldinae exemplari Livineius
ascripsit turn in marginibus eius turn inter tineas, non dubito,
quin vir doctus sumpserit ex Vaticano N. 1660, qui descriptus

Digitized by Google

XXIV

PRAEFATIO.

est ex Vaticano optimo N. 2809 (cf. Vol. I praef. XXXIV, 1, XL,
Ritschelii Acta I, p. 352, Mus. Hhen. 1874, p. 22). Sunt
enim in iis eadem carmina, quae in illo Vaticano libro leguntur;
eliam ea, quae in Aldina desunt, Livineius post editionem in
schedula vacua relicta accurate descripsit sub titulo Ex cod.
Vaticano.

Omissa sunt sola carmina in Laurentium aliaque ilia minora
quae Vaticanus N. 2809 et ectypon eius Vatican N. 1660
praebent ueque Claudiano tribuenda. Livineium vero ea in suo
Vaticano re vera legisse ipse aperte testatus est titulis et primis
verbis illorum carminum allatis in fine schedulae, in qua alia de-
scripsit. locose postremo addit *Sed inepta omnia, et pleraque scutica
digna. quare nec descripsimus' . Ne quis pulet Livineium optimo
Vaticano N. 2809 usum esse, neve speret ex Livineii excerptis
veram locorum scripturam quos recentior maims ubique in optimo
codice Vaticano explevit, derivatum iri, semper reminiscatur ista
excerpta ab eo saepius discrepare, quam discrepantiam Vaticani
N. 1660 librario tribuo.

V.

De Scaligeri emendationibus.

Transmisit mihi porro praeclarissimus bibliothecae Lugdu-
nensis pracfcctus editionem Plantinianam a Theod. Pulmanno rc-
cognitam et anno MDXCVI impressam, quae olim viri illustrissimi
Is. Vossii erat, antea vero patris eius G. Vossii, ut nomcn ab
illo ipso in folio chartaceo additum ante editionem iniecto docet.
Ubique carmina manu docti cuiusdam correcta vel emendala sunt,
quern amplissimi Ioscpbi Scaligeri fuisse cognoscimus ex iis verbis,
quae Oerardus Vossius in libri titulo scripsit: Multa loca manu
Jllustris Vir Josephus Scaliger.

Eas Scaligeri annotationes si comparamus cum illis, quae
Heinsius nobiscum in suis Claudiani cditionibus communicat de
Scaligeri emendationibus, quern semper fere vimm vocat maxi-
mum, illustrissimum nomine saepe omisso, deindc cum iis,
quae Raphelengius in suam editionem Claudiani recepit occasione

1) Banc editionem manibus nou babebam, sed non nimis queror,
nam eius discipbnam satis cognoscimus ex Heiuii notis.

Digitized by Google

PRAEFATIO.

XXV

ohlala a Burmaiino nolala in observationibus suis ad Claudianum,
dubitari nequit, quin omnes illi viri docti exemplar nostrum
editionis Plantinianae notum habuerint et ad suas Claudiani rccen-
siones adhibuerint.

Ouin etiam timeo, ne in prima Raphelengii editione paranda,
quam in praefatione prioris huius editionis volumine iam comme-
moravimus, Scaliger parum sudaverit, neve nihil fecerit nisi suura
exemplar editionis Plantinianae in legendo sparsim emendatum vel
correclum officinae Plantinianae oblulit, ubi ad editionem parandam
sine certo iudicio excerptum est multis aliunde additis. 1 ) Quare
Heinsius in praefatione ad Claudianum (ap. IJurm. p. 21) illam edi-
tionem Raphelengianam siguificavit 'omnium quotquot sese vidisset
optimam, quam Iosephum Scaligerum, hominem illius saeculi praeci-
puum doctrina ac celebritate nominis parasse vellent', earn quidem
f quam ipse exprimendam curavisset', attamen foedatam 'bic illic
coniecturis viri maximi nonnullis, quas in contextum tcmere ad-
misisset typographus* quasque Heinsius sustulit.

Raphelengium re vera sic, ut ego cum Heinsio contendo,
fecisse testatur, ut nonnulla ex multis afl'eram, Bell. Poll. v. 525,
ubi 'suadere', quod Scaliger coniecturae loco in margine sui
exemplaris notavit, Rapbalengius in contextum rccepit: eodem
modo ibid. v. 513 cum Scaligero scripsit c peresis' pro 'perosis',
ibid. v. 347 'austris' pro 'astris', quae legebantur in editione
Plantiniana; cet.

Scaligeri exemplar Claudiani autem vidit etiam Heinsius
primam illius poetae recensionem paraturus: v. 410 carminis de
bello Pollenlino r rogant* in ora sui Claudiani codicis Plantiniaui
Scaliger scripsit, quod eodem loco vidit Heinsius (cf. ed. Heins.
ad v. 410). Ad inferiorem marginem p. 160 eiusdem libri Sca-
liger v. 555 belli Pollentini emendaturus haec quae subiunxi
exaravit:

FLA VIA COLONIA cognomine POLLENTIA.
Pervenit ad Flavi muri coguominis urbem. 2 )

Plane idem attulit Heinsius a. h. v. lota quidem maximi viri con-
iectura non addita.

1) Sic facile intellegitur, quare titulo editionis suffixum sit: ex
emendatione virorwn doctorum ex olfic. Plant. Raphelengii.

2) muri correxit ipse ex muros, urbem ex urbis.

Digitized by Google

XXVI

PRAEFATIO.

Neque latebat illud exemplar Burmannum, qui Scaligerum

rescisgaqno

praecisaque (sic praecisaque expunctum) in margine ad v. 586

belli Pollentini notasse a. h. v. in editione sua accurate testatur.

Ego denuo Scaligeri coniecturas contuli, omisi vero plane
eas scripturas quas sicut nos ex libris rass. veL ex editt. sumpsit,
nec minus silentio praetermisi, ubi typograpbi crrores correxit.
Lit Gyraldi excerpta sic etiam Scaligeri coniecturas ad hoc alteram
Claudiani volumen in ipso apparatu critico annotare potui, ad
prius volumen, quandoquidem id paraturus nondum earum accu-
ratam notitiam habebam, nunc infra supplevi eo quern dixi modo;
hoc loco vero omisi quae iam ex Heinsii auctoritate in volumine
prioris apparatu critico attuli.

In Olybr. cons. v. 112 truduntur, v. 166 uindice .v. (sic),
v. 201 — 204 expunxit, v. 225 Ilia, v. 237 Eurota Spartane,
v. 259 terens .v. (sic).

In Buf. I v. 252 Sinis, v. 287 comprehensa.

Be III cons. Hon. v. 168 quo, v. 33 Ierne.

De IV cons. Hon. v. 91 Ambo rei, v. 123 commercia .v.
(sic), v. 182 praesaga obitat, v. 228 ortus (?), v. 330 prae-
tenlaque, v. 396 instes, v. 498 avidis, v. 500 largi.

Praef. epith. Hon. v. 12 notant .v. (sic), v. 13 gerunt.

Epith. Hon. v. 7 vullus quos fixit, v. 18 torruit, v. 96
prorumpunt .v. {sic), v. 131 Sacris — thalamis, v. 212 prae-
sternite.

Bell. Gild, in fine: Aut deest finis aut alius liber.
Cons. Theod. v. 236 diducit.

In Eutrop. I, v. 92 iam] cum, v. 153 quern, v. 208 pon-
deris index, v. 427 Auroram certe, v. 478 fasces (?).

In Eutrop. II, v. 362 motibus, v. 458 ludebas.

Cons. Stil. I, v. 4 Sopierant || triumphus, v. 35 coniecta,
v. 156 hie] cum .v. (sic) \ decoris .v. (sic), v. 165 Vel] Ut,
v. 183 quo, v. 241 Marcomirus, v. 318 deiecto || sed] sub.

Cons. Stil. II, v. 3 rogante, v. 30 sorori, v. 42 Allectum,
v. 83 lacessiti || petiti, v. 171 Aonias — musas, v. 227 lucet,
v. 251 Ierna, v. 355 legali, v. 362 tenendum, v. 446 His,
v. 450 stabant.

Cons. Stil. Ill, praef. v. 23 quinos.

Cons. Stil. Ill, v. 78 iucundius, v. 79 fructu, v. 323
parare .v. (sic), v. 330 trahitur .v. (sic), v. 338 auras .v. (sic),
v. 358 iacit.

Digitized by Google

PKAEFATIO.

XXVII

VI.

Do altera maim in editione principe Florentina.

Variae scripturae, quas in editionis principis exemplari,
in quo excerpta Lucensia leguntur, ante v. 20 prioris in Ru-
finum iibri (cf. app. crit. a. h. I. et praef. vol. I, p. XXXI)
ct iuxta praeclarissima ilia cxcerpta post eum locum in libris in
Rufinuni aliquamdiu altera quaedam manus cxaravit (cf. quae dixi
in Mus. Rhen. XXX, p. 7), infra a me notatae sunt. Est enim
ea manus paulo vctustior quam excerptorum Lucensium mauus,
id quod docui 1. c. p. 5. Quare is qui ex vetustissimo codice
amici cuiusdam Lucensis suam Claudiani editionem tantum emen-
dare voluit, ex eo libro nihil inlerdum videlur notasse, ubi iam
editionis corruptelas manu altera emeudata invenit [In Ruf. I,
v. 182, 324]. Ergo iam ut scripturas editionis principis ipsas appen-
dicis loco, sic alterius manus excerpta infra proferam.

Praef. In Ruf /, v. 4 tingerit ed. pr.] tangeret, v. 10
nitidis] iiquidis, v. 12 rotat (pro notat, quod in ed. pr.), v. 17
servant] servans, v. 18 regunt] regit.

r

In Ruf I } v. 5 Perscriptosque corr. in Pevscriptosque, v. 9

iusserit] iusserat, v. 10 porrexerit] porrexerat, v. 11 libraverit]

libraverat, v. 12 At (pro Sed), v. 19 ad nostri edit. pr. not.

ut veri, v. 41 mediis edit. pr. in medio corr., quare manus

exc. Luc. mediis denuo correxit, v. 33 turn ed. pr. in tunc

corr., quare m. exc. Luc. denuo turn corr., v. 56 lusticia ed.

t

pr. corr. in lusticia, v. 57 in expunctum (m. ?), v. 65 laxare

ps

ed. pr. corr. laxare, v. 69 veretur] tuentur cf app. crit. a. h. /.,
v. 78 fuderit] fuderat, v. 79 torruit ed. pr. corr. in terruit,

v. 83 Alterius ed. pr. corr. in Alteritts, v. 90 mobilibus corr. in

a

mobiliJfus, v. 91 hirpys corr. in hirpys, v. 92 quae ed. pr. corr.
in quae, v. 94 tenero perque ed. pr. corr. in teneroque per,
v. 96 fixerunt] finxerunt, v. 97 Meque etiam tradente dolos] Me
tradente dolos gestus, v. 104 maiori ed. pr. corr. in maiore,
v. 109 fateror vinci] vinci fateor || rabido] rapido, v. Ill sce-
lerum quicquid] quit-quid scelerum, v. 114 ille] ipse, v. 124
quo] qua, v. 131 ferale, v. 136 Perfulcata] Persulcata, v. 137

Digitized by Google

XXVIII

PRAEFATIO.

Elisae] clises, v. 138 petit] petens, v. 160 loquutum, v. 165
ruebat] tumebat, v. 167 reductosj reuictos, v. 168 vertit] vidil,
v. 172 iussu furiae] furiae iussu, v. 181 crimen] cri minis, in
marg. denuo idem eadem mam add., v. 182 deer at in ed. pr.,
sed in marg. add., signum manus excerptorum add., quamquam
certissime constat versum alteram manum scripsisse, v. 189
ferebat] parabat, v. 193 comulantur] cumulantur, v. 198 tyri]
cyri thyrae] thyarae, v. 211 structaj strata, v. 222 nectit]
nutrit, v. 229 teriturj traitur, v. 282 coniugis] virginis, v. 291
tremebatj tenebat , v. 292 regionej dicione (sic etiam exc. Luc.\
v. 296 siclaeque] sicllacque, v. 304 dilTunditJ desudat, v. 308

mouet corr. in moiiet receptat] retcmptat, v. 312 maeotis
orontem J maetin alanus {tic etiam exc. Luc), v. 322 Norat] sic
corr. Norat, in marg. eadem manus votat, v. 324 deformius]
formosius (sic notatum ut v. 182), v. 332 impavidos] impavidus,
v. 333 precatus j prol'atus, v. 335 nudo] medo, v. 343 rapidos
frenet] frena rapidos, v. 345 stilico] stilicon || tropbeis] corr. in

tropheis (= tropeis), v. 353 vulnere] sanguine, v. 359 bunc]
corr. in hone ( — hue), v. 360 moeniaj milia, v. 361 quantunque]

corr. in quantimque, v. 371 nee vili] nee ulla, v. 379 unoj imo,
v. 381 obunco] ad unco.

In Iiuf. II, v. 6 exitus] exercitus, v. 10 vexarej turbare,
v. 16 impositisj impositi, v. 19 Everso] Destructo, v. 23 fudit]
fundit, v. 25 dimisit] divisit |j orbem (? tantum a [=GJ m. exc. Luc.
add. cf. Mus. Hhen. 1874, p. 4 seq.), v. 26 alia] alii, v. 46 iam nullij non
ulli, v. 48 malis] mali, v. 81 testatur amictns (? ut v. 25), v. 90
fnnesto turbine] funesto in turbine, v. 93 per iura] per rura, v. 96
primum] proprium, v. 132 fogatus] subactus, v. 141 faciem] ra-
biem, v. 143 arcbadiuni mixto] archadium immixto, v. 159 fruatur]
fruetur, v. 164 dissimtles] dissimules, v. 169 Hie] Hec vitatur]
dictatur, v. 218 prohibite] prohibete, v. 223 deer at, add. in
marg., v. 226 quiescit] lacessit, v. 232 tela] pila, v. 233 furente ]
furenti, v. 239 quolibet] qualibet j sequemur] sequamur, v. 240
thulen] thilen, v. 259 Humectat lacbrymis] Umectat lacrimis,
v. 260 Biipiria] suspiria, v. 278 progressusj digressus, v. 279
macedum] macetum, v. 295 capescere] capessere, v. 451 heu] hen.

Praefatio [carm. IV, nunc vol. I, p. 66] v. 12 Gildonis]
et geticam, v. 16 constitnisse (sic) J continuisse.

Digitized by Google

PRAEFATIO. XXIX

VII.

Variae scripturae editionis principis.

Non difficile est ad videndum excerpta Lucensia, quae sunt
re vera excerpta, i. e. priorem excerptorum particulam, non esse
accuratam deperditi codicis collationem quam nominant. Sic habes
In Ruf. II, v. 112 rbemis, v. 215 Credo, v. 220 omnes una
omnes, v. 226 Alternantque, v. 278 progressus, v. 346 nudum,
v. 355 senium; Cons. Ill Hon. v. 59 premia; Cons. IV Hon.
v. 71 periculis; Fesc. I v. 15 superior, v. 23 Quod te aestuantes,
v. 33 C.eneris procreator; Epith. Hon. v. 46 nunquam, v. 152
nivieae, v. 332 fidelissime; Cons. Theod. v. 7 Hanc tamen, v. 20
pepere, v. 67 praecepta, v. 80 mane, v. 157 animique; In
Eutrop. I, v. 133 Lecte (sic), v. 204 Ciliciam; In Eutrop. II,
v. 50 quia, v. 66 advoluit, v. 102 moaedos, v. 241 piscidae
cet. cet., quae omnes scripturae in editione principe leguntur,
sed ex G non emendantur, quamquam certissime dici potest eas
in G non exstitisse, quandoquidem plerumque vitia sunt, quae
editioni sunt peculiaria. Quae cum ita sint, in apparatu critico
lcctionibus editionis principis non erat locus.

Fieri potest; ut ea editio plurimis locis cum G conveniat,
quibus varia lectio non notata est, praescrtim cum etiam altera
excerptorum G particula, quae praebet totum codicem descriptum,
multis locis cum V 1 consentiat, ad cuius classein etiam editio
princeps referenda. Tamen ea conclusio tarn infirma et incerta
est, ut pro fundamento artis criticae lectiones editionis prin-
cipis per se non possint haberi, nisi totam velimus emendationem
titubare. Id eo accuratius observandum est, quoniam alii codices
iique ex parte praestantissimi, sicut Vaticanus, multis locis valde
discrepant a contextu editionis principis.

Attamen iis qui in Claudiani emendatione mecum laborant
ne quid videatur deesse, variarum scripturarum indicem quae
inter meam et principem editionem intercedunt, subiungere dudum
constitui, quem doctum extraneum non satis celeriter sibt* ha-
buisse voluntate quadam nuper vidi. Sed tales indices uno sci-
licet loco dari solent neque priusquam totum opus perfectum est.
Cum vero per se editio princeps omnino nullam auctoritatem
babeat, tantum ea carmina collata sunt, ad quae excerpta notata
exstant.

Digitized by Google

XXX

PRAEFATIO.

Cons. Olybr. et Prob.

v. 4 surgant
9 Auniadae

11 pavorem.
[Cf. app. crit. ad v. 11.]

In Buf. I, praef.
v. 1 Phoebaeo | phiton quum
2 cyrrhaeo
4 tingeret
7 spaciosis

10 Cephisus

12 notat

14 coennt (sic)

15 phitone
18 Iusticia.

In Buf. I.
v. 6 Perscriptosque
9 igne

11 Littora

12 quum

15 Relligio

16 vacuo seraina currerc
20 Ruffini
22 queror

25 stimulus

26 quum

27 tetra

29. herebi quascunqne
30 foetu
33 moerens
35 quern] quoi
37 avariciae
43 humeros
47 corrupit
49 nequicquam

60 nimis] minus IS celo iuppiter
arcet

51 Theodoaius
53 Cunque

55 delapsa

56 lusticia

57 in car cere

61 discrimine
65 laxare

69 tuetur

71 quam flammine (sic)

72 timor

75 prophanus

v. 78 Illicitumque

79 torruit

80 Et] Haec i artus

81 athamantaeae
83 Alteriua

83 thedae

84 Oedipodem

90 mobilibus foeta

91 Acrius || Euxini] hirpys

92 Ruffinns j| quern] quae
94 tenero perque

96 fixerunt ora] membra

97 artemque

98 minaces] nocentes

100 fraudem

101 tarthesiacis

104 niaiori

105 unanimes

108 pilades

109 rabidoque
111 quicquid

114 ille

115 Caedet

116 prophanas

118 ceruleo || connexnit

119 pblegetonta

122 ales

123 littus

124 ubi] quo || ulyxes

125 novisse | silentum
133 urna] unda

136 Perfalcata (sic)

137 Elisae

138 petit

139 tunc

140 Ocia || Ruffine

141 armis

142 donent

143 toti
149 Imperat
160 succi

151 quicquid

152 vernant gramine
154 litavi

157 Quanvis

158 flumina
160 loquutum

163 methallo

164 niecebris

165 intuitu tumebat] rnebat

Digitized by Google

PRAEFATIO.

XXX

v. 166 quura

167 reductos

168 vidit] vertit || tunc | minus
170 quocunquo

172 Aeoas | iussu Furiae

173 Instabilesque | Synplegedas

174 Inclyta| Bosporus. |, urbe] arce

175 0drieii8 || discriminat

182 deest

183 At || veluti

184 undatem (sic) \\ quanvis j|
Istrum

186 meat] manet

187 quoicunque

189 Ruffino I parabat] ferebat

190 faecundus

191 a vitis (sic)

192 haeres

193 comulantur

196 utrunque

197 Lidia

198 Iungantur || tyri croesique
thyrae

199 saciabere

200 quicunque

202 seranu8

203 tenebat

204 augustior

207 8UCC08

208 saturantur

209 hie] et

211 structa (sic)
217 simplici

219 Non || non

220 predaeque

222 Cogendive

223 Blandiciis

226 Getuli

227 Partus

229 nunquam

230 caesa

231 extinxisse

232 extinguere cives
234 perimit] mittit
236 scaevior

239 caetera

241 Syrius

242 Ryphaeo

243 avidae] nudae
249 exul

v. 250 posset

252 Isthmiata

253 Scyron J Sylla

255 Sparthace

256 Ruffino || aniens

259 Stiliconis

260 solus] sese II de] sed
264 Hie || hie

266 regna

268 caedebat

372 illisa || circumsonat

273 pene

274 humeros

275 ceu sidus
280 gorgona

282 Virginia] coniugis

285 eleonaeum (sic) || sylva

286 Archadiae

288 Libiae \ { Antheae

290 Lerneamque

292 quicquid dicione] regione

295 aequabat

296 Siclaeque |j Chimerae

300 praelia

301 At

302 primos

303 urbesque | verUisque perustis]
mebrisqj i perustis (sic)

304 diffundit

308 lam gentes Istrumque

309 traxitque

312 Masagetes || Maeotis Orontem

314 Ruffino

315 quum || Geticus |f dextera
turmas

318—319 proditor ille Impius
321 Hunnorum

324 Tanaim || deformius

325 alit] habet || tristes |j ob-
scaenaque

326 caessura

327 fratresque secare

328 Ludus

329 biformis

331 nobilitas

332 impavidos

333 ferrumque praecatus

334 Hemo

335 Medo] nudo
337 Pangea

Digitized by Google

XXXII

PRAEFATIO.

v. 339

quaercn

340

Henri

342

nexuqne

343

rapido8 frenet

344

urgero

345

Stilico

349

insiliit fugantes

350

Stilico agebat

353

Extuat aaciatur conns

354

multoque

355

malo l| inoestam deprehendit

35G

Iusticium atque prior diro

* *

358

ct \ en

359

nunc

3G1

Ruffinus quantuum (sic)

3(50

geminae ceasant j Libra

368

demens] clemens

309

dabit iste tuus

374

subiget qui] et proteret

376

fontemque

379

uno || baratri

380

Tunc [! tunc

382

Findetur

384

oleique] olimque.

In Buf. II.

v. 2 parentum
4 Stilico

6 exitus

7 Ruffinus
16 impositis
19 solatia
22 remittat

25 dimisit

26 alia

28 Frangunt

31 Argeus

32 Alia
34 coris

37 predaeque || frondisque

38 qua

39 adriacas
41 que

46 Mysorum

47 solennis

49 Heuhen j| canals
52 romona

54 dicitur

55 Calcedoniaa
69 hii

. 60 Hi

62 Exultatque || summoque a
culmine

63 certamina

64 cerula
67 Nec

71 Prauceptis

72 abnegat
74 potestas

76 StipatiiB || armenta
79 pectore

81 Assimilat || amictus

84 Lacii || togaeque

85 Moerent
87 dolores

89 Exiciale

90 Mortis erat

91 lachrymis

92 Ruffinus

93 post iura luens

94 Inter

95 Stilico

96 thalami j] genital ib us

97 tbaedas

98 praelia

101 Stilico || Zephyrns \ quum
103 tranquilla in pace locatis
105 aeoaque

108 Illic j| vibratae

109 Fervida
112 rhemis (sic)

120 Xerxem seqnutus
122 quum

125 tremens

126 Planiciem

127 duplici fossa exuperabile

128 locatum

129 spetiem || claustra

130 exangui8 || Ruffinum

131 terrore

132 fugatns

133 tantos

134 methalli

137 spacioque

138 peste
141 faciem
143 Arcbadium

145 Aetherei

146 Stiliconis

147 manus

Digitized by Google

PRAEFATIO.

v. 148 quicquid |j ligat

152 vendicat

153 deest

160 quaacunque

160 tentat

164 diaaimiles

167 umbras

169 vitatur

170 exortaa

171 Stilico

172 spacii
181 Oethaeum
187 cladee

189 Archadiae || arcea

191 Cecropias

198 Maeror

206 nundum f| aaciata

210 nullo

211 Phaeton

212 Quur || Ruffinum

216 Credo || cladibus

217 aeoua

218 Parcendum prohibite

219 Ruffinus

220 omnes una omnes (sic)

222 illisa || Coris

223 deest

226 Alternantque |j illaudata ||
lan-wit | quiescit

227 moventnr
230 stricto

232 tela

233 fnrente
236 Nan (sic)

239 8equamur

240 damnatum

243 Littoria ! Hidaapem

244 littora

246 quocunque | Stilico

247 Hie qnaeao (sic)

248 Atque quidem differte
256 maeBto || aylvaa

259 Humectat lachrymia

262 tradisne

263 probavit] paravit

264 faelicior
266 chara

270 hiinis

271 implacatis || praeatabit

272 Quanquam

Claud. Cann. II.

XXXIII

v. 273 Tantane(stc)gestandi| penuria

274 culmine |' coeli

275 Stilico

277 longe

278 emoniis progressua

279 Macedum

283 plebe

284 Proderit || in cautia

294 Ruffino

295 ratus] intu8] || capeacere
298 vincere

302 Stilico

303 interatrepat
305 illic || tenta

307 monumenta

308 nam
317 impharae

319 Ruffino

320 niicitum | dixiaae || dilecta

321 amiciciae || connubia
326 pigraaque

326 aeger

330 Proaurge

331 labori

335 fixi praesagia senBit

336 Hemum

338 Ruffini

339 Proailuit

342 Inscribi

343 aalutantum || praelia

345 foemineo || geatabat

346 nudum

347 ambirem ardentea

349 Planicies | nan (sic) |j caetera

350 eximio | dirimit || tram i to
361 fulgida ferri

353 illinc

354 praeaaia

355 senium || mutant

356 tremul08 humeri 8 gandent [|
colorea

367 formatque || calybs

360 methallo

361 Parveatitas

362 movent

363 Et iu880
367 aeq.

Ruffinua seqnitur qui fallere
cuncta solcbat\Callidu8 amitu
devotaque brachia landat
c

Digitized by Google

XXXIV

PRAEFATIO.

v. 369 notos patresque
370 Nunciat
372 flexus] amplexus

376 sylvas

377 littora
384 Quum
387 patiar ne

391 Dirriguit {sic)

392 lenaque

393 mucrono

394 montes rniper

395 exul

396 Vulneribus
399 Despicit

401 erecto

402 Appetit | Stilico

404 fatus [| meritoque

405 Foelix

406 libraverit

407 fodiunt || nefandos

408 Dilaniant pila
410 vultus avidos
412 humerum

415 spacium

416 vix turn

417 cadit

418 quum

419 Moenades || Acteona ||
(sic)

421 credas

422 speras

423 Supliciis

424 age dum || Rufflnum

425 Otrisiis
427 undique
433 certant illidere

436 Dextera runm (sic) etiani

437 poenasque
443 Quouis (sic)

445 poposcit

446 nequis

448 caedentia

449 extruxit

450 Sydonio || credidit
461 en] hen

455 Emolitur
459 iudicis
461 Collectae

463 cinctae

464 punicis (sic)

v. 465 vulant

466 in faustis y conciliator

467 Cocytus || flegetonque

468 lachrymaB

470 sini8tro

471 Cocycia || fandit

472 fletu

474 ubi

475 honor

476 Perturbat

479 mali mox

480 Rhaedamanthos
480 congesta

483 trunculentos

487 imundae

491 Quoa | varios amnes

494 negocia

496 Ruffinum

497 imo] uno

498 lobes] cladea || insaciabilis

499 praecioque || ausae
501 arctori (sic)

602 Quouis (sic)
503 sinus] suns
505 vitiisque

507 lubet

508 lapsus
510 Arescat
513 Ruffine

515 inconcesso tycius

516 iungantur

523 herebura fl baratro

525 quo ditis opaci

526 penitusque ibi mersns

527 ferunt (sic) || littora

De III Hon. cons, praef.

v. 1 foetus

3 quam germine

9 Degeneres || visus
18 haeres
15 tentatum
18 chelis.

De III Hon. com.

v. 2 rama

4 Hidaspaeis
8 Aeoo

Digitized by Google

PRAEFATIO.

XXXV

v. 9 plebiqne
14 regimen

19 sylvas

20 munus

22 signa

23 Eximiae

24 proelia

25 Iatro

2C Arcta (sic) || patrem

32 brachia

34 Tunc

41 Ocia

45 trananare

47 Planiciem

50 spergere

51 Quodque

52 numerat (sic) || littus

53 inpervia

54 levis movors

55 sequutu8

56 Hiperboreas

59 virtutum || prcmia
GO ocyus

65 pro longi

66 exul || urbea

68 mollitur

69 quascunque

70 Ephriates (sic) || Alia

71 Arabum || Moedi

72 Pha8ira || Nyphatem
78 quum

81 Getulo

82 terga absorbere

85 pietas rudibus ostentat
87 Imperim (sic)
89 fatis

96 quoi

97 anna In s hyemes quoi
102 gcelorum

107 et

108 Oneri venture

109 reddere

113 Inpavido

114 Orphaeis

116 choria || Enipheus

117 loquutae
119 littoris

124 Phaetontaeas

125 Roaida

127 puerisque] piumque

v. 128 quum
129 vehere (sic)

132 vinctum || rodiare

133 Fervet

135 eepes (sic) || belli

137 cGminus || hurrida (sic)

139 tumen8

144 Stilico quoiua

145 praelia

147 Othrisium

148 daematicas

149 Ryphaeaque

150 glatie Iatrum

151 Sic age
155 thedas
157 foetus

159 Tiphoeus

160 Undia || Tityua

161 Encheladi

162 Stilicone |] loquutua

164 lumenque

165 Arcadia [| pervolat aurep

173 partes |) ipse] earn

174 steli8 D moveri

175 aethereum

178 Furtunate || quum

179 quum || prodivior (sic)

180 ignes

181 quocunque || flectis

183 iunctas

184 methallo

185 avariciea
187 non

190 Debentur |j quicunque
193 Borontes (sic)
195 Pyragmon
200 poterat

203 pallescere

204 disperdere

206 superare

207 archanoa || deprehndite

208 bactri

209 quicquid

210 precioaaa || conchas] pompae

Praefatio (IV) [nunc vol. I, p. 66]
Icgitur ante carmen de Bello
GUdonico.
v. 7 Caatallos (sic)
12 Gildonia

c*

Digitized by Google

XXXVI

PRAEFATIO.

v. 13 Stilico || ocia

17 praelia

18 Othrisias.

He IV Hon. cons. Vide infra.

I, v. 1 certior

9 Lidia

10 Turn quum
12 Luduntque

15 superior

16 8pernit

17 Damnat

18 Quum U labore

20 Syrium

22 Dryades

23 Quod te aeBtuantes

24 Naiad es
28 servicium

II, v. 3 herilis, v. 6 campis,
v. 4 et 5, v. 9 et 10, v. 14 et
15, v. 19 et 20, v. 24 et 25,
v. 29 et 30, v. 34 et 36, v. 39
et 40, v. 44 et 45 in unum
coniuncti sunt

v. 13 Mintius

14 helecriferis (sic)

17 Tybris

18 Demumque

19 septem geminas

21 Iberi

22 Fuit
24 foeta

31 vireta bethera

33 Generis procreatur

35 undis

37 Ante v. 38 legitur

38 locentur
42 Cori

III, v. 2 Stilico

4 teda

11 Stilico socer est pater
est Stilico

IV, v. 3 pudor] timor

4 lachrymaa

5 cominus

6 lam pacata

18 uectice

19 eeculus

22 assidno j| mutnis

IV, v. 23 animum
25 careat
29 praelii
32 Exultet.

Epith. Hon. praef.

v. 1 quum
3 Quum

6 Preberetque
9 Terpsicore

10 mollis || cohros (sic)

12 Quom || congnita

13 favinique (sic) || craton

15 renatus

16 exactoB

17 ptrahit

18 tentavit

21 foelix || Olympho

22 Othris

Epith. Hon.

v. 2 pronaque

7 vulnus quod || medulis

10 Inuissae (sic)

11 Praeperat

12 quicquid

15 volvere

16 Scytia (sic)

18 idem

19 Tessalico roseos || pectine

20 Haec etiam quaeritur

23 moremque sequutus

24 thalamis || uimcia

25 Laeva

27 connubia caerae

28 thedae

29 patrisque
31 fastigia

34 Stilico fateor

35 hie

37 Quoi || foedus
39 quoi || haeres

43 Flacilla

44 tradis

46 uunquam || quaestu

48 Nuncius

49 ionium cypreae rupis

50 Pharumque

51 Protheos || despectane

Digitized by Google

PRAEFATIO.

XXXVII

v. 52 candentes

54 ventrique

55 Exulat

56 fudit

57 methallo

60 prata

61 Perpetuum
66 mitant (sic)
68 platani platanus
71 pbama || armavit
73 aevo
75 Aedidit
77 caetera
80 lachrymaeque

82 locundique

83 Hos || Iuventa

86 Pennittant [j sylvaque

87 extruxit

89 hiacinthi

90 Berillo

94 Pangeaque surgunt

95 co8to

96 rivo] succo

97 dilapsus
99 Cesariem

100 levaque

101 hymbres

103 Multimoduin |j erat

104 orbis
108 quocuque
111 praelia

113 Sydonias

114 Tytana

119 Sis

120 preclara

121 Phama

122 choros || natuin greniio || re-
fovit

123 cruris

126 lumina

127 littus parvos affatur alumuos

128 Ec quia

130 nunquam

131 pernitius

132 circuntonat

133 Ogygias || quicunque
135 sparsi diversa

137 Carpatiia
140 non
142 precium

v. 144 prorumpit

145 velabant | brachia

146 Aapera

147 per

149 simatur (sic)
160 Bellua || Turn

151 antro

152 nivieae (sic)

153 volucrum

154 omuis

155 domos

156 Leuchotoe

159 Necnon

160 tritone || volutam

161 carcbesia

162 rapturus fonte

163 ceruleae |j leaeua
165 ouerant connubia
167 spathale bacchis
169 coralia clothe

171 nuda venenerem (sic) || ca-
terva

172 sequnntur
175 quum

177 Stiliconia

178 Victricis nos spem patriae

179 ad tristt's quum || Achivos
181 fretis j| orbis

183 lanigeris ovis

184 spissatu

185 rarescunt || Alpes] hymbres

186 Laeticiae
196 festumque
198 terribilis
200 Confondant
202 Hymeneae
204 quocunque

209 aspergere

210 Floribus U adolore

211 luthea

212 Sydoniasque

219 Quicquid

220 Quicquid |] inumeris || Stili-
cone

221 quodcunque

224 Misit Achimenio quicquid ||
Moedus

225 Quum
229 chori thedasqu^
232 pudiciae (sic)

Digitized by Google

XXXVIII

PKAEFAT10.

v. 234 quaecunquc || Thratius
235 Mithylenaeo

237 Nemoeine || tradidit

238 Quum || iocundior
240 numenque

242 niveo

248 maturo

249 apacio

263 soboles
254 aedes

256 transnaaae

257 patiare
262 quanvis

264 quis

266 crinis

267 vincti

268 pudorem
270 humerosque

272 signare] ditare

273 Quur

274 mollitur || Boetes

276 0 digno

277 later

278 Nomen H populi

279 Sicambros

280 Atlanthaeosque

281 dotabere

284 amictus

285 accommodet

286 Bacra

287 Preradiant

291 Curvuta

292 amnis

293 accensus

296 Exultat || circa] iuxta

301 colis heliaiae | premia

302 Stilico

303 connubia pensant
307 quoi U quoi

309 Dicere possemus fl praelia
Hemo

310 cruontarent || Strimona
314 disilit

316 quern

317 tantis quae

318 quicunque

319 Hie ille est Stilico || te

320 Bpeties
322 quicquid
325 Canities

v. 326 Contigunt B gravitas semi
333 fidelissime
336 vincere
341 considet.

De bcllo Gildonico cf. app. crit.
initio et praef. vol. I. p. XXXII.

De cons. Tlieod. praef.
y. 1 Talia

3 actam

8 exultat

11 spaciuin quum

13 utrinque

14 aeois

16 phituis (sic)

18 nobis

20 quicquid

De cons. Theod.
v. 1 precium
2 faacibus

6 exalta

7 Hanc tamen

12 ruraua
16 utrunque

19 tunc

25 nota

26 pepere (sic)

28 Macedum g condita Pelle

29 Hidaspes

32 quum || Porri
34 Malluit

36 Aeloquio

37 loquutam

39 quicquid

40 Quicquid

41 solertia

42 excitus
45 quum

| 47 quum

48 sumpsit] fudit

50 ispano

53 celer || iberus

66 quodcunque

57 Occasus J quodcunque

59 spaciis

64 quodcunque

66 ocia

67 Cecropae (sic) | praecepta se-
nectae

Digitized by Google

FRAEFATIO.

XXXIX

v. 69

perducaut agniina

v. 162 Stihcone || quae pertuht

71

confundit

167 Obtundit || fratres amplexa,

73

rursusque

170 in valido

74

amiciciis quicquid

171 Exultat || cuncta

75

damnat] clamat

172 Linquimus

80

mane] mane

173 redi

85

servare

176 nunquam

87

Quicquid |j quicquid

179 gleba

88

Clean teac

180 qualis

89

quodcunque

181 Ternbiles

90

Quicquid

182 dessueta || tentabo | cerula ||

94

achademia

victor

97

donandis

183 ut cunque (stc)

100

At

189 quodcunque

102

Implerentque

190 Iusticiae

103

quur

191 fedo detergis

104

variisque

194 hyberna

105

sidera

195 con8ertos

106

lucisquo

199 Quatuor

109

hymbnferaa |j creantur

200 Tybenmque

110

flabra

201 Lydos

111

Excutiant

•

203 smirna

113

anchora

204 quicquid || fuditur

114

facunda

AAV 1 • *

205 hmma

115

Ocia

207 spacio | hyemeB rebquit

116

Quum || aethera (sic)

209 exurgit

117

Iusticia

211 negocia

118

lymbo vellata

221 Quinetiam

120

4"M 1

Chele

223 horrendum

121

quacunque volant

225 prestare \ quum

125

plaustris

227 diis

126

aethereos || in pulverc

232 extat

127

Quospia (sic)

233 nullaa

129

soli causisque

234 rapidus

130

Deftectum mducat («c) nu-

235 saevi

meris

236 hostia Gangem

133

veneratur

237 lapsisque

135

lunc fl Mali || syncera

238 sylvaa

137

methallo

239 docet

144

potuit multi8

244 tentare

145

mentis

246 Mens privata

147

regit

246 putet

148

an abstrusa

247 fasta iocunda modesto

150

sequutus

260 media

151

aeoas U urbeequo

252 Orphaeos

152

moedo

254 partes

153

Sparthani8 || prestare

259 pater

156

midam |j Lacedemona

261 Crescite

157

animique

265 Stilico

161

Premia

270 Nuncia

Digitized by Google

PRAEFATIO.

XL

v. 272 Concinuitque
273 riserunt
275 axes

279 deest

280 Et || libet] novos

285 quicunque

286 Betim

287 Thagi

288 Alcidem
290 helaeo

293 Amphitheatriali (sic)

294 colla] corda
296 foetus
298 molle ruentes
301 Cybelle

304 quum

305 corrupit

306 Hi

307 Quicquid | Getulia

308 quicquid || siquid

309 Sylva timet

310 consument

311 nostra

313 quoi

314 Quoi || chelis

316 cothurno

317 modulatus

318 Intonat

319 concitat

320 iaculantur

321 aedificant

322 augmentatus in artem

323 Emicet || uinctus | curribus ||
baerens

324 figat

325 paegma
332 immersa
337 haeres

In Eutropium I.

v. 3 loquutus

4 hyemes

6 binasque polo

8 caesserunt

10 effoeminat

12 solers hetruria

13 auraspex

14 portendant

15 tentat

16 miscero (sic) | ruptoque

v. 17 Rursus
20 aras

22 Prodigio

23 nobis

24 Haec

29 Dee || quemeunque
33 heros

36 deest

37 poenituit || preeii

39 Mansit

40 speciem
42 suniisit

44 Coepit saope tamen
49 fecundum] secum dum
56 extat
58 eonimertia

61 in illis

62 pelicis

63 Aristaeo

64 quum

65 Quae genuit

66 Ptholomaeo

72 Foemina j| consenuit || connubia
74 nititur
79 omnesque
82 sub turre

84 precio

85 nec

86 leniterque

87 mandare susnro

91 Et] E || quum H refundit

96 quanvis || longeva

97 retinet || quos

98 Hie || quumque
102 heri

104 nutritoremve

105 aeous

108 quum || proiiceret
110 lassata
112 finditur

121 Luxuriae || quum

122 preberet

123 maties

126 cespite

127 cedere

133 Lecte (sic) jj ferroque ligat

135 quum

136 scabiae || demisit

145 traxere

146 obrepere

Digitized by Google

*

PEAEFATIO.

YT I
Alii

lOU

Servicii

v. 242

Alioquiturque || quum

1 no
10<2

Quoius

244

* "fc /X »~v ill f\ VI T" 1 | -\ lift

popuiantious

1 KQ

loa

Obscure

248

Argei || sylvis

154

aeois

250

seruit] fervet

loo

Exicio || perduxit

251

vertit preuao

lob

thalamis

253

potuit ruDons

1 AO

H).i

repentor (sic)

254

serjuuatur

loo

Direptas

262

f\ trm n i s% i n II i , i i t- ■ l| lltHI aIiII

nequiciam || nctis || pracua

169

exilio

265

Caedere

111

nota || poseunt

267

ineptas

178

exulibus

268

Detergit j| lacuryinas

180

cedibus anion

272

pertentas

181

quum || surgit

274

In telas j| nosse

1 ft*-*
loo

tetrior

275

woven

184

colla

277

Lybellem

186

Quem

278

CylenaeoB

loo

natisque

279

L'imoaia || pectus miucre

189

In8irailcs

280

abscidere (sic)

1 on

pejus

285

r laguat

1 no
192

nunieros

286

acies

1 Oil

VJo

aviciam

290

Lantatur

194

poenum j negleta sueverat

291

Thebes] labes

arte (sic)

292

Cinctnaei u coena

19o

nunc] nec

297

•

quicunquc

19b

quicquid bemo

299

cotnurni

. ) . h 1

201

Bitbynios ;| domi | sufixa po-

300

quum

tenti (sic)

301

CiXangues || onerare

preciia

302

Inductoque

204

Ciliciam tenuisse

304

adridens precioso

205

parum durae solatia sortis

309

dominu8 || lector

207

certantum (sic)

311

Qaem nondum

O AO

nutat] vertit

315

Tyresias

210

venisse

317

Obstupuere

211

quod

320

foemina

214

fluerent

326

Eunuchi — dei

baeredem

327

1 VI T V'~\ T" n AAA

liHrdL naec

219

Necnon |j questus

330

propbani

AAA

220

merces || Sopbone

333

T J" , . l\ — 1,1.

iiyppoiito

ooo
2.LL

ducasne

334

jreiitnabiica \\ L»uarutginii>

no a
224

erit

336

r oemmeus

007

urgef] coget

387

UrUCS] tirCLa

ooo

olita (sic)

340

neu

nun
S6V

negocia venit

341

iuoHicies

9Q'»
40<s

quodcunque

342

iiDi || pert ltd i<hgj

Foemineas

345

OCX LI1IC ^Otty

234

nequa

348

reZtiii] sicut

235

ignominie ne

349

corva certante ligustria

237

Aggrerat

353

iugd] vada

238

adveraaque jisit Ennyo

355

aduetum || sylvis

239

aeoum

356

quicquid

Digitized by Google

XLII

PRAEFATIO.

v. 357 quod] quae
358 Subiicit
361 sccleri

366 Quodlibet || truditque (sic)
uefandum

367 Quicquid

370 premia

371 aeouni

378 Stilicone

379 Caycis
381 leges

383 Sicambria

384 poenae

385 lachryniis || exultat

386 descendente
389 maBilla

391 Tunc || possum

392 longinq (sic)

393 Picto] brito

399 receptam

400 aeoo robore mavors

404 Ithodano Tyberina per hostia

405 Cynipheisque

406 Pyreneique

407 iberas

408 Horea

410 (scit Trabraca)

411 quicunque

419 progressa

420 Bpondere || tantum

421 Bervet

422 a fronte] a sorte
424 puppira

427 aurora certe est
429 qui belliferam

433 extitit hereat

434 alis || contemtor

436 Tybris

437 dendatis

438 repetit

443 — 445 ante v. 439 — 442 Ze-
guntur

441 Narcieisque

442 fratri

443 hetruria
445 Mutius

447 transnavit Coclia Tybrim

448 observabantur

449 quicunque
451 Infensi

v. 455 Scipiade

456 Mercelle

457 qui (sic)

458 8epulchro
466 foemineas

468 Execti || etimulos
478 Aristei fastus || herile
481 fotino

484 manebunt

485 nostrae

486 Regalisque adverte jj accipit

491 Omnia

492 fe ramus

494 aut quae connubia

495 Aut — laturus ager

499 ritu

500 Stilico | differt
502 Laeticia || cadet

504 Annuis] Animus || eurus
506 iaculis haetisve
509 Quum

511 aciem

512 incoeptis immobile

513 addictus — enses.

Praefatio in Eutropium.

v. 2 rursus
3 tarde
6 saciata

8 ill©

9 Illicitae
10 exilium
12 honor

17 atie

18 pereant

19 carthae

21 foeminea || arte

24 Pelice

25 largo de pulvere

26 lachrymis || auile (sic)

27 substratus

29 In nnmerum || heri

31 Quanvis

32 dabat || precium || lingua

36 aeous

37 quur (sic)

48 Eunuchus popuU
52 littore
54 terris — qjit
65 terebiB

Digitized by Google

PHAEFATIO.

XL11I

V.57

Bizantius

v. 81 Convivaut |j praelia
82 patitur] pariter | certius

58

extuat (sic)

59

Emeritam

83 Bizans

61

dextra

84 fee ere || plausu

G4

pudiciao (sic)

94 nihil] niti (sic)

67

teneant ne to

96 gramina

68

fallerere (sic)

97 solenne

72

Inclyta

98 ampbyra

73

Venturum

101 laude

75

eunuchis tcndit ad actus

102 victoa B moaedos (sic) [| In-

In Eutropium II.

dumque] nilumque

106 pangea notiB alteque

v. 1

aeoi

106 et U hemi

2

certe

107 Foemineasque

5

chorum

108 tristisque

6

vella

111 stragibus] cladibus

7

errore8

112 molliciem

8

lachrymae j| nostri

113 aeoae

U

obrupta (sic)

114 Saccula] Scelera |j Argeus

12

meduliu

115 Extuat [| etiam nuuc

16

quis funditus humor

120 qualis

18

Arescant tons ille

121 ocia

19

secure vivere

. 126 Stilico

21

Cyprus

127 Tybride

22

exul 1 nos

134 non || musant

24

axe] alto

135 Non

25

-caverne

136 Bizantinos

27

Calcedona

138 Quicquid | virilis

28

Bosporus

142 remeatis

29

Concuscero (sic)

144 lachrymis

30

rursus semiplegada

147 Macedumque

31

premittunt

148 ingentes || sepultas

34

victo

150 Bumme

35

Hinc |] hie
quouis (sic)

161 Ryphaeis || hospes

36

153 Grutungis

37

Consttit (sic) || incumbena

161 quum

41

hymber

162 Hemusque

45

sine] Bint

163 Ingeminat Rhodopo magnum

46

facifici

166 exanguem || istrum

50

quam] quia

167 Tellum || iactabile

53

lucro

169 contempta

55

fasciB nec dum

170 arvis] oris

56

quoi

173 fleverunt || Dindima sylvis

58

cesisse

176 Trabigilum || aulae

CO

scelera

179 quae] que || suadent

66

advolvit

181 8imulante

68

presidium

185 mythra radiante

72

hie

189 quam

73

Hie

194 tarn] i

76

haec ora

196 Grutunnus

Digitized by Google

aLIV

PRAEFAT10.

v. 200

pulchreque

* *

v. 300

•

Berecmthia

201

TesBalides

302

ululantibus atys

203

I strum

303

lacnrymiB

206

Quid] qd

304

nequeat quanvis

207

Pretentas

306

regmque minasque (stc)

208

Iusticiae

307

latronum] ad sontes (sic)

209

quoin || inultus] multus

308

Ad sontes] Latronum

210

Quom

311

Quum

211

figebat

316

Quae

213

Vigerent || rupit

318

•

predae

216

Possidet Illyricos

323

cesisse

J Jo

sequuntur

324

XT || i _ i

Nuncius U extat

229

Quum

329

precio

231

infernas

332

Quaesitus || cibus quorunque

232

sepulchro

334

Maeotiaa

zoo

viderit

336

miuimaeque

sob

Invitatque

337

Mundiciae vultnus (stc)

238

quaecunque

oneraque

nnn

239

Bithynis

338

Hunua

240

utrique

*

339

scenae

241

lydi piscidaeque (sic) ■

840

Muumque || Bosporus obruit

247

Thini

344

•

quanvis

OCA

250

Gesaque

346

Hosio] 8oho

251

alim

347

monendi

255

libycis

348

temperat

h\ K £»

quum reddidit umbra

349

dequoquat

A IF A

258

Celenas

350

aeoae

25y

hie

351

quoquus

260

methallo

354

arctia

261

Haustrum

356

belloque rehcto

262

Dindima

358

nequicquam

bostia

361

enocles (stc)

265

littera

363

thragicos

266

Marsia Meanderque || Marsia

368

periculi8

268

Meandro

369

praelia

2 <0

Planicies

371

Absidet

271

extollit

375

fletus] foetus

272

preciosaque

378

ieiuna] victura

273

caedit U Symada (sic)

384

Prebuent

275

urbes

392

r% * * 11 * 1

Foemineis || penculum

276

facilesque

394

ignavus

280

thyasos || Cybellae

398

graviorem

285

Obstupuere | Choribantes

399

(irutunnos

287

genitrix tunc sic irata

403

Concilii

longeva

405

JNiobem

289

Phrigiae

406

inremeabile

291

lenti

407

infestoque

292

Meandri passura

410

AsBiduis

294

Paret (sic) finitinms

413

Stilico || hyemare
Bizancia

295

imploret || tyraos

415

Digitized by Google

PRAEFATIO.

XLV

v. 416 amphiarani
419 Advicilant
426 Bellua |1 quoi
433 levis

439 cumulis in manibus [| iras

440 dam m i H fagatior
443 ceno

446 Hosius] aliquia (sic)

449 e chine (sic)

451 Calcedona

455 sautius

457 solum campo

464 Moeonios

465 Pamphilos || in omni

466 Targibilus || sonat || cursum
470 ferunt

475 Nuncius
477 Ocia

481 sodalera

482 Rapturasqne || neqna

484 tedas

485 Tunc

486 scepti

487 Infestos

488 damni

489 stolido [| magistro

491 Iapetiomadaa (sic)

492 quoacunque

493 multumque

497 Grai (sic)

498 aetherei
601 sero

502 Stilicone || quouis (sic)
510 nitenti (sic)

512 edes

513 Vicimus

514 patremquo

515 littora

516 Omnes

517 famulo Stilicone
620 Proiectis

522 inphamea

523 Moenades fl Penthaeo
624 Quum

528 nec flamma

530 quum

531 Stilico

533 lachrymans
634 coeperunt
539 Ruffinus

v. 543 ide reduxit
544 Stiliconis
546 coniungi

549 Quum

550 Ruffini || haeres

551 similis

552 mutare

556 Summere || tantas || vertcre]
8ummere (sic)

557 fece
559 osiu8

564 Exultant

565 Hemoque
568 praelia

570 Antioci

571 Tene

576 Grutumi (sic)

577 domosque

580 Necducenec(st"c)||sa«n]freti

582 Captivus

583 omnes

588 precium sartire (sic)

592 lachrymas

594 Ne ve

597 Quanvis @ exue

601 commmune (sic)

Cons. Stilichonis I.

v. 2 Coniugii || fectinos gandia
cantu8
4 Sopierant |j triumph u B

7 praelia

8 aevum

9 Stilicone

13 quodcunque
16 iusticiam
19 Iberia

22 Thracem detestatosque
24 exquo

26 quam

27 Et decorant

30 domus partita j| qnemque

33 soboles

34 divisa

35 tenes nec facta revolvatn

36 quoius protendere
39 Stilico

42 molliri

43 fastisque

44 tunc | tunc

Digitized by Google

XLVI

PRAEFATIO.

v. 48 Caedentes spaciis

49 Quanvis

50 quicquid mox reddidit

51 quam |] actor

53 Tigrim

54 Euphrate

55 Parthorum
58 Thuris

GO aditis

61 Caldaeo

62 caeli

63 mytru.ni

65 Stilicone

66 Cominus || virga transfigere

67 moedus tibi cessit
76 optulit

82 Inclytus | gerebat

83 Obsequiuum (sic) | geraiR

84 exultasse

85 vinique

86 quum

87 Bosporus

88 tedas
90 sensit

92 Quoi

93 Ocia g preciosior

94 missos

95 Proponti

96 Baa tern as
102 Saeviciam
105 fatibus

107 Millia || missam | Thracem

109 Nec

110 hunnorum pra vitas

111 Sarmatha

112 Extinctique

114 retenderet

115 preberet

120 Eucheri

121 deest

123 Aedonas hyemes g Boetae

124 Ryphaeae || quumque

128 Curvatus || sylvas

129 littora

130 hybernum

131 Hemi

132 Stilico

135 ofi^nso quanto

136 glebis
141 aequora

v. 146 molle
149 tentavit

151 seu

152 certe

155 Iberis

156 mytra || hie] eum Q decoro

157 phucataque Moedus

160 Stilico

161 Quas vel

169 sequuntor

170 quocunqne

171 millibus
173 Vexilum

175 Leucate

176 hyems

182 Moenala

183 Parthemiumque (sic)

184 flammis] cam pis

186 enipheus

187 etiam nunc

189 Quom |j non] nunc

194 quicquid

195 Stilico
197 aloquiis
200 Fulraineum
205 Parueriut

207 ubicunque

208 lusticiae
210 ocia
215 Istri

217 Servicio

218 praelia
222 Sicambri

224 Quum

225 Cayco

228 Herciniae || sylvae
232 Ultro quum
234 Alemania

237 fallax

238 acie] servat

241 Marcomaes Suevusque docj
(sic) || hetruscum

242 exilium q\ium

243 Exulis

245 celerique

246 prorumpit
248 omnes

251 humectat

252 Gis || annus
555 Amnion

Digitized by Google

i

PRAEFATIO.

XLVII

v. 257 Numide campis g Sirtes
258 Getulae
262 gestant patulos
203 Splendet viperia fl pharetre
264 quum

266 quum

267 bellua Porrum

268 Ponus | prostratns Mcmnon

270 partes || aeoas

271 Quanvia

274 varia geminum

280 Exiciale

281 utrinque

282 Quum || latiumque

283 hyems

286 quem | versat

290 pellagi

291 mirer Stilicho q cantus ad
omnes

293 precio || laterent

294 nil |l loquutus

296 Aeois

297 quanvis

298 lenis
301 Obiicis

303 brachia

304 Non deest

305 posset

308 vel bella ferent

309 saporis
311 et tot

314 illatae || sylva

315 tyrone

318 dilectu

319 concepto

320 Exiluisse
322 quum
328 Stilico

331 Romuleas || rediisse

332 Quum

333 Thyrrhenum || cunctis

334 Sirtes

335 nec

337 inharenosos

345 inant] mani (sic)

346 surripit

348 omnes

349 qui

350 effetoB || frigore Gallos
356 Anolopes || proiecit (| Mazas

v. 358 lembo] nimbo
363 sit prospera
365 totis

370 Tigrauen (sic)
373 fuerant
375 morae

378 tantum

379 quantum
381 Scipiade

384 Hie omnes || laurus

385 Stilico

Cons. Stilich. II.

v. 9 Coelicolum

16 Sic cum | praemas

17 Materiam

18 ocyus

19 astes

21 sternere

23 Dat || exhorante

25 cohercet

26 Aetherei

27 defert

29 in deest U sylvis

30 Hinc |j sororis
32 nullo docuit
35 pretendere

37 servire

38 auricias (sic)
42 Allicitur

48 ignavum
50 Non || adnexus
53 facta
56 quum

68 At Stilico
61 quoi

65 sensit

66 severa

69 Becretus

71 venerare || gubernes

72 adores

73 Obsequio moderere
78 lenior

80 furore

81 adacribi8

82 Quum I stiliconis

86 Quoius stulta || disensibua

87 Sydoniu8 clamydes || baccis

89 viridesque smaragdis

90 renidentes iacynthi8

Digitized by Google

XL VIII

PRAEFATIO.

v. 91 scapulis

93 suppellex

94 haeredibus

97 fide

98 quoins

99 quicquid

100 preterea

101 uinxere
103 Iusticia

106 caesisse

107 pietas

108 futule

113 avariciam quoiua
115 preens |] poscit
117 quod

120 aberrat

121 Fracturus quemcunque
123 nunquam

125 premia
129 quum
131 iocunda

134 effoeminat

135 tetrior ulla
137 circumligat

140 Advigilat stupris || somnnns
(sic)

141 cytharae

142 pueri.

- 145 Laeticiae || laxant
147 condemnat

149 quum

150 epreverit
152 expectantibus

154 sub te quod gesserat

155 Ammonitor
157 Nequid si
159 Turbidus
1G1 solenne
167 quom

172 Orphaeo || sylvas

173 fallentibus
183 Hie

185 aptant

186 milite

188 Aedificet

189 Tybridis | \praeveJat] servellet
192 qui

194 rubigine
196 causae
198 sylvis

. 199 Istrum
200 patrum
202 late

204 stilicone

205 textura
208 caeciit
210 littore

212 vertent

213 Tenthaeo || eorpote (sic)

214 cuDabula

221 Index

222 premia

225 annueris | certe

230 Thagum || tales

231 Stilico [| quaecunque

236 putat 0 eomplexus || Iberam
238 patrum commendat||bethym
240 domini superatur || flava
242 gesa

244 Quur nundum || quur

248 quoius |] vertit

249 Cerulus Q mentitur amictum

251 stilico || quum || hibernam

252 et dcest

253 bella

254 littore
256 Tunc

260 prebere

261 lachrymabile

262 haec

264 stilicone

265 agit

267 concedentemque
269 petentes

271 sed raptis

272 Ocyor

273 ThuBC08 || ApeniDUsqne
275 tetrico || vnltu

278 quaerelis

279 stilico

282 tanta || molle

284 me] nam

285 mot us

291 prodigii

292 rebus aeois

293 quaq (sic)
295 Opprobriis

298 Pellendis

299 violat
304 fatorum

Digitized by Google

PRAEFATIO.

XLIX

v. 306 aeoos

309 Qunr || quae || cruentum

310 Gratulor

311 credimuB
314 iam || qui] q
316 stilicone

319 quicunque || quicunque
322 stilico

326 stilico

327 nomen || verendo

328 et solitus] insolitua
331 Poaae queas

333 cuncta

336 sobolem || geparataque
340 Minervae
342 labores

348 sed avm] stilico H aevo

350 spumantem

351 Purpureo

355 connubia

356 circumstipantur
358 timido

362 dextraeque regendum

363 solennibu8 urn am

364 incoepta

365 humeros armis •
367 Istro

370 spaciosa

371 cruentat

372 tendentem
374 colla] terga

377 petitam

378 Elisii luce- erumpere

384 qui libera

385 fasces] poenos
388 regat 0 bellisquo
390 suapiciant

392 am as

394 Massila

395 ferat nunc humidus

396 orea ventis

401 8uperet quom || limina

404 coelum || martia

405 palentino

406 conspiciant
408 velocibua alia

410 nullique sequutus

411 hybernis
414 foecunda
416 littora

Claud. Carm. n.

v. 420 quoi

421 exultat

422 Theodosius

423 properat

424 menti
427 ainua
430 uolat

433 Deprehndunt (sic)
436 fictia

440 erret] iret

441 phoebus ad limen

442 superbus

443 tunc •

446 habitat || facies || methallo

447 illinc

448 Hinc || illinc

450 Difficilis atabat rutili

451 precioso | tytan

452 Signanti Stilicone

453 compellet

454 quoi |] methalli

455 Ite optati per saecla me-
thalli8 (sic)

467 hylaree

459 in medio

460 torvo || brachia

463 Phrixaeu8

464 turdat (sic)

465 Scorpion || gramina

466 Syrius

467 fatur |j rorantes ortos

470 flagrantibua

471 Cesariem || lactea || uibasque
(sic)

476 Stiliconem

Com. SHI. Ill praef
v. 5 testes subiungere

9 Tyrias contra fracturus

14 Laudabatque

15 Quumque

17 Quumque || Belli

18 moestam

21 Stilico

22 Annibal || Annibale

Cons. StO. Ill

v. 10 quoius

11 mirare sine auro
13 calcator et Istri
d

Digitized by Google

L

PRAEFATIO

v. 17 Alemannorum

v. 124 infloruit artibns

18 Sicambri

125 pene

19 Cesarie

126 exulat armis

20 sequutus

127 seducta

22 methallis

130 diis

27 preraia

132 Quoius | spacium

28 Strepidus

133 methalli

31 quum

135 Olimpi

32 quum

137 tetendit] recedit

33 Pelleae

' 140 fatis] votis

35 aeoi

141 quum

37 laudis stimul'q (sic)

142 submitteret urbes

38 quanvis

145 Carinas] cumas

41 altum] olim

146 quum || premerent || teneret

43 spacium

147 Iberos

45 divisus

157 Rursus et

50 plebea

159 gens] res

52 quo

160 dicionis || caetera

54 Quoins

162 sublimes | Sparthanus

55 meruit genero

163 Moedus

57 lassis

164 Moedoque

58 munere

165 Persen Macedo

59 Littora |j lanros

167 est deest

60 affulsit

169 hunc H Bacchus] secum

62 quum |j euchius

170 genitrix

64 Stilico

171 depres8uros || hospes

68 quicquid

173 poeonium traxit tyberina

70 metiere

174 stilico preclare

78 quod iocundior

175 matrem regemque

79 fame

181 pectore

86 et spectant

182 Non || qui benefacta

87 ultrd (sic)

184 praelia

88 Optulit H fasces

188 haec

90 quom || quam praelia

189 eesc dominum

91 Cum Be etiam

190 Quin tibi

93 deest

194 Stiliconis

96 inditio

195 Exultant f| quocunqne

97 Ammonuit

197 saciantur

99 Haec

201 circundent

100 Libyci

202 certe

102 quod

203 quum || exurgens

103 traosmitterit (sic)

205 Et palma

105 Hie

206 que

107 Materiam || Stilico

208 dicteae

110 iustica (sic)

209 Leonis

114 extat

210 Palladis

117 poscunt

213 Stilico

120 cautd] apta

218 civem

121 imbuit annos

222 contentus amore

122 Belli

224 et post

Digitized by Google

PRAEFATIO.

LI

v. 226 Rodiis

227 Bachoque

228 lam pulsante femur

229 precium || amari

230 quicquid
232 plumasque

234 Pardonis

235 pro pondere

236 flumino (sic)

237 sylvis

238 Stilico

243 humeros || brachia midae (sic)
246 rubent] horrent

249 Lycaeo

250 Nepropene || Menala

251 Cretea || Briomartis

252 Lycastae
263 erymanthe
254 venatibus
259 Taigeti
261 Quaa ubi

266 urbe || quam nulla
269 sica

271 hare ii am

272 claustris

275 CUT8U8

276 Sirtes

277 steriles

278 Namque
281 percurrite

283 stiliconem || sylvis

284 Parent || qui] ut

287 sub limine

288 Rosida foecundis '! diva] luna

290 spacio

291 methallo

296 ducitque

297 sequuntur

299 haec || haec

300 Cresse tennes (sic)

302 Dalmaciae || brachia

303 Briomartis

305 arundine

306 curvaverat

308 nicharte

309 Iberas

310 canis

312 saciavit

313 texit lapidosis

314 Circaeis

v. 316 luxuriantiB

319 setis

320 Sylvarum || caute || molle
322 genuit

223 In lignis

324 rudibusque

325 honustis

326 Exanguis

329 montani || triumphi
331 Explevit

338 pa8tores Q excepere

339 tedae || strata] fracta

340 hacdi] edi
344 rupta
349 omnibus

356 foetus

357 Classis || a

358 propriam

360 coete tyrrhenaque

361 sed non equore
365 Bacharum || typana

368 solvuntque rudentea

369 Linces

Bell Pollentinum praef.

v. 6 pro stratis
7 amoenam
9 hie

12 premia

15 timorem

18 libri || stiliconis

Bell. Pollentinum.
v. 1 quum

2 Argos

3 Aeetham

4 Typhis

5 incolumen
7 vagre

10 facilea cunctis || pupibns

11 Typhim |

13 digno

14 Stilico

16 iactant

17 vinxisse

18 teneri
20 quanvis

25 virides |] fretasque

26 crescentis
29 titulis

d*

Digitized by Google

LII

PRAEFATIO.

v. 31 An ego
35 cales
38 exangues
40 lusticiae

47 morcm non

48 nubesque

50 interius

51 tranquilior

54 8ummet

55 quum R mutaverat
57 Thanais Moeotida
59 kaukascisque

GO Getulas || constringet
61 hucusque | notare

64 timui8se || quum brachia

65 spirasque

68 Quum

69 Matrem

70 Tentarunt

71 Pene
74 Alcidae
78 deest
81 Istri

84 videt

85 profunda
88 tentare
91 si positis

97 arcto

98 nuncia

101 sedemquo

102 prophanis

103 deprehendere

104 quanquam

105 quum

108 di versa

109 Excere
114 doctorque

118 spaciumque

119 modus
121 solertia

123 Inrevocandus

125 aeacidem | littore

126 Marii Paulique

127 aegere

129 quanvis j| fugavit

130 lituoBt& (= et)

131 Stilicone
136 subaegit
142 Stilico
144 vincitque

v. 145 hie
146 raoerens

148 Ma8silua

149 Annibalemque

152 hyems || primus j| messibus

154 Annibalem

155 quum || parthacus

157 titiens

158 exuerat

160 hos

161 adductus

164 Stilico

165 emonii [| moessique

166 terdeciea | frontibus hemum

167 hyenas | totiensque
170 I strum transgressa
173 Quocunque || crynnis
175 claustra

177 hemu8

178 Otrisiis || contemnunt Stri-
mona

179 abnonia belli

182 cotibus Oetani

183 Spercbyusque H Enyphens

185 Driopes

186 littora

187 Moedis

188 Thermopole || Scyronia ripis

189 connectens

190 lycaei

194 suplicium

195 Exegre

200 Pyraeneumque
205 quodcunque timores
211 Stilico quum
213 quanvis

216 volantes

217 pupes

218 sardonias || Cypri
220 diffusa

222 Optat

224 malet

225 lam que ho mm creduntur

226 avariciae
234 horrisonas
236 sequutaa

246 Lycaonia || Arcto

255 bellua

256 lena || latebant
267 Stilico

Digitized by Google

PRAFFATIO

LIII

v. 268 meliore
273 flumina
279 Graecia
287 Idcirco
292 theutonica
* 294 honor
295 geminant
301 stimulat
303 recusant
306 Obscoonam
308 charior
311 Vinculo] Pignora
316 tunc primis

319 littus

320 Laurius

321 pupe |] pretervolat fl ocyus
323 hyemi8 caelique

325 Hyberna
327 setas

330 herciniae || Rhetia sylvae

335 cymbrica

336 Kheno] saepe

337 Istruin || Ampbytrite

338 abiles

340 Rhetia

341 tremendam

342 sen
345 baratro

347 trepidis |j aatris
349 Stilico
354 spelea

358 genitrix

359 sylvis
361 Ocia

366 herilis

367 NunciuB

378 Euristeus

379 Moesto || cingitur
383 nequeant |] tumultu

385 fati

386 Quum perfrangeret Annibal

388 Nec quiquam

389 tentaret

394 gerentis ■

395 Levino || praelia

396 praetor] consul

398 pretereunte

399 Tentandas || quanvis

405 ducie urget

406 Stilicone

v. 407 lachrymosaque

408 sylvis

409 Spargit hyems | sibylla

410 Certatum || vel notae

413 apperent

414 Rhetia

415 Vandalicis

416 Britannus

419 quin etiam | sicambris

420 cinthos | cherucas

421 o nines

424 populisque

425 poterit

426 iam || Stiliconis

427 tentet
437 rigor || calor

439 Foemina

440 ut

441 Circeis

442 vera

443 sepulchro

453 Stilicone

454 alacris

459 Stiliconis

460 Caniciea
463 defletus

465 tentat

466 hurailisque
470 Getae

472 flumina pulsis

473 eubito

474 moenia cernit .
485 quoi
387 acclivis
489 Istrum
491 arectum (sic)
495 humeri8

504 septa |J hetrusci

505 tybride

506 greis (sic)

512 Stilicone

513 perosus

514 iugis

515 Graecos tremefecerit

516 ertinctusque

517 aeoi
525 quum
528 Dii || faciant
532 ausi (sic)
534 Tunc U quum

Digitized by Google

LIV

PRAEFATIO.

v. 537 paravi

542 dabunt | molitus

543 calybs | rubebunt

545 reddita

546 omni8
550 viaque
553 noxia

558 necnon || Stilico
550 inflammat
660 temerate
561 obsceaai
564 campus

566 ins (sic)

567 vendicat

569 Ister

570 praelia
572 humeris

574 hemi

575 alphaeaa || menala

576 Tegeam
578 Tybrim

582 uiaaere (sic) 1 petendam

583 praeclarua

584 Quoi

586 reciaoque cunctis

588 Stilicone

589 Accelerator

590 beliaaisque

595 mntaa8ent

596 Stilico U sequutua
698 poeane

603 Thanaim || Istri
605 methallo
607 praecioaior

609 odio

610 aasumptaa igne valentes
613 obiicit

618 Servicio

619 cruetatia (sic)

622 cognati

623 quum arte

624 suppellex
629 epyriadasque

634 Quicquid f terdenis

640 exita

641 Cymbrica

642 Iisdem procuit (sic)

643 ossas (sic)

645 CymbroB || Stilicone

Cons. Hon. praef.

v. 3 quum

4 aylvaa

6 nocturnu8

8 vigil

9 agris

13 8telanti8

17 victuaque

18 Hunc premit in arimes

19 laetus

20 premia

23 aequatur

24 meminit
26 prebuit

Cons. VI Hon.

v. 2 non

4 quom R repetatur

5 solennis

12 Tybris

13 quicunque

14 dederat
17 nomine

19 tua (sic) apondet

20 quum

24 omnia

25 quum

28 nili

29 moesta

30 gripba

31 Ryphaeo

32 Bylvae

33 oecho
36 Exultat

38 revivescere lauros
41 aensit

44 intra

45 Gigantea

48 coluimu8 (sic)

51 Innumeros U methalli

57 aegit

58 quum

65 quanvis |J necdum
68'Induit || fastis
71 poaitaque tiara

76 haeres

77 nic

79 teneris | annis

81 Bosporus

82 males

digitized by Google

PKAEFATIO.

v. 88 mirata
90 aeoa

95 seniore

96 repente
99 fidequo

100 officiis Stiliconis
104 Libiaeque

106 prophana

107 venientem finibus
109 auxiliisque || rogatis
113 Tbyeatiade

115 maternae

116 Iulaeoa
118 parentis

120 lauros hisdemque
122 chelis
125 aedere

128 sibi] libi (sic) || ammonet

129 amisia
132 practica

138 gubernaculis antemnis

139 Ludiprigium
141 maneB (sic)
145 exorruit
147 ingenti8

149 imperiumve
152 monet
155 exanguis
157 moesta
162 arandine

164 ellectra

165 bumeros

166 Phaeton

173 ligniqne

174 extensas

175 steliger U fluctibuB

182 Tyberino

183 thuscis

184 herbei

185 Tu ne Gigantaeis |) tentare

186 mens (sic)

187 Phaeton
194 humida

196 atque adua iusu (sic)

196 Cerulus

197 novum

198 paccataque

200 Dryades || pbaunos

203 Contulia || hastae

204 prata

v. 206 per virum

210 Stilico

212 medius

213 statuisse

214 prebens exempla

219 damnique

220 Iatrum

221 praelia

222 utrinque
224 incanti

227 gentis reliquum

230 Deiicit U tentabat || niontis

231 qaas || aubitis

232 Rethos

233 p fallere (sic)

234 numina

235 Quoiua y repetit
241 tetris

243 abses8o

244 rabies || periculum

247 tentato

248 C5minus
250 rerum
253 descendere

256 precibua fletuque

259 Cybelleia

264 Caeris

266 notasque || humentibus

269 cum

271 expers

275 Baciare

278 seu |j exul

281 nec me

286 Apeninum

288 ad || amplectitur

289 geminamque
291 Hie

293 voluissem

294 oppetererem (sic) fl meliore
296 percultas Q sequuto

298 charasque

299 exertum

300 circundedit

301 Stilico

302 extulit
304 extincta

* 308 solatia

309 ferat

312 Desinit
314 nullusque

LVI

PRAEFATIO.

v. 318 Stilico

319 nostras nomen

320 Stilicone retendit

324 triste g quum

325 Sulfore ceruleo

326 rotae

328 terrificunque
330 tedas

335 quum

336 redegerit

337 Quum cinxere faces Hypa-
num

338 Moeotica

339 Non

340 Marte || quum

342 hymber

343 flammante
348 caldaea

350 Obsequiuum (sic) Marti ||
putuere

351 presidium

359 Prosiliit

360 quaerelis

363 Ligur

364 seq.

Luce frui spatiis disccrnens
gaudia parvis || Torquebit Ru-
bicon vicino nomine Tybrim

366 deest

367 spelusit
369 At

372 pugna

373 Defansam (sic) || peremni

375 methallo

376 auratoB || fluctus

377 Massila

378 arundine

379 equis

382 Preberet [| ni

383 Nec Bochi Syllaeve

384 Nec

385 calpatior

386 Quod

392 bis dena

393 inter pomeria
395 succensus

398 favere tyrannis

399 quum

400 Praelia | Pharsalia
404 syncerae

. 405 Dessuetae g sumptisque

406 externi

407 se iuncta

408 Exulat

409 Quur
411 Illic

413 Istrum || tenebat

414 leviusne

415 quum || Moedus

420 attavum || haelia

421 Saeveri

422 Hie || fornm

423 priorem
425 Tybris
431 Stilicone
434 credat || nec

438 necdum patuit fama

439 quoins

453 mox et perlatum stelarum

455 quum

456 Advenit Stilico medium

457 me et socerum pontemque.
viamque tenebat

458 Adua

463 haec || loquutus
465 Expectasse
470 Titidem

473 penetraverat agmina

474 rettulerit
477 nulla qui

479 Diomedaeis

480 praelia

482 Et quoi non Traxerat (sic)

486 Tybrin

487 Tarquino

488 Adua

489 Sulcatus || quum tranaret he-
truscis

491 Exere

494 muris

495 reliquit

497 pupes

498 nudaque littora
502 arce

504 ExuperanB

505 Apeninigeris
507 prebent

518 sylvis artatur

519 utrunque

520 Tybride

Digitized by Google

PRAEFATIO.

LVII

v. 522 Mollibus | quicquid

524 propire (sic)

525 vestes et
528 baccia
531 Pertulit

538 Quanvis [] hymbre

540 nam pluviia ideo

541 Austro

543 qua

544 Milvius

545 uno ore
547 Exultant
550 quo tempore
552 Quum || quoi
554 officium

556 qui praestet

557 Hoc
560 cum

562 humero8

563 ErythreoB
565 Quoi

567 fluitant

568 Sibilla

569 calibe

571 methallo

572 Ferratos informat

573 Addidit j| bellis
576 quid

579 Stilico || quum
581 referes

590 sequutus

591 facta

592 verbique || caelat

v. 596 pio lautae

597 talis

598 porapa
605 coligis

608 munere deest

609 Astringit || erat

610 quaeret precium

612 species

613 quum

614 Connexum

615 conaensuque
617 oecho

619 tigres

620 Diffudit

621 Hie |! aera

624 iocundaque

625 quum

626 Mutatos edunt

627 illisie

629 Murmur et jj resultat

630 contentus

631 subnixa

634 8emiferi cortinia
637 perpetuisque
641 Tybris

643 letatur

644 Pallantaeus

645 disauetaque

646 Kegius

648 Ietri

649 illustrior (sic)
651 honor quoius
655 regesque

vm.

Sidonius Claudiani imitator.

• CI. cons. Olybr. et Prob. 31

Vivit adhuc — Gloria fusa Probi
Sid. ep. IV, 18, 2

In quo post vitae tempora vivit honor

CI. cons. Olybr. 35. Epith. Hon. 280

Atlanteosque recesaus

Sid. ep. VIII, 9, 32

Imo» Oceani colens recesBus

Digitized by Google

LVIII PRAEFATIO.

CI. cons. Olybr. 85 seqq. descriptio Romae qualis est
Sid. V, 13 seqq.
Sid. V, 28

Pectus palla tegit, quern neverat Ilia coniunx
CI. ibid. 224

Palla graves umeros velat, quam neverat uxor
Ilia

fcf. Sid. II, 389 seqq.]

CI. cons. Olybr. 122

cornus in altum Torrigitur

Sid. VII, 265

crescit in altum Conus

CI. cons. Olybr. 126

Prior hie: 0 numen amicum (= Roma)
Dux ait — quae causa viae?
Sid. II, 437

blandis prior orsa loquelis
Quid caput o mundi, (= Roma), dixit, rnea regna revisis?

CI. cons. Olybr. 127

legum genetrix (= Roma)

Sid. II, 34

Imperii genitrix (= Roma)

CI. cons. Olybr. 177

et pollice docto

Sid. XV, 181

ac pollice docto

CI. cons. Olybr. 209 seq. descriptio Tiberini cf. Sid. II, 332 seq.
CI. ibid. 217

Vertice luxuriat toto crinalis hat-undo

Pi* till an t per pectus aquae, frons hispida rnauat
Imbribus, in liquidos fontes se barba repectit

Sid. II, 333

et arundinis altae
Concolor in viridi fluitabat sylva capillo
Dat sonitnm raento unda cadens, licet hispida setie
Suppositis multum sedaret barba fragor
Pectore ructabat latices

CI. In Ruf. I, 107

Pirithoum fugeret Theseus, offensus Orestem
Desereret Pylades, odisset Castora Pollux

Digitized by Google

PRAEFATIO.

Sid. V, 287

Si se Pollucis perfundit sanguine Castor:
Thesea Pirithoi, Pyladem si stravit Oreste
Vel furibunda manns

CI. In Ruf. I, 133

Rhenus proiecta tori)uit urna

Sid. II, 339

manibusqine remissis
Remus et urna cadunt (sc. Tiberini)

CI In Ruf. I, 138

Tecta petens — Turn talia fatur:

Ocia te Rufine iuvantcei.
Sid. V, 142

Ingreditur qua strata viri vocemque furentem

His rupit: Secure iaces oblite tuorum cet.

CI. In Ruf. I, 198

Iungatur solium Croesi Cyrique tiara

Sid. IX, 27

Non Cyrum Astyagis loquar nepotem

Cuius non valuit rapacitatem
Vel Lydi satiare gaza Croesi

CI. In Ruf. I, 298

ingulare minatur

Tu prohibes

— accendit proelia, vincit

Sid. II, 294

Dux fugit, insequeris: renovat certamina, vincis

CI. In Ruf. I, 311

qui cornipede8 in pocula vulnerat

Sid. II, 39

Plus potat per vulnus equum
(cf. Sid. VII, 83)

»

CI. In Ruf. I, 323 scq. Hunorum descriptio nos relegat ad
Sid. II, 243 seq.

CI. In Ruf. I, 335

remige Medo Sollicitatus Athos

Sid. II, 509

cui ruptus Athos, cui remige Medo
Turgida Bylvosam currebant vela per Alpem

LX FRAEFATIO.

CI. In Ruf. I, 339

vcstita spoliis donabere qucrcu

Sid. V, 33

quercum captivo pondere curvat

CI. In Ruf. I, 369 (fit fine)

debitus ultor

= Sid. VII, 563.

CI. In Ruf. II, 77

Agmina — ibant famulantia

Sid. VII, 355

famulantia currunt Agmina
CI. In Ruf. II, 122 Xerxis classis cf. Sid. V, 452

CI. In Ruf. II, 177

Surgere purpnreis undantes anguibus hastas
Serpentumque Yago caelum sacvire volatu

Sid. V, 402

iam textilie anguis
Discurrit per utramque aciem, cui guttur adactis
Turgescit zephyris cet.

CI. Ill cons. Hon. 1

Tertia Romulei sumant exordia fasces
Terque tuas ducat bellatrix pompa curules
Festior annus eat

(CI. IV cons. Rom. 1

Auspiciis iterum sese regalibua annus
Induit)

Sid. U, 1

Auspicio et numero fasces Auguate sccundos
Exige et effulgens trabealis mole metalli
Annum pande novum

• a cons. Ill Hon. 22 l )

Reptasti per scuta puer

ibid. 30

Sustulit arridens et pectore pressit (te pater) anhelo
Intrepidum ferri galeae nec triste timentem
Fulgur et ad summas tendentem braccbia cristas

cons. IV Hon. 167
turn levibus ulnis

Sustulit (pater) et magno porrexit ad oscula patri

1) Ubicumquc * additum est, similis locus etiam apud Vergilium
lcgitur, cf. iis locis conapectum locorum Gramlewiczii a me

Digitized by Google

PRAEFATIO.

sid. n, 135

Iteptabat super arm% patris: quanquam arcta terebat
Lamina cervicem, gemina complexus ab ulna
Livida laxatis intrabat ad oscula cristis

*CL cons. Ill 23

Exuviae tibi ludus erunt cet.
Sid. II, 138

Ludus erat puero raptas ex hoste sagittas cet.

/ CI III cons. Hon. 40

Non tibi desidias molles nec marcida luxu
Otia
Sid. II, 504

virum non otia pigra foventem
DeliciiBque gravem

Sid. VII, 317

nunquam tamen otia, nunquam desidia imbellis

CI. Ill cons. Hon. 84

meritos oraat diadeniate crines

Sid. VH, 13

emerita trabois diademata crescunt

CI. cons. Ill non. 122

snbmissus adorat
= Sid. II, 388.

CI. Ill cons. Hon. 145

quid enim per proclia gessi Te sine

Sid. VII, 232

Nil sine te gessit

CI. cons, m Hon. 163

Sicut erat, liquido signavit tramite nnbes

Ingrediturque globum Lunae
Sid. n, 405

Ergo sicut erat liquidam transvecta per aethram

Nascentis petiit tepidos Hyperionis ortns

CI. in cons. Hon. 186

demens expellitur ambitus
(Cf. VI cons. Hon. 609, Laus Ser. 211)
CI. IV cons. Hon. 46

non ainbitione potitus

ibid. 48

et solua meruit regnare rogatus
(Cf. cons. Stil. II, 3

tandem flexus trabeas — rogantes Induerit)

LXII

PRAEFATIO.

Sid. ep. VII, 17, 14

nec te capit ambitus gllus:
Est tibi delatus plus onerosus honor

CI. Ill cons. Hon. 201

lam video Babylona rapi Parthumque coactuni
Non ficta trepidare fuga, iam Bactra teneri

a IV cons. Hon. 656

Ultima fraternns horrebunt Bactra secures

Sid. V, 601

Sic Parthus rectum fugiat Maurusque timore
Albus eat: sic Susa tremant positisque pharetris
Exarmata tuum circumstent Bactra tribunal

CI. cons. HI Hon. 203

famulis Gangem — ripis

Sid. H, 93

famulum — Orontem

CI. Ill cons. Hon. 211

Indus ebur, ramos Panchaia, vellera Seres (dabunt)
Sid. V, 42

fert Indus ebur —

43

— Ser vellera —

47

— Panchaia myrrham

CI. IV cons. Hon. 62

velut ordine rupto
Cum procul insanae traherent Phaethonta quadrigae
Saeviretque dies terramqne et stagna propinqui
Haurirent radii, solito cum murmure torvis
Sol occurrit equis

Sid. VII, 405

Sic rutilu8 Phaethonta levem cum carperet axis
Iam pallente die flagrantique excita mundo
Pax elementorum fureret vel sicca propinquus
Saeviret per stagna vapor limuaque sitiret
Pnlvereo ponti fundo, tunc unica Phoebi
Insuetum clemens extinxit flam ma calorem

CI. IV cons. Hon. 139

Acclinis genetrix anro, circumflna gemmis

In Tyrios enixa toros; ululata verendis

Aula puerperiis. Quae tunc documenta futuri?

PRAEFATIO.

LXI1T

Sid. VII, 164

Solverat in partum generosa puerpera caati
Ventris onus: nianifesta dedit mox signa fnturi

CI. IV cons. Hon. 160

Crescia adoratus gremio (sc. dearum). Tibi saepe Diana
Maenalios arcus venatricesque pharetras
Suspendit, puerile decus. Tu saepe Minervae
Lusisti clipeo

Sid. n, 40

crevere parumper,
Mox pugnam ludunt iaculis

*CI. cons. IV Hon. 192

ventura potestas
Claruit Ascanio, subita cum luce com arum
Innocuus flagraret apex

sid. n, ii3

regnique futuri
Fit rerum novitate fines; —
— — cunctantis Iuli
Lambebant teneros incendia blanda capillos

CI. IV cons. Hon. 313 Nero, Tiberius cf. Sid. V, 321—322
CI. IV cons. Hon. 385

sed proelia differ

CL XVIII, 500

quid vincere differs?

Sid. V, 98

quid proelia differs?

•

CI. IV cons. Hon. 414

Pauper Fabricius, Pyrrhi cum sperneret aurum
Sid. VII, 226

rigidum sic Pyrrhe videbas
Fabricium, ingestas animo cum divite fngit
Pauper opes

CI. IV cons. Hon. 466

pellita iuventa

Sid. V, 563

Pellitus - hostis

Sid. VII, 349

pellitae — turmae

Digitized by Google

LXIV PEAEFATIO.

CI. cons. IV Hon. 537

Caeruleus tali prostratus Apolline Python
Implicuit fractis raoritura volumina silvis

Sid. II, 152

non principe nostro
Spicula direxit melius Pythona snperstans
Paean, com —

Figeret innumeris numerosa volnmina telis

CI. IV cons. Hon. 615

et grato remeat seeurior ictus (sc. servus);

In civem rubuere genae

Sid. II, 546

Quorum gaudentes exceptant verbera malae.

CI. epith. Hon. praef. in universum confer cum
Sid. X (praef. epith. Ruricii).

CI. epith. Hon. 56 seq. et 85 sq. aedes Veneris a Vulcano facia ut
Sid. XI, Usqq.

* CI. epith. Hon. 149 Triton Venerem portans Sid. XI, 34 sq.
ibid. 136 illius amor similiter Sid. XI, 37 sq.
ibid. 153 sq. totum Veneris agmen Sid. XI, 42—44.

CI. Bell. Gild. 21

tardique gradus (sc. Romae)

23

umeris vix sustinet aegris
Sqnalentem clipeum: laxata casside prodit
Canitiem plenamque trahit rubiginis bastam
Attigit ut tandem caelum genibusque Tonantis
Procubuit

Sid. VII, 46

Pigros Roma gradus —

— pendent crines de vertice tecti

Pulvere, non galea: clypeusque impingitur aegris
Gressibus et pondus non terror fertur in hasta.
Utque pii genibus primum est affusa tonantis

CI. Dell. Gild. 31

Advenio supplex, non ut proculcet Araxera
Consul ovans cet.

Sid. II, 440

Venio — non ut mihi pressus Araxes
Imposito sub ponte fluat cet.

Digitized by Google

PRAEFATIO. LXV

CI. Bell. Gild. 82

mptaque omissus ab Alpe Poenna

Sid. H, 530

si ruperit Alpes Poenus

a Bell. Gild. 83 "

attonitae iam proximas Hanaibal urbi?

Muro sostinui Martem nocteeque cmentas
Collina pro turre tuli?
Sid. VII, 130

Hannibalem iuncto terrae coeliqne tnmultu
Reppulimus, cum castra tuis iam prozima muria
Starent, Collina fulmen pro turre cucurrit

CI. Bell. Gild. 60 ~

par Roma mihi (sc. Romae)

ibid. 113

altera (sc. Roma)

(Cf. In Ruf. IL 54

Urbs etiam, magnae quae dicitur aemula Romae

Sid 31 Orbia Roma tui

CI. Bell. Gild. 135

Et contuaa genas mediis apparet in astria
Africa. Rescissae vestes et spicea passim
Serta iacent

Sid - v » 53 _ _ Ar . .

9 Subito flens Africa nigras

Procubuit lacerata genas. et cernua frontem

Iam male fecundas in vertice fregit aristas

*CI. Bell. Gild. 161

pars tertia mundi (= Africa)
Unius praedonia ager
Sid. V, 56

Venio pars tertia mundi (= Africa)
Infelix felice uno. famula satus olim
Hie praedo

CI. cons. Theod. 58

Tam celer assiduos explevit cursus honores.
Una pote8tatum apatiis interfuit aetaa
Totque gradus fati iuvenilibua intulit annis
(Cf. epith. Pall. 65 seq.

grata senatus
Cons. Olybr. 66 seq. et 154)

Sid. II, 207 . . A

' celenque gradu privata cucurrit

Culmina conscenditque senum puer ipse curnlem

Sedit et emerito iuvenis veteraims in auro

CUud. Carm. II. e

Digitized by Google

LXVI PRAEFATIO.

CI. cons. Theod. 67 seqq. ubi de philosophis agitur, in universum
confer cum

Sid. II, 156 seqq. (vide etiam Sid. XV ; 44 seq. et Sid. XXIII,

97 seq.) 1 )

[CI. cons. Theod. 69

Quantaque diversae producant dogmata sectae

Sid. II, 164

Praeterea didicit varias nova dogmata sectas]

CI. cons. Theod. 101

doces — quae vis animaverit astra

Impuleritque choros, quo vivat machina mota cet.

Sid. XV, 38

Scrutantes — quid machina caeli,
Quid tellus cet. cet.

CI. In Eutrop. I, 215

Attains heredem voluit te Roma relinqui

Indomitos curru Servilius egit Isauros

In mercem veniunt Cilices, Iudaea, Sophene,
Ilomanusque labor Pompeianique trinmphi

Sid. II, 462

Transcripsi Cilicas: hos Magnus fnderat olim
Adieci Syriae quos nunc moderaris Isauros:
Hos quoque sub nostris domuit Servilius armis

Transfudi Attalicum male credula testamentum

CI. In Eutrop. I, 274

Et telaa, non tela pati

Sid. XV, 149

Cum tenet haec telas, vult haec plus tela tenere

CI. In Eutr. I, 383

Militet ut nostris detonsa Sigambria signis

Sid. ep. VIII, 9, 27

Hie tonso occipiti senex Sicamber
Postquam victus es, elicis retrorsum

— capillos

1) Cf. Riese Auson. et Anth. lat. n. 882 (Riese)

Digitized by Google

PRAEFATIO. LXVII

CI. In Eutr. I, 444 Porsenna cf. Sid. V, 66
ibid. 445 Codes 1 ) cf. ibid. 69
ibid. 445 Mucins cf. ibid. 76

CL In Entr. II, 135

plaudentem cerne senatum

Sid. VIII, 9

plaudente aenatu

CI. In Eutrop. II, 461

Tandem hi a tibi neverunt ultima Parcae
Sid. VII, 600

felix tempua nevere aororea Imperiis tuia

CI. cons. Stil. I, 51

Vix primaevus eras, paci cum mitteria auctor
Asayriae. Tanta foedus cum gente ferire
Commiaaum iuveni

Sid. II, 75

Huic quondam iuveni reparatio credita pacia

CI. cons. Stil. I, 54

atupuere aeveri Per8arum procere8

Sid. II, 76

Btupuit primis 8e Parthua in annia

CI. cons. Stil. I, 59

Turia odoratae cumulia et mease Sabaea
Pacem conciliant arae. Penetralibua ignem
Sacratum rapnere adytis rituque iuveneos
Chaldaeo atravere magi. Rex ipse micantem
Inclinat dextra pateram

Sid. II, 83

iuratur ab illis
Ignia et unda deua —

— — Chaldeu8 in extia
Pontificum de more senex arcana peregit
Murmura: gemmantem pateram rex ipae retentana
Fudit thuricremis carchesia cernuus aria

*C1. cons. Stil. I, 69

Nubilia interea matnrae Virginia aetaa
Urgebat patrias suapenso principe curaa

[1) Cf. CI. VIII, 405 cf. Sid. V, 71 et VII, 05]

e*

Digitized by Google

LXV1II PRAEPATIO.
ibid 91

Talem quippe virum natis adiunxit et aulae,
Cui neque luxuries bello nec blanda periclia
Otia
Sid. II, 195

princepa, cui nubilis atque
Unica purpureus debebat nata nepotes,
Elegit geuerum. aed non ut deside luxu
Fortuna aoceri contentus et otia captana
Nil sibi deberet
(Cf. CI. XXIX, 159 et 184, XXII, 131)

CI. cons. Stil. I, 212

Natis obaidibus pacem tain supplice vultu
Captivoque rogant («ci7. Germani)
ibid. 233

Quotiena aociare catervas
Oravit iungique tnia Alaraannia aignia
Sid. ep. VIII, 9, 45

Ipse hie Parthicua Arsacea precatnr,
Aulae Susidia ut tenere culmen
Posait foedere sub stipendiali

CI. cons. Stil. I, 254 et 354 eadem gentium nomina ut
Sid. V, 336

CI. cons. Stil. I, 264)

[III cons. Hon. 203
cons. Olybr. 1G0
In Ruf. I, 376J

flumina pro gentibus ad m u
ea domicdia habentibus 1

CI. cons. Stil. I, 362

Fracturumque reos humili sub iudice vultus

Sid. II, 306

Non tam victoria periit, quam iudicis ore

CI. cons. Stil. II, 262 0 ^
= Sid. II, 318

[Sid. II, 321 seq. Oenotria procedit simili modo quo Roma Bell.
Gild. 21]

(Cf. Africa ibid. 135 et Aurora XX, 527.)

CI. cons. Stil. II, 320

Annum redde tunm

Sid. II 3

1 Annum pande novum

(Cf. cons. Stil. II, 268

anni pandentem claustra aalutem

(= Stilichonem)

Digitized by Google
H

PRA.EFATIO. LX1X

CI. cons. Stil* III, 32 son. ) .

(Cf XXI 370) J m universum con f er cxlm

Sid. VII, 8o'sqq.

CI. cons. Stil. Ill, 90

Cam proelia mandet

Sid. II, 384

Non mandet — bella

CI. cons. Stil. Ill, 118

posito iam purpura fastu
De se iudicinm non indignatur haberi
(Cf. cons. VI Hon. 62)

Sid. II, 343

fastuque remoto — iam plus dignetur amari

CI. cons. StU. Ill, 143

Et Galium terris (sc. cum) prosterneret, aequore Poenum,
Nunquam succubuit damnis et territa nullo
Vulnere post Cannas maior Trebiamque fremebat,
Et cum iam fremerent flammae murumque feriret
Hostis

Sid. V, 80

Brennum 1 ) tremuisti
Post melior —

— sed reppulit unus
Turn quoque to tain aciem

86

PoBt Trebiam Cannasque*) domas llomanaque tecta
Hannibal ante meus

CI. cons. Stil. Ill, 158

bibimus passim Rhodanum, potamus Orontem

Sid. II, 443

potetur casside Ganges
(Cf. CI. VII, 49.)

CI. cons. Stil. Ill, 344

mapalia Mauri (in fine versus)

Sid. V, 591

mapalia Bocchi

[1) Cf. CI. XV, 126]

[2) Sid. VII, 552 Beq.; IX, 245]

Digitized by Google

LXX PRAEFAT10.

CI. cons. Stil. Ill, 350 i
ereptis elephaa inglorius errat

Sid. II, 54

sic trunca reportat
Bosphoreis elephas inglorius ora tributia

CI. Bell. Toll. 50

ut fluniine verso
Irriget Aegyptuni Tanais —

— Zepbyrus se promat ab Indis,
Caucasiisque iugis calido nigrantibus Austro
Gaetulas Aquilo glacie constringat harenas

Sid. V, 282

(si) Atlantom Tanais, si Bagrada cernit
Caucason

286

Ad Tartcsiacuni venit Indus aquator lburum

CI. Bell. Poll. 261

Romula — virtus

— Sid. II, 13.

CI. Bell. Poll. 292

Haec et Theutonico quondam patefacta furori
Colla catenati vidit squalentia Cimbri

Sid. VII, 76

Me Teutone iuncto
Quondam fracte subis Cimber gladiisque gravatau
Ante manus solas iussi portare catenas

CI. Bell. Poll. 481

Crinigeri sedent patres
Sid. XII, 3

Inter crinigeras situni catervas

CI. VI cons. Hon. 30

Phoebus — grypha ingalem

Riphaeo tripodas repetens detorsit ab axe

Sid. ep. VIII, 9, 8

novusque Apollo
Cortinam, tripodas, chelyin, pharetras,
Arcus, grypas agam

CI. cons. VI Hon. 65

quamvis diademate nondum
Cingebare comas

PRAEFAT10.

Sid. II, 4

quamquam diadomate crinem
Fastigatus eas
(Cr. cons. Ill Hon. 84

• ornat diademate crines)

CI. VI cons. Hon. 71

poaitoque tiaram
Subinisere genu {sc. Versarum iiroceres)

Sid. II, 50 ..

1 ac supphce vultu

Flectit Achaemenius lunatum Persa tiaram
(Cr. epith. Hon. 225)

CI. VI cons. Hon. 420 Nerva cf. Sid. V, 317

CI. VI cons. Hon. 615

Assensuque cavae sublatus in aethera vallis

Plebis adoratae reboat fragor
Sid. VIII, 9

Vel quod adhuc populo simul ei plaudente senatu
Ad nostrum reboat concava Roma sophos 1 )

CL Laus Ser. 12 Alcestis Sid. XV, 165
ibid. 31 Penelope ibid. 160

CI. Laus Ser. 17

Thybrinaa

Sid. VII, 76

Tibrinum

CI. Laus Ser. 44

cardine gemino
[vide iam indicera s. Stilicho] = Sid. II, 220.

CI. Laus Ser. 70

Te nascente ferunt per pinguia culta tumentem

Divitii8 undasse Tagum
(Cr. cons. Ill Hon. 18)
Sid. II, 105

Te nasccnte ferunt exorto flumina melle
Dulcatis cunctata vadis oleique liquore
Is80 per attonitas bacca pendente trai^etaa

(Cf. CI. XXI, 85

ferunt mellieque lacns et flumina lactis

HI, 381

stagnantia passim Vina fluent oleique lacus)

[1) CI. carm. min. VI (LXXIV), 18]

LXXII

PHAEFATIO.

CL Laus Ser. 90

fluxere rosae: candentia naeci Lilia

sid. n, no

rubuere rosae spretoque rigore
Lilia — insultavere

CL Laus Ser. 147

quos "Smyrna dedit, quos Mantua libros
Percurrens

Sid. H, 183

totum percurrere suetus
Mantua quas acies pelagique pericula luait
Smyrnaeas imitata tubas

CI. Laus Ser. 166

Curru Pisaea marino
Fugit tela Pelops, nam perfidus obice rupto
Prodidit Oenomai decepti Myrtilus axem.
Hippomenes trepidus cursu ferroque secutam
Aurato volucrem flexit Schoeneida pomo.
Herculeas vidit fluvio lactante palaestras
Moenibus ex altis Calydon pretiumque labor!
Deianira fuit iam pectore victor anhelo
Alcides fremeret retroque Acheloius iret

Sid. II, 490

reparatis Pisa quadrigis
Suscitet Oenomaum: natae quern fraude cadentem
Cerea destituit resolutis axibus obex.

— spectet de carcere circi
Pallentes Atalanta procos et poma decori
Hippomenis iam non pro solo colligat auro.
Deianira tuas Achelous gymnade pinguis
Illustret taedas et ab Hercule pressus anhelo
La8satum foveat rivis rivalibus hostem

Sid. XIV, 12

Non hie Oenomai cruenta circo
Audit pacta Pelops nec insequentem
Pallens Hippomenes ad ima metae
Tardat Schoenida ter cadente pomo.
Non hie Herculeas videt palaestras
Aetola Calydon stupens ab arce
Cum cornu fluvii superbientis
Alcides premeret

CI. Laus Ser. 182

Hunc cingit muralis honos, hunc civica quercus
Nexuit

PRAEFATIO LXXI1I

Sid. V, 587

crinemque sacrum tibi more priorum
Nectet muralis, vallaris, civica laurus

CI. Laus Ser. 198 [cf. index s. Stilicho]

pcditunique equitumquc magistros

Sid. II, 90

peditumqne equitumque magister

Sid. VD, 377

pcditumquo equitumque magistrum

CI. epith. Pall. 41

Dulce micant oculi

Sid. XXII, 33

Dulce natant oculi

CI. epith. Pall. 79

meruitque repulsam Obvia maiestas

Sid. II, 211

diademata pasaa repulsam

CI. epith. Pall. 130

Vivite Concordes

epith. Hon. 340

Sic uterus crescat Mariae, sic natus cet.
Rapt. Pros. II, 367

unanimis consortia ducite Bomni

lam felix oritur proles

371

et optatos Cereri proferte nepotes

Sid. XI, 131

Feliciter aevum
Ducite Concordes, sint nati sintque nepotes,
Cernat et in proavo sibimet quod pronepos optet

CI. carm. XXXIV in universum confer cum

Sid. XIII

[CI. ibid. v. 49

sed tu Tyrinthius alter

Sid. ibid. v. 15

at tu Tyrinthius alter]

CI. carm. XXXIV, 15

Et resides levi modulatus pectine ncrvos
Pollice festivo nobile duxit ebur

Digitized by Google

LXXIV PRAEFAT10.

Vix auditus crat: venti frcnantur et undae

Pigrior astrictis torpuit Hebrus aquis
Porrexit Rhodope sitientes carmina rupes

Sid. I!, 71

Qui cantu flexit scopulos digitisque canoris
Compulit auritas ad plectrum currere Bilvas
Cum starent Hcbri latices cursuque ligato
Fluminis attoniti carmen magia unda sitiret

CI. carm. XXXIV, 18 de Orphei cantu cf. Sid. XXIII, 182

*Cl. carm. XXXIV, 29 Hercules ungues inlerficiens
Sid. XV, 136.

CI. carm. XXXIV, 47

Firmior Herculea niundus cervice pependit

Sid. VII, 584

Tutior Herculco sedisset machina dorso

*CI. R. Pros. I, 19

firmat vestigia thyrsus

Sid. V, 514

Armas vestigia conte-
nd. XI, 46

firmantque pedum vestigia piunis

fCI. Rapt. Pros. I, 53

Longaque ferratis evolvunt saecula fusis

Sid. VII, 602

Fulva volubilibus duxerunt saecula pensis

*C1. Rapt. Pros. I, 121

sententia sedit

Sid. VII, 336

sedit sententia

CI. Rapt. Pros. I, 181

volucri qui (t*. e. dracones) pervia uubila tractu

Signant
CI. Ill cons. Hon. 163

liquido signavit tramite nubes

Sid. XI, 111

pendens rota sulcat inanem
Aera et in liquido non solvitur orbita tractu

CI. Rapt. Pros. I, 187

Sulcatam fecundat humum. Flavescit aristis
Orbita. Surgentes condunt vestigia fruges
Vestit iter comitata aeges

Digitized by Google

PEAEFATIO. LXXV

Sid. II, 329

Sed tamen nberfau sequitur: quaeumque propinqnat
Incessu lbecundat iter comitataque gressnm
Laeta per impressas rotat viodeinia plantas

Kapl. Pros. 11, 66

Therruodontiaca

= Sid. XI, 76

Q. 11. Pros. II, 2<I4

Parva loquor

= Sid. V, 198

CI. |{. Pros. HI, 320

rubro — vallata profundi)
(Ct bell. Poll. 188

vallata mari — rupes)

Sid. II, 63

Vallatam pelago (sc. orientis Homam)

CI. Ciganl. 85

Occurrit pro fratre Mimas Lemmimque cadentem
— eruit

Sid. XV, 25

Hie Lcmnum pro fratre Mimas eontra aegida torquet

CI. Gigant. 91

Tritonia virgo
Prosilit ostendens rutila cum Gorgone pectus
Aspectu coutenta auo, non utitur hasta

Sid. XV, 23

Hie Pallas Pallanta petit, eui Gorgone visa
luvenit 8olidum iam lancea tarda cadaver

CI. epist. II (XU), 4

Cicerona tonus

Sid. VII, 175

Quo Cieerone tonas

CI. carm. min. VI (LXXIV), 12

Nec tua securum te Maro fama vehit.
Ipse parens vatum princeps Heliconis Homerus
Sid. ep. IX, 15

Liinans faceta quaeque sic poemata
Venetam lacessat ut favore Mantuam
Homerieacque par et ipse gloriao
Rotas Maronis arte sectans componi

Digitized by Google

LXXVI PEAEFATIO.

* CI. carm. min. XI (LXXXI), 4

Carmina sola loquor, si me meus implet Apollo
Sid. X, 22

Fescennina tamen non sunt admissa, priusquam
Intonuit solita noster Apollo lyra

CI. carm. min. XIII (LII), 22

Plus habet hie vitae, plus habet ille viae
Sid. ep. VII, 17, 26

Finiti cursus istic vitaeque viaeque

CI. carm. min. XIX (XLIV), 1

Oceani summo circumfluus aequore lucus
Trans Indos Euromque viret.
fCf. Phoenix anth. lat. [RieseJ, v. 1

Est locus in primo felix oriente remotus]

Sid. II, 407

Est locus Oceani, longinquis proximus Indis
Axe sub Eoo Nabathaeum teusus in Eurum

CI. carm. min. XIX (XLIV), 66

redivivus sanguis

Sid. II, 417

rediviva — cinnama

CI. carm. min. XLVII (XCII), 4

Si mihi nulla fides
Rapt. Pros. II, 234 (in fine)

reverentia patris

Sid. VII, 485

Si tibi nulla fides, nulla est reverentia patris

IX.

Slephani Gramlewiczii Claudiani auctorum conspectus
ab editore in ordinem redactus emendatus

locupletatus.

I I ■ i nun codem modo quo ceteri latini poelae poslerioris
aelatis eos qui anteccsscrant saepe imi latum esse sen polius ex-
scripsisse ncmini cdilorum non apparchat. Ubique in annotationibus
suis quae poctae subiecerunt aliorum poelarum locos conlulerunl.
Nostra aetate primus continentem locorum seriem quibus Clau-
dianus Vergilium secutus erat collegit Woldemarus Uibbeckius in

Digitized by Google

PRAEFATIO. LXXVII

Vergilii editionp ab Ottone fratre parata. Quae quidem collectio
nimis est lacunosa. Mulla postea quae hue spectaut Antonius
Ziugerle in notis scriptis suis de poslerioribus poelis lalinis tetigit.
Peculiarem vero libelluui 1 ) de Claudiani aucloribus uuper edidit
vir doctus supra laudalus, quem nou mode libellum praeclarissimo
viro Martino Herlzio intercedente iu ediliouis meae usum libera-
liter transmisit, sed etiam locuplelavit mullis eopiis ex suis scriniis
sumptis, quae nondum crant typis expressae. Quibus ex opibus
auctorum quem infra vides conspeetum ita composui, ut ordinem
instituerem earininum serie in editioue nostra adhibila, quae or-
dinis disciplina sola lectoribus apte servit. Fraeterea errores
emendavi qui se olferebant, multa vero ex Vergilio ubique ad-
denda subiunxi neque ea solum locos a viro docto plane omissos
quibus Claudianus aperto erat Vergilii imitator, sed etiam ubi-
cumque Vergilio praeterito alios poetas Claudiani auctorum loco
nominavit, quamvis etiam ipse Vergilius similia haberet, quantum
potui accurate locos Vergilianos aunotavi. Ne vero quisquam
dubitet, quid G ramie wiczio, quid mild debeat, mea ubique aslerisco
in versus fronte accurate distinxi.

CI. Prob. et 01. cons. 9

saepe soles ductoribus illis
Instaurare vias
Stat. Silv. IV, 1, 17

qui aaecula mecuni
Instaurare paras
*(Verg. IV, 63

Instauratque diem)

CI. Prob. et 01. cons. 16

et prolem fata secuntur

Stat. Theb. 1, 213

et vocem fata secuntur

CI. Prob. et 01. cons. 51

Quantum stagna Tagi rudibus stillantia venis
Effluxere decus, quanto pretiosa metallo
Hermi ripa micat, quantas per Lydia culta
Despumat rutilas dives Pactolus harenas

1) Quaestione Claudianeae (dissert. Vratislav. 1877) scripsit Stepha-
nus Gramlewicz.

Digitized by Google

LXXVIII

PRAEKATIO.

Luc. VII, 755

Quidquid fodit Hiber, quidquid Tages extulit anri,
Quodque legit dives suminis Arimaapus harenis

*C1. Prob. ct Olyb. cons. 55

Non raihi centenis pateant si vocibus ora
Verg. Georg. II, 43

Non mibi si linguae centnm sint oraque centum
(Cf. Hostius fr. IV, Homer II. II, 499, Verg. Aen. VI, 625 cel.)

Claud. Prob. et 01. cons. 65

nou anxia lnentem
Spes agit et longo tendit praecordia voto
Stat. Theb. I, 322

spes anxia mentem
Extrahit et longo consnmit gaudia voto

*CI. Prob. et Olybr. cons. 87 cf. Verg. XI, 649.

*C1. Prob. et Olybr. cons. 88

laxumque coercens
Mordet gemma sinum

CL In Eutrop. II, 184

mordebat fibula vestes

Verg. XII, 274

iuncturas fibula mordet

CI. Prob. et 01. cons. 94

Et forniidato clipeus Titana lacessit

Lumine
Verg. Aen. VII, 526

aeraque fulgent
Sole lacessita et lucem sub nubilia iactant
Stat. Theb. Ill, 226

clipeique cruenta
Lux rubet et solem longe ferit aemulus orbis

CI. Prob. et 01. cons. 114

arbore fultus

Acclines nmeros
Verg. Aen. X, 835

Arboris adclinis trunco

Digitized by Google

PRAEFATIO. LXXIX

CI. Prob. et 01. cons. 110

aurguntque toria maioribus herbae

Stat. Theb. I, 583

Gramineos dedit herba toroa
* Verg. V, 388

viridante toro consederat herbae

CI. Prob. et 01. cons. 119

Qualis letifera populatus caede Gelonoa
Procubat horrendus Getico Gradivus in Haemo

Stat. Thcb. XII, 733

Ceu pater Edonoa Haemi de vertice Mavors
Impulerit currua rapido mortemque fugamque
Axe vehena
*(Cf. Verg. Aen. Ill, 35 et XII, 331)

*CI. Prob. et 01. cons. 130

maxima rerum (= Roma)
— Verg. Aen. VII, 602.
(Cf. Claud. XXIX, 48)

CI. Prob. et 01. cons. 142

Sunt mihi pubentea alto de aemine fratres
Verg. Aen. I, 71

Sunt mihi bi8 septem praeatanti corpore nyraphae
*Verg. Aen. IV, 230

alto a aanguine Teucri

*CI. Prob. et PI. cons. 144

fovi gremi

Verg. Aen. I, 718

gremio fovet

CI. Prob. et 01. cons. 158

Devoveas venientia iter. Non improba poaco
Stat. Theb. XI, 505

firmate nefas, non improba poaco
Stat. Ach. II, 268 (I> 942)

nimi8 improba poaco

CI. Prob. et 01. cons. 166
Epist. V (XXXIX)
Cons. Stil. II, 246

Epist. V (XXXIX) 1 | - ^ XlT n CAr

Digitized by Google

LXXX

PRAEFATIO.

CI. de cons. 01. et Prob. 169 seqq.

Ante — per flumina dammae
Errabunt

Verg. Eel. I, 59

Ante leves ergo pascentur in aequore cervi

Hor. Carm. I, 2, 10 sqq.

pavidae natarunt aequore dammae

CL Prob. et 01. cons. 171

Ante Thyesteis iterum conterrita mensis
IntercUa dies refugos vertetur in ortus
Ov. ex Pont. IV, 6, 47

Utque Thyesteae redeant si tempora mei
Solis ad Eoas currus agetur aquas

(Cf. Stat. Theb. II , 184

Non fogeret diras lux intercisa Mycenas)

CI. Prob. et 01. 175

collesque canons
Plausibns impnlsi septena voce resultant

Verg. Aen. V, 150

pulsati colles clamore resultant

Verg. Aen. VIII, 305

collesque resultant

CL Prob. et 01. cons. 177

et pollice docto
lam parat auratas trabeas

Stat. Theb. XI, 401

et pollice docto
Stamina purpureae eociaverat aurea telae

*0v. Met. XI, 170

docto — pojlice stamina sollicat

CL In cons. 01. et Prob. 179 seq.

Stamine, quod molli tondent de stipite Seres
Frondea lanigerae carpentes veller,a silvae

Verg. Georg. II, 121

Velleraque ut foliis depectant tenuia Seres

CL Prob. et Olybr. cons. 195

sacro ture vocatam
lunonem Inachiis ocnlos advertere templis

PRAKFATIO.

LXXXI

Hor. carm. I, 30, 2

et vocantis
Ture te multo Glycerae decorum
Transfer in aedem

*CL Proh. et 01. cons. 208

tonuerunt omina nimbi

Verg. Aen. II ; 113

sonuerunt aethere nimbi

CI. Prob. et 01. cons. 209

Accepit sonitus curvis Tiberinns in antria
Verg. Aen. II, 308

Accipiena sonitum aaxi de vertice pastor

Ci. De cons. 01. et Prob. 214

llli (sc. Tiberim) glauca nitent birsuto lumina vultu,
Caeruleia infcsta notis, — —
— crispo densantur gramine colla,
Vertice luxuriat toto crinalia barundo.

Verg. Aen. VIII, 31

Huic dens ipse loci fluvio Tiberinus amoeno
Populeas inter senior se attollere frondes
Visus, enm tenuis glauco velabat amictu
Carbasus et crinis umbrosa tegebat harundo
*(Cf. cons. Verg. VII, 30)

CI. Prob. et Olybr. cons. 22f>

Ilia percurrens vitreas sub gurgite tela*
Verg. Georg. I, 294

Arguto coniunx percurrit pectine telas
Verg. Aen. VII, 14

Arguto tennis percurrens pectine telas

CI. Prob. et 01. cons. 234
Obstupuit visu

Verg. Aen. V, 90

Obstupuit visu
(*Cf. Verg. Aen. I, 013)

*CL Prob. et 01. cons. 238

valido quainvis decernere caestu
Verg. Georg. Ill, 20

cmdo decernet Graecia caestu

Claud. Carm. II.

Digitized by Google

LXXXII

PRAEFATIO.

CI. Prob. ct 01. cons. 247

Nunc pateras libare deis, nunc solvere multo
Verg. Aen. VII, 133

Nunc pateraa libate Iovi precibueqne vocate

CI. In cons. 01. et Prob. 252

Sudent irriguae Bpirantia balsama venae
CI. epith. de nnpt. Hon. 96

sndanti prorepunt balsama rivo
Verg. Georg. II, 118

odorato — sudantia h'gno Balsama

CL Prob. et 01. cons. 253

Currat, qui sociae roget in convivia mensae
Indigenas fluvios
* Ov. Met. I, 165. XII, 222

convivia mensae

Stat. Theb. VIII, 240

Turn primum ad coetus sociaeqne ad foedera mensae
Oedipoden exisse ferunt

CI. Prob. et 01. cons. 256

Nar vitatius odoro

Sulphure
Verg. Aen. VII, 517

Sulpurea Nar albus aqua

CL Prob. et 01. cons. 260

Oebaliae qui temperat arva Galesus

Verg. Georg. IV, 125

Namque sub Oebaliae memini me turribns altis,
Qna niger humectat flaventia culta Galaesus

CL in Rnf. I, 1

Saepe mihi dubiam traxit sententia mentem,
*Verg. Aen. XI, 314

quae sit dubiae sententia menti
Ov. Met. IX, 517

Hoc placet, haec dubiam vicit sententia mentem

CL in Rnf. I, 3

incerto fluerent mortalia casu

Luc. Ph. II, 13

habent mortalia casus

Digitized by Google

PRAEFATIO. LXXXIII

CI. In Ruf. I, 4

. Nam cum dispositi quaesissem foedera mundi

Praescriptosque maris fines annique meatus

Et locis noctisque vices —

tellurem medio libraverit axe

Ov. Met. I, 32

Sic ubi dispositam quisquis fait ille deorum,

Congeniem secuit see tarn que in membra redegit:

Principio terram

magni speciem glomeravit in orbis

Ov. Met. I, 12

Nec circumfuso pendebat in aere tcllus

*C1. In Ruf. 16

caeco quae currere semina motu
Affirmat niagnuuique novas per inane figuras
Verg. Eel. VI, 31

canebat, uti magnum per inane coacta
Semina

[cf. Lucrei]

CI. In Rnf. I, 28

Concilium deforme vocat
Slat. Theb. VIII, 275

Concilium rex triste vocat
*(Verg. Aen. Ill, 079

Concilium horrendum)

CI. In Ruf. I, 29

quascumque sinistro
Nox genuit fetu

Luc. Ph. VI, 670

Hue quidquid foetu genuit natura sinistro
Miscetur

CI. In Ruf. I, 29 seqq. cf. Verg. Aen. VI, 273 scqq.

CI. In Rnf. I, 33

et scisso maerens velamine Luctus
Stat. Theb. Ill, 125

stat sanguineo discissus amictn
Luctus atrox

CI. In Ruf. I, 42

Iussit et obstantes in tergum reppulit angues

f*

Digitized by Google

LXXXIV PRAEFATIO.

*Verg. Aen. VII, 450

Reppulit — anguis
(Ov. Met. IV, 474

obstantes reiecit ab ore colubras

(*Culex, 221

Anguibus — reflexis [de Cerbero])

CI. In Rnf. I, 66

Mugiit et totos serpentum erexit hiatus

*Verg. Aen. VII, 450

(Allecto) — geminos erexit crinibus anguis

*Verg. Georg. Ill, 38

tortos Ixionoa anguis

*(Moret. 33

Torta comam)

Stat. Theb. II, 27

Cerberus atque omnes capitum subrexit hiatus

CI. In Ruf. I, 81

Haec Athamantheae direxit spicula dextrae
*Verg. Aen. VII, 497

curvo derexit spicula cornu
Ov. Met. XII, 601

Certaque letifera direxit spicula dextra

CI. In Rllf. I, 90

Tigridc mobilius feta

Lnc. Ph. V, 405

Ocior et caeli flammis et tigride feta

CI. In Rut I, 93

quem prima meo dc matre cadentem
Suscepi gremio
Stal. Theb. I, 60

si me de matre cadentem
Fovisti gremio

*CI. In Rnf. I, 95

linguisqne trisulcis
rf. Verg. Aen. II, 475, Georg. Ill, 439.

CI. In Rnf. I, 118

Ula ubi caeruleo vestes conexuit angue
Ov. Met. IV, 482

Induitur pal lam tortoque incingitnr angue

FRAEFATIO.

LXXXV

CI. In Ruf. I, 126

Illic umbrarum tenui stridore volantum
Flebilis auditur questus; simulacra coloiii
Pallida defunctasque vident migrare catervas

Stat. Theb. II, 50

arcanua perhibent si vera coloni
Stridor ibi, et gemitus poenarum, atroque tumultu
Fervet ager, saepe Enrnenidum vocesque manusque
In medium sonuere diem

*CI. In Rut I, 130

ululatuque aethera rupit
Verg. Aen. VII, 395

ululatibus aethera complent

*CI. In Ruf. I, 134

Tunc in canitiem mutatis sponte colubris

(sc. Megaera)
Longaetum mentita senem rugisque severas
Persulcata genas et ficto languida pasBU

Verg. Aen. VII, 415

Allecto torvam faciem et furialia membra
Exuit, in cultus sese transformat anilis
Et frontem obscenam rugis arat

CI. In Ruf. I, 146

Novi, quo Thessala cantu
Eripiat lunare iubar
Hor. ep. V, 45

Quae sidera excautata voce Thessala
Lunamque caelo deripit
*(Cf. Verg. Ed. VIII, 69

Carmina vel caelo possunt dcducerc Lunam)

ci. iii Rur. i, 159

curvavi flumiua lapsu
In fontes reditura suos

Ov. Met. VII, 199

cum volui ripis mirantibus amnes
In fontes rediere suos

CI. In Ruf. I, 170

Ergo animi victus: Sequimur, quocumque vocabis,

Digitized by Google

LXXXVI PRAEFATIO.

Verg. Eel. Ill, 49

Numquam hodie effugies; veniam quocumquo vocaris.
(Cf. Vcrg. Georg. IV, 491.)

CI. In Rat I, 200 seq.

inemptas — dapea

= Jlor. ep. II, 48

•Vcrg. Georg. IV, 133

dapibus mensaa oncrabat incaiptis

CI. Iii Kuf. I, 208

Et picturatae fucantur rnurice vestes
Verg. Aen. Ill, 483

Fcrt picturataa auri subtegmiue vestes
(Cf. Ov. Met. XI, 16G ct Her. XIII, 37.)

regione remotas
regione remotus

C

stridens Aquilone

CI. In Rnf. I, 240
Ov. Trist. Ill, 4, 73

CI. In Ruf. I, 242
= Verg. Aen. I, 102

CI. In Rur. I, 249

Quis prodere tanta relatu
Fuuera, quis caedea possit deflere nefandas?
Verg. Aen. II, 361

quia funera fando
Explicet aut possit lacrimia acquare labores?

CI. In Ruf. I, 259

At non magnanimi virtus Stilichonis eodeni
* Fracta metu

Luc. U, 234

At non magnanimi percnaait pectora Bruti
Terror

CI. In Ruf. I, 296

flarama Chimaerae
= Hor. carm. IV, 2, 16

*Verg. Aen. VI, 288

flamrniaque ornata Chimaera

CI. In Ruf. I, 297

moribua impar

= Ov. Trist. V, 5, 47

Digitized by Google

PRAEFATIO. LXXXVII

CI. In Ruf. I, 323

Est genus extremos Scythiae vergentis in ortus
Ov. Met. VIII, 779

Est locus extremis Scytbiae glacialis in oris
a In Ruf. I, 123

Est locus, extremum qua pandit Gallia litus

CI. In Ruf. I, 334

Mavors, nubifero seu tu procumbis in Haemo
Stat. Theb. IX, 532

Getico qualis procumbit in Haemo —
Caelo mixta comas quercus

CI. In Ruf. I, 358. VI. cons. Hon. 183

Ut rcbare

Verg. Aen. X, 608

Ut rebare

CI. In Ruf. I, 359

buc lumina flecte.
Aspice, barbaricis iaceant quot moenia flammis
Verg. Aen. VI, 788

Hue geminas nunc flecte acies, banc aspice gentem

*CI. In Ruf. I, 370

terras qui (t. e. ultor) nunc ipsuiuquc fatigat Aethera
Verg. Aen. I, 280
Quae (*. e. Iuno) mare nunc tenasque metu caelumque fatigat

CI. In Ruf. I, 373

Nec forti genitore minor, nec fratre corusco
Verg. Aen. X, 129

Nec Clytio genitore minor, nec fratre Menestheo

CI. In Ruf. I, 376

pontemque pati cogetur Araxes

Verg. Aen. VIII, 728

pontem indignatus Araxes

CI. In Ruf. I, 377

religata eaten is

= Ov. Fast. I, 701

*Ck In Ruf. I, 382

Rorabunt querceta favis
Verg. Eel. IV, 30

Et durae querus sudabnnt roscida mella

Digitized by Google

LXXXVIU PRAEFATIO.

*CI. In Ruf. I, 384

nec murice tinctis Velleribus quaerotur honos
Verg. Eel. IV, 42

Nec varios discet mentiri lana colores

*CI. In Ruf. I, 372 — 387

Jlonorii laus est imitatio laus Cacsaris
Verg. Aen. VI, 702 scqq.

CI. In Ruf. 1 , 385

sponte rubebuut
Attonito pastore greges
Verg. Ed. IV, 45

Sponte sua sandyx pascentis veBtiet agnos

CI. praef. (carm. IV), 1

Pandite defensum reduces llelicona sorores,
Pandito

Verg. Aen. VII, 641. X, 163

Panditc nunc llelicona, deac, cantusque movete

CI. praef. (carm. IV), 10

Oblitusque sui

Verg. Aen. Ill, 620

Oblitusve sui

CI. In Ruf. II, 8

pollutaeque negant arescere fauces
Luc. Ph. I, 331

nullus scmel ore receptus
Pollntas patitur sanguis mansuescere fauces

CI. In Ruf. II, 18

Insontesque meae populos miscere ruinae!
Luc. Ph, VII, 655

trahere omnia secum
Mersa in vat, gentesquu suae miscere ruinae

CI. In Ruf. II, 26

alii per terga ferocis
Danubii solidata runnt
Luc. Ph. 1, 308

ruerentque in terga feroces l )
Gallorum populi?

1) Sententia eorum locorum prorsus diverBa; est sola silimitudo
externa.

Digitized by Google

PRAKFATIO. LXXXIX

CI. Iii Ruf. II, 62

Exsultatquc malis, aummaeque ex culmiiie turria
Ov. Met. V, 291

Seque iacit vecora c summac culuiinc turris

ci. iii Ruf. ii, ioa

Partibua Italiae tuta sub pace rclictis
Luc. Ph. II, 348

Da mihi castra sequi. Cur tuta in pace reliuquar?

CI. Iii Ruf. II, 100

collectae facili velamina nodo

Vcrg. Aen. I, 320

nodoqne ainus collecta fluentis

CI. In Ruf. II, 130

At procul cxaanguis Rufiuuni perculit horror
•Verg. Aen. Ill, 29

frigidus horror Membra quatit

Luc. Ph. I, 192

Si cives, hue usque licet. Turn perculit horror
Membra ducis

CI. In Ruf. II, 131

Infectae pallorc genae. Stetit ore gelato
Luc. Ph. VII, 339

stat cordc gelato Attonitus

CI. In Ruf. II, 131

stetit ore gelato

Stat. Then. IV, 497

gelat ora pavor gressusque tremiscunt

CI. In Ruf. II, 165

manes et sidera testor

Stat. Then. Ill, 63

Nod is vaga lumina testor
Et socium manes

* (Verg. Aen. IX, 429

Caelum hoc et conacia sidera testor)

CI. In Ruf. II, 179

antraque docti Cornipedia

Stat. Ach. I, 239

speluncaque docti Muta senis

Digitized by Google

XC PRAEFATIO.
CL In Ruf. II, ISO

Starent Arcadiae, starent Lacedaemouis agri
Verg. Aen. II, 56

Troiaquc nunc staret, Priamique arx alta maneres

CL In Ruf. II, 207

penitus de stirpe revelli

Stat. Theb. I, 242

totuinque a stirpe revellam Exitiale genus

CL In Ruf. II, 216

Ccdo equidetn

Verg. Aen. II, 704

Cedo equidetn

CL In Ruf. II, 220

His dictis omnes una fremuere manipli,

Luc. Ph. I, 380

His cunctac simul adsensere cohortes
*(Cf. Verg. Aen. X, 96

cunctique fremebunt — adsensu)

CI. In Ruf. II, 249

Non est victoria tanti, Ut videar vicisse mihi
Luc. Ph. Ill, 51

nec vincere tanti, Ut bellum difFerret, erat
*(Verg. G. Ill, 112

tantae est victoria curae)

CI. Ill Ruf. II, 266

Quid nobis patriam, quid cara revisere tandem
Pignora dilectosve iuvat coluisse penates?

Verg. Aen. II, 137

Nec mihi iam patriam antiquam spes ulla videndi,
Nec duplicis natos exoptatumque parentera

CL In Ruf. II, 268

Te sine dnlce nihil

Verg. Aen. XII, 882

aut quicquam mihi dulce meorum
Te sine, frater, erit?

a In Ruf. II, 293

Ut ce88isse ducem, propius venisse cohortes
Cognita Rufino

PRAEFATIO.

Vcrg. A en. 1, 667

Frater ut Aeneas pelago —

iactctur

Nota tibi

a In Ruf. II, 334

canit ambages

= Verg. Aen. VI, 99

CI, In Ruf. II, 336

lam summuni radiis stringebat Lucifer Haemum
Verg. Aen. XII, 113

Fostera vix snmmos spargebat lumine monies
Orta dies

Verg. Aen. IV, 584

Et iam prima novo spargebat lumine terras
— Aurora

CI. In Ruf. II, 338

Festinamque rotam solito properautior urget
Tandem Rufini visurus funera Titan

Luc. Ph. I, 233

Iamque dies primos belli visura tumultus
Exoritur

CI. In Ruf. II, 363

metuenda voluptas

Stat. Theb. VI, 72

miseranda voluptas

CL In Ruf. II, 369

Nomine queniquc vocat
Verg. Aen. XI, 731. XII, 759

Nomine quemque voeans

CI. In Ruf. II, 373

Decrescere campus Incipit

Slat. Theb. VIII, 397

vident decrescere campum

*(C1. In Ruf. II, 391

8eges — ferri

(Cf. CI. VII, 135)
Verg. Aen. Ill, 45—46

ferrea — Telorum seges

XCIl

PRAEFATIO.

*CL In Ruf. II, 431

iuvat iro per artus cet.
Verg. Aen. II, 27

iuvat ire cet.
[Cf. totum locum apud utrumque].

CI. In Ruf. II, 4ol seq.

iacet en, qui possidet orbem,
Exiguae telluris inops et pulverc raro
Per partes tegitur
Hor. carni. I, 28, 1 seq.

Te maris et terrae numeroque carentis harenae

Mensorem cohibent, Archyta,
Pulveria exigui — parva —
Munera

CI. In Ruf. II, 455

Amolitur onus

Luc. Ph. V, 355

Amolitur onus

Claud. In Ruf. II, 4<)0

veluti pastoris in ura
Commotac glomerantur apes, qui dulcia raptu
Mella trabit, pennasque cient et spicula tendunt
Et tenuis saxi per propugnacula cunctae
Kimosam patriam dilectaque pumicis antra
Defendnnt pronoque favos examine valiant
Stat. Theb. X, 574

Sic ubi pumiceo pastor rapturus ab antro
Armatas erexit apes, fremit aspera nubes;
Inque vicem sese stridore bortantur, et omncs
Ilostis in ora volant, mox deficientibus alia
Amplexac flavamque domum, captivaque plangunt
Mella laboratasque premunt ad pectora ceras

•CL In Ruf. II, 491

Hos ubi per varias annis ter mille figuras
Egit Lethaeo purgatos flumine, tandem
Itursus ad bumanae revocat priraordia formae

Verg. Aen. VI, 748

Has omnis ubi mille rotam volvere per annos
Lethaeum ad fluvium deus evocat agminc magno
Scilicet inmemores supera ut convexa revisant
Rnraus et incipiant in corpora velle reverti

(Cf. CI. Rapt. Pros. I, 60)

Digitized by Google

PRAEFATIO. XCI1I

CI. praef. ill cons. Hon. I

Parvos non aquilis fas est educere fetus

Verg. Aen. VIII, 413

et possit parvos educere natos

CI. Ill cons. Hon. 10

quem primo a limine vitae

Luc. Ph. II, 10fi

nec primo in limine vitae')

Sen. Here. Fur. 1140

quas in primo limine vitae

CI. HI cons. Hon. 22

Reptasti per scuta puer regumqne recentes

Kxu?iae tibi ludna erant
Stat. Theb. IX, 020

Inque meos reptavit protinus arcus

Tela puer lacrimis et prima voce poposcit

CI. Ill cons. Hon. 34

Talis perdomito redeat mihi filius hoste
Ov. Trist. II, 1, 177

Hie tibi sic redeat superato victor ab hoste
Rapt. Pros, (nunc) II, 40

Et totiens uno victor ab hoste redis

Q. Ill cons. Hon. 37

Turbidus et grato respersus pulvere belli
Armaque gaviso referat captiva parenti

Stat. Theb. IV, 200

Prosilit audaci Martis percussus araore
Anna, tubas audire calens, et pulvere belli
Flaventem sordere comam captoque referri
IIosti8 equo

(Cf, Stat. Theb. IX, 710

nymphae

Bellantem atque ipso sndore et pulvere gratnm
Laudant)

CI. HI cons. Honor. 39 seq.

Mox ubi firmasti recto vestigia gressu,
Non tibi desidias molles nec marcida hum
Otia nec soranos genitor permisit inertes,
Sed nova per duros instrnxit membra laboros

1) Lucanus Vergilium imitatus esse videtnr *Aen. VI, 427. 'Limine
leti' iam Culex v. 224.

Digitized by Google

XCIV

PRAEFATIO.

Et cruda teneras exercuit indole vires:
Frigora saeva pati, gravibus non cedere nimbis,
Aestivum tolerare iubar, tranare sonoras
Torrentum furias, ascensu vincere montes,
Planitiem cursu, valles et concava saltu,
Nec non in clipeo vigiles producere noctes,
In galea potare nives, nunc spicula cornu
Tendere, nunc glandes Baleari spargere fund a
Stat. Achill. II, 302 (II, 106)

lam tunc arma manu, iam tunc cervice pharetrae,
Et ferri properatus amor durataqne multo
Sole geluque cutis; tenero nec fluxa cubili
Membra, sed ingenti saxum commune magiatro

Ibid. 405 (119)

Quid nunc tibi proelia dicam
Sil varum et saevo vacuos iam murmura saltus?
Ibid. 424 (138)

Nunc docet ingentes saltu me iungere fossas,
Nunc caput aerii scandentem prendere montis,
Quo fugitur per plana gradu

*CL m Hon. cons. 49

nunc spicula cornu
Tendere, nunc glandes Baleari sparger* fuuda

Verg. Aen. VII 686

pars maxima glandes
Liventis plumbi spargit, pars spicula gaetas

CI. Ill cons. Hon. 59

Hos tibi virtutis stimulos, haec semina laudum,

Haec exempla dabat
Stat. Ach. II, 373 (II, 87)

ritusque tuos ek-mentaque primae

Indolis et valida mox accedente iuventa,

Quae solitus laudum tibi semina pandere Chiron

Virtutisque aditus

Claud. Ill Hon. 60

Non ociua hansit Achilles
Semiferi praecepta senis, seu cuspidia artes,
Sive lyrae cantus, medicas seu disceret herbas
Stat. Ach. II, 438 (II, 152)

Sic me sublimis agebat
Gloria, nec duri tanto sub teste labores.
Nam procul Oebalios in nubila condere discos

Ludus erat requiesque mihi; nec maior in istia

Digitized by Google

PRAEFATIO

XCV

Sudor, Apollineo quain fila sonantia plectro
Cum quaterem priscosque virum mirares bonores.
Quin etiam sucos atque auxiliantia morbis
Gramina

CI. HI cons. Hon. 73

Quae tibi tunc Martis rabies quantusque sequendi
Ardor erat? quanto flagrabaut pectora voto

Stat. Silv. I, 2, 209

Quia tibi tunc alacri caelestura on munere claro
Stella dies? Quanto salierunt pectora voto

CI. HI cons. Hon. 77

Ut leo, quern fulvae matris spelunca tegebat
Uberibus solitum pasci, cum creacere sensit
Ungue pedes et terga iubis et dentibus ora;
lam negat imbelles epulas et rupe relicta
Gaetulo comes ire patri stabulisque minari
Aestuat et caesi tabura sorbere iuvenci

Slat. Theb. IX, 739

Ut leo, cui parvo mater Gaetula cruentos
Suggerit ipsa cibos, cum primum crescere sensit
Colla iubis torvusque novos respexit ad ungues,
Indignatur ali, tanderaque effusus apertos
Liber amat campos et nescit in antra reverti

*EI. HI cons. Hon. 83

rerumque tibi commendat habenas
Verg. Aen. VII, 600

rerumque reliquit habenas

CI. IV cons. Hon. 102

inventor scelerum

= Verg. Aen. II, 164

CI. HI cons. Hon. 119

Illyrici legitur plaga litoris, arva teruntur
Dalmatiae, Phrygii numerantur stagua Timavi

Verg. Eel. VIII, 6

sou magni superas iam saxa Timavi,
Sive oram Illyrici legis aequoris

CI. HI cons. non. 129

mediam veherere per urbera
Slat. Silv. II, 2, 134

celsusque duas veherere per urbes

Digitized by Google

XCVI

PRAEFATIO.

CL III Hon. 189

Unanimi fratres

CL cons. Olybr. 231

Unanimes fratres
*(Verg. Aon. VII, 335
uuanimos — fratres

= Stat. Tbeb. VIII, G70

CI. Pe III cons. Hon. 197 seq.

Neptunus in alga
Nutrit equos, qui summa freti per caerula possint
Ferre viam segetemque levi percurrere motu
Nesciat ut spumas nec proterat ungula culmos

Verg. Aen. VII, 808

Ilia vel intactae segetis per summa volaret
Gramina nec teneras cursu laesisset aristas,
Vel mare per medium fluctu suspensa tumenti
Ferret iter celeris nec tingueret aequore planta.9
CI, De Hon 211

Indus ebur, r*j?anchaia, vellera Seres (sc. dabunt)
>erg. (»corg. I, 57

India mittit ebur, molles <toira Sabaei

CI. IV cons. Hon. 116

Ov. Her. HI, 54 Pr ° fuit h ° C vincente ca l»

Utile dicebas ipse fui 88e capi
CI. IV cons. Hon. 123 — —

Luc Ph. VI, 7 N 4T Ue " r, ' Vatae Pass " s **

quae te contagia passara

CI IV cons. Hon. 159

iramortalique dearum

Creacis adoratus gremio
-Stat. The!,. IV, 355

et gremio miaeroa accrescere natos
CI IV Hon. 1()G —

= Slat Tbeb. VI, 75 feSlina,,Ue VOti
*CI. IV cons. Hon. 183

. , Hsttqae too natura sereno

>^rg. Aen. I, 255

Volt,,, quo caelum tempettateaqne serenat

PRAEFATIO.

XCVII

CI. IV cons. Hon. 193 seq.

Claruit (scil. ventura potestas) Ascanio, subite cum luce comarura
Innocuus flagraret apex Phrygioque volutes
Vertice fatalis redimiret tempora candor

Verg. Aen. II, 682

Ecce levis snmmo de vertice visus Iuli
Fundere lumen apex tactuque innoxia mollis
Lambere flamma comas et circum tempora nasci

CI. IV cons. Hon. 206

Haud alitor Bummo gemini cum patre Lacones
Progenies Ledaea sedent: in utroque relucet
Frater, utroque soror, simili chlamyB effluit auro
Stellati pariter crines. Iuvat ipse Tonantem
Error

*Verg. Aen. X, 391

simillima proles
Indiscreta suis gratusque parentibus error

Slat. Theb. V, 437

ambiguo visus errore lace.ssunt
Oebalidae gemini; cblamys huic, chlamys ardet et illi,
Ambo hastile gerunt, umeros erectus uterque
Nudus uterque genas, simili coma fulgurat astro

CI. IV cons. Hon. 239

confundere sacra profanis
Hor. cpist. I, 16, 54

miscebis sacra profanis

CI. IV cons. Hon. 327

quae fraudi comoda vallis

Verg. Aen. XI, 522

vallis adcomoda fraudi

Claud. IV cons. Hon. 361

patiar Romum servire clienti?

Usque adeone puer? Nec me pollute potestas

Nec pia cognati tanget vindicta cruoris?
Stat. Theb. IX, 791

quisnam adeo puer, ut bellare recuset

Talibus?

*C1. IV cons. Hon. 369

Delibet oscula nati

Verg. Aen. I, 256

Oscula libavit natae
(Cf. CI. XXIX, 99, Verg. Aen. XU, 434)

Claud. C»rm. II. g

Digitized by Google

PRAEFATIO. XCIX

CI. Fescenn. I, 2

Parthis sagittas tendere doctior

Hor. carm. I, 29, 9

Doctus sagittas tendere Sericas

*CI. Fescenn. IV, 20

Qnam lento premitnr palmite popnlus

Verg. EcL IX, 41

hie Candida populu* antro
Iraminet et lentae texunt umbracula vites

CI. Nupt. Hon. 34

Fateor, Stilicho: non parva poposci,
Sed certe mereor princeps
Ov. Met. XIII, 16

Praemia magna peti fateor; sed demit honorem
Aemulus
Ov. Her. XV, 19

Praemia magna qnidem, sed non indebita poaco
* [Verg. Aen. VI, 66

non indebita posco (sc. regno)]

CI. NupL Hon. 132

seu concha Libycum circumtonat (scil Triton) aequor

Verg. Aen. VI, 171

forte cava dum personat aequora concha
Verg. Aen. X, 209

Triton et caerala concha
Exterrens freta

CL Nupt. Hon. 149

sinuatur in arcum
Ov. Met. Ill, 42

sinuatur in arcus
Ov. Met. XIV, 51

einuatus in arcus

*(Cf. Verg. Aen. Ill, 533, Georg. II, 448)

•Verg. Aen. II, 208
sinuatque inmensa volumine terga

CI. Nupt. Hon. 170 seq.

Vimen erat, dum stagna subit; processerat undis:

Gemma fuit
Ov. Mel. IV, 751

Vimen in aequore erat, fiat super aequora saxum

g*

Digitized by Google

PRAEFAT10.

*d. Nupt. Hon. 176

devotum sentiat aeqnor

Verg. Eccl. X, 57

omne tibi stratum silet aequor

CI. Nupt. Hon. 182

Continuo sublime volans ad moenia Gallis

Condita

Luc. Ph. I, 248

0 male vicinis haec moenia condita Gallia

CI. Nupt. Hon. 195

clangore tubarum

= Luc. IV, 750

♦Verg. Aen. II, 313. XI, 192

CI. Nupt- "on. 204

quocumque vocaverit uans

Stat. Theb. II, 19

quoacumque vocaris in QBUfl

CI. Nupt. Hon. 244

Assurgit ceu forte minor sub matre virenti

Laurus
Verg. Gcorg. II , 18

etiam Parnasia laurus
Parva sub ingenti matris se subicit umbra

CL Nupt. Hon. 253

Magnorum suboles regain parituraqne regea

* Verg. Aen. IX, G42

Pis genite et genitnre deos

(Cf. Stat. Silv. I, 1, 74)

•CL Bell. Gild. 2

convex a poli

Verg. Aen. IV, 451

caeli convexa

CI. Bell. Gild. 7

Horret adhuc animus manifestaque gaudia differt,
Dum stupet, et tanto cunctatur credere voto

Stat. Theb. VIII, 108

Horret adhuc animus

Slat. Theb. VIII, 150

stupet haec et credere Adrastus

Cunctatur

PRAEFATIO.

CL Bell. Gild. 7

gaudia differt

= Ov. Met. IV, 350

CL Bell. Gild. 46

Arm. itri quondam populo patrumque vigebam
Conciliis [sic ego nunc pro ConsiliisJ

Verg. Aen. II, 88

Dum stabat regno iucolumis regumque vigebat
Conciliis

CI. Bell. Gild. 55

coinplerent horrea venti

Luc. Ph. Ill, 67

complerunt horrea terrae

CL Bell. Gild. 139

Irrupit clamore fores

Stat. Theb. VI, 641

Irrupit clamore fores

*(Cf. Verg. Aen. II, 645

inrumpit limina)

CL Bell. Gild. 150

pulsis dominentur aratris
Dipsades et sitiens attolat gleba cerastas
Luc. IX, 851

pro Caesare pugnant
Dipsades et peragunt civilia bella ceraatae

CL Bell. Gild. 161

parn tcrtia mundi

= Ov. Met. V, 372
Luc. IX, 411

Tertia pars rerum

CL De hello Gild. 208

afflavit Romam meliore iuventa

Verg. Aen. 1, 590 seq.

nato genetrix lumenque iuventae - adflarat

CI. Bell. Gild. 220

undarum verbere nutat
Deseensura rates
Stat. Theb. Ill, 57

pelago iam descendente carina

CU PRAEFATIO.

CI. Bell. Gild. 228

permixto tremuerunt gaudia fletu
Stat. Silv. V, 2, 10

quanto manarcnt gaudia fletu
Stat. Silv. V, 3, 217

quali confusus gaudia fletu
*(Cf. Ov. Met. IV, 673

trepido manabant lumiua fletu)

CL Bell. Gild. 236

Hoc erat

= Verg. Aen. II, 664

Gl. Bell. Gild. 254

Exemplum sequerer Tulli laniataque dumis
Inipia diversis aptarem membra quadrigis

Verg. Aen. VIII, 642

Haut procul inde citae Mettum in diversa quadrigae
Distulerant (at tu dictis, Albane, maneres!)
Raptabatque viri mendacis viscera Tullus
Per silvam, et sparsi rorabant sanguine vepres

CL Bell. Gild. 260

Ergo fas pretio cedet? Mercede placebit

Proditio?
Luc. Ph. I, 37

scelera ipsa nefasque
Hac mercede placent

CI. Bell. Gild. 278 (= III cons. Hon. 65)

longi pro dedecus aevi

Ov. Fast. V, 589

et longi dedecus aevi

Luc. Phars. II, 117

nedum breve dedecus aevi

*C1. Bell. Gild. 328

Carpebat teneros Maria cum coniugc sumnos
Verg. Georg. HI, 435

mollis sub divo carperc somnos

CI. Bell. Gild. 330

Tantaue devictoa tenuit fiducia Mauros?
Verg. Aen. 1, 132

Tantanc vos generis tenuit fiducia vestri?
(Cf. Bell. Poll. 380)

Digitized by Google

PRAEFAT10.

CL Bell. Gild. 340

Captivum mibi rcdde meum, desistc morari
Stat. Theb. XI, 169

Decretum est, fixunique voco; desiste morari

CI, Bell. Gild. 349

At iuvenem stimulis immanibus aemula virtus

Exacuit
Luc. Pb. [, 120

l'ermissum est ducibus. Stimulos dedit aeumla virtus

CI. Bell. Gild. 379

Finierat. Stilicho contra cui talia reddit
Verg. Aen. X, 530

Dixerat. Aeneas contra cui talia reddit

CI. Bell. Gild. 381

Auferet ignavus clari solatia leti
Luc. Ph. VIII, 314

Quae feci; sed magna feram solatia mortis
*Ov. Met. V, 73

solatia mortis

CL Bell. Gild. 410

fun ere mersit

= Verg. Aen. VI, 429
CL Bell. Gild. 421

meritusque vocabula Felix

Stat. Theb. VI, 403

meritumque vocabula Cygnum

CL Bell. Gild. 425

Stat circumfusa iuventus Nixa hastis
Verg. Aen. IX, 229

Stant longis adnixi hastis

CL Bell. Gild. 433

raucosque repulsus Umbonum

Verg. Aen. II, 545

rauco quod protinus aerc repulsum
Ex summo clipei nequiquam umbone pependit

CL Bell. Gild. 465

Tertia iam solito cervix mucrone rotetur
Luc Ph. VIII, 673

nondum artis erat caput ense rotare
*Cf. Verg. Aen. IX, 441. X, 577

rotat ensem

CIV PKAEFATIO.

*CI. Bell. T.ild. 493

Si re volant mergi, graditur si litorc cornix
Verg. Georg. I, 361

Quom — revolant ex aequorc mergi

Ibid. I, 389

(Comix) in sicca secum spatiatur liarena

*CI. cons. Maul, praef. 2

nostra Thalia

= Verg. Eel. VI, 2
CI. eons. Maul. Theod. 43

lateri custos

= Stat. Thcb. X, 184

CI. cons. Manl. Theod. 51

et nostro diducta Britannia muudo

Verg. Eel. I, 66

Et penitus toto divisos orbe Britannos.

CI. cons. Manl. Theod. 61

PoBtquam parta quies et suramum nacta cacumen,
lam secura petit privatum gloria portum

Verg. Aen. VII, 598

Nam mihi parta quies, omnisque in limine portus

CI. cons. Manl. Theod. 113

lam tibi compositam fundaverat aneora puppim;
Verg. Aen. VI, 4

Ancora fundabat navis

*CL eons. Manl. Theod. 128

Quae moveant momenta polum, quam certus in astris
Error, quia tenebras lucisque meantem
Defectum iudicat Humerus
Verg. Georg. II, 477

Accipiant eaeliquc vias et sidera monstrent
Defectus solis varios lunaeque labores
Verg. Aen. I, 742

Hie canit errantem lunam solisque labores
(Cf. CL XXVI, 233 et Carm. min. XXX (XLV1H), 2)

CI. eons. Manl. 187

non audit verbera currus

Verg. Georg. I, 514

neque audit currus habenas

PKAEFAT10.

CI. cons. Manl. Thcod. 206

Sed ut altua Olvmpi
Vertex, qui spatio ventoa hictneaque relinquit,
Perpetuum nulla temeratus nube aerenum,
Cclsior exsurgit pluviis auditque ruentes
Sub pedibus ninibos et rauca tonitrua ealcat

Stat. Theb. H, 35

* Stat sublimis apex ventosquc imbreaque serenus
Despicit et tantuin feasis insiditur astris.
lllic exhausti poauere cubilia venti
Fulminibus iter est; medium cava nubila niontia
Insumpserc latus, summon nec praepctis alae
Plauaua adit colles, nec rauca tonitrua pulsant

CL cons. Manl. Tlieod. 275

Manliua igniferoa radio descripaerat arcus

Verg. Eel. Ill, 41

Descripsit radio totum qui gentibua orbem
Verg. Aen. VI, 850

caelique meatus

Deacribent radio

CI. eons. Manl. Tlieod. 292

Non aapernata rogantem

Slat. Silv. I, 2, 105

Ilia refert, multum non aapernata rogari

*C1. In Eutr. I, 2

Moenibus et niediia auditum nocte luporuni Murmur
Verg. Georg. I, 486

Per noctem resonare lupis ululantibua urbes

* CL In Eutr. I, 3

pecudea — locutas
Verg. Gcorg. I, 478

pecudesque locutae

*CI. In Eutr. 1, 5

puteosque cruore Mutatos
Verg. (icorg. I, 485

puteia manare cruor

CVI P11AEFAT10.

CI. In Eutr. I, 11

Pandite poutifices Cumanac carmina vatis

Luc. Ph. I, 564

Diraque per populum Cumaoae carmina vatis
Vulgantur

Luc. Ph. VIH, 824

Haud equidom imiuerito Cuinanae carmina vatis
•(Cf. Verg. Eel. IV, 4. Aen. Ill, 433, VI, 211) '

CI. In Eutrop. 1, 24

Hoc regni Fortuna tones? Quacnam ista iocandi
Saevitia?

Horm. carni. HI, 20, 41)

Fortuna saevo laeta negotio et
Ludum inaolentem ludere pertinax

CI. In Eutr. I, 82

vel aorata Danaen in turre latentem

Hot. carm. Ill, 16, 1

Inclusam Danaen turria aenea

CI. Ill Eutr. I, 85

Non blandior ullus euntis
Ancillae tetigisse latus

Ovid. Art. am. I, 605

Insere te turbae leviterque admotus euuti
Velle latus digitis et pede tange pedem

CI. Iii Eutr. I, 02

iam turba procax noctisquc rccodit
Ambitus et raro pulsatur ianua tactu

Hon. carm. I, 25, 1

Parcius iunctas quatiunt fenestras
Iactibus crebriB iuvenes protervi

CI. In Eutr. I, 138

Est ubi despectus nimius iuvat

Stat. Theb. X, 403

Est ubi dat vires nimius timor

CI. Ill Eutrop. I, 1(51 — 1(56 agitur dc Busiride et Phalaride cf.
Ov. Art. Am. I, 647—654

Digitized by Google

PRAEFAT10.

CI. Iii Eutrop. I, 170

obsitus aevo

= Verg. Aen. VIII, 307

CL In Eutr. I, 238

Erubuit Mavors aversaque risit Enyo
Stat. Thcb. V, 356

audaces rubuit mirata catervas
Pallas, et adverso risit Gradivus in Haetuo
Slat. Silv. I, 6, 62

ridet Mars pater et cruenta virtus

CL in Eutr. I, 244

squalent populatibus agri

Luc. Ph. II, 534

Ardent Hesperii saevis populatibus agri

<X Iii Entr. 271

Quid te turpissime bellis
Inseris, aut saevis pertemptas Pallada campis?
Tu potes alterius studiis haerere Minervae;
Et tela*, non tela, pati

Ov. Art. am. L 691

Quid facis, Aeacide? non sunt tua munera lanae.

Tu titulos alia Palladis arte petas.
(^uid tibi cum calathis? clipeo manus apta ferendo est

*CI. In Eutr. I, 277

habeas pro Marto Cybebe

Rauca Celaenaeos ad tympana disce furores.

Cymbala ferre licet
ibid. 281

Arma relinque viris
Verg. Aen. IX, 618

0 vere Phrygiae (neque enim Phryges), ite per alta

Dindyma, ubi adsuetis biforcm dat tibia cautum.

Tympana vos buxusquc vocat Berccyntia Matris

Idaeae: sinite arma viris et cedite ferro

CL In Eutr. I, 288

longique labor commiserit acvi

Verg. Aen. XI, 425

Multa dies variusque labor mutabilis aevi
Rettulit in melius

CVIII I'KAEFATIO.
CI. In Eulr. I, 328

Troianani sola Minervam
Virginitas Vestalis adit flammasque tuetur

Luc. Ph. I, 507

Vestaleruque choruin ducit vittata sacerdos,
Troianam soli cui fas vidisse Minervam

»CL in Eulr. I, 349

corvo certante ligustris

(cclerius cunieci corvus candore ligustri)

Verg. EccL V1H, 55

Certcnt et cycnis ululae

CI. in Eulr. I, 350

Atque aliquis

= Luc. Phars. II, 07

CI. in Eutr. I, 353

Prona petunt retro fluvii iuga

Hor. carm. I, 29, 11

Pronos relabi posce rivos Montibus

CI. In Eulr. I, 355

et asBuetum silvis delphina videbo

Hor. art. poet. 30

Delphinum silvis adpingit

* CI. In Eutr. I, 303

Nocte dieque patet
= Ov. Met XII, 46

Verg. Aen. VI, 127 .

Noctes atque dies patet

CI. In Eutr. I, 391

Turn sic orsa loqui
— Verg. Aen. VI, 125

CI. praef. In Eutr. 11, 25

Canitiem raram largo iam pulvere turpat
Verg. Aen. XII, 611

Canitiem inmundo perfusam pulvere turpana

Verg. Aen. X, 844

Canitiem multo deformat pulvere

PRAEFATIO. CIX

CI. In Eutrop. II, praef. 03

mater amorura

= Ov. Am. Ill, 15, 1

CI. In Eutr. II, 1

Mygdonii cineres,

Verg. Ami. II, 431

Iliaci cineres

CI. In Eutr. II, 5

Cautior ante tamen violentum navita Caarum
Prospicit et tumidae subducit vela procellae

Luc. Ph. VI, 28G

qui Caesaris arraa
Segnius haud vidit, quam malo nauta tremente
Omnia Circeae subducit vela porcellac

[CI. In Eutr. II, 10]

Tunc decuit

= Verg. Aen. IV, 597

CI. In Eutr. II, 44

mediisque ferae se credere muris
Luc. Ph. Ill, 331

nostrisque velis te credere muris

CI. In Eutr. II, 45

Turn vates sine more rapi lymphataque passim
Pectora terrifici stimulis ignescere Phoebi
Verg. Aen. VII, 377

Immensum sine more furit lymphata per urbem

*CL In Eutr. II, 88

At soror et — uxor

Verg. Aen. I, 47

Et soror et coninnx

CI. In Eutr. II, 108

Submit crudele
Stat. Theb. VIII, 581

formidabile ridens

CI. In Eutr. II, 176

Tandem Tarbigilum — Geticae dux improbus alae
Hie erat — aggreditur
Stat. Theb. X, 4C>G

Ecce et Dirceae iuxta dux concitus alae
Venerat Amphion

Digitized by Google

CX PRAEFATIO.

CL In Eutr. II , 185

Inque orbem tereti mitra redimita capilluin
Strinxerat

Ov. Her. IX, 63

Ausus e8 hirsutos mita redimire capillos

*(Cr. Verg. Aen. IX, 616

habent redimicula mitrae)

CL in Eutr. II, 244

aed quid non longa valebit
Pennutare dies?

Verg. Aen. Ill, 415

Tantum aevi longinqua valet mntare vetustas

CI. In Eutrop. II, 247

Thraces arant

= Verg. Aen. Ill, 14

CL in Eutr. II, 257

Hie et Apollinea victus testudine pastor
Suspensa memores illustrat pelle Celaenaa

Slat. Theb. IV, 185

Conticuit praeceps, qui non certamina Phoebi
Nosset et illustres Satyro pendente Celaenaa

CL In Eutr. II, 276

spes nulla salutis,

Nulla fugae

Luc. Ph. X, 538

Hinc tergo insultant pedites: via nulla salutis,
Non fuga
•(Verg. Aen. IX, 131, X, 121
Nec spes ulla fugae)

CL In Eutr. II, 292

Immobili8 baeret
Terminus. Ilaec dudum nato placuere Tonanti

Verg. Aen. IV, 614

Et sic fata lovis poecunt, hie terminus haeret
*Cf. CL Carm. min. XXI (XLVI), 10 et Verg. Aen. VII, 250

immobilis haeret

CL In Eutr. II, 296

lamque vale

= Verg. Aen. II, 789. V, 738. XI, 827. C.eorg. IV, 497

digitized by Google

PRAEFATIO.

CI. In Enlr. II, 331

Gnara coloratis viridis defertur ab India
Veorg. Georg. IV, 293

Usque coloratis amnia devexus ab Tndis

CI. In Eutr. II, 332

quoruinque profundam
Ingluviem nan Aegaeua, non alta Tropontis,
Non freta longinquis Maeotia piscibus explent

Verg. Georg. HI, 430

hie piscibus atram
Improbus ingluviem ranisque loquacibus explet

CI. In Eutr. II, 365

Non haec spectacula tempus Poscere
Verg. Aen. VI, 37

Non hoc ista sibi tempus spectacula poscit

CI. In Eutrop. II, 413

nudoque sub axe

= Verg. Aen. II, f)12

CL In Eutrop. II, 445

More suia, dapibus quae iam devota futuris
Verg. Aen. I, 712

pe8ti devota fnturae

ibid. I, 210

Illi se praedae accingunt dapibusque futuris

*a In Eutr. II, 447

mucrone corusco
== Verg. Aen. II, 333

* [CI. In Eutrop. II, 450

Flagrat opus]

Verg. Aen. I,

Fervet opus
(Cf. Verg. Aen. IV, 407, Georg. IV, 169)

CL in Eutr. II, 470

Geminantur vera pavoris

Ingenio
Slat. Theb. Ill, 343

Dcus omnia credere suadet
Annipotens geminatque acceptos fama pavores

<;XII PRAEFATIO.

*C1. In Eutr. II, 525

gressus caligine figunt

Verg. Aen. VI, 159

vestigia figit

CI. In Eutrop. II, 555

publica iura

= Luc. IX, 249

*C1. cons. Stil. I, 12

imponam glaciali Pelion Ossae

Verg. Georg. I, 281

imponere Pelio Ossam

(Cf. Ov. Met. I, 155

subiecto Pelion Ossae)

CI. cons. Stil. I, 42

nnllis haerere potentum Liminibus

Hor. ep. II, 7

Forumque vitat et auperba civium
Potentiorum limina

*(Cf. Verg. Aen. II, 673

in limine coniunx Haerebat)

CI. cons. Stil. I, 59

Penetralibus ignem
Sacratum rapuere adytis

Verg. Aen. II, 297

Aeternumque adytis effort penetralibus ignem

Verg. Aen. V, G60

rapiuntque focis penetralibus ignem

CI. cons. Stil. I, 85

mellisque lacus et flumina lactis
Erupisse solo

Ov. Met. I, 111

Flumina iam lactis, iam flumina nectaris ibant

CI. cons. Stil. I, 102

turmas equitum peditumque catervaa

Hor. epist. II, 1, 190

equitum turmae peditumque catervae

CI. cons. Stil. I, 110

non falce Gelonus,
Non arcu pepulere Getae, non Sarmata conto
Stat. Ach. II, 418 (II, 132)

quo turbine contum
Sauromates falcemque Getes arcumqite Gelonus
Tenderet

Digitized by Google

PftAKFATlO.

*CL cons. Stil. I, 120

dum carporet oscula saltern
Per galeam
Verg. Aen. XII, 434

per galeam delibans oscula
(Cf. CI. XXIX, 216)

CI. cons. Stil. I, 123

Edona ; hiemes et tardi flabra Bootae

Sub divo Riphaea tulit
Stat. Thcb. V, 78

Dulcius Edonaa hiemes Arctonque frementem

CI. cons. Stil. I, 127

lateqne corusco
Curvatas glacie silvas umbone ruebat
CI. Bell. P«H. 354

aut spelaea subit metuenda ferarum
*Verg. Ec). X, 52

inter spelaea ferarum

Stat. Theb. I, 377

vasto metuenda umbone ferarum
f Excutiens stabula et prono virgulta refringit

Pectore

CI. De cons. Stil. 1, 134

Oicite Bisaltae vel qui Pangaea invencis
Scinditis, offenso quantae sub vomere putres
Dissiliant glaebis galeae vel qualia rastris
Ossa peremptorum resonent immania regum

Verg. Georg. I, 493

Scilicet tempus veniet, cum finibus illis
Agricola incurvo terrain molitua aratro
Exesa inveniet scabra robigine pila
Aut gravibus rastris galeas pulsabit inanis
Grandiaque effossis mirabitur ossa sepulchria

CI. cons. Stil. I, 152

nec tantia dissona lingnis
Turba, nec armorum cultu diversior umquam
Confluxit popnlus
Luc. Ph. Ill, 288

coiere nec umquam
Tain variae cultu gentes, tarn diasona vulgi
Ora

Ci*ud. Cum. 11.

b

CXIV PRAEFATIO.
a cons. StiL I, 163

servator honesti

= Luc. II, 389
CI. cons. StiL I, 183

Partbeniumque neraua

= Ov. Met. IX, 188
CI. cons. Stil. I, 189

Cam solo terrore ruant

Stat. Theb. VII, 741

Signa ruunt solo terrore

CI. cons. StiL 1, 246

Post domitas arctos

Luc. Ph. VII, 15

Post domitas gentes

CI. cons. StiL 1, 257

stant pulvere Syrtes
Gaetulae, Poenus iaculis obtexitar aer

Verg. Aen. XII, 407

lam pulvere caelum
Stare vident: subeunt equites et spicula castris
DenBa cadunt mediis

CI. cons. Stil. I, 258

iaculis obtexitur aer

(Cf. In Ruf. II, 122)
Luc. Ph. VII, 519

ferro subtexitur aerther

*Verg. Aen. XII, 578

obumbrant aethera telis

CI. cons. Stil. I, 303

nan bracbia centum
Non Briareus aliis numero crescente lacertis
Tot si i mil obiectis possent confligere rebus

* Vcrg. Aen. X, 565

centum quoi bracchia dicunt Centenasque

Stat. Theb. X, 293

optet nunc bracchia centum
Centenasque in bella manua

PRAEPATIO. CXV

CL cons. Stll. I, 312

Argum fama canit

Luc. Ph. H, 672

Tales fama canit

CL cons. SUL I, 328

morera Rettulit

= Verg. Aen. V, 596

CL De cons. SUL I, 356

proiectat missile Mazax

Luc. IV, 681

tremulnm cum torsit missile Mazax
(Cf. Totum locum ibid. v. 676—686 cum CL SUL I, 355—357.)

•a cons. SUL II, 12

ture calentibus aria

Verg. Aen. % 417

Ture calent arae

CL cons. SUL II, 20

Obvia prosternas prostrataque more leonum

Despiciaa, alacres ardent qui frangere tauros,

Transiliunt praedas humiles. Hac ipse magistra

Das veniam victis
CL carm. min. V (XXXIX), 28

torvique leones,

Quae stravisse valent, eadem prostrata relinqunnt,

Nec nisi bellantis gaudent cervice iuvenci

Nobiliore fame
Slat. Theb. VIII, 594

Innnmeris veluti leo forte potitus

Caedibus inbelles vitulos mollesque iuvencas

Transmittit; magno furor est in sanguine mergi,

Nec nisi regnantis cervice recumbere tauri

CL cons. Stil. H 85 [ = Luc. VIII, 102, 351, 559,

civilibus armis \ IX, 150

CL cons. SUL II, 117

Traxit ad exemplum

Ov. Met. VIII, 245

Traxit in exemplum

CL cons. SUL II, 194

Rursum cote novat nigras robigine falces
Exesosque situ cogit splendere ligones

Digitized by Google

CXVl PRAEFATtO.
Slat. Theb. Ill, 582

tunc fessa putri robigine tela
Horrentesque situ gladios in saeva recurvant
Vulnera et attrito cogunt iuvenescere saxo
*(Cf, Verg. Aen. VII, 626 seqq.)

*C1. cons. Stil. II, 248

vorrit vestigia

= Verg. Georg. Ill, 59

CI. cons. Slil. II, 326

Plus est servasse repertum
Quam quaesisse novum
Ov. Art. am. II, 13

Ni.c minor est virtus, quam quaerere, parta tneri

CI. cons. Stil. II, 329

Tandem vince tuum, qui vincis cuncta, pudorem
Ov. Her. Ill, 85

Vince animos iramque tuani, qui cetera vincis

CI. cons. Slil. II, 351

primac signatus flore iuvontae

Stat. Silv. V, 5, 18

tenerae signatum flore iuventae

♦ Verg. Aen. VIII, 160

prima genas vestibat flore inventas

CL cons. Stil. II. 352

Eucberius flectebat equum iacolisquo vel arcu

Aurea purpureos tolleutes cornua cervos

Aureus ipse ferit (t. e. Eucherius stamine repraesentatwti
*Verg. Aen. V, 252

Intexusque puer — iaculo cervos cursuque fatigat
(Cr. Ov. Am. I, 2, 42

Ibis in auratis aureus ipse rotis)

CI. cons. Stil. II, 467

Sic fatus, croceis radiantes ignibus hortos
Ingreditur

Verg. Georg. IV, 109

Invitent croceis balanka floribus borti

CL praef. cons. Stil. HI, 1

Italicis, qui solus ab oris

Verg. Aen. I, 1

Troiae, qui primus ab oris

Digitized by Google

PRAEFATIO.

CI. cons. Stil. Ill, 12

Hie est felix bellator ubique,
Defensor Libyae
\aiv. Ph. X, 488

eed adest defensor ubique (Caesar) cet.

*C1. cons. Stil. HI, 72

ut tempora quercu Velaret

Verg. Georg. I, 349

redimitus tempora quercu

•CI. cons. Stil. Ill, 170

genetrix tnrrita (= Cybele)
Verg. Aen. VI, 784

mater — turrita

(Cf. CL XXXVI, 271)

*CI. cons. Stil. IV, 191

Macte novis consul titulis
Verg. Aen. IX, 641

Macte nova virtute puer

CI. cons. Stil. Ill, 199

solio seu fultus eburno

Suit. Theb. I, 526

solioque effultua eburno
CI. VI cons. Hon. 588

solio fultus genitoris eburno
*(Cf. Verg. I, 506

solio subnixa)

CL Bell. Poll. 26

semina belli

= Lucao. Ill, 150

CI. Bell. Poll. 78

Aspice, quam rarum referens inglorius agmen

Italia detrusus eat
Stat. Theb. IV, 82

ne rara niovens inglorius iret
Agmina, neu raptos patriae sentiret honores

CI. Bell. Poll. 183

Spercbiusque et virginibus dilectus Enipeus
Verg. Georg. II, 487

Spercheo8que et virginibus bacchata Lacaenis

Taugeta
(Cf. praef. Vol. I, p. LXI1)

CXVI1I PRAEFATIO.

CI. Bell, Poll. 234

Noctibus aerisouas erebria ululata per urbes

Verg. Aen. IV, 609

Nocturnisquc Hecate triviis ululata per urbes

" *CI. Bell. Poll. 248

.in exijjuura moriens vanesceret ignem

Verg. Aen. IX, 658

in tenuem ex oculis evanuit auram

CI. Bell. Poll. 262

Sed main a interpres rerum metus omne trahebat
Augurium

Stat. Theb. Ill, 6

Peasimus in dubiia augur timor

*CI. Bell. Poll 264

Nutncemque lupam

Verg. Aen. I, 275

lupae — nutricis

(Cf. CI. I, 97)
CI. Bell. Poll. 281

Idcirco spes omnis abit

Luc. Ph. V, 455

Naufragii spes^oninis abit

CI. Bell. Poll. 302

Me quoque non impar naturae cura rcniordet

Verg. Aen. VII, 402

si iuris matcrni cura remordct

Verg. Aen. I, 261

quando haec te cura remordet

CI. Bell. Poll. 468 1 *Verg. Aen. VIII, 557

Martis imago = j Ov. Trist. V, 7, 17

*C1. Bell. Poll. 486

defixus lumina terrae
Verg. Aen. I, 226

defixit lumina regnis
(Cf. ibid. VI, 156)

Digitized by Google

PRAEFAT10.

CI Bell. Poll. 519

loquentem

Obliquiaque tuens oculia non pertulit ultra
Stat. Theb. Ill, 291

lacrimas non pertulit ultra

CI. Bell. Poll. 601

toto descendimua enae

Luc. Ph. I, 31

penitus descendere ferro

CI. Bell. Poll. 604

haurire craoram

= Ov. Met. XIII, 331

CI. Bell. PoU. 627

gemma hi nionilia matrum

a Carm. min. XLV (LXXHI), 9

gemmata monilia collo

— Ov. Met. X, 113
Ov. Met. V, 52

an rata monilia collum

Bell. Poll. 647

Discite vesanae Romam non temnere gentes
Verg. Aen. VI, 620

Discite iustitiam moniti et non temnere divos

CI. praef. VI cons. Hon. 8

Et vigil elapsas quaerit avarua opea
Ov. Am. I, 12. 26

In quibus absumptaa fleret avarua opea
Ov. Am. II, 10. 33

Quae rat avarus opea

CI. praef. VI c. Hon. 21

Additur ecce fides, nec me mea luait imago
Ov. Met. Ill, 463

late ego sum! Benai, nec me mea fallit imago!

CI. VI cons. Hon. 5

neque enim campus sollemnis et urna
Luditur in morem, species nec dissona coetu
Aut peregrina nitet simulati iuris imago

CXX PRAEFATIO.
Luc. Hi. V, 392

Fuigit sollemnia cam pun
Et non admissae dirimit suffragia plebis,
Decantatque tribus et vana versat in urna

CI. VI cons. Hou. 33

Tunc sacer horror aquis
Slat. Theb. V, 505

Interea campis, nenioris sacer horror Achaei

CI. VI cons. Hon. 38

Atque suaa ad signa iubet revirescere latirus
Ov. Met. II, 408

Arboribus laesasque iubet revirescere silvaB

CI. VI cons. Hon. 45

Ceraere Trapeia pendentes rupe Gigantas

Luc Ph. I, 435

Gens habitat cana pendentes rupe Gehennas

CI. VI cons. Hon. 116

Pavit Iuleoa inviso sanguine manes
Luc. Ph. I, 39

Impleat et Poeni Baturentur sanguine manes

CI. VI cons. Hon. 139

Ludibrium pclagi

= Luc. Ph. VIII, 710

CI. VI cons. Hon. 139

Ludibrium pelagi vento iactatur et unda
Ov. Her. H, 35

Per mare, quod totum ventis agitatur et undis

*Cl VI cons. Hon. 159

I lie caput placidis sublime fluentis Extulit
Verg. Aen. I, 127

Prospiciens summa placidum caput extulit unda

*CI. VI cons. Hon. 161

Aurea roranti micuerunt cornua {sc. Eridani) vultu
Verg. Georg. IV, 371

Et gemina auratus taurino cornua voltu

Eridanua

PRAEFATIO. CXXI

*CI. VI cons. Hon. 166

glancon ineendit aiuictus
Verg. Aen. XII, 885

" glanco contcxit umietu

•a VI cons. Hon. 197

inquc novem consurgens ora Timavus

Verg. Aen. I, 245
Unde (t*. e. Timavus) per ora novem vasto cum murmure montis
It mare

CI. VI cons. Hon. 209

Ionios Athcais mutavii sanguine fluctus

CL cons. SUI. I, 133

Flumina, quae largo inutastis sanguine fluctus

L.ic. Ph. VII, 537

non alio mutcntur sanguine fontes

CI. VI cons. Hon. 259 sqq.

qualis Cybcleia quassans

Hyblaeus procul aera senex revocere fngaceH

Tinnitu conatur aj>CR
Verg. Ceorg. IV, 64

Tinnitusque cic ct Matris qnatc cymbala circum:

Ipsae consident

CI. VI cons. Hon. 265

Ergo ubi praeclusae voci laxata reinisit Frona dolor
Verg. Aen. XI, 151

Et via vix tandem voci laxata dolorest

CI. VI cons. Hon. 266

notas oculis umentibus Alpes Aspicit

Lnc. Ph. IV, 522

Ante ducis voces oculis umentibus omnes Aspicerent

CI. VI cons. Hon. 315

offensi comites, odcre propinqui?

Quid moror invisam lucem?
Verg. Aen. IV 321

Te propter Libycae gentes Nomadumque tyranni

Odere. infensi Tyrii

325
Quid moror?

Digitized by Google

CXX1I PRAEFATIO.
a VI cons. Hon. 321

Comitatur enntem
Pallor et atra Fames et saucia lividas ora
Lucius

Ov. Mel. IV, 484

Luctus comitatur euntem
Kt Pavor et Terror trepidoqae Insania valtu

CI. VI cons. Hon. 378

Palladiaque comas innexus harundine Triton

Verg. Aen. VIII, 277

comas foliisque innexa pependit

CI. VI cons. Hon. 401

Namque inter socias acies cognataque signa
Ut vinci miscrum, nunquam vicisse decorum

Ov. Met. IX, 6

nec tam Turpe fuit vinci, quam contendisse decorum est

CI. VI cons. Hon. 530

et nota maior se Roma videndam Obtulit

Verg. Aen. H, 773

Visa raihi ante oculos et nota maior imago

*CI. VI cons. Hon. 622

Armatos hie saepe chorus certaque vagandi
Textas lege fugas inconfusosque recursus
Et pulchras errorum artes iucundaque Martis
Cernimu8, insonuit cum verbere signa magister

ibid. 630

Ferreus alterno concentus clauditur ense
ibid. 636

Discreto revoluta gradu torquent.ur in orbes
Agmina. Perpetuis immoto cardine claustris
lanus bella premens laeta sub imagine pugnae
Armorum innocuos Paci largitur honores

Verg. Aen. V, 578 signum damore paratig

Epytides longe dedit insonuitque flagello.
01 li discurrere pares atque agmina terni
Diductis solvere choris rursusque vocati
Convertere vias infestaque tela tulere,
Inde alios ineunt cursus aliosque recursus
Adversi spatiis alternosque orbibus orbes
Impediunt pugnaeque cient simulacra sub armis

(Cf. CI. ibid. 573

8imulacraque belli)

CI. Lans Ser. 26

cui tanta paratnr
Seaena pudicitiae; terrae pclagique labores

Digitized by Google

PRAEFAT10

CXXI1I

a. Bell. Gild. 5

Patriis quod solum defuit armis
* Verg. Aen. I, 597—08

labores — tcrraeque niarisque

Luc Ph. IX, 1016

Rex tibi Pellaeus terrae(?) pelagique labores
Donat et Emathiis quod solum defuit armis
Exhibet

CI. Laus Ser. 54

pretiosa metallis
= Ov. ex Pont. Ill, 8, 27

CI. Laus Ser. 73

Vellere purpureo passim mutavit ovile

Verg. Eel. IV, 43

Ipse sed in pratis aries iam suave rubenti
Murice, iam croceo mutabit vellera luto

CI. Laus Ser. 75

effossiB nec pallidus Astur oberrat Montibus

Luc. IV, 297

tarn longe luco relicta
Merserit Asturii scrutator pallidus auri

(Cf. De ManlU cons. 41 seqq. Sil. Hal. I, 231; XVI, 584; Stat.

Silv. IV, 7, 15)

•CI. Laus Ser. v. 92

Purpura surgebat violae
Verg. Georg. IV, 275

violae sublucet purpura

CI. Epith. Pall, et Cel. praef. 3

Hie socius, dux ille mihi

Luc. Ph. V, 290

Dux erat, hie socius

*C1. Epith. Pall, et Cel. 5

Pampioii8 et mites sudanti ventilat auras (uvas prim)
Verg. Georg. I, 448

turn' miti8 defendet pampinus uvas

Digitized by Google

CXXtV PRAEFATIO.

CI. Epith. Pall, et Cel. O

Ora decet neglecta Kopor

Ov. Art. am. Ill, 153

Et neglecta decet mnltas coma

Ov. Art. am. 1, 509

Forma viros neglecta decet

CI. Epith. Pall, el Cel. 27

Et reliquum nitido detersit pollice somnum

Or. Met. XIII, 745

Quas ubi marmoreo detersit pollioe virgo

CI. Epith. Pall. v. 2H

Utque fnit turbata comas, intccta papilla*

Ov. Met. IV, 473

Tisiphonc canos, ut erat, turbata capilloB

TibulL I, 3, 91

Tunc mihi qnalis eris longos turbata capillos

Stat. Theb. HI, 680

Sicut erat pridem laceris turbata capillis

Ovid. Fast. VI, 493

Ilaec quoque, funestos ut eras laniata capillos

CI. Epith. Pall, et Cel. 29

Moll i bus exsurgit stratis

Verg. Aen. VIII, 415

Mollibn8 e stratis opera ad fabrilia surgit

* CI. Epith. Pall, et Cel. 35

inaequalcs cera texebat avenas

Verg. Eel. II, 32

calamos cera coniungere pluris

CI. Epith. Pall, et Cel. 97

noctem ducere ludo

CI. Ill cons. Hon. 48

vigiles producere noctes

Stat. Theb. II, 74

Insomnem ludo certatim educere noctem

Val. Flacc. Arg. I, 251

ludoquc educite noctem

Luc. Phars. X, 173

longis Caesar producere noctem
Inchoat alloquiis

PRAKPATIO. CXXV

Verg. Aen. IX, 166

Doctem custodia ducit
Insomnem ludo

* (Verg. Georg. HI, 379)

CI. Epith. Pall, et Cel. 108

et ruptis obmutuit unda querelis
Stat. Theb. V, 542

et ruptis immutuit ore querelis
Stat. Theb. VI, 185

abrtfptiaque obmutuit ore querelis

CI. Epith. Pall, et Cel. 109

Kridani ripas et raucae stagna Padusae

Diffugiena nudavit olor
Verg. Aen. XI, 457

cum forte catervae
Consedere avium piscosove amne Padusae
Dant sonitum rauci per stagna loquacia cycni

CI. Epith. Pall, et Cel. 113

pronique manus in verbera tenduut
Verg. Aen. V, 147

propinque in verbera pendent

CI. carm. XXXIV, 14

Desuetae repetit flla canora lyrae
Et resides levi modulatus pectine nervos
Verg. Aen. I, 722

lam pridem resides animos deanetaque corda

CI. carm. XXXIV, 28

Massylam cervi non timuere iubam
Verg. Eel. IV, 22

nec raagnoa metuent armenta leones

*CI. carm. XXXIV (praef.), 29

actuaque canebat
Herculis et forti monstra subacta manu,
Qui timidae matri preaaos ostenderit angues
(Cf. Laud. Here 45, 51 seq.)
Verg. Aen. VIII, 287

qui carmine laudes
Herculeas et facta ferunt; ut prima novereae
Monstra manu geminosque premens eliaerit anguea

Digitized by Google

CXXVI PRAEFATIO.
CL carm. XXXIV, 41

non crescere profuit Hydrae
= Ov. Met. IX, 192

*CI. ibid. 45

Te Libyci stupuere sinus

Verg. Aen. VIII, 296

Te Stugii trerauere lacus

CL carm. XXXIV, 45

maxim us Atlas
= Verg. Aen. I, 741, IV, 481

Claud. Rapt. Pros. I, 2

profundae Iunonis th alamos
*Verg. Aen. VI, 138

Iunoni infernae dictas sacer

•(CL Rapt. Pros. I, 4 cf. Verg. VI, 258)

•CL Rapt. Pros. I, 10

Auditur fremitus terris templumque remugit
Verg. Aen. IX, 504

sequitur clamor caelumque remugit
(Cf. ibid. XII, 928) '

CI. Rapt. Pros. I, 11

sanctasqne faces extollit Eleusis
Stat. Tbeb. XII, 132

Eleusin — arcanos — extulit ignes

CI. Rapt. Pros. I, 15

Ecce procul ternis Hecate variata figuris
Stat. Tbeb. X, 365

Arcanae moderatrix Cynthia noctis,
Si te tergeminiB perhibent variare figuris
•(Cf. Verg. Aen. IV, 511

tergemina Hecate)

•a Rapt. Pros. I, 19

firmat vestigia
= Verg. Aen. Ill, 659, Stat. Theb. H, 11

PRAEFATIO. CXXVIl

CI. Rapt. Pros. I, 20 seqq. of. Verg. Aen. VI, 264 seqq. et
Slat. Theb. IV, 473 seqq.

CL Rapt. Pros. I, 21

Vulgus iners

— Luc Ph. V, 365

CI. Rapt. Pros. 1, 22

Styx — interfusa
= Verg. Aen. VI, 439 _____

*CI. Rapt. Pros. I, 30

et glande relicta
Cesserit inventis Dodonia quercua aristis
Verg. Georg. I, 8

Chaouiam pingui glandem mutavit arista
(Cf. ibid. I, v. 147 seqq.)

CI. Rapt. Pros. I, 32

Dux Erebi quondam tumidaa exarsit in iras
Verg. Aen. VII, 445

Talibus Allecto dictis exarsit in iras

CI. Rapt. Pros. I, 32

Dux Erebi

= Stat. Theb. VIII, 22

CI. Rapt. Pros. I, 42

Paene reluctatis iterum pugnantia rebus
Rupisaent, elementa fidem penituBque revulso
Carcere laxatis pubes Titania vinclis
VidisBet caeleste iubar

Luc. Ph. V, 634

Extimuit natura cbaos: nipisse videntur
Concordes elementa moras rursusque redire
Nox manes mixtura deis

*CI. Rapt. Pros. I, 44

pubes Titania
= Aen. Verg. VI, 580

•CL Rapt. Pros. I, 53

evolvunt (sc. Parcae) saecula fusis

Digitized by Google

CXXVIII PRAEFATIO.

Verg. Ed. IV, 46

r Talia saecla', suis dixerunt, 'currite' fuais

(Cf. Verg. Georg. IV, 348)

QL Rapt. Pros. I, 57

qui finem cnnctis et semina praebes
Nascendique vices alterna morte repeudis,
Qui vitam letumque regis, nam quidquid ubique
Gignit materies, hoc te donante creatur
Debeturque tibi: certis ambagibus aevi
Rursus corporeos animae niittuntur in artuH
*Cf. Verg. Aen. VI, 748 seqq.
Stat. Theb. VIII, 91

0 cunctis finitor maxime rerum — Et sator!

Claud. Rapt. Pros. I, 69

ceu turbine rauco
Cum gravis armatur Boreas glacieque nivali
Hispidus et gelida concretus grandine pennas
Disrumpit pelagus, silvas camposque sonoro
Flamine rapturus; si forte adversus aenos
Aeolus obiciat postes, vanescit inanis
Impetus et fractae redeunt in claustra procellae
Stat. Theb. X, 245 l )

His tandem virtus iuvenum frenata quievit.
Non aliter moto quam si pater Aeolus antro
Portam iterum saxo prcmat imperiosus et omne
Claudat iter, iamiam sperantibus aequora ventis
1

*C1. Rapt. Pros. I, 70

glacieque nivali Hispidus et gelida concretus grandine
Verg. Georg. I, 236

glacie concretae atque imbribus atria

CI. Rapt. Pros. I, 84

Ore tonat

= Verg. Aen. IV, 510

CI. Rapt. Pros. I, 85

ingens Ianitor («■ Cerberus)
= Verg. Aen. VI, 400

CI. Rapt. Pros. I, 89 seq.

Altlantis Tegeaee nepos, commune profuudia
Et superia numen

1) Statius imitatus est Vergilium Aen. I, 53 seqq.

Digitized by Google

PRAEFATIO.

CXXIX

Hor. carm. I, 10, 1

Mercuri facunde nepos Atlantis

— — superis deorura
gratus ct imis

CI. Rapt. Pros. I, 93

Tantum ne tibi saevissime frater
la me iuris erit? Sic nobis nozia vires
Cum caelo Fortuna tulit? Num robur et anna
Perdidimus, si rapta dies? An forte iacentes
Ignavosque putas — — —
Nonne satis visum, quod grati luminis expers
Tertia supremae patior dispendia sortis
Informesque plagas — — —

113

Si dictis parere negas, patefacta ciebo
Tartara: Saturni veteres laxabo catenas
Obducam tenebris solem: compage soluta
Lucidus umbroso miscebitur axis Averno
Slat. Thcb. VIII, 38

magno me tertia victum
Deiecit fortuna polo mundumque nocentem
Servo, nec iste meus dirisque en pervius astris
Inspicitur. Tumidusne meas regnator Olympi
Explorat vires? habeo iam quassa Gigantura
Vincula et aethereum cupidos exire sub axem
Titanas miserumque patrem. Quid me otia maesta
Saevus et implacidam probibet perferre quietem,
Amissnmqne odisse diem? pandam omnia regna,
Si placet, et Stygio praetexam Hyperiona caelo

•CI. Rapt. Pros. I, 115

compage soluta
Verg. Aen. I, 122

laxis laterum compagibus

CI. Rapt. Pros. I, 121

Certa requirenti tandem sententia sedit
Verg. Aen. XI, 551

Versanti subito vix baec sententia sedit

CI. Rapt. Pros. I, 130

Iam vicina toro plenis adoleverat anni9

Virginitas
Vcrg. Aen. VII, 53

lam matura viro, plenis iam nubilis annis
(Cf. a Laus Ser. 59

iam nubilis aetas)

Claud. Carm. II.

Digitized by Google

CXXX PRAEFATIO.

*CL Rapt. Pros. I, 138

Flava Ceres
= Verg. Georg. I, 90

CI. Rapt. Pros. I, 152

A»;tna Giganteos nunquam taciturn triumphos
Luc. Ph. Vm, 622

8aecula Romanoa nnnquam tacitura labores

CI. Rapt. Pros. I, 157

Vertitnr et dubiae nutant cum moenibus urbes
Ov. Met. II, 214

Parva queror: magnae pereunt cum moenibus urbes
*Verg. Aen. XII, 116

magnae sub moenibus urbi

CI. Rapt. Pros. I, 164

damnisque suis incendia mittit (sc. Aetna)
Ov. Met. II, 213

Materiamque suo praebet seges arida damno
*(Cf. Verg. Aen. Ill, 575)

CI. Rapt. Pr. I, 169

furaoque fideli
Lambit contiguas innoxia flamma pruinaR
Verg. Aen. II, 683

tactuque innoxia mollis
Lambere flamma comas

*CL Rapt. Pros. I, 193

gratissima tell us
= Verg. Aen. Ill, 73

CI. Rapt. Pros. I, 196

Praemia digna manent
•Verg. Aen. I, 605

Praemia digna. ferant
Ov. Art. am. II, 702

Si modo dnrariH, praemia digna feres

CI. Rapt. Pr. I, 209

Conticnere chori

= Stat. Theb. V, 195

*(Cr. Verg. Aen. IT, 1

Conticnere omnes)

»

PRAEFATIO. CXXXI

CI Rapt. Pros. I, 219

Rem peragi tempus
(Cf. Bell. Gild. v. 428)

Verg. Aen. V, 038

lam tempus agi rem
(Cf. Slat. Theb. V, 140)

CI. Rapt. Pros. I, 221

Crastina purpureoa cum lux dctexcrit ortus
Verg. Aen. IV, 118

ubi primos crastiuua ortus
Extulerit Titan radiigque retexerit orbem

CI. Rapt. Pr. I, 231

Augurium qualis laturus iniquum

Praepes sanguineo delabitur igne cometes

Prodigiale rubens
Verg. Aen. X, 272

Non Becus ac liqnida si quando nocte cometae

Sauguiuei lugubre rubent

CI. Rapt. Pros. I, 23(?

• Devenere locum

Verg. Aen. I, 3Gf>

Devenere locos

CI. Rapt. Pros. I, 248

veterem qua lege tnuiultum
Discrevit Natura parens et semina iussis
Discessere locis. Quidquid leve, fertur in altum,
Tn medium graviora cadunt, incanduit aer,
Legit flamma polum, fluxit mare, terra pependit

Ov. Met. I, 21

Hanc deus et melior litem natura diremit.
Nam caelo terras et terris abscidit undas
Et liquidum spisso secrevit ab acre caelum.
Quae po8tquam evolvit caecoquc exemit. acervo,
Dissociata locis concordi pace ligavit.
Ignea convexi vis et Bine pondore caeli
Emicuit snmmaque locum sibi fecit in arce

Ov. Fast. I, 109

Flamma petit altum, propior locus aera cepit

•CL Rapt. Pros. I, 257

raucum bibulis inserpere murmur harems

Digitized by Google

CXXXII PRAEFATIO.

Verg. Georg. I, 109

cadens raucum — murmur ciet

Ibid I, 114

umorein bibula deducit harena

*CI. Itapt. Pros. I, 258

Addit quinque plagas cet.

Verg. Georg. I, 233

Quinque tenent caelum zonae cet.
(Cf. Ov. Met. I, 45 seqq.)

CI. Rapt. Pros. I, 204

aeterno contristat frigore telas
Verg. Georg. Ill, 279

pluvio contristat frigore caelum

CI. Rapt. Pros. I, 26G

nec defuit omen
= Stat. Theb. VII, 58G

CI. Rapt. Pros. I, 2G7

aubitis maduerunt fletibus ora
Stat. Theb. V, 728

alio maduerunt lnmina fletu

*Cf. Rap. Pros. I, 271

niveos infecit purpura vultus
Per liquidaa succensa genas castaeque pudoris
Illuxere faces. Non sic decus ardet eburnum,
Lydia Sidonio quod femina tinxerit ostro

Verg. Aen. I, 590

lumeuque iuventae
Purpureum et laetos oculis adflarat honore6:
Quale xnamiB addunt ebori decus
*a Rapt. Pros. 1,-273 cf. Verg. XII, G7

Ci Rapt. Pros. I, 275

sparso nox umida somno
Languida caeruleis invexerat otia bigis
*Verg. Aen. V, 721

Nox atra polum bigis subvecta tenebat

Ciris 38

sidera caeruleis orbem pulsantia bigis.
Stat. Theb. I, 337

mundo subvecta silenti
Rorifera gelidum tenuaverat aera biga

PKAEFATIO. CXXXI1I

CI. Rapt. Pros. 1 282

Aethonque (? Clithoniusque) sagitta

Ocior

*Verg. Aen. X, 248

Ocior ei iaculo et ventos aequante aagitta
Verg. Aen. V, 242

ilia Noto citins volucrique sagitta

CI. Rapt. Pros. II, 2

tremulis vibravit in undis
Ardor et errantes ludunt per caerula fiamniao
Verg. Aen. VII, 9

eplendet tremulo sub lumine pontus

CI. Rapt. Pros. II, 17

Fibula purpureos gemma suspendit amictus
Verg. Aen. IV, 139

Aurea purpuream subnectit fibula vestem

CI. Rapt. Pros. II, 26

tan turn strident i a colla
Gorgoilis obtentu pallae fulgentis inumbrat
Verg. Aen. XI, 66

Exstructosque toros obtentu frondis inumbrant

CL Rapt. Pros. II, 27

At Triviae lenie specieB et multus in ore
Frater erat

Stat. Ach. I, "164

et plurima vultu
Mater inest

•a Rapt. Pros. II, 30

levibus proiecerat auris
Indociles errare comas arcuqne remisso
Otia nervus agit; pendent post terga sagittae

Verg. Aen. I, 318

Namque umeris de more habilem suspenderat arcum
Venatrix dederatque comam diffundere ventis

CI. Rapt. Pros. II, 59

pigra vado Camerina palustri
Verg. Aen. Ill, 700

fatis numquam concessa moveri (sct7. Camerina)

*CI. Rapt. Pros. II, 66

Thermodontiaca Tanaim fregere securi

Digitized by Google

CXXXIV PRAEFATIO.

*Ov. Met. XII, 607

Therrnodontiaea malles cecidisse bipcnni
(Cf. Ov. Met. IX, 189. Stat. Silv. I, 6, 56)

CL Rapt. Pros. II, 97

Non tales volucer pandit Iunouius alas
Ov. Med. fac. 33

Laudatas homini volucris Iunonia pennas

Explicat

Cf. Ov. Am. II, 6, 55 et Art. am. I, 627

a Rapt. Pros. II, 101

curvata tumore
Parvo planities et mollibus edita clivis
Creverat in collem
Luc. Ph. IV, 11

Colle tumet modico lenique cxcrcvit in altum
Pingue solum tumulo
*(Cf. Verg. Ed. IX, 7 seq.)

CI. Rapt. Pros. II, 107

Apta fretis abies

Slat. Theb. VI, 106

Alnus arnica fretis

CI. Rapt. Pros. II, 107

bellis accommoda cornus
Verg. Georg. II, 447 seq.

bona bello Cornus

CI. Rapt. Pros. II, 112

Haud procul inde lacus (Purguui dixere) Sicani
Ov. Met. V, 385

Haud procul Hennaois lacus est a uioenibus altae,
Nomiue Fergus, aquae

CI. Rupt. Pros. II, 121

Dura mens umectat flaventes Lucifer agros
Verg. Georg. IV, 126

Qua niger uuieetat flaventia culhi Galaesus

CI. Rapt. Pros. II, 125 seq.

cerea — Castra

= Verg. Aen. XII, 589
Cf. Verg. Georg. IV, 202

cerea regna

Digitized by Google

PRAEFATIO. CXXXV

CI. Rapt. Pros. D, 127

Mellifer electis exercitas obstrepit berbis
Stat. Theb. XI, 248

Adgemit et pulsia exercitus obstrepit armia

CL Rapt. Pros. II, 128

Pratorum spoliator bonos
*Verg. Georg. II, 404

silvia Aquilo decussit bonorem

CI. Rapt. Pros. II, 148

Parthenium canibus acrutatur odoria
Vcrg. Eel. X, 57

Parthenioa canibua circumdare ealtua

CI. Rapt. Pros. II, 173

Siculao sonuere cavernae —
Audiit et Bi quem glacies Alpina coercet
(Cf. CI. Prob. et Olybr. cons. 36)
Verg. Aen. VII, 515

silvae inaonuere profundae;
Audiit et Triviae longe lacus, audiit amnia

CI. Rapt. Pros. IF, 181

trifida Neptunue cuapide niontes
Impulit adversoa
Verg. Aen. I, 81 ~

cavum conversa cuspide montein
Impulit in latua

CI. Rapt. Pros. II, 189

vetito so prolnit Arctoa
Aequoro
Ovid. Met. II, 172

Et vetito fruatra temptarunt acquorc tingui (trione8)
•Verg. Georg. I, 246

Arctoa Oceani metueutea acquorc tingui

CI. Rapt. Pros. II, 190

praecipitat pigrura formido Booten
Ov. Met, II, 176

te quoque turbatuui menioruut fugiaac Boote,

quamvia tardua eras
(Cf. Verg. Georg. I, 246)

CI. Rapt. Pros. II, 202

corrumpit apiritua auraa
Letifer, infectae 8pumia vitiantur harcuae

Digitized by Google

CXXXVI PKAEFAT10.
Ov. Met. Ill, 75

quique halitus exit
Ore niger Stygio, vitiatas inficit auras

*CL Rapt. Pros. II, 208

crimenquo — accrbat
Verg. Aen. XI, 407

crimen acerbat

*CL Rapt. Pros. II, 234

Sis mo in or o longnmque vale

Verg. Eel. Ill, 79

Et 'Longum formonse vale vale'
{sic interpungendum esse apparet)

CI. Rapt. Pros. II, 245

maestoque diu lugebere Cyntho,

Delphica quia etiam fratris delubra tacebunt
Stat. Theb. VIII, 196

mutisque diu plorabere Delphis

CI. Rapt. Pros. II, 250

Cur non torsisti manibus fabricata Cyclopum

In nos tela pater?
Ov. Met. I, 259

Tela reponuntur manibus fabricata Cyclopum

CI. Rapt. Pros. II, 322

Reginam casto cinxerunt agmiue matres
Elysiae teneroque levant sermone timores

Sat. Theb. II, 226

et sonat aula tumultu
Femineo; casta matrum cinxere corona
Argolides, pars virginibus circum undique fueae
Foedera conciliant nova solanturque timorem
(a Rapt. Pros. I, 133

Personat aula procis)

CI. Rapt. Pros. II, 333

Verbera nulla sonant

Luc. Ph. VI, 78

Classica nulla sonant

CI. Rapt. Pros. II, 339

Squalentisque novem detexit (scil. Tityos) iugera campi
*Verg. Aen. VI, 596

Cernere erat (sc. Tityon) per tota novem cui iugera corpus
Porrigitur

(Cf. Stat. Theb. I, 568

Cyrrhaeique dedit centum per iugera campi)

PRAEFAT10.

CXXXV11

CI. Rapt. Pros. Ill, 3

Ilia colorato Zephyros illapsa volatu
Slat. Theb. VII, 6

I, medium rapido Borean illabere saltu

CL Kapt. Pros. Ill, 19 seq. cf. Verg. Georg. I, 121 seq., imprimis

ibid. Ill, 25 seq.

neu vina tumerent Fontibus et toti fremerent in pocula rivi
Verg. Georg. I, 132

Et passim rivis carrentia vina reprcssit

CI. Rapt. Pros. Ill, 23

Sollicitae placuit (scil Iovi) Btimulis impellere vitae ')
*Vcrg. Georg. I, 123

Movit agroa canis acuens mortalia corda
(Cf. Manil. I, 79)

CI. Rapt. Pros. Ill, 28

aed quod disBuasor honesti
Luxus et humanas oblimat copia mentes,
Provocet ut segnes animos

Verg. Georg. Ill, 13,0

Hoc faciunt, nimio ne luxu obtunsior ubub
Sit genitali arvo et sulcos oblimet inertis

CI. Rapt. Pros. Ill, 58

natarumve agminis una
Verg. Aen. I, 329

nympharum sanguinis una

CI. Rapt. Pros. Ill, 69

Terrebant simulacra mali noctesque timorem
Ingeminant omnique pent Proserpina somno.
Namque modo adversis invadi viscera telis,
Nunc 8ibi mutatas horret pallescere vestes
*Sic Didonem similiter nocturna terrcnt Verg. Aen. IV, 450,
eliam somnia v. 465

CL Rapt. Pros. Ill, 96

fallimur umbra

— Ov. Met. IX, 460

1) Luc. Phars. II , 5 quern locum hie Graml. attulit cum Claudiani
loco nihil commune habet.

Digitized by Google

CXX XVIII PRAEFATIO.

CI. Rapt. Pros. Ill, 99

Tantaoe te nostri tenuore oblivia?
()v. Trist. I, 8, 11

Tantane te fallax cepere oblivia noatri — ?
Stat. Then. V, 625

Tantane me tantae tenuere oblivia curae?

CL Bapt. Pros. HI, 113

tali compellat voce Cybcben
*Vcrg. Aen. V, 101

compellat voce Menoeten
(Cf. Aen. IV, 304, VI, 449)

Luc Ph. IX, 226

tali compellat voce regentem

CI. Rapt. Pros. Ill, 117

Nec mihi, Cyclopum quamvis exstrueta caminis,

Culmina tida satis
Verg. Aen. VI, 630

Cyclopum educta caminis
Moenia conspicio

CI. Rapt. Pr. Ill, 125

nullusque dies non triste minatur
Augurium

•Verg. Aen. V, 7

Triste — augurium

*U. Rapt. Pros. Ill, 130
Si buxos inflare velis

Verg. Eel. V, 2

Tu calamos inflare lev is

CL Rapt. Pros. Ill, 133

Procul irrita venti
Dicta ferant
Verg. Aen. IX, 312

aurae Omnia diBcerpunt et nubibus inrita donant
Ov. Met. VIII, 134

an inania venti

Verba ferunt

CL Rapt. Pros. Ill, 152

atque imis vibrat timor os6a medullis

PRAEFATIO. CXXX1X

Verg. Aen. IF, 120. XII, 447

gelidusque per ima cucurrit
Ossa tremor

CL Rapt. Pros. Ill, 153

Succidui titubant gressus
Slat. Theb. IV, 663

Succiduique gradus
*(Ov. X, 458 [Avien. Aral. v. 194 J

Poplite Bucciduo
Verg. Acn. IX, 162, 700

sueciso poplite
Aen. V, 332

titubata vestigia)

CL Rapt. Pros. Ill, 165

Attonilus stabulo ceu pastor inani

Cui pecus aut rabies Poenorum inopina leonum

Aut populatrices infestavere catervae :

Serus at ille redit vastataque pascua lustrans

Non responsuros ciet imploratque iuvencos

Stat. Theb. HI, 45

haut aliter saltu devertitur orbus
Pastor ab agrestum nocturna strage luporum,
Cuius erile pecus silvis inopinus abegit
Imber et hibernae ventosa cacumina lunae.
Luce patent caedes ; domino perferre recentes
Ipse timet casus haustaquo informis harena
ljuestibus implet agros stabulique silentia magni
Odit et amissos lougo ciet ordine tauros

CI. Rapt. Pros. Ill, 193

aspectus miserae non ferro parentis

Emptum morto velit
Verg. Aen. X, 503

Turuo tempus erit, magno cum optaverit emptum

Intactum Pallanta

*CI. Rapt. Pros. Ill, 19<S

multoque minus quod rero
Verg. Aen. VI, 97

quod minime reris

CI. Rapt. Pros. Ill, 215

Nostra rudis gaudcre malis

Ov. Met XI, 106

Laetus abit gaudetque malo

Digitized by Google

CXL PRAEFAT10.

CL Rapt. Pros. HI, 216

Nunc arma habitumque Dianae
Induit et digitis attemptat mollibus arcum

— et ingcntem clipeum gestare laborat
*(Cf. CI. IV cons. Hon. v. 162)

*Nos in universum locus relegat ad Camilldm Verg. Aen. XI,
572

CL Rapt. Pros. Ill, 233 '

sparsosque bibunt violaria sucos

Verg. Georg. IV, 32

inriguumque bibant violaria fontem

•a Rapt. Pros. HI, 261

lumina torquens
= Verg. Aen. MI, 448

CI. Rapt. Pros. HI, 263

Arduus Hyrcana quatitur sic matre Niphates
Cuius Achaemenio regi ludibria natos
Avexit tremebundu8 eques

Stat. Theb. IV, 315

rapti8 velut aspera natis
Praedatoris equi sequitur vestigia tigris

•CI. Rapt. Pros. Ill, 283

Tanti quae causa furoris?

Verg. Georg. IV, 495

Quis tantus furor?

CI. Rapt. Pros. Ill, 318

Non requies, not) somnus erit, dum pignus aderaptura
Inveniam, gremio quamvis mergatur Hiberae
Tethyos et rubro iaceat vallata profuDdo

Stat. Ach. I, 540

Licet ille sonantibus antris
Tethyos adversae gremioque prematur aquosi
Nercos invenies

*(Cf. Verg. VIII, 715

Gremium caeruleum)

digitized by Google

PRAEFATIO.

*C1. Rapt. Pros. IV, 1 (III, 332)

Lucob erat prope flavum Acin
Verg. Aen. VIII, 597

Est ingens gelidum Iucub prope Caeritis

*C1. Rapt. Pros. IV, 14 (III, 345)

centumgemini strictos Aegaeonis enses
Verg. Aen. VI, 287

centumgeminus Briarens

CI. Rapt. Pros. IV, 27 seq. (Ill, 358)

vibratque (Ceres) infesta securim
— Succidere pinas,
Et magis enodes dubitat prosternere cedroa

Luc III, 433

primu8 {Caesar) raptam librare bipenneni
Au8us et aeriam ferro proscindere quercum
ibid. v. 440

Procumbunt orni, nodosa impellitur ilex cet.
*(Cf. Verg. Aen. VI, 180 seqq. in universum,
Verg. Aen. VII, 510

rapta — securi)

*CI. Rapt. Pros. IV, 35 (III, 361)

Et varium rndibus silvis accommodat uaom
Verg. Aen. I, 552

Et silvis aptare trabes

CI. Rapt. Pros. IV, 44 (III, 375)

ExBtant et socio despectant vertice lucum
Stat. Theb. IV, 165

et toto despectan8 vertice bellura

CI. Rapt. Pros. IV, 49 (HI, 380)

Et pariter posuere comas
*Verg. Aen. X, 209

posuitque comas

Luc. Ph. Ill, 443

Turn primum posuere comas
[Omnes tres loci de frondibus]

CXLII

PRAEFATIO.

CI. Rapt. Pros. IV, 55 (III, 386)

Qualis pestiferas animare ad crimina taxos
Torva Megaera ruit, Cadmi seu moenia poscat,
Sive Thyesteis properet saevire Mycenis
Stat. Theb. IV, 50

Seu Thracum vertere domos, seu tecta Mycenis
Impia Cadmeurave lareni

* Thebat um et Mycenarum fata coniuncta etiam Verg. IV,
470

a Rapt. Pros. IV, 76 (III, 407)

Non tales gestare tibi Proserpina taedas
Sperabam; sed vota mihi communia matrum
Kt thalami festaeque faces caeloque canendus
Ante oculos Hyraenaeus erat

Stat. Theb. VI, 138

Non hoc Argolidura coetu circumdata matrum
Speravi te nate sequi ; sed talia demens
Fingebam votis annorum elementa tuorum
Nil saevum reputans

CI. Rapt. Pros. IV, 81 (III, 412)

Quam nuper sublimis eram quantisque procorum
Cingebar studiis ! Quae non mihi pignus ob unum
Ccdebat nnmcrosa parens! Tu prima voluptas,
Tu postreraa mihi; per te fecunda ferebar.
0 decus, o requies, o grata superbia matris:
Qua gessi florente deam, qua sospite nusquam
Inferior Iunone fui, nunc squalida, vilis

Stat. Theb. IX, 382

tu nobile quondam
Undarum nemorumqne decus, quo sospite maior
Diva et nympharum longe regina ferebar-
Ileus ubinam ille frequens raodo circa limina matria
Ambitus orantesque tibi servire Napacae?

CI. Rapt. Pros. IV, 88 (III, 4 ID)

Cur autcm ascribimns ilium
His lacrimis? Ego te, fateor, crudelis ademi,
Quae te deserui solanique instantibus ultro
Hostibus exposui

Stat. Theb. V, 022

quo8 arguo divos?
Ipsa ego te (quid enim timeam moritura fateri?)
Exposui fatis

Digitized by Google

PRAEFATIO.

CXLIIJ

Q. Rapt. Pros. IV, 97 (HI, 428)

Qua te parte poli, quo te sub cardine qnaeram?
Luc Ph. IX, 873

Qua te parte poli, quo te tellure reliqui?

CI. Kapt. Pros. IV, 107 (III, 438)

Sic ait et prima greasus molitur ab Aetna
Exitiique reos flores ipsumque rapinae
Detestata locum sequitur disperaa viarum
Indicia et pleno rimatur lumine campos
Inclinatque faces. Omnis madet orbita fletu:
Omnibus admugit. Quocumque it in aequore, fulvis
Adnatat umbra fretia extremaque lucis imago
Itatiam Libyamque ferit

Slat. Thcb. XII, 270

Qualis ab Aetnaeis accenaa lampade saxis
Orba Ceres magnae variabat imagine flammae
Ausonium Sicnlumque latus, vestigia nigri
Raptoris vastosque legens in pulvere sulcos
Illius iusanis ululatibus ipse remugit
Enceladus ruptoque vias illuminat igni

*C1. XXXVII, 48

tenebras e naribus efflant
Verg. Aen. XII, 115

lucemque elatis naribus eftlant

*C1. carm. mill. II (XEl), 19

Quin age rumpe moras
Verg. Aen. IV, 5G9

Heia age rumpe moras
(Cf. Verg. Georg. Ill, 42. Aon. IX, 13. CI. XXVI, 546)

CI. carm. min. V (XXXIX), 13

Manibus Hectoreis atrox ignovit Achilles

Ov. Trist. Ill, 5, 37

Maius apud Troiam forti quid habemus AchilleV
Dardanii lacrimas non tulit ille aenis

CI. carm. min. V (XXXIX), 16 seq.

Pellaeum iuvenem regum flexere ruinae:
Darium famuli's manibus doluisse peremptum
Fertur et ingenti solatus fata sepulcro

CXLIV PRAEFATIO.

Ov. Trist. IH, 5, 39 seq.

Quae ducis Emathii fuerit elemeutia, Porus
Dareique docent funeris exequiae

CI. carm. min. V (XXXIX), 41

fronde Minervae

= Luc. Ill, 306 _____

*CL carm. min. XI (LXXXI), 2

Quidquid fatidico niugit cortina recessu

Verg. Aen. Ill, 92

et mugire adytis cortina reclusis

»CL carm. min. XI (LXXXI), 4

si me mens implet Apollo

Verg. Aen. Ill, 434

animum si veris implet Apollo

Verg. Eel. IV, 10

tuus iam regnat Apollo

CI. carm. min. XIII (Ul), 5

Ilium non vario traxit fortuna tumultn,

Nec bibit ignotas mobilis hospea aquaa.
Non freta mercator tremuit, non classica miles,

Non rauci lites pertulit ille fori

Hor. ep. 2, 4

Solutu8 omni faenore,
Neque excitatnr classico miles truci

Nec horret iratum mare,
Forumque vitat

•a carm. min. XIV (LXIX), 1

Quid non saevus amor flammarum numine cogat?

Verg. Aen.. IV, 412

Improbe amor, quid non mortalia pectora cogis!

Verg. Eel. VIII, 47

saevus amor

(Cf. Improbe {initio versus = Amor) CI. X, 11!

CL carm. min. XVIII (LXXXVIII), 1

Sordidus ex umeris nodo dependet amictus

= Verg. Aen. VI, 301

CI. carm. min. XVIII (LXXXVIII), 2

Exercentur equis et colla comantia pectunt

PRAEFATIO. CXLV

Verg. Aen. VH, 163

Exercentur equis domitantque in pulvere currus
ibid. XII, 86

Pectora plausa cavis et colla comantia pectunt

CI. carm. min. XXI (XLVI), 12

Et vivos impune ferox depascitur artus
Verg. Aen. U, 215

Inplicat et miseros morsu depascitur artus

*C1. carm. min. XXIII (LIV), 7
amati conscia tauri Gnosos

Verg. Aen. VI, 23

Gnosia tellus: Hie crudelis amor tauri

CI. carm. min. XXIX (LXXXVI) cf. Verg. I, 509 seqq:
Est in secessu longo locus: insula portuin
Efficit obiectu laterum, quibus omnis ab alto
Frangitur inque sinus scindit sese unda reductos

*CI. carm. min. XXIX (LXXX), 1

regio summota recess u
Verg. Aen. VIII, 193

spelunca fuit vasto summota recesau

•tt carm. min. XXXIV (LIX), 4
itque reditque vias

Verg. Aen. VI, 122

Itque reditque viam

*CI. carm. min. XLUI (LXVIU), 7

IucIusub variis famulatur spiritus astris
Et vivum certis motibus urget opus
Verg. Aen. VI, 725

Titaniaque astra
Spiritus intus alit totamque infusa per artus
Mens agitat molem

*CI. carm. min. XLIV (LXXI1), 8

ostro texebat et auro (sc. equum)
Verg. Aen. IV, 134

ostroque insignis et auro (sc. sonipes)
CI. carm. min. XLVni (LXXVIII) cf. Verg. VII, 506 seq.
quod cuique repertum Uimanti, telum ira facit

Chtud Carm. II. k

digitized by Google

CXLVI

PRAEFATIO

Sub finem nonnulla de pretio illorum locorum siniilium col-
lectionis, quam supra expressimus, addere liceat. Earn tanta dtli-
gentia edendam non curavi, ut ex Zingerlei exemplo demonstrarem
certas quasdam formas vel direndi figuras easque quidem etiam
certis hexametri locis a dactylitis latini adhibilas esse. Id si
placet, alii quantumcumque volunt invesligent, praesertim cum
ipse satis aliter de usu quaestionis eiusmodi sentiam atque de
eo videtur sentire doctissimus Zingerleius. Imprimis id pertinet
ad pares vel similes hexametri exitus, quibus saepe iisdem multi
poetae latiui usi sunt; nam accenlus ratio quern post caesuram
legitimam cum accentu verborum in hexametris concidere constat,
poetas saepissime liaud dubie perduxit, ut si res quasdem in versus
fine dicere volebant, prorsus eosdem exitus adhiberent. Alias enim
videlicet voces atque eae erant, quas lingua latina dabat, procreare
non potuerunt. An putas poetas dactylicos latinos, nisi laedere
voluissent legitimum versus cursum, in hexametri exitu aliter po-
tuisse dicere 'lauri cornua' significaluros atque 'cornua lauri',
quandoquidem scilicet Horner' cornuum ^Stier* vero *taur? no-
tionem in lingua latina babent? Talia autem in diligentissimis
illis coUectionibus plurima inveniuntur. Ea esse nullius sint imita-
i .ion is exempla, sed similitudincs linguae necessitate, ut ita dicam,
eflectas, ex meo iudicio negari nequit.

Neque vero puto locorum similium conspcctibus, quos fecimus,
emendationem scriptoris, ad quern ei congesti sunt, praeclaro
semper modo adiuvari. Harissime in Claudiani usum exemplum
se praebet, quale est in carmine Claudiani de cons. Theod. v. 69,
quo loco Burmanni celeberrima coniectura 'dogmata* Sidonii car-
mine II, v. 164 certissime confirmatur (cf. p. LXVI): etiam raro
ofleruntur exempla, quae quin testimonia certarum scripturarum
babenda sint dubium non potest esse. Ut ex pluribus pauca meae
sententiae illustrandae causa alteram, nomino CI. Rapt. Pros.
I, 164, III, 3 (cf. p. CXXVIII et CXXVII).

Summum vero in ilia comparandi ratione periculum est,
ne quis in gratiam locorum quos diligenter collegit, scriptores
suos reddere studeat uniformed. Quam disciplinam imprimis vo-
luptate quadam bodie interdum tirones exercent. Est vero foe-
dissimus et, ut graece dicam, ^avavaixararog emendandi co-
uatus. Qua re valde miratus sum, quod earn colebat Gramlewiczius
meus in sua dissertatione p. 33, quo loco ex Sidonii carmine
VII, 602 (cr. p. CXXVII).

'Fulva volubiiibus duxeruut saecula pensis'

t^jpigitized by Google

PRAEFATIO.

CXLVII

CI. Rapt. Pros. I, 53 corrigere voluit hoc modo:
'Longaque ferratis cvolvunt saecula pensis (pro fusis)',
mihi simul vindicans una ilia lectione nisum me codices Raptus
Proserpinae in classes discrevisse. Quod ullimo loco dixi, melius
fuisset, si (iramlewiczius, priusquam talia mihi obiecisset, legis-
set, quae contra Bonnetium amicum Parisiensem exposui vol. I,
praef. LVI seq.; qui vir doctus dudum earn rem loco c. p. LV
commemorato accurate in examen vocaverat. De studio vero
Gramlewiczii ardentiori Claudiani corrigendi non tantum ad Ver-
gilii locos, quos ad nostrum Haptus Proserpinae locum collegi,
doctos relego, sed etiam ex eo ipso quaero, cur non scripserit
Rapt Pros. Ill, 117/educta' pro c exstructa', ibid. Ill, 107 villus'
pro c abies', cur non cons. Stil. Ill, 4G7 'halantes' pro 'rorantes'
(sic mss.) cet. cet. Ubiquc loci ex aliis poelis sumpti eum ad-
iuvissent. At satis est paucis exemplis perversam istam rationem
demonstrasse.

Nolite denique putare me iuraturum esse Claudianum semper
eum ipsum locum cxscripsisse , quern contulimus, vel vice versa
Sidonium Claudiani locum, quamquam mullis locis non potest
duhitari, quin id factum sit. In universum tales collectiones et
comparationes multorum poetarum, quorum alii post alios vixe-
runt, docent ingenium seu potius naturam totius poesis Iatinae.
Illam quidem ex iis videmus fuisse angustis quodammodo, et, ut
ita dicam, scholasticis linibus circumscriptam. Docemur facul-
tatem poetarum Iatinorum ultra quendam inventionis modum non
transiisse eosque semper denuo, quae semel maiores procrea-
verunt, vel aliter repetisse vel prorsus eadem ratione, illos qui
antecesserunt exscribentes. Utrum is semper, quern attulimus in
nostris comparationum conspectibus poeta, fuerit, ex quo hauserunt
quos nominavimus imitatores, an alter quidam, cuius scripta et
poemata dudum temporum iniuria deperdita sunt, nunc accurate
did non licet latina litteratura sic ut factum est truncata.
ludicare modo possumus eandem rem iam antea a poeta vel
scriptore quodam item tractatam esse, id quod eo dignius est
commemoratione, quo saepius vel certius repetitio eiusdem potest
demonstrari. Sic tandem perveniemus non tantum ad meliorem
interioris historiae litterarum Romanarum notitiam, sed etiam
ad iustiorem eius quam nunc dicimus aestheticam aestimationcm,
a qua satis longe nos adhuc abesse puto. Quanto vero magis
poetas conferimus ex certa quadam disciplina, tanto celerius
nos aceedemus metam illam, quam finem omnis quaestionis

k*

cxlviii

PKAEFATIO.

esse debere non nego. Sic enim fit, at poetarum Romanorum
suum cuique locum in historia quae docet universi generis liumani
eruditionem, accurate tandem possimus attribuere neque cogamur
titubare diutius inter nimiam laudem et nimiam vituperationenn.

X.

De veteribus editionibus caput.

Maximilianus Bonnet (Revue Critique 1877, p. 186 seq.) non-
nullis versibus, qui in mss. desunt hire, ut puto, a me ex vetere
editione cum aliis editoribus in contextum receptis eoniecit veteres
editiones nimis adhuc neglectas esse, quippe quae (quoniam illi
versus non possent desiderari neque interpolatoris manum osten-
derent) vestigia integrioris lectionis servasse viderentur. Idem
nuper iracunde contendil Ratavus arbiter doctissimi Ronnetii no-
mine omisso, ut suam esse istam sententiam lectores crederent.

Contuli intra carmen de IV cons. Hon. editiouis principis
Vicentinae auni 1482 [V] editiouis quam Camers paravit anno
1510 [C], Aldinae anni 1523 [A], Rasilicanae anni 1534 [BJ,
recensionis quam Thadaeus Ugoletus [UJ fecit, cuius exemplar
anno 1500 prolatum adhibui, cum rarissima et vetustissima edilio
anni 1493 qua olim Florentiae usus sum, in Germania non praesto
esset: omnia vero laboravi, ut iustis Ronneti votis satisfacerem.
Subiunxi nonnullos locos ex omnibus fere Claudiani carmiuibus
congestos. Orthograpbiam interdum praelermisi; contuli cum mea
editione; ubi omnes editiones consentiunt, 0 posui. luntinam (/J)
[a. 1519] et Colinaei editionem (a) [a. 1530J iis modo locis ex-
cerpsi, quos sub a et infra notavi.

v. 3 passim (in marg.) B v. 25 maxikas V massilas UC ABap ,

4 Exultant Oa|J adnexait 0 || lauros Oap

5 legumque Oa(3 26 calydoniis V

8 Quirini O«0 27 medio ABa£

9 Lectori U || caedunt VU 28 Britani A

11 senatu] tuxuultu V 29 Littoris Oap

12 palmamque U 30 sidera VUCBap || frigora A

13 humeris Oa^ 32 Orchades C |j Pictonum Oa§

16 Paccata VU thide V

17 eridiani (sic) Uap 33 Hyberne CUB || Hybernae

20 lbera O || tantam Oa|3 || aula erf3A hibernae V

(in marg.) B 34 Quis Oa0 || obsisti U

21 serieni gentis Oafi 40 Boebi VUC
24 cui] quo V 45 taineu deest U

Digitized-by Google

PRAEFATIO.

CXLIX

46 petitua V C A B a potitur (sic)

0 potiua (sic) U

47 auplex C

49 quum VCUBa/3 H pennitua U

50 miato A

51 deaerta] referta V || Artoa U A

Arcthoa C

52 DannubiiUC quumVCUBa/J

53 QuumVCUBafJIIMyaiaOap

54 reperirent B

57 extinxitque 0 || agro8que co-

lons Oafi

58 laeti VU

63 Quum VCUB | inaae (sic) U ||
phactonta VCU

65 torvua 0

66 heriles 0

68 rurau8que V C A B a § (in marg.

curru8que B) rursuque
(sic) U

69 traditur Qa$

70 Servaturque Oct (J

71 periculis V

73 Thracibua V || Britania A

74 exul 0

75 Ausue] Aniua (sic) U

77 tautumque 0 || sequenti O

78 tuta] vita V
80 inter Oa0

82 haud C || mistis A

83 vultus O
86 proh A

89 fontea U

90 arte in marg. B || tirannoa U

93 puntua U

94 author A

95 per V

98 triumpho B

99 Preaeaentca (sic) V

101 auia UB (in marg. sibi B)

102 utrunquc 0

103 Perculti (sic) U

104 Extruite 0

105 vaataaque VCU || sylvaa 0

106 Apeninumque 0

107 Permixtia VCUB«|J Penni-

atia A || aocietate (sic) C
aociatae B aociare U || He-
nuim VCUB Aemum A
109 vindicat VCA

.111 caedentibua VC
113 Mallebat VUA || mittis U
117 Proapera V || cathenae A ca-
tervae in marg. B

119 Pronua et in Ott§ || gau-

den8 0

120 validum] odium V

123 Hullaque (sic) V

124 excepti8 A

126 temerataO (violatain man?. B)

128 Auriferu8 A

129 Bosporus VU || hiaperio U
131 vendicat 0

133 apolineo U

134 Certoque VU | raptata U

136 littora 0

137 Cinthi CUB

139 Acclivia 0 || geuitrix 0 |] cir-

cunflua CB

140 Tyriia - toris VCU

143 Quia V U || Aramon V

144 ruperi (sic) U

145 Hetni8cua Oap

146 inapectis atupuit Babylonius

aatris A

147 Caldaei VCU

148 Sibillae C

149 Non V U Cibeleiua UA cibel-

leius V

150 Coribaa 0

151 anguatior V

152 Senait O«0

155 Perveheria VCU || signana 0

159 deorum Occfi

163 clypeo CAB

161 interitus V || anguea 0

165 turn] nunc V

167 laevibus UB

169 miratur A

170 nec VCA

171 nullia 0

172 honiinibus V || atria O«0

173 hyema 0 || hymbrea VUA

ymbrea C

174 cum mox A || quum V

177 BosporuaV 1 CalccdonaVUCA

Calchedona B
180 moetida V macotica UCAB

185 rcsuao (sic) V

186 Boetea V

CL

TRAEFAT10.

v. 188 quum VCUB | lueret U lu-
ceret C in marg. B

189 Seve U

190 Divus avus seu te claris pro-

perantibus astris 0 a § (Di-
ves pro DivuB U)

193 quum VCUB

194 redimeret VU

196 illustrans U | omnia 0
199 Matura U || nundum VU
201 Noturae U || connexa U"

208 similis Dk(J R chlamis CA

clamys V chalamis U ||
affiuit V

209 Stelanti U

212 8ecum in marg. B
" 213 loquutus V

214 tulisset in marg. B

215 Chare VCUB J aeois V

216 thiaraa VUA thyaras C

217 geaus (sic) pro genus U
224—227 antepositi sunt v. 221—

223 0«{?
222 incertos VCAB (in marg. in-
cestps B) in certos U | pla-
caverit 0

224 facto VAUB

225 laves (sic) U || tenebris 0

226 Praederit U || obscuro 0

227 recitet V

228 orbis 0 || quod U | sibi 0 ||

quum VCUB

229 aethereis 0

230 Synceram VB Sincerem II

patri O (patrio in marg. B !
Olymbo CU

231 reiunxit V

232 quum VCUB! flceti in marg. B

233 llle V
236 laburi U

238 lucavit U

239 prophanis VCUB

244 stupefacta VCU tepefacta

AB (stupefacta in marg.

B)flquumque VUCB
246 madidumque fluenti 0 (fu-

renti in marg. B)
248 nil collatura] secum latura

A || celatura V

. 250 rosserat U rcseret A ||. dum
VCUB cum A || bellua O
253 moesta 0 0 in marg. silet

[pro dolet] B
255 potnit 6i quis

258 Moedus VA

259 parva, , in marg. prava B

parva VCUAap

260 patiare U

261 Ulterius V

262 Quum VCUB

264 efFraena CU || tunc O U ca-

stae V

265 quum VUB | tunc VCAB

266 Consuluimus (sic) VU Con-

sultur (sic) A Consulimus,
in marg. Consulitur B ||
quum VCUB

270 orbe 0

271 cuntis U

272 usquam

274 Ocultum U || nil VUCA

275 obstrusos O (in marg. ab-

stni80s B) implorat O a §
l| phama V

276 quum VCU
278 Heu V

281 nec V C A 1 circunstantia 0 a §
283 simples U

285 ligat O

286 Conspirant O

287 littore O

290 isto V || tyrannus V

291 invideat CU

292 iuvaut V H scepti (sic) V

septi CA

293 artes VC
295 Nec VCUB

298 vetat O (negat in marg. B)

quum VCUB

299 Actorem VA
301 vita] dicta V

303 nec VCAUBap

304 Heu (sic) U

307 nec VCUB

308 foemina VCA
311 loquuntur Oap"

313 quam VCU

314 quam CU | caprarum U ||

tetra O

digitized by Google

FRAEFAT10.

CLI

v. 315 Incoeato C lncaeato UA

316 qui VC

317 fuerat C U A B || parthim (sic) U

318 strata AB stractus (sic) U

319 Nec Qtt§

322 brunae(stc)U |j hybernaculaO
325 denaari 0 a § | cuneuB 0 a 0

327 fraudi quae V C U B || accom-

moda < »a p

328 fidis V

330 rotet Oa§ || praetectaque

VUB (in marg. protecta-
que B)

331 emensura V

332 operata C

334 Inelusumque V lneluaumvo

UCAB

335 somnoque VCBUAap

336 incaute C

337 longa V

338 neve] non VC

339 flantibu8 austris Oafi

340 caedas V U || ne V

341 sumoveant V summoveant

CUAB

342 utare UCAB J cybia VU

344 sylvam 0 || cedere UAB

345 Ne pudeat sumpta O«0

347 Fraetentct 0 || fluvios] pri-

inum V || curru Oa(?

348 Haerentes VCUB

349 turma U

350 turn 0

351 turn O || geretur VC
353 subit AB

356 quur (sic) V |j diseris V

357 certea nec V

358 Dune (sic) U

359 Spicua (sic) U palescafc VU

365 Quur V |f obiieis VCAU

quur V

366 quum VUCB
371 honor V . .

375 PorhumA pyrrhum V || quuin

VUCB

376 fleuui88e (sic) U
378 fas] sat A

384 Vendicat O«0

385 praelia 0 l( differt Oa^ || tc-

git V

. 386 iuvenem in marg. Venereui

B venerem VCU
387 Te V

389 quicquid 0

390 sequundos B

391 partesque Oa|3

392 Iberos 0

395 utrunque 0

396 instet 0

397 imittere U
402 Metii OajS

404 despue Qafl (in marg. de-

spice B)

405 Vel] Vir C in marg. B

406 Mutii Oa§

407 arcti8 CAB

411 Regulae V

412 in quantum VCUB {in marg.

hinc B) hie quantum A

413 cum regeB A |] quum VCUB

414 quum VB

415 SerauuB V

416 facesque VU

418 rura] rude V

419 praeceta (sic) U

421 hyem8 0 || festus U [| armis V

423 rogatur U

424 Sydere A U pogsit VC

425 sereni8 VCU fareni (sic) A

426 occidus (sic) V

427 cyntia U

428 quacunque VA

431 obtabile

432 dcest in VCUAa^

433 Descendes U || clypeum CA

435 tentare 0

436 lybiae U 1 arenas C A harena U
438 Sirtibus VU Syrtibus CAB

(navita Syrtea in marg. B)

440 paccare V

441 Vectis U

442 rhetia VAB rethia UC
446 Sicaiubri Oa§

448 miratur in marg B

449 Alemania Oafi

450 Basternae Oa§

truces] ducea VCU A || syl-
vae 0

451 Brusterus (sic) V || Eociuae

VCU Herciniae AB

CLII

PRAEFATIO.

v. 452 Cimbrua 0 a p | ccruci V che-
raci CU

453 Accepit U

454 AnnuitV CA \ raagnopacemO

458 allii U

459 Stiliconis 0

460 Militia in marg. B

462 Corynthum VAU

463 Neptunus (sic) C

464 hismiaci V istimiaci (sic) U

littoris O B exul 0

466 Caatra Oo^ || moritur pro

metitur VUCB

467 Licaei VC licei U

468 ErimantheaeA Eiymanthaeae

V erimantheiam U

469 Innmeris (sic) V || exuta V C U ||

nndataque] exntaque VC,
in marg. exutaque B

470 aylvas 0

471 Ephyrae AB ephire U || par-

thanus V

472 exangui8 0 || proculet U

474 scyticos U fl ulla] ilia CU fl

Tryones CU

475 quoi V || atos U

476 Quum V

481 atilico 0 || arcu 0

482 ignote U || vales U

483 adverao VCAU

484 quum VCUB

485 Sarniatha V || discor U

486 fraude 0 (pelle in marg. B)

gelomiBS (sic) U
490 crebia U

493 palido A || iminet C U
496 moeatua VCA exul 0

496 ceaaan (sic) U || augomenta U

497 refixaa 0

498 avidia emptor VCUAa0 avi-

daa emptor B
500 largia marg. B || ea VCBU et
A«0

506 emendauntur (sic) C

508 Pandioneae VCU || Bic iam

potena U

509 dcest in VCUAap 1

510 gravis CAUB

511 Nec legitur 0a§ |j qui V
515 quae 0 (in marg. quam B)

. 516 Ingeni U

518 radiax (sic) U B parva (pro

torva) in marg. B

519 angusti V || raaiesta (sic) U

521 Tentatur 0 || vibrata V || igneB

(sic) U

522 romanamqueUj!moraria(stc)A

523 quotieaC AB |; clypeatuaC AB

525 quum VCUB

526 purum (sic) V

527 quum VCUB B cortjnia V

529 iusum (sic) U

530 Sis V

53 1 amphionae U palestnve VCU

533 dircaeque U

534 Praetentare 0

537 Cerule8 (sic) U || prestratua

(sic) V || apolline V || phi-
ton V

538 Implicavit U || sylvis 0

539 Quum VCUB H aequo U

540 simulare in marg. B

544 sequuntur 0

545 fruente8que V

547 arenas CAUB

548 sperguntur (stc) V
553 Conbibit' C

557 Xantu8 C

560 Bellerophontaeas 0

561 Quinetiam B

562 roseque (sic) U

563 quoties CAB
566 quum VCUB

570 Sydereum A B || nymphia V U

573 Laniger V || impoBita CAB

et po8ita V || veate VCA

574 siatiie] ripia V

575 vario8que VC

577 frcquentat 0

578 Tibridia VAUB Tybridia C ,|

sobolea 0

579 QuicquidO || actor V author A

580 consule dcest in U

582 thagua V

583 stipatur C

585 Ornatusque V Ornaturque U

587 AmethietuaVCU | iberua VA

588 iacynthi V hiacynthi CU

590 methallis V

591 multaque ornantur 0aj3

Digitized by Google

PRAEFATIO.

CLI1I

v. 592 nereida V || baccha VCU
bacca AB

594 manus] colas OaB || quo-

ins V

595 tellae U

597 Tethios C

598 Gremia (sic) UC || arenas VA

600 Sydonii 0

601 Hidaspes 0

602 cinctu VCU || gradere (sic) V

603 pamaineos (sic) U 0 proferret

VAB (in mar (j. transfer-
ret B) praeferret CU \ tyr-
808 VCAU

604 visa (sic) V Nisa A || bacchi

VCAB

605 Quoi V U furrerent U

606 erithraeis V
609 Moenades C

611 Aspice Oa§

612 solennia 0

613 Omnia VCUB

614 herilis CU heiili VAB

618 promissi VCUB j] foelix U

619 roinulaeis V

621 Dam (sic) U || quoties CAB

622 tocies CAB

623 transnare U || Grntunni VC

Gruthunni A Grotunni U

Gothunni, in marg. Gru
tunni B

v. 624 ter A tibi VCUB (in marg.
ter B)

627 contulit C concutit B
631 Hostia VCAU

634 debeat O

635 FactaVC|iGrutunnorumVCU

Gruthunnorum A Gothun-
norum, in marg. Grutunno-
rum B

636 Ister 0 || fluctus] montes VCA

637 deest in VCAU a (5

639 Non erit V Nunc erit CAU

641 praecor U U assidue VCBU ||

maritque (sic) U

642 mundi

643 quum VCUB

644 Quum VCUB || prodiderit

VCAUB (in marg. protu-
lerit B) | thedas V tedas C A

645 devota A donata VCUB |

fulgeas (sic) U

651 Connubiale 0

652 quum VCUB

653 Archadius V || honustus VA

honestus CU

654 in marg. meliore B
665 Suevus] Lyaeus 0
656 Vultima (sic) U

In Ruf. I, 158 fulmenj fluminaVCAa flamina Bp, in marg. fulmina B ')
165 aspectu] intuitu VCAB«0
204 opnlentior] augustior VA\ia§ angustior C
308 lamque Getas] lam gentes VCABa/3
II, 22 rcsolvat] remittat VUCABafS
49 fatia] causis VUCAB«|3
71 Exceptis] Praeceptis VUCABap
84 coaotaej togacque VUCAB«|3
103 tuta sub pace relictis] tranquilla in pace locatisVUCABa/3

(in marg. relictis C) •
227 queruntur] moventur VUB movetiir CAa^
230 leges vibrato] stricto leges VUCAap 1 leges vibrato B
298 poscere] vincere VUCAB (in marg. poscere B) up
446 quisquis] nequis VUCABa^ (in marg. quisquis B)

1) In RuF. I, v. 51-369 in U (exemplari Lipsiensi) fasciculis abs-
conditis nunc desuut.

CL1V PRAEFATIO.

In Ruf. II, 491 per varios anuis ter mille figurasj per varios amnos per
mille figuraB V per varios aunoa per mille figuras
UCABap

Cons. Ill Hon. 82 celsi tabo sordere] caeai terga absorbere VUCABap

caesi tergat (sic) absolvere U
Hon. epithal. 19 Thessalicos roseo — pollice] Tessalico roseos — pc-
ctine (pectinae U) VUCAB (in marg. pollice B)a|J
145 verrebant] velabant VUCABa0
291 Tnrbata] Curvata VUCABctp
Cons. Theod. 53 ferox] celer VUCABap

176 nam qnae] nunquam VUCABa{3
In Eutrop. [, 274 Et] Tu VUCABa0

301 onerante] onerare VUCABap (in marg. oruare B)
499 sistro] ritu VUCAB a 0
U, 161 aegida] aethera VCABafJ aetherea U

280 Cybebe] cybellae V Cybelle UCA«0 Cybele B
481 Saporem] sodalem VUCABap
Cons. Stil. I, 331 Romuleae leges rediere] romuleas leges rcdiisse

VUCABafJ
III, 157 Lusus] Rursua VUCABap
Bell. Tollent. 64 tremuisse] timuiBse VUCAB a (3

410 et avite] vel notae a(3VCAB vel note U
Cons. VI Hon. 175 flexibus] fluctibus VCABafi flactibus (sic) U
328 purificumque] terrificumque VUCABrc/}

Ex eo scripturarum conspectu sequitur satis dilueide, ut
anliquissimi Glaudiani edilores non meliores codices adhibueriul,
quani illi sunt, quos adhuc habemus. I'bique editiones recentiorum
codicum classem redolent, qnam libit) Vossiano in apparatu critico
illustravimus; ea qnidcm classis librorum mss. ex parte etiam
detcriore modo illis edilionibns repraesentatur, quani Vossiano
codice. Quare cxemplaria et codices antiquissimos vel libros ve-
nerandae vetustatis, qnos nonnnlli illorum vetustissimornm cdito-
rum praedicaut, in malam partem abire denno iubeo ex inlimo
pectore.

Facile vero iam apparet versus 432, 50 ( J, 637 IV cons. Hon.
non antiqniori vel meliori 1'onti deberi, quam quern antiquissimi
codices praebent, quibus nunc utimur, sicut excerpta Florentina
et Vaticanus liber. li versus aut ab editore ediliouis Basileae a. 1534
prolatae, in qua editione prinuim leguulur, bene composili et iuslo
loco additi sunt, quo sententia interrumpebatur, aut a librario
quodam critico adiecti in margine exeniplaris mss., quo editor ille
usus est, et ab editore hire in contcxtum tralati. Simile ex-
emplum invenimus Rapt. Pros. II, 118. Quos, cum bene metrum
et sententia in iis proccdant, cur aliis versibus repellamus, non
esse nemo non concedit.

Digitized by Google

PRAEFATIO.

CLV

XL

Excerptti ex Quaestionum Claudianearum spocimiue
scripto a Leopoldo Reinhardto.

Perlustrans catalogum programniatum quae priore tempore
gymnasia semper protulerunt, nunc in annos rarius edunt, inveni
etiam quaestiones, quarum titulum supra descripsi. Cum vero
edendi tempus nondum venisset — catalogum enim legi in Teubncri
typographia — , ad Reinhardtum scripsi, ut ad me correcturae
fasciculos transmitteret. Magna vero liberalitate totum manuscri-
ptum dedit id addens quod magno milii erat maerori, cos qui suae
urbis res moderentur, quamvis gymnasii urbani patroni sint, nolle
typorum sumptus pendere. Eo usque igitur venimus! 0 luccm
quam sana scilicet ista quae dicunt civium iudicia a rebus supe-
rioribus prorsus aliena ubique dissipant!

Quae cum ita sint, meum est Reinbardti coniecturas, quas
ut plurima ex parte probem, fieri non potest, quae vero ubi-
que maxime commemoratione digna sunt, infra breviter cum
poetae amicis communicare. Reinhardto vero gummas gratias pu-
blice ago, quod arguta emendationis supplementa mihi misit. Valde
tamen queror ea in manus meas illo modo tempore pervenire
potuisse, quo non tantum prius volumen dudiim editum, sed etiam
carmina alterius voluminis iam erant typis expressa. Pertinent
ad Raptum Proserpinae et ad libros in Rufinum.

Rapt. Tros. I, 76 Vix ilia peregit, deinde versus nonnullos cjccidiase

putat, quorum initium sic fere fuisse videtur Tle-
bilibus Clotho cuni fata est talia dictis cet.'
261 sitiebat flamine sole
II, 200—201 interpolates putat
II, 341 Abreptusquo

II, 344 Ore bibunt non male

III, 94 In te non male

III, 103 Indulges Fhrygiasque etiam nunc perstrepis urbes
III, 105 Si tu nostra parens et non ine Caspia tigris edidit
III, 164 toros sedesque ubi seu locos sellasque ubi

III, 284 tenui digito

IV, 28 (111, 369) Ipsum etiam tactnra lovcm
In Ruf. I, 97 Mcque ipsa tradente dolos artesque nocendi

1, 133 Rhenus reiecta torpuit urna seu Rhenus reiecta tor-
puit unda

I, 232 Non patres egisse sat est seu Cognatosve egisse sat est
1, 321 Hnnorum capturus
II, 64 Victos Romanos

CLVI

PRAEFATIO.

In Ruf. II, 122 cum claasicus iret (Cons. IV Hon. 438 item tentat in-

trabit classicus undas)
II, 393, 394, 395, 398, 399, 396, 397 8equi putat; 396 Vulneri-

bua mox mota rait
II, 484 vulpibus indit

XII.

Varia Addenda Corrigenda.

Sub finem praefationis amoenissimum est meum iis summas
gratias rel'erre, qui me in laborando diligentia sua adiuverunt.

Primo loco nomino doctissimum vintin Maximilianum Bonnet,
nunc Parisiensem, qui rara cura singula folia, qualia prodicrunl ex
officina ; legit correxit emendavit; etiam Richardus Sachsius collega
amicissimus ut priori volumini, sic huic alteri suain diligentiam
advertit in praefatione corrigenda me adiuvans. Neque minus
viris doctis gratias ago, qui in usum alterius voluminis codices
contulerunt vel collatos niihi transmiserunt. Erant vero clarissi-
mus Monsignore de' Giuliari, bibliothecae eapitularis Veronensis
summits praefectus, vir doctissimus Grion Lucensis lycei realis
praeses, etiam qui notitia literarum orientalium maxime floret
Guidius, universitatis Romanae decus, prioris amicitiae memor in
meum usum bibliothecam Vaticanam saepius adiit. Praeterea
Maximilianus Bonnet notissima sua liberalitate usus, quamquam
valde studiis alii^ue oflieiis oecupatus, codices quos volui Pari-
sinos contulit. Collationes vero amico animo dederunt viri do-
ctissimi Holderus, praeclarus Horatii emendator, et Peiperus de
pocsia latina meritissiinus. Praeterea denuo bibliotheca Lugduni
Batavorum liberalissimo mss. conservatore Du Rieu auclore nou
modo rara librorun» impressorum exemplaria misit, sed etiam
manu scriptorum, ut iis commode domi uli possem. Idem fe-
cerunt bibliothecae Goettingensis et Guelferbytanae praclecti.

Neque defuerunt prioris voluminis doctissimi arbilri, inter
eos amplissimus poetarum latiuorum coguitor, qui de mea editione
benigne iudicavit Jeu. Literztg. 1877, p. 284. Nec minus mini
usui erat Maximilianus Bonnet, qui de mea Claudiani editione
doctissime scripsit Revue critique 1877, p. 186 scqq. Summa
porro cum gratia commemoro eum qui de me egit Liter. Cen-
tralbl. codem anno et Henricum Koestlinum, qui ne me nimis
laudaverit Phil. Anz. VIII, p. 45 scq. valde timeo. Denique Hoi-

Digitized by Google

PRAEFATIO.

CLVII

derus mihi laudandus est, qui Hermes 1877, p. 503 nonnulla ex
codice Bruxellensi supplevit. lis locis, quilms multitudine varia-
rum scripturarum, quas in meo Glaudiani exemplari intra multos
annus annotaveram perturbatus, ut fit, erravi, inter corrigenda scri-
pturas omissas infra exprimendas curavi. Neque vero omnibus locis
ab Holdero allatis apparatus criticus corrigendus, nam longe
plurimis illis locis consilio tantum ea typis expressi, quae ad
emendalionem utilia et necessaria videbantur, imprimis orthogra-
phiae nugis omissis. Accuratius in bello Follentino B codicis
scripturas notavi, cum id carmen in V deesset.

Praeterii obtrectatorem meum, qui Maximiliani Bonneti indi-
cium dedita ut videtur opera nomine eius non commemorato pro
suo denuo protulit.

lam vero addenda corrigenda accedamus.

Vol. I p. XI v. 16 lege v. 21 (pro v. 19); ad p. XIV vide Indi-
cem s. Claudianns; p. 15 XV— XVI de inscriptione nunc vide etiam
C. I. L. VI, 1 n. 1710; ad p. XVII noli oblivisci etiam in Aegypto,
quae provincia erat orientis Claudianum facillirae potuisse ab inimicis
Stilichonis trucidari, quandoquidem Stilicho orientali aulae stamper
fuerat suspiciosua, cf. Index 8. Stilicho; p. XVIII annota in cod. Theod.

I, 14, 2 edictum legi ad Rufinum prid. Non. Dec. a. 395 datum; at
etiam Stilichone interfecto edictum in illo codice habemus nomine in-
terfecti ornatum; talia illis, quorum nomina prae se ferunt, viventibus
scripta erant, non vero ante eorum mortem ab imperatore suscripta et
publicata; p.XXdesignaturam ordinariornm consulum hoc tempore ubique
inscriptione8 docent, sicut C. I. L. VI, In. 1721; p. XX v. 14 lege

II, 76; ad p. XXI vide Indicem s. Rufinus et Stilicho; p. XXVI v. 1 lege
'quid'; p. XXVI v. 33 IN EVTROPIVM; p. XXVII v. 6 immorari,
p. XXXII v. 2 lege 1875; p. XXXIV v. 4 post LIII adde LXXXIII; ibid,
v. 8 lege (XLI et XLII) pro (XXXIX); p. XXXV v. 21 ante XL VI adde
denuo LXXXIII; p. XXXVI v. 16 XL VI pro LXXVI et ibid. v. 19 ante
L1V adde LXXXI; ibid. v. 23 bene nota me Vossianum denuo multis
locis contulisse, totum vero Rapt. Pros, contuli, quare apparatum peculia-
ris illias carminis editionis ubique emendatum invenies; p. XXXVII v. 15
quamquam codex Reginensis quern doctissimus Guidius Romanus contulit
veneranda est vetustate, tamen nullum usum ad emendationem habet.
Pessimus est v. 25, 33, 36, 40, 41, plerumque alibi cum V convenit;
p. XXXVIII v. 30 lege Vossianum n. 294; p. LVII v. 6 ante r maior'
adde f ubi'; p. LXII in media parte adde cons. VI Hon. v. 637; p. LX1II
in conspectu locorum adde cons. VI Hon. 526; p. LXV supra adde.
cons. VI Hon. praef. v. 8 'vigili elapsas' et Carm. min. XLIH (LXV11 1),
v. 13 'falso insontem' ; p. LXV1I supra cf. app. crit. cons. VI Hon. v. 550;
ibid. v. 18 iam lego cum L. Muellero 'Heus ubi'; p. 2 app. crit. v. 16
adde signantia L; p. 3 v. 45 seqq. Koeslinus 1. c. p. 47 scripsit ita:

Quippe velut densos rorantia nubila nimbos
Cernere semper erat popubs undare Penates

CLVIII

PRAEFATIO.

Assidoos intrare inopos, remeare beatos.

Princep8 ilia domus fluvios superabat Hiberos

Aurea dona voniens. Quicquid tellure revulsa

Dalmaticis fodiens cet. cet
p. 6 app. crit. v. 99 lege T Pinguut V 1 (m. I) Tingunt LN Fingunt
IF; p. 8 v. 169 lege dammae; p. 17 v. 56 lege vitiisque; p. 18 v. 91
nunc rursus lego Euripi cf. Niceph. Call. XVI, 35, C aXXa vvv (jlIv
inl tovto, vvv 8b in' ineivo 8iv.nv Evoi'nov ufra^ccXlofiSvov^ p. 18
app. crit. v. 77 Nec nisi V 1; p. 19 v. 97 adde artes G; p. 19 v. 103
app. crit. adde si hauserit G, ut totus locus in G lectus sit: totum quoqiie
si hauserit; p. 20 v. 120 ab aggere; p. 21 app. crit. v. 154 litavi O;
p. 22 app. crit. v. 160 neu G corr. (= ne), lege ergo f ne Gr neu
LVl ne VB; ibid. v. 175 discriminat VB; p. 24 v. 218 nec G; p. 28
app. crit. v. 294 geryon G geryones V cet; p. 33 app. crit. v. 27 re-
mis L; p. 41 v. 210 Libertas; p. 41 app. crit. v. 206 Nuraina V; p. 47
app. crit. v. 345 iactabat VBYl; p. 48 app. crit. v. 355 seuum G;
p. 49 app. crit. v. 381 graviter apprensa L; p. 69 v. 33 glacialis; p. 72
app. crit. v. 119 adde gaudet ego gaudens LVl; p. 74 app. crit. v. 172
horainibus Vl (pro L); p. 76 app. crit. v. 228 adde ortus ego sibi LVl

tur

subit ego; p. 77 app. crit. v. 266 Consulimur GVl Consulimur L;
p. 85 app. crit. v. 466 Castra LVl; v. 86 app. crit. v. 483 adverso
LVl, ibid. v. 486 tibique L fraude Vl; p. 89 app. crit. v. 574 adde
sistris G; p. 96 app. crit. v. 29 flamineo Vl; p. 97 app. crit. v. 12
Stilicho socer e.<?£] Stilicho pater est G; p. 100 app. crit. v. 16 exactos

cl

VVl; p. 108 app. crit. v. 169 doto V; p. 118 nunc lego Conciliis, cf.
II, p. CI; p. 120 v. 91 lacunam esse pntat etiam Luc. Muellerus 1. c.
p. 285; p. 122 app. crit. v. 139 post complectens adde V; p. 126 app.

vel simol

crit. v. 227 simul ut BVl sic ut V sic ut L ac g; p. 130 app. crit.
v. 301 * adde c. XV, 296 seqq.; p. 132 v. 360 infecta; p. 133 v. 380
dele comma; p. 140 app. crit. in fine GILDONIS; p. 144 v. 47 Sic
cum; p. 145 app. crit. v. 69 adde Cf. vol. II praef. p. LXVI; p. 148
app. crit. v. 130 indicat G iudicat Vl cet; p. 150 v. 185 natura; p. 152
app. crit. v. 234 adde placidus ego rapidus VLVl; p. 159 app. crit.
v. 23 nobis 0 (dele igitur G); p. 160 app. crit. v. 63 arintheo V arentheo

GBVl cet; p. 161 app. crit. v. 79 oisque; ibid. v. 83 — 84 adde post in-
teriectus est *in Vl'; p. 164 app. crit. v. 154 adde abundantii L; p. 165
app. crit. v. 161 primus Vl primu VL; p. 171 -v. 294 novos; p. 172
app. crit. v. 317 Obstrepuere GBLVl cet.; p. 172 v. 334 Penthesilea;
p. 173 v. 349 nunc cum codd. lego, cf. II p. CV1II; p. 174 app. crit.

vel tan

v. 357 post praeterea adde H2; p. 176 app. crit. v. 420 adde tutum L;

e

p. 182 app. crit. v. 14 adde aura Vl; p. 188 app. crit. v. 65 turpi-
dique Vl; p. 189 app. crit. v. 83 lege 'bizas' pro 'bizus'; p. 190 app.
e

crit. v. Ill spectabat V; p. 193 app. crit. v. 189 adde cum scripsi
quam 0; p. 194 app. crit. v. 216 PresidetGVL Possidfit Vl; p. 197 v. 265

pelagus ; p. 203 app. crit. v. 406 corrige exitis O exitus (sic) G, v. 407 cet. ;

Digitized Dy "Google

PRAEPATIO. CLIX

p. 207 v. 481 Saporem, ibid. app. crit. v. 493 multoque; p. 209 app.
crit. v. 529 Non LVl Nee VB; p. 221 v. 226 alveum pro Albim [vide
Indicero, idem recte voluit Koestlinus L c. p. 47]; p. 223 v. 263 vipe-
reae; p. 225 v. 304 nunc deleter im, pr. II, p. XXII; ibid. v. 318 di-
lectu; p. 229 app. crit. v. 11 adde Discussit L, ibid. v. 12 thure LVl;
p. 230 adde post v. 19 in app. crit. Inter v. 19 et 20 hie versus in L:

Parce substractis. ceu nobit ira leonis; ibid. v. 21 adde 'qui\ c L; ibid,
v. 29 flumina L; ibid. v. 37 sevire G; p. 231 app. crit. v. 43 lege 'in
facilis' ; p. 232 app. crit. v. 67 Omen V 1 [dele igitur G] pro otiie (sic

omeN); ibid. v. 72 adde domitu (o m. II corr. ex e), in marg. m. II
diim (= dominum) Vl; p. 234 app. orit. v. 136 adde fuscata Vl; p. 235

////

app. crit. v. 154 adde sub te q'd Vl'; ibid. v. 157 adde iactatu (pro
iactatu) V 1 ; p. 237 app. crit. v. 203 araisissimus (sic) V 1 ; p. 239 app.
crit. v. 249 post mentitur 0 adde 'cf. praef. I, p. LXVP; p. 245 v. 378
lucos, ibid. app. crit. dele 'locos editt. lucos O'; p. 250 app. crit. v. 23
post quintos 0 adde f cf. praef. I, p. XV; p. 256 v. 146 premerent,
p. 201 v. 271 harenam; p. 263 v. 317 luxuriantis; p. 264 v. 349 omni-
bus. — [Nonnullis locis errore meo accusativi in es servati sunt, ubi
in G accusativi in is leguntur; peto, ut ubique formas codicis G le-
ctores recipiant]

Vol. II, praef. p. VI v. 19 avchetypum; ibid. p. VII, 23 Isi-
dis; ibid. v. 35 ut; p. IX v. 18 post vulminis adde adde ordine;
p. XIV v. 21 earn; p. XV v. 3 accurate; p. XVIII infra quas; p. XXI,
v. 31 arctoqs; p. XXIX, v. 33 voluptate; p. 22 app. crit. 506 adde
geris G; p. 69 app. crit ad titulum adde [Ad praef. quae in Aid. le-
giturp. 167 discreta ah epithalamio, quod sine praef. est p. 150, ascripsit
g: In antiquo incipit epithal. dictu Palladio V. C. tribuno et notario.
caeterea non peipiuntur; p. 79 ad Rapt. Proserp. nota me Gudiannm
codicem ms., quern vol. I praef. p. LV attuli, re iterum iterumque de-
liberata in app. crit. omisdsse; p. 80 app. crit v. 4 adde augusta le-
gere vult Gustafsson Mus. Bhen. 1878, p. 480; ibid. v. 6 adde 'vide
Gustafsson I. c. p. 481'; p. 81 app. crit v. 15 heccate L; p. 84 app.
crit v. 100 adde 'vide Gustafsson I. c. p. 481; p. 93 app. crit. v. 23
adde Ima viget, parte emoriens et parte superetes coniecit Gustafsson
I. c. p. 481; p. 106 app. crit v. 1 lege taumantida LV, ibid. v. 12
adde series V sedes L; ibid. v. 17 Nyades L; p. 112 v. 180 Hetusque;
p. 113 v. 188 Briareia; p. 123 app. crit. v. 6 post crebri <pG adde Vl

cbri L, p. 128 app. crit v. 117 adde antris] undis Vl; p. 152 app.
crit. adde v. 4 fides] dies L; p. 162 lege app. crit. v. 87 deest in G
v. 87 Parcharutnque cet; p. 163 app. crit. lege v. 7 redundat GRVA Vl ;
p. 165 v. 38 Aegaeo.

Digitized by Google

Index notarum.

G = excerpta Lucensia.

g = excerpta Gyraldina.

qp =s codex VeronenaiB n. 163.

V = codex Vaticanus n. 2809.

S wm codex Sangallensis (cf. vol. I, praef. p. XXXVII).

B = codex Reginensis (cf. vol. I, praef. p. XXXVII).

B ==■ codex Bruxellensis n. 5381.

M — excerpta Monacensia ex cod. Fris. n. 92.

A = codex Ambrosianue M. 9 sup.

L (excepto Raptu Proserpinae) Laurentianus n. 250.

VI (excepto Raptu Prd B erpinae) 1 = Vo98ianu8 „ 294

V (in Raptu Proserpinae) J

L (in Raptu Proserpinae) = Laurentianus (cf. vol. I, praef. p. L
et LIV).

De ceteris notis vide indicem notarum prioris voluminis.

Digitized by Google

CL. CL AUDI ANI

IN LI BRUM
DE

BELLO POLLENTINO (GETICO)

PKAEFATIO. (XXV.)

Post resides annos longo vehit excila somno

Homanis fruilur nostra Thalia choris.
Optatos renovant eadem mihi culmina coctus,

Personat et noto Pythia vate domus.
Consul is hie fasces cecini Lihyamquc reccptam: 5

Hie mihi prostratis hella canenda Getis.
Sed prior effigiem tribuit successus aenam

Oraque patricius nostra dicavit honos.
Annuit hunc princeps tituhim poscentc senatn.

Rcspice: indicium quam grave Musa subis! 10

1NC1PIT DE BELLO POLLENTINO V cf. Goetzius in tnus. Rhe-
nano 1S77, p. 341, ann. 1 \ De titulo praefationis in B vide subscriptionem
ad alterum librum in Eutropium \\ Incipit liber. XIIIJ' claudiani. De
cultu clarissimo stiliconis per romanos. Add. praeterea: debet sequi

post librum XIII Bupra L |j liber de victoria honorii q attribuit stili-
coni V 1 m. II Ibidem recentissima mantis add. praefatio de victoria stili-
conis contra alaricum || De bello Getico edd. |J Barthius hoc carmen
zignifieavit quartum librum de laudibus Stiliclionis tres libros de consu-
late StiUchonis eodem titulo exornans. Hoc non vituperat Paul progr.
Glogav. 1857 , p. 17. Male Barthius Aldo teste usus est, qui quidem
f de bello Getico liber quartus' inscripsit 1 velud LVl || sorapno L
2 talia V 1 3 coetus] cantus H coniecisse notat Clercq 4 phythia

G pyntia (sic [t corr. ex c]) B phitia LVl 6 cecinit L H lybiamque
B libiamque LVl (in V 1 m. recentissima corr. libyamque) 6 gethis L

7 aenam GB ahenam g amenam LVl 9 hunc] hie B
10 Respice (i in ras. ex e) B

Claud, ('arm. II. 1

2

CL. CLAUDIANI

Ingenio minuit merces properata favorem.

Garminibus veniam praemia tanta negant
Et magis intento studium censore laborat,

Quod legimur medio conspicimurque foro.
Materies tamen ipsa iuvat solitumque timoris 15

Dicturo magna sedula parte levat.
Na,m mihi conciliat gratas impensius aures

Vel meritum belli vel Stilichonis amor.

CL. CLAUDIANI

DE

BELLO POLLENTINO

LIBER. (XXVI.)

Intacti cum claustra freti coeunlibus acquor
Armatum scopulis audax irrumpcret Argo
Aectam Colchosque petens, propiore periclo
Omnibus attonitis solus post numina Tiphys
Incolumem tenui damno servasse carinam 5
Fertur et ancipitem montis vitasse ruinam

7

t metuit intnto

11 minuit VI 13 in tanto VI || censore BLVl censisse Gg |j

b

laborat sic corr. in ed. princ. Flor. G 15 timoris Gg timorem BLVl

i

16 levat BLVl iuvat Gg 18 belli B libri Vl lib L

INCIPIT DE BELLO POLLENTINO V Carmen ipsum de bello
contra Getas gcsto iirorsus in V deest, cf. vol. I pracf. p. XXXIV;
recens quaedam manus add. hoc distichon:

Nympha suo paridi quamvis mens esse recuset
Mittit ab ydeis verba legenda iugis
INCIPIT LIBER PRIMVS DE BELLO GOThICO B Titidus deest in L
et V 1 (mi. recentissima add. De victoria Stiliconis contra Alaricum)
DE BELLO GETICO pleraeque editt. 1 IxTacTi (I rubro colore
exaratum) B || claustra L V 1 lustra B || coeuntibus] cohibentibus
Hertelius progr. Torgav. 1848, p. VII 2 Artatum coniecit Scaliger j|
irruperet B || argo G 3 Aeetam gB Oetham G Oetbeam L Oetam V 1
Aeten coniecit Scaliger [| colcbosque gB colcosque LVl 4 Oinibuf
B Q typhis B typhis L tiphis Vl 5 Incolumen B || dampno LVl

DE BELLO TOLLENT1NO (GETICO). (XXVI.) 3

•

Deceploque vagae concursu rnpis in alluni ,

Viclricem duxissc ratem. Stupuere superbae

Arte viri domitae Symplegades et nova passae

Inra soli cunclis faciles iani pnppibus liaerent, 10

lit vinci didicere semel. Qnod si ardna Tiphyn

Navis ob innocuac merilnm sic gloria vexit:

Quae tibi pro tanli pnlso discriinine regni

Sufficient laudes Slilicbo? Licet omnia vales

In maius celebrata ferant ipsamque secandis 15

Argois trabibus iaclent sudasse Miner vam,

Nec ncmoris tantum innxisse carentia sensu

Kobora, sed caeso Tmarii Iovis augure luco

Arbore praesaga tabulas animasse loquaces.

Plurima sed quamvis variis miracula monstris 20

Ingeminent teneras vincluri carmine mentes,

Harpyiasque truces insopitisque rerusum

Traclibus aurali custodem velleris anguem

Et iuga taurorum rapidis ambusta favillis

El ni lidos galeis sulcos fctasque novates 25

Martis et in segetem crescentia semiua belli:

Nil veris aequale dabuut. Prohibere rapaces

Scilicet Harpyias uuaque excludere mensa

Nobilior tilulus, quam lot potuisse paralas

lu Latii pracdam Gelicas avertere fauces. 30

7 vag*e sic corr. in ed. pr. Flor. G vage B vage L Vl || puppii (sic) L
u ■
8 dixisse V 1 (u m. I add.) 9 simplegades L V 1 10 cuncti L (s

add. in. II) || faciles 6unctis ita corr. G In ed. pr. Flor. || facile B
11 typhin B tiphi LVl 13 puUo G || tantis — regnis coniccit H
14 Sufficient GLVl Sufficiant H cum deterr. \\ stilico LVl || oiiia

0

vates B 15 ipsamque fcdis B 16 iactant Vl 17 tantum] muti

t t teneri

(sic) B U iunxisse G 18 tmarii H tonari B teni (= teneri) Vl monitu L
18 caesa (Arbore 19) malit H2 H3 19 u in tabulas in ras. a litter ac

B || armasse L armasse in marg. Vl add. 21 vijrcturi sic corr.

6 in edit. pr. Flor. vincturi B vincturo L victuro (sic) Vl | montes

• • • •

L 22 Arpyasque B Harpiasque L Arpiasque V 1 25 nitados scripsi

i

virides BLVl || succos L |] fetasque BL 26 crescentia L crescen-
tis GBVl 28 arpyaa (y ex i corr.) B harpias L arpias Vl
29 titulus G 30 gethicas L

4

CL. CLAUDIANI

Anne ego terrigenas potius mirabor in ipsis

Procubuisse satis, vitae qnibus attnlit idem

Principium finemquc dies, quam caesa Getarum

Agmina, qnos tantis aluit Bellona trophaeis

Totaque sub galeis Mavortia canuit aetas? 35

Per te namque unum mediis exuta tenebris

Impcrio sua forma rcdit claustrisque soiutae

Tristibus exsangues audent proeedere leges.

lamque potestates prisons discriminat nrdo

Iustitiae, quas ante pares efleccrat una . 40

Nube timor. Tua nos urgenti dextera Ieto

Eripuit, tectisque suis redduntur et agris

hamnati fato populi, virtute renati.

lam non in pecorum morcm formidine clausi
I'rospicimus saevos campis ardentibus ignes, 45
Alia nec incertis metimur flumina votis
Excidio latura moram, nec poscimus amues
Undosam servare fidem nubesve fugaces
Aut coniuratum querimur splendere sercnum.
Ipsa quoque internis furiis exercita plebis 50
Securas iam Roma levat tranquillior arces.
Surge precor vcneranda parens et certa secundis
Fide deis humilemque metum depone senectae
Urbs aequaeva polo. Turn demum ferrca sumct
lus in te Lacbcsis, cum sic mutaverit axem 55
Foederibus nalura novis, ut llumine verso
Irriget Aegyptum Tanais, Maeotida Nilus,

31 An ego B An neego VI 33 getharam L 34 q (= quo?)

L H — aluit (in. / in marg. ' aluit; in ras. crat u) B || tropheis
B V 1 triumphis L 35 galeis GBL galeas corr. m. J in galeis Vl
36 Parte corr. m. I in Perte Vl || unum] uirum {tic) L iterum temptavit
H 38 exangues LVl 40 suftuderat seu infecerat coniecit 112 H3
offecerat H coniecisse dicit Clerq offuderat coniecit Schraderus 41 leto

q; i i

B 42 tectis V 1 43 Dampnato L Dampnati V 1 44 causi L

46 flumina] fulmina g 47 nec GL h (= non) Vl non B || lines L

48 nubesve B nubesque LVl [| fugatas B 60 internis G interius

BLVl || feriis (u m. I) Vl 62 secundis] scffis BVl 53 diis B [|
humilisque H legisse testatur Clercq 54 tunc G || siimet G 55 inte
B || mutaverit G 57 cgiptum LVl || thanais L

Digitized by

DE BELLO POLLENTIXO (GETICO). (XXVI.)

5

Funis ab occasu, Zepbyrus se promat ab Iudis,

Caucasiisquc iugis calido uigrautibus Austro

(•aetulas Aquilo glacie coustringat barcnas. no

Fatales buc usque manus crebrisque notatau
Prodigiis abiere minae; nec sidera pacem
Semper babent ipsumquc lovem turbaute Tjphoeo,
Si fas est, tremuisse ferunt, cum braccbia centum
Montibus armaret totidem spiramque rctorqueiis 65
Lamberet attonitas erectis aoguibus Arctos.
Quid mirum ; si regua labor mortalia vexat,
Cum gemioi fratres, genuit quos asper Aloeus,
Martem subdiderint vinclis et in astra negates
Temptarint munire vias steteritque revulsis 70
Paene tribus scopulis caclesti machiua bello.
Sed caret eventu uimius furor: improba uunquam
Spes laetata diu. Nec pervenerc iuvenlae
Uobur Aloidae. Hum vellere Pelion Olus
Nitilur, occubuit Pboebo morieusque Epbialtes 75
Iu latus obliquam proiecit languidus Ossam.
Aspice Roma tuum iam vertice celsior bostem:
Aspice, quam rarum referens iuglorius agmeu
Italia detrusus eat quantumque priori
IHssimilis, qui cuncta sibi ccssura rueuti 80
Pollicitus patrii uumen iuraverat Histri,

58 zephirus LVl || promat BL prodat Vl 59 Caucascisque

■

BLV1 60 Getulas B Gethulas L Getulas Vl [| glatie (sic corr. m. J I)
L || constringat G 62 abiere G || sydera L 63 typheo B tiphoco
o

L tipheo Vl 64 tremuisse GgB timuisse LVl || brachia BLVl
65 spiramque G B L spirasqne V 1 66 Lanberet L j| artos V 1
68 fratres] frf B || aloeus B aleus LVl (m. I corr. in alous) 69 sub
diderint B 70 Tentarint G 71 celesti B celesti LVl caelestis malim
74 Robora B || aloide B aloiade G L aleide m. I corr. in aloide V 1

f quam

otus B othryn g othis L otys Vl 76 obliqfi Vl v. 77 post v. 78
in Aldina positus est, sed in excmplari Lugdunensi g litteris b et a
in marg. additis in iustum ordinem redegit 78 Aspice quam rarum
referens inglorius agmen sic Mum versum qui G fecit descripsit in
marg. ed. pr. Flor., nam is deerat \\ v. 78 deest, in marg. add. m. IT,
sed as litterac voculae aspice nunc abscissae sunt, ut tantum restet pice

V 1 || ratum (sic) L 79 Ithalia L || decursus erat (sic) , in marg.
m. 11 t detrusus eat t / abit (sic eras.) L decursus erat Vl
80 censura (sic) L 81 histri G L V 1 hystri B

Digitized by Google

6

CL. CLAUDIANI

Non nisi caleatis loricam ponerc rostris.
0 rerum falique vices! Qui foeda parahat

Romanas ad stupra us, sua pignora vidit

Goniugibus permixta train. Qui menle profnndas 85
Ha use rat urbis opes, nltro victoribns ipse
Praeda fnit. Nostri quondam qui militis auro
Aggressus temptare I idem, desertus ah omni
Gente sua manihusque rcdit truncatus et armis.

Hoc quoque quod veniam Ieti valuere mereri, 90
Depositis pendas odiis: ignoscere pulchrum
lam misero, poenaeque genus vidisse piecantem.
Quae vindicta prior, quam cum formido superbos
Flectit ct assuctum spoliis aflligit egestas?
Sed magis ex aliis fluxit dementia causis, 95
Consulitur dum Roma tibi. Tua cura coegit
Iuciusis aperire fugam, ne peior in arto
Saeviret rabies vcnturae conscia mortis.
Nec tanti nomen stirpemque abolere Getarum,
Ut propius peterere, fuit. Procul arceat alius 100
luppiter, ut delubra Numae sedesque Quirini
Barbaries oculis saltern temerare profanis
Possit et arcanum tanti deprendere regni.
Quamquam, si veterum certamina rite recordor,
Tunc etiam, pulchra cum Jibertate vigerent 105
Et proprio late florcrent milite patres,
Semper ab his famac petiere insignia bellis,
Quae divisa procul tuto trans aequora vires
Exercere dabant. Currus regumque catenae

82 deponere Vl || rostris G 85 profundas gB profunda LVt
88 oinni] omi B 90 leti] htui (sic) B 91 Sepositis Paul I.
c. p. 14 coniecit, quod mutavi in Depositis; Si positis BLVl cum eodeni
post odiis graviorcm interpunctionein posui || pulcrum L V 1 92 pcantem
B 97 peius H coniecisse dicit Clercq; frustra vero cmfert In Eutrop. J,
190 y ubi iam 'pectus' legitur \\ arcto Vl 98 conscia GBLVl nuncia
£ 99 getharumjj 100 Ut jiprius B Ut propiufs Vl 101 Iupiter
LVl || sedesque Gg sedem BLVl 102 occulis L 103 possir
corr. est in ed. pr. Flor. G in possit || archanu BLVl 106 pulcra

LVl 106 pate (sic m. II r add. = patres) L 107 S Pemper (S

(add. m. II) L || hiis Vl 108 divisa gB diversa LVl || tutas
mavult H 109 Exercere G [| catene B cathene LVl catervae II
ex dettrr.

i Digitized by Google

DE BELLO POLLENTINO (GETICO). (XXVI.) 7

Inter abundantis fati ludibria ductae. no

At vero Italiam quotiens circumstetit atrox

Tcmpcstas ipsumque caput laesura pepcndit,

Non illis vani ratio vcntosa favoris,

Scd gravilcr spcctata salus ductorque placebat,

Noil qui praccipiti trahcret semel omnia casu, 115

Sed qui maturo vel laeta vel aspera rernm

Consilio momenta regens, nee tristibus impar,

IVec pro successu nimius spaliuinque morandi

Vincendique modum mutatis nosset habenis.

Cautius ingcntes morbos et proxima cordi 120

Ulcera Paeoniae tractat sollertia curae

Parcendoque secat, ferro ne largius acto

Irrevocandus eat sectis vitalibus error.

Sublimi certe Curium canit ore velustas,
Aeaciden Italo pepulit qui litore Pyrrbum, 125
Nec magis insignis Pauli Mariique triumpbus,
Qui captos niveis reges cgere quadrigis.
Plus fuga Iaudatur Pyrrbi quam vincla lugurtliac.
Et quamvis gemina fessum iam cladc fugarit,
Post Decii Htuos et milli pervia culpae 130
Pectora Fabricii, donis invicta vel armis,
Plena datur Curio pulsi victoria Pyrrhi.

110 habundantis LVl 111 circumstitit G L 112 capud Vl ||
pcpenditj petivit II coniecisse testatur Clercq 113 favorie] furoris g
114 ductorque G 115 semel BVl simul L || omnia] oma B

8

117 Concilio L I nec BVl non L 118 pro] prae seu post H legisse

testatur Clercq |j nimiq (sic corr. m. IT) L 119 Vicendique L
modum G || abenis G 121 solertia LVl 122 ferro largius (no

t lonsi'

deest, in marg. m. II add. 1 longius) L largius Vl 123 Inrevo-

ria

candus B 124 cun (sic corr. tn. II) L 125 Eacide L [| italo]
gallo L || littore L || pirrum LVl 126 magis] magn (sic corr. m. II)
L H insignis, sed prius n ex m corr. B insigni[s], (s add, in. II) L
marii paulique, quod erat in ed. pr. Flor. G ita corr. marii paulique

* ma t uit

128 pirri LVl || iugurte B iugurthe LVl 129 clade B || fugarit

i

L 132 curio quod erat in ed. pr. Flor. G corr. ita curie || puri
(sic) L pirri V 1 || perculsi gloria Pyrrhi coniecit Paul I. c. p. 20

Digitized by Google

8

CL. CL AUDI AN I

Quanto raaius opus solo Stilichone peractmn

Ornimus! Hie vulidara gentcm, quam dura nivosis

Educat ursa plagis, nOD Chaonas atque Molossos, 135

Ouos Epirus alit, nec Dodonaea subegit

Aginina fatidicam frustra iactantia quercum.

Primus fulmineum lento luctamine Poenum

Compressit Fabius; campo post ausus aperto

Marcellus vinci docuit; sed tertia virtus 140

Seipiadae Latiis tandem deterruit oris.

Unus in lioc Stilicho divcrsis artibus boste

Ties potuit complere duces: fregitque furentem

Cunctando vicitque manu victumquc relegat.

Atque haec tanta brevi miscentem incendia Pyrrhum 145
Sustinuit toto maerens Oenotria lustro,
Et prope ter senas Itali per graminis herbas
Massylus Poeno sonipes vastante cucurrit,
Hannibalemque senem vix ad sua reppulit arva
Vindex sera patrum post bellum nata iuventus. 150
Hie celer eflecit, bruma ne longior una
Esset hiems rerum, primis sed mensibus aestas
Temperiem caelo pariler belloque referret.

Sed quid ego Hannibalem contra Pyrrbumque tot annis
Certatum memorem vilis cum Spartacus omne 155
Per iatus Italiae ferro baccbatus et igni
Consulibusque palam toliens congressus inertes
Exuerit castris dominos et strage pudenda

a

133 stilicone LVl 135 plagis] iugis Vl || conas Vl || molosos

LVl 136 Quo — sepyrus (sic) Vl Quos epyrus B Quos epyrus L

138 cunctamine pro luctamine malit H 141 horis LVl
142 stilico LVl 143 Tris G || complere BVl soperare L || frangitque
coniecit Scaliger 144 vincitque L 145 incendia BVl proelia L | !
pyrrum B pirrum LVl 147 ithali L 148 Massylus B Massilus
LVl 149 repulit B 160 patrum per bellum coniecit Paul
secundum bellum Punicum respiciens I. c. p. 20 152 primis G
mensibus GB msibus (in tnarg. t messib;) Vl cf. Goetzius mus. Phen.

a

I. c. mcssibus L 154 contra GgBVl cc (= circa) L (| pyrrhumqne
B pirrumque LVl 155 uilis cu BVl uilis c L || parthacus in ed.
pr. Flor. corr. in "parthacus G spartacus B parthicus L*partacus Vl
omne] ome Vl 156 italie B ythalio L italie Vl || bachatus BL

q;

bacatus Vl 157 Consulibus (q; add. m. II) Vl || totiens G
158 Exuerit G || dominos castris Vl

Digitized by Google

1>E BELLO POLLENTINO (GET1CO). (XXVI.) 9

Fudcrit imbelles aquilas servilibus armis.

Nos terrorum expers ct luxu molltor actas 160

Deficimus queruli, si bos abductus aratro,

Si libata seges. Non banc ergastula nobis

lmmisere nianum, nec coniurantis harcnae

Turba fuit. Qualcm Stilicho deiecerit hoslem,

Tliraces Haemonii poterunt Moesique fateri. 165

Frigida ter decies nudatum frondibus Haemum

Tendit hicms vestire geln; totidemque solutis

Ver nivibus viridem monti reparavit amictum,

Ex quo iam patrios gens baec oblita Triones

Atque Ilistrum transvccta semel vestigia fixit 170

Threicto funesta solo, seu fata vocabant,

Sen gravis ira deum seriem meditata minis.

Ex illo, quocumque vagos impegit Erinys,
r.randinis aut morbi ritu per devia rerum
Praecipites per elausa ruunt. Nec contigit ullis 175
Amnibus aut scopulis proprias defendere terras.
Nil Hhodope, nil vastus Atbos, nil profuit Hebrus
Odrysiis. Facili conteniptum Strymona saltu
Et frustra rapidum damnant Haliacmona Bessi.
Nubibus intactum Macedo miratur Olympum 180

160 Nos G || lusu G 161 Deficimur H legisse uffert Clercq || ab-
ductus Gg 163 neq; V 1 164 Btilico L V 1 165 Traces L V 1 || hemonii
B hemonii L V 1 || moesique G B mesique LVl 166 frondibus G || hgmuni
GB hemura L emum Vl 167 hiems GBVl biemps L || totidemque G
totieaque BLVl 168 viridem nivibus Vl 170 bystrum L || trans-

t

vecta G 171 Treicio LVl || solo] polo L 172 mediata L

173 quocunque B || erynis GB berinis LVl 174 dura viarum pro
devia rerum coniecit Paul I. c. p. 17 175 elausa BVl claustra L

t J

176 Apnibus L 177 rbodope G ita in ed. pr. Flor. corr. rbodope j
rodope {sic = rhodoi>e) B rodope LVl || hebrus GBL ebrus Vl Aemus

8

editt. plurimae 178 odrj'siis g otbrisiis G otrisiis V 1 odrisii L || con-

i>

temptum GBL content um Vl || strimona BLVl 179 dampnant LVl

a

haliacmona bessi B hachalmona bessi G alimonia sibessi L alicmona
bessi Vl halcamona legi (?) 6 (? = ego) in vetusto in Lugdunensi
exemplari Aldinae add. qui ex g excerpsit in marg.; 'in contextu corr.
aliacmona (g?) 180 hinc tectum legere rult H hinc tactum idem
temptavit en tectum praetcrea proposuit H2 insertum, obtectum, in-
ductum hariolatus est Burmannus \\ olimpnm LVl

Digitized by Google

10 CL. CLAUDIANI

More pererratum campi. Gcmit irrita Tempe

Tbessalus ct domitis irrisam cautibus Octen.

Spcrchiusquc ct virginibus dilectus Fnipeus

Barbaricas lavere comas. Non obice Pindi

Servati Dryopes ncc mibifcr Actia tcxit 185

Litora Leucates. Ipsae, quae durius olim

Hestiterant Medis, primo conaminc ruptae

Thermopylae. Vallata mari Seironia rupes

Et duo continuo conectens aequora muro

Istbmos et angusti patucrunt claustra Lecbaei. 190

Nec tibi Parrbasios licuit munire colonos

Froudosis Krymaiitbe iugis equitataque summi

(iUlmina Taygeti trepidae vidistis Amyclae.

Tandem supplicium cunctis pro monlibus Alpes

Kxegere Gelis: tandem tot flumina victor 195

Vindicat Kridanus. Docuit nunc exitus alte

Fatorum sccreta tegi. Quisquamne reclusis

Alpibus ulterius Latii fore credidit umbram?

Nonne velut capta rumor miserabilis urbe

Trans frcta, trans Gallos Pyrenaeumque cucurrit; 200

Famaque nigrantes succincta pavoribus alas

Secum cuncta trabens a Gadibus usque Britannum

181 pererratum] perrant (sic) L (] inita L 182 Tessalus

r

V 1 || irisam L || cautibus B cotibus L V 1 [| oetcn G B oethem L
oo tern V 1 183 De metro huiui versus cf. praef. vol. J, p. LXII
enipheus GLVl enipeus B 184 labere B 185 driopes LVl :|
actia] athia L 186 Littora L || leuchates L || ipsae quae] ipsaeq;
B 187 Restiterunt H maluisse testatur Burmannus || conamine
gVl certamine BL || rup% B rupte LVl raptae G 188 thermo-
pyle p termophile L teriiiOpile Vl | mari G || scironia B cyronia L
cironia Vl || rupcs GgLVl rupis B ripa frustra temptavit Bur-
mannus 190 Hysmos L Hisraos Vl || angusti g || Lecbaei con-
iecit Scaliger licbaei B licei LVl 191 parrasios BLVl
192 herymaute B erimanthc L erimante Vl | equitataque LVl
acquataque M ,193 taigeti LVl [| amiclae B amicle L amicle Vl
195 Exegere GLVl Exercere B || getis Vl getbis L getas B

tot tandem ita G in cd. pr. Flor. corr. tandem tot B tot tandem L V I

e

190 heridanus B 197 tegi BVl tangi L || quisquam ne B

b

198 Alpi' corr. m. II in Alpn' (sic) L || unbram L 199 velud L
200 pyreneumque B pyreneumque L pirreneumque Vl 201 suc-
cincta g || pavoribus LVl vaporibua B 202 agadibus L

Digitized by Googk:

DE BKLLO POLLENTINO (GETICO). (XXVI.)

11

Terniit Occanum et nostra procul axe remotam
Insolito belli tremefecit murmure Tlinlen?

Mandemusne Noli flabris, quodciimque timoris 205
Pertulimus, festae doleant ne tristibus aiires?
An polius meininisse iuvat semperque vicissim
(iaudia praemissi cnmulant inopina dolorcs?
I'lquc sub occidua iactatis Pleiade naulis
Commendat placidum maris inclemcntia porinni. 210
Sic mibi tunc maior Stilicho, cum laeta periclis
Metior atque illi redeunt in corda tumultus.
■Sonne videbantur quamvis adamante rigentes
Turribus invalidis fragiles procumbere muri
Ferralaeqne Getis ultra se pandere portae, 215
Nec vallum densaeque sudcs arcere volantum
Gornipedum snlttis V lam iam consccndcre puppes
Sardoniosque babitare sinus et inbospila Cyrni
Saxa parant vitamque freto spumante tueri.
Ipsa etiam diffisa brevi Triuacria ponto, 220
Si rerum natura sinat, discedere longe
Optct et Ionium refugo iaxare Peloro.
Fultaquc (lcspiciens aura laquearia dives
Tutior Aeoliis mallet vixisse cavernis,

203 occeanuni BLVl 204 murmn = re B || thylen G (sic in

y

ed. pr. Flor. corr. thulen) tylen B V 1 tbylem L 205 Mandemus

h 1
ne G I noti L nothi Vl || fabris L || quodcanque timoris B qtios-

cfique timorcs L V 1 208 p missi (= praemissi) B 209 Utque sub
occidua iactans (!) pleiade nantis G, nam hunc versum in ed. pr. de-
sideratum qui G excerpsit totum descripsit || suboccidua B || iactatis

BLVl iactans G [| naltis (v m. / add.) B 211 stilico LVl
212 incorda B in corde L 213 adamanthe L 215 gethis L || post
portae signum interrogations delevi cum llertcUo in progr. Torgariemi

ml

1848, p. VIII et posui cum eodem v. 217 post saltus 216 seges L ||

8

volantu B .volantes Vl volentes L 217 concendere Vl || puppes G
218 Sardoniosque gB Sardonios (que deest) L Sardinosque Vl
Sardoosque vet. lib. Ciaverii (ms Y), etiam Scaliger || cyrni coniecit

i i

Scaliger cypri g cyp Vl cypf L cyaeni B 220 diffisa GBVl diffusa
L 222 Optct H Optat BLVl 223 Fultaque BLVl hoc defendit
H2 Fulvaque Hi Cultaque coniecit H3 224 mallet G

12 CL. CLAUDIANI

Iamque oneri creduntur opes tandemque libido 225
Ilaesit avaritiae gravioribus obrula curls.

Ftque est ingenioquc loquax et plurima lingi
Permittens credique timor, tunc somnia vulgo
Narrari, tunc monstra deum monitusque siuistri:
Quid meditentur aves, quid cum mortalibus aether 2:10
Fulmineo velit igne loqui, quid carmine poscat
Fatidico custos Uomani carbasus aevi.
Territat assiduus Lunae labor atraque Phoebe
Noctibus aerisonas crcbris ululata per urbes.
Nee credunt vetito fraudatam Sole sororcm 235
Tclluris subeunte globo, sed castra secutas
Barbara Thessalidas patriis lunare venenis
Incestare iubar. Tunc anni signa prioris
Et si quod fortasse quies neglexerat omen,
Addit cura novis: lapidosos grandinis ictus 240
Molitasque examen apes passimque crematas
Perbacchata domos nullis incendia causis
Et nunquam caelo spectatum impune cometen,
Qui primum roseo Phoebi prolatus ab ortu,
(Jua micat astrigera senior cum coniugc Cepheus, 245
hide Lycaoniam paulatim expulsus ad Arcton
Cline vago Clelici foedavit sidera plaustri,
Donee in exiguum moriens vanesceret ignem.

h

225 oneri GB oneri L honeri Vl || tandemq; corr. m. II ita

tandemq; Vl (| libido deerat, sed in linca add. m. II Vl 228 tunc
13 L turn Vl || sompnia LVl || tunc omina conkcit H2H3 229 tunc
BL turn Vl 230 meditantur Vl || aether, quod in ed. pr. in

a

exemplari Flor. G sic corr. aether || aether B ether LVl

it erisonaa

231 velud L 234 erisonas G aerisonas B anaiduao (sic) L erisonas
Vl || herbas, in marg. urbes Vl 236 sequutas L 237 tessa-

e

lidas Vl 239 neglexerat BLVl neglexerit deterr. jtauci 241 Mol-
litasque B MoUitasque Vl 242 Perbaccata Vl Perbachata BL

\ spectatum

243 spectent L spectandum H coniccisse dicit Clercq \\ conretem BVl

u

comete L 245 cephes L 246 lycaoniam G lycaoniam B (lycaonia
legit in B Holdcrus) licaonio corr. m. II in licaonia LVl || ad arcton

G ad artho Vl ab arcto L 247 gethici L || sydera B sydera L
248 inexiguum B in as exiguum L || in deerat t sed m. II superscr. Vl

Digitized by Google

DE BELLO POLLENTIXO (GETICO). (XXVI.) 13

Setl gravius merites caesorum ostenta luporum

Ilorrificant. Duo quippe lupi sub principis ora, 250

hum catnpis exercet cquos, violenter adorli

Agmen et excepti telis immane relatu

Prodigium miramque notam duxere futuri.

Nam simul humano geminas de corpore palmas

I'traque perfossis emtsit helua costis: 255

lllo laeva tremens, hoc dextera ventre latchat,

Intenlis ambae digitis et sanguine vivo.

Scrutari si vera velis, fera nuntia Martis

Ore sub Augusti casurum prodidit hostem.

(Jtque manus utero virides patuerc retecto, 260

llomula post ruptas virtus sic emicat Alpes.

Sed malus interpres rerun) metus omne trahcbat

Augurium peiore via: truncataque membra

Nutricemque lupam Romae regnoque minari.

Tunc reputant annos interceptoque volatu 266

Vulturis incidunt properatis saecula metis.

Solus erat Stilicho, qui desperantibus augur
Sponderet meliora manu, dubiaeque salutis
Dux idem vatcsque fuit. Durate parumper,
Inquit, et excussis muliebribus ore querelis 270
Fatorum toleremus onus. Nil nautica prosunt
Turbatae Iamenta rati, nec segnibus undae
Planctibus aut vanis mitescunt flamina votis.
Nunc instare manu, toto nunc robore niti
Communi pro luce decet: succurrere velis, 275
Exhaurire fretum, varios aptare rudentes,
Omnibus et docti iussis parere magistri.

249 obsteuta L 253 verique notam coniecit H 254 humanas
gemino coniecit Scaliger \\ decorpore B 250 leva GBLVl (| latebat

vividt>

• GLVl latebant B 258 sivera B 259 Ore B Ora LVl 260 viridus
Vl || resecto coniecit H 261 Uomula (u in ras. pro a m. i) B |j
ruptas (u in ras. pro a) B 262 metus///// B 263 menbra li

annos

205 Tunc reputant A <*mG- G (sic ascriptum in ed. pr. Flor. G)
•/' acoepto

ampnos Vl || intercepto L 207 stilico Vl 208 meliora G

b

270 mulierib; Vl (| querellis G 271 honus LVl U Nil nautica

0

prosunt Turbat^ lamonta rati nec segnibus unde Planctibus M 272 ne
(c add. m. I) V 1 273 flamina G 274 to, to L || robore B Vl pectore L

Digitized by Google

14 CL. CLAUDIANI

INon, si pcrfidia nacti penetrabile tcmpus

[rrupere Getae, nostras dum Hhactia vires

Occupat atque alio desudant Martc cohortes, 280

Idcirco spes omnis abit. Mirabile posset

Esse mihi, si fraude nova vel calle reperto

Barharus ignotas invaderet inscius Alpes.

Nunc vero gcminis clades repelita lyranuis

Famosum vulgavit iter. Nec nota fefellil 285

Semila praestructum bellis civilibus hostem:

Per solitas venere vias aditusque sequendos

Barharico Romana dedit discordia hello.

Sed nec praeteritis liaec res incognita saeclis:

Saepe lacessitam, sed non impune fatemur 290

Ausoniain. Ilaec Senonum restinxit sanguine llammas,

Haec et Teutonico quondam patefacta furori

Colla catenali vidit squalentia Cimbri.

Vile decus, quod non crexit praevius horror.

Ingentes generaut discrimina magna triumphos. 295

Quid turpes iam mente fugas, quid Gallica rura

Hespicitis Latioque libet post terga relicto

Longinquum profugis Arariin praecingere castris?

Scilicet Arctois concessa gentibus urbe

Considet regnum Rhodano capitique superstes 300

Truncus erit. Vestros stimulant si pignora sensus,

Me quoquc non impar naturae cura remordet.

Nec ferro sic corda rigent, ut nosse recusem,

Quam sanctum soceri nomen, quam dulce mariti,

Quantus prolis amor. Sed nunquam ohlita decoris 305

278 si BVl nisi L || nancti B 279 gethe L || ad graecia quod
habet ed. pr. in exemplari IPlor. addidit G ut rethia notatum rethia V 1

h i
retia L grecia B 281 Idcirco G Iccirco BLVl (Vl sic: Iccco)

inscius

282 fraude (in ras. ?) G 283 evaderet malit Burmannus \\ altius L

/////

284 repetitaG || tirannis Vl 285 innota (npm) L 28G pstructuin
(= perstructum) L 287 aditusque G 291 restinxit in ed. pr. Flor.
c i

corr. G sic: restinxit || sangiie (sic) Vl 292 furore L 293 cathenati
Ji || cinbri L 291 horror G 295 generant GgB geminant LVl
298 arari L 299 artois V 1 arcthois L 300 Consideret B || rodano
V 1 || capitique g 301 stimulant si G [| cura (a in ras. pro e) B
303 ut GBVl aut L || rccusem GVl recusem (em in ras. m. II [?J)
B recusant L

Digitized by GooqIc

DE BELLO POLLENTINO (GET1CO). (XXVI.)

15

Obscenam Iatebram pielas ignava require!..

Nec vobis fortis monitor, mihi cautior uni.

Hie coniunx, hie progenies, hie carior ouuii

Luce gener: pars nulla mei subdueta procellae.

Aecipe tu nostrae tellus Oenotria mentis 310

Vincula, communes tecum subeuntia casus,

Exiguamque moram muris impende luendis,

Dum redeo ledum referens in classica robur.

His dictis pavidi flrmavit inertia vulgi
Pectora migrantisque fngam compescnit aulae. 315
Ausaque turn primum tenebris emergere pulsis
Hesperia, ut secum iuyixisse pericula vidit
Auguslum, tantoque sui stetit obside fati.

Protinus, umbrosa vestit qua litus oliva
Larius et dnlci mentitur Nerea tluctu, 320
Parva puppe lacum praetcrvolat. Ocius inde
Scandit inaccessos brumali siderc monies,
Nil biemis caelive memor. Sic ille relinquens
Ieiunos antro catulos immanior exit

Hiberna sub nocte leo tacilusque per alias 325

Incedit furiale nives: stant colla pruiuis

Aspera, flaventes astringit stiria saetas;

IVec meminit leti nimbosve aut frigora curat,

Dum natis alimenta paret. Sublimis in Arctou

Prominet Hercyuiae conflnis Ilhaclia silvae, 330

Quae se Danubii iactat Ubenique parentem,

306 requirat (at corr. in set) Vl 307 uni BVl oi (= omni) L

7 i

308 onini] oi L 309 mei] m (= mihi) L Q sub ducta B
310 Aspioe, in marg. Accipe Vl 311 Vincula Gg 313 inclassica

i fugam
B 314 doctis Vl || vulgi//// B 315 Mem L || copescuit B

316 turn GB tuc LVl || primum Gg 318 Augustam (a corr. ex u

m. //) B 319 uobrosa L || litus G 320 Larius GgBVl Largius

L || metitur B 321 puppe G || inde L 322 sydere BL 323 celine

a

Vl || memor (e cx o correctum seu vice versa) B 327 flventes L
(a add. m. II) || adstringit B [| setas B setas LVl 328 loeti B ;j
nimbosve gBLVl nimbosave H coniecisse tcstatur Clercq || curat deerat,
sed in Unea add. m. II Vl 329 parat L || arcton BL arcthO Vl

i

330 hercyniae G (sic in ed. pr. Flor. notatum: hercynae) byrcinie B
hercinie LVl || retia B rethia LVl 331 renique Vl

16 CL. CLAUDIANI

Utraque Romuleo praetendens flumina regno.

Primo fonte breves, alto mox gurgite regnant

Et fluvios cogunt unda coeunte nrinorcs

In nomen transire suum. Te Cimhrica Telliys 335

Divisnm biOdo consumit Rhene meatn,

Thracia quinquc vadis Histrum vorat Amphitrite.

Ambo babiles remis, ambo glacialia secli

Terga rotis, ambo Boreae Martique sodales.

Sed latus, Hesperiae quo Rhaetia iungitnr orae, 340
Praeruptis ferit astra iugis panditqne terendam
Vix aestate viam. Multi ceu Gorgone visa
Obriguere gelu. Multos hauswe profundae
Vasta mole nives cnmqne ipsis saepe invencis
Naiifraga candenti mergnntur plaustra barathro. 345
Interdum snbitam glaeie labente minam
Mons dedit, et tepidns fundamina submit Auster
Pendenti male fida solo. Per talia tendit
Frigoribus mediis Stilicho loca. Nulla Lyaei
Pocula, rara Ceres: raplos contentus in armis 350
Delibasse cibos madidoque oneratus amictu
Algentem pulsabat equum. Nec mollia fesso
Strata dedere torum. Tenebris si caeca repressit

332 fluminea Vl 333 biteves (sic) B [| alto] lato vel aucto H

CO

coniecisse confirmat Clercq 334 redeunte L 335 tej the L || eim-

i //// //// consumit

bria B thinbrica L cimba Vl || tethis B thetis LVl 33G coramisit

Vl || rhene GL rene VI yhe^ne (sic n ex m) B 337 Tracia Vl j|
hystrum B || amphytrite B 338 glatialia GLVl glacialia gB

r

339 matique Vl martisque probavit Bentleius Hor. carm. I, 25, 10

o,

sodalis corr. in sodales V 1 340 qd (sic corr. m. I) V 1 || retia B rethia
LVl ore B hore LVl 341 terendam Delrius coniecit tremendam B L V 1

II &

premendam H coniecit 342 ceu G 345 candenti] canenti H coniecisse
testatur Clercq baratro LVl 346 Inter du B 1 1 snbitam glatie LVl anbita
glacie B glacie subitam H cum deter. || ruinam LVl ruina B 347 ut
tepidus — auster scripsi et tepidis — astris B et trepidis — astris V 1

t tepidis

et trepidis — astris L et tepidis — austris ex Scaligeri coniectura et ex

1 subluit

uno deter, recepit H || tepidis G || submit BVl subruit L 348 male
fida L malefidaBVl fortasse male fixa 349 stilico LVl || lyei LVl

r 1 raptos

350 rata L || raros L || conteptus (sic) L conteiptus Vl 351 cybos
B || honeratus L 353 thomm LVl fj repress, it (in ras. erat a) Vl

Digitized by Google

DE BELLO POLLENTINO (GETICO). (XXVI.)

17

Nox iter, aut spelaea subit metuenda ferarum,
Aut pastorali iacuit sub culmine fultus
Cervicem clipeo. Slat pallid us hospite magno
Pastor et ignoto praeclarum nomine vultum
Rustica sordenti genetrix ostendit alumno.

Ilia sub horrendis praedura cubilia silvis,
Illis sub nivibus somni curaeque laborque
Pervigil, hanc requiem terris, haec otia rebus
Insperata dabant. Illae tibi Roma salutem
Alpinae pepercre casae. Iam foedera gentes
Exuerant Latiique audita clade feroces
Vindelicos saltus et Norica rura tenebant.

Ac veluti famuli, mendax quos mortis erilis
Nuntius in luxum falso rumore resolvit,
Hum marcent epulis atque inter vina chorosque
Persultat vacuis effrena licentia tectis,
Si reducem dominum fors improvisa revexit,
Haerent attoniti libertatemque perosus
Conscia servilis praecordia concutit horror:
Sic ducis aspectu cuncti stupuere rebelles
Inquc uno princeps Latiumque et tota refulsit
Roma viro. Frons laeta parum, non tristior aequo, 375
Nec deiecta malis, mixta sed nobilis ira:
Qualis in Herculeo, quotiens infanda iubebat
Eurystheus, fuit ore dolor; vel qualis in atram
Sollicitus nubem maesto love cogitur aether.

Tantane vos, inquit, Getici fiducia belli 380

// II
357 praedarum, in marg. m. II praeclarum L 358 genitrix

BLVl || alunno B alumpno LVl 360 Illis BLVl Illi H cum deterr. j

sompni LVl 364 latiiq; (iiq; in ras. ex iu) B 365 Windelicos

VI Fortasse Vindelici ut construendum sit Feroces Vindelici tenebant

t rura

saltus et rura Norica cf. v. 414 || rura BVl castra L claustra coniecitK
366 erilis G herilis BLVl 369 Persultat vacuis effrena licentia
ail t

tectis M || p mixta (sic corr. m. II) L 370 revexit g praeterea eadem
mantis notavit revixit 373 cunei pro cuncti temptavit Burmannus

375 non] n Vl 376 Nec GB Non LVl || sed mixta L
377 iubebat (prim b e corr.m. II) L videbat Vl 378 Euristeus BL
Eristeus Vl 379 maesto G mesto B mesto LVl || cogitur GB

t CO CO

cingitur L cingit Vl |] ^ther B ether Vl aer L 380 Tanta ne B ||
inquid Vl j| gethici L

Claud. Carin. LL 2

355

360

365

370

Digitized by Google

18 CL. CLAUDIANI

Erigit? Hinc ammo fruslra tumuislis inani?

Non ita Romanum fati violent ia nomen

Opprimit, ut vestros ncqueat punire tumultus

Parte sui. Ne vos longe sermone petito

Demorer, exemplum veteris cognoscite facti. 385

Cum ferus Ausonias perfringeret Hannibal arces

Et Trebiam saevo geminassent funere Cannae,

Nequiquam Emathium pepulit spes vana Philippum,

Ut velut afllictos ferro tcmptaret inerti.

Romanos commovit atrox iniuria patres, 390

Urgerent maiora licet: graviterquc tulere

Urbibus inter se claris de cnlmine rerum

Congressis aliquid gentes audere minores.

Nec poenam diflerre placet, sed bella gerentes

Punica Laevino regis quoque proelia mandant. 395

Paruit imperils praetor, fususque Philippus,

Vilia dum gravibus populis interserit arma,

Praetereunte manu didicit non esse potentum

Temptandas mediis quamvis in luctibus iras.

Hoc monitn pariter nascentia bella repressit 400
Et bello quaesivit opes legitque precantes
Auxilio, mensus numerum, qui congruus esset,
Nec gravis Italiae formidandusve regenti.

Nec minus accepto nostrae rumore cobortes
— Sic duci surget amor — properantibus undique signis 405
Gonveniunt visoque animi Stilicbone recepti
Singultus varios lacrimosaque gaudia miscent.
Sic armenta bourn, vastis quae turbida silvis

383 nequeat G || tumultus G 384 ne BVl nec L || longo B
385 facti G 386 ferus deest sine lacuna B || perfringeret G
ia i

388 Nequiquam B Neqq L Neqcqua V 1 || philipuin L 389 temptaret
B teptaret LVl tentasset G 394 placet (p add. m. II) L || si corr.
d

m. II in se (— sed) L || gerentes (sc. patres) scripsi gerenti BLVl
395 regis (s add. m. II) L 396 praetor restitui consul BLVl |
phillippus L 398 potentum (u corr. ex e) B 399 inluctibus B

401 precantes] petentes coniecisse H testatur Clercq 403 ithalie
ne

L | formidandusq; Vl 404 choortes L 406 animis — receptis
mavult H || stilicone LVl 407 lacrimosaque G 408 vastis qu§ B
vastis que Vl vastis ,q (= quae) L

Digitized by Google

DE BELLO POLLENTINO (GETICO). (XXVI.) 19

Sparsit hiems, cantus ac sibila nota magistri

Certatim repetunt et avitae pascua vallis, 410

toque vicem se voce regunt gaudentque fidelcs

Reddere mugitus, et qua -sonus atligit aurem,

Kara *per obscuras apparent cornua frondes.

Accurrit vicina manus, quam Khaetia nuper
Vindelicis auctam spoliis defensa probavit. 415
Venit et extremis legio praetenta Britannis,
Quae Scoto dat frena truci ferroque notatas
Perlegit exanimes Picto moriente flguras.
Agmina quin etiam flavis obiecta Sigambris
Quaequc domant Chattos immansuetosque Cheruscos, 420
Hue omnis vertere minas tutumque remotis
Excubiis Rhenum solo terrorc relinquunt.
UHane posteritas credet? Germania quondam
Ilia ferox populis, quae vix instantibus olim
Principibus tota poterat cum mole teneri, 425
Tarn placidam praebet Stilichonis habenis,
Ut ncc praesidiis nudato limite lemptet
Expositum calcare solum, nec transeat amnem,
Incustoditam metuens attingere ripam.
Celsior o cunctis unique aequande Camillo! 430
Vestris namque armis Alarici fracta quievit
Ac Brenui rabies. Confusis rebus uterque
Divinam tribuistis opem: sed tardior ille

409 Sparsit BVl Spargit L || hiemps L || ac sibyla G 410 Certatim
G || et avitae g et avite G et avitc B ut note LVl 411 voce regunt

o

BLVl (B sic: voceregunt) voce rogant coniecit Scaliger 412 quas L

A * • • • •

(= quo) 413 Kara] Vara coniecit H2H3 || apparent G 414 Ad-
currit G H retia B rethia LVl 415 Vindelicis BL Wandalicis G
Vandalicis Vl 416 britannis G 417 scotto GB || dad corr. m. I in dat
L 418 Per legit B [| examines BVl exangues L 419 flavis quin etia

V 1 || sigambris G sygambris B sicanbris L sicambris V 1 420 chatthos
G catthos g chattos B scithos L scitos V 1 [| cenischos G ceruchos B

man' ,

cherucos V 1 421 omnis G omnes BL V 1 || minas V 1 422 rhenum tre
solo (sic) L renum Vl || relinqunt Vl 423 Ulla ne B 424 ferax
populis vel populi temptavit Burmannus 425 poterat Gg 426 prebet

B praestat LVl || stiliconis LVl 428 apnem L anne Vl 431 Vestis
L U nanque B 432 brenni corr. m. II in brennii L 433 tribustis
corr. m. II in tribujstis (sic = tribuistis) B

2*

Digitized by Google

20 CL. CLAUDIANI

lam captac vindex patriae, tu sospitis ultor.

0 quantum mutata tuo fortuna regressu! 435

Ut sese pariter difTudil in omnia regni

Membra vigor vivusque redit color urbibus aegris!

Creditur Herculeis lucem renovasse lacertis
Femina dileeti fatis impensa mariti,

Et iuvenem spretae laniatum fraude novercae 440

Non sine Circaeis Latonia reddidit hcrbis;

Cretaque, si. vera* narratur fabula, vidit

Minoum rupto puerum prodire sepulcro,

Quern senior vales avium clangore repertum

Graminc restituit; mirae nam munere sortis 445

Dulcia mella necem, vitam dedit horridus anguis:

At tuus adventus non unum corpus ab umbris,

Sed tot communi populos sub morte iacentes

Totaque Tartareis e faucibus oppida traxit.

Ipso Roma die, nec adhuc ostenditur auctor, 450
Personuit venisse ducem laetisque Quirites
Vocibus auspicium certi plauserc triumpbi
Muniti Stilichone suo. Quis gaudia vero
Principis, amplexus alacres quis disserat aulae?
Pulveris ambiguam nubem speculamur ab altis 455
Turribus incerli, socios apportet an hostes
Ille globus: mentem suspensa silentia Iibrant,
Donee pulvereo sub turbine sideris instar
Emicuit Stilichonis apex et cognita fulsit
Canities. Gavisa repens per moenia clamor 460

uiuui

437 Menbra B [| nimisque L || color G 438 renovasse] reparaBse
sen repetisse coniecit Hertelius progr. Torgav. 1848, p. VIII
439 Femina B 440 Et G 442 vera* (x corr. m. II ex s?) L

443 sepulchro BL 444 aurum (a et r corr. m. II), in marg. m. II
add. avium L || clamore (sic) L clamore V 1 446 vitam (t ex ct corr.) B

447 abumbris B 448 comuni Vl 449 Totaque] Tantaque tnaluisse

H testatnr CJercq 452 place, in marg. m. II plausere Vl 453 stili-

i ,
cone Vl || vero Vl 454 alacres B alacris LVl || dixat, in marg. in.

II dixerat V 1 || aule V 1 456 adportet B apportet V 1 apportat L
457 mentem suspensa silentia Iibrant M 458 Denec L || pulvereo B
pulverulo LVl |j turbine] vortice malit H deteriore nixus libro
syderis BL 459 stiliconis Vl 460 Canities G Canicies BLVl

Digitized by Google

DE BELLO POLLENTINO (GETICO). (XXVI.) 21

Tollitur: Ipse venit! Portas secura per omncs

Turba salutatis eflunditur obvia signis.

Non iam dilectus miseri, nec falcc per agros

Deposita iaculum vibrans ignobile messor;

ISec temptat clipeum proiectis sumere rastris 465

Bellona rideute Ceres bumilisve novorum

Seditio clamosa ducum: sed vera inventus,

Verus ductor adest et vivida Martis imago.

Prospera sed quantum nostrae spes addita menti,
Tantum exempta Getis. Qui vertice proximus astris 470
Post Alpes iam cuncta sibi promisit aperta,
Nil superesse ratus, postquam tot culmina pubis,
Tot subitos pedites, equitum tot conspicit alas
Cinctaque fluminibus crebris ac moenibus arva
Seque velut clausum laqueis, sub pectore furtim 475
Aestuat et nimium prono fervore petitae
Iam piget Italiae sperataque Roma teneri
Visa procul. Magni subeunt iam taedia coepti.
Occultat tamen ore metum primosque suorum
Consultare iubet bellis annisque verendos. 480
Crinigeri sedere patres, pellita (ietarum
Curia: quos plagis decorat numerosa cicatrix
Et tremulos regit liasta gradus et nititur altis

461 omnes] oms B 462 salutandis coniecit H cf. Paul I. c.

b f de

p. 10 || ovia Vl 463 dilectus GB dilectus L delectus Vl
•165 Nec G || temtat G || rutris pro rastris coniecit Schraderus 469 menti

the

deed in B 470 getis GB getis L gete_ Vl || astris deest in B

471 aperta U coniecisse testatur Clercq apertas BLVl 472 sup esse
B Bupenesse' (sic m. I corr.) Vl | ante postquam virgulam posui |] tot
culmina pubis scripsi lumina pubis B flumiua pulsis LVl tot flumina
rursus versuutn ordinem codicum LVl sccutus coniecit Burmannm et
Schraderus 473 post v. 474 ponunt LVl || Nil superesse ratus: post-
quam tota moenia cernit. Tot subito pedites cct. temptavit Barthius

N

uno vcrsu deleto || subitos GB subito LVl |j pedit (it in ras. m. II)
B pedites Vl segetes L 474 C inctaq; (i pro u) Vl || ac minibus
arva B tot menia cernit LVl 475 Se veluti L Seque velud Vl
476 prono nimium Vl 477 italie. B ithalie L ytalie Vl 478 magni]

/f t annis

vani malit H3 || subeunt iam] subeuntia B 480 aisq; L 481 patres
LVl seNes (n pro d add. seti vice versa) B 483 alto B

Digitized by Google

22

CL. CLAUDIANI

Pro baculo contis non exarmata senectus.

Hie aliquis gravior natu, cui plurima dictis 485

Consiliisque fides, defixus lumina. terrae,

Concutiensque coinam capuloque acclinis eburno:

Si numero non fallor, ait, tricesiina eurrit
Bruma fere, rapid um postqnani transnavynus Histrum,
Romanamquc manum tantis elusimus annis. 490
Sed nunquam Mavors adeo constrinxit in artum
Res Alarice tuas. Per tot certamina docto
Crede seni, qui te tenero viee patris ab aevo
Gestatum parva solitus donare pharetra
Atque aptare breves uracris puerilibus arcus. 495
Saepe quideui frustra monui, servator ut icti
Foederis Ematbia tutus tellure maneres.
Sed quoniam calidae rapuit te flamma iuventae,
Nunc saltern, si cura tibi manet ulla tuorum,
His elaustris evade precor: dumque agmina Ionge, 500
Diim licet, Hesperiis pracccps elabere terris,
Ne nova praedari cupiens et parta reponas,
Pastorique lupus scelerum delicta priorum
Intra saepta luas. Quid palmitis uber Ktrusci,
Quid mini nescio quam proprio cum Tbybride Romam . 505
Semper in ore geris? Referunl si vera parentes,
Hanc urbem insano nullus qui Marte petivit

484 Probaculo B || coptis L || examata Vl 485 dictis B dicti

dicti

L terre Vl 486 Consiliisque B Consiliique LVl | Hie versus deerat
in Vl, sed m. II add, in marg. 487 acclinis GgVl adclinis B ac-

q;

clivis L 489 bystrum L 490 Romanam B || elusimus Vl

t ducto t u

492 certamina (cert in ras.) B || docto B docto L docto VI

■f crearni

493 Crede seni L || patris (p add. m. II) L 495 umeris G humeris

b • tiotl tiUis

BLVl 496 monui frustra (sic) B || hostis (sic) L 498 quoniam]

u

qm B 499 si] n (= non) L || torum Vl 500 Hiis Vl
501 princeps L l| illabere LVl 502 Nec L | praeclari pro praedari L

i

rapta reponas inalit H 503 prayorum (= priorum) L 504 quid

qid B |1 ubere trusci B 505 Quid] Qid B || qua (a in ras.) B
tbybride B tibride LVl 506 inore B || sivera B 507 marte (?
ex is corr.) B

DE BELLO POLLENTINO (GETICO). (XXVI.)

23

Laetatus violassc redit. Nec mimina sedem

Destituunt. [aetata procul dicuntur in hostem

Fulmina divinique volant pro inoenibus igncs: 510

Scu caelum, seu Roma tonat. Si lemuis Olympum,

A magno Stiliclrone cave, qui semper iniquos

Fortuna famulante premit. Scis ipse, perosis

Arcadiae quam densa rogis cumulaverit ossa,

Sanguine quam largo Graios calefecerit amnes. 515

Exstinctusque fores, ni te sub nomine legum

Proditio regiiique favor texisset eoi.

Talia grandaevum flammata fronte loquentcm
Obliquisque tuens oculis non pertulit ultra,
Sed rupit rabidas accensa superbia voces: 520

Si non mentis inops fraudataque sensibus aetas
Praeberet veniam, nunquam haec opprobria linguae
Turpia Danubius me sospite ferret inultus.
Anne, tot Augustos Hebro qui teste fugavi,
Te patiar suadente fugam, cum cesserit omnis 525
Obsequiis natura meis? Subsidere nostris
Sub pedibus montcs, arescere vidimus amnes.
Non ita di Getici faxint manesque parentum,
Ut mea converso relegam vestigia cursu.
Hanc ego vel victor regno vel morte tenebo 530
Victus humum. Per tot populos urbesque cucurri,
Fregi Alpes galeisque Padum victricibus hausi:

509 dicuntur] dnr (sic) Vl |j inhostem B 511 terapnis BLVl ||

famulBte

oliinpum LVl 512 stilicone Vl 513 stimulate Vl || perosis G

yoras B perosus LVl peresis Scaliger perustis H aliquando tenipta&se
dicit Burm. perustae ipse Burnt, conicit 514 Archadie L || rogis Gg

Mi

iugis H2H3 ex editt. vett. et paucis deterr. 515 Sangne Vl || graios
calefecerit G | annes Vl 516 Extinctusque BL Vl || in corr. in. II in

p

ni L 519 tuens LVl tuente B || per tulit B 520 rupit Vl || rapidas
L 522 obprobria BLVl 624 An ne B | angustos L || fugavi (fu
in ras.) B 526 sudante B snadere coniecit Scaliger [| fuga B || omnis]
onus B 527 annes Vl 528 faxint GgB faciunt L fatiant Vl ||

n

manes (corr. m. II ex martes, sed duplici mode sic: manes) L

530 regno victor (sic corr. G in ed. pr. Flor.) 532 padum victri-

t victricibus

cibus] parb; nib-; sic corr. m. II in Vl

24

CL. CLAUDIAN1

Quid restat nisi Roma mihi? Gens robore nostra

Turn quoque pollebat, nullis cum fideret armis.

At nunc Illyrici postquam mihi tradita iura 535

Mequc suum fecere ducem, tot tela, tot enses,

Tot galeas multo Thracum sudore parari

Inque meos usus vectigal vertere ferri

Oppida legitimo iussu Homana coegi.

Sic me fata fovent. Ipsi, quos omnibus annis 540

Vastabam, servire dati. Nocitura gementes

Arma dabant flammisque diu mollilus et arte

In sua damna chalybs fabro iugente rubebat.

Hortantcs his adde deos. Non somnia nobis,

Nec volucres, sed clara palam vox edita luco est: 545

Rumpe omnes Alaricc moras. Hoc impiger anno

Alpibus Italiae ruptis pcnetrabis ad urbem.

Hue iter usque datur. Quis iam post talia segnis

Ambigat,~aut caelo dubitet parere vocanti?

Sic ait hortatusque suos belloque viaeque 550
Instruit. Attollunt vanos oracula fastus.
0 semper tacita sortes ambage malignae
Eventuque patens et nescia vatibus ipsis
Veri sera fides! Ligurum regione suprema
Pervenit ad fluvium miri cognominis Urbem, 555

534 Turn G || pollebat deerat, sed add. m. II in marg. sic:

armis •

= pollebat L || amnis Vl arvis conicit Burmannus || nullisq; quod

i ■

habet ed. pr. in exemplari Flor. G sic corr. nullisq; 535 illirici
B L V 1 illyrici quod est in ed. pr. in exemplari Flor. G sic corr.

J cura

illyrici || iura Vl 537 tracum L fchum Vl || paravi B
539 legitimo corr. m. I ex legetimo V 1 || ramana B 540 Post
fovent H posuit signutn interrogationis || pro annis coniecit H arvis
542 dabant GBLVl dabunt g || mollitus G 543 Insua B |
dampna LVl || calips L calibs Vl || rubebat BLVl rudebat G iubebat
g fluebat coniecit H 544 hiis Vl 546 omnes G omf B
t

547 rupis Vl 548 iam] nam L 549 celo LVl celum B
550 hortatusque B hortaturque LVl || viaeque G 551 fauatus L
552 tacita (a prius loco litterae o add. ?) B 553 Eventuque carens
scripserim, ut Eventus 'faustum eventum' significet [ nescia H ex coniectura
Gronovii noxia BLVl 554 Veri (i in ras. ex a?) B || sera GBLVl
rara malim 555 Scaliger in suo ed. Plant, exemplari notavit FLA VI A

i

COLONIA cognomine POLLENTIA Pervenit ad Flavii muro*- (sic)
cognominis urbem (ex urbis corr.), Burmannus temptavit Pervenit ad

Digitized by Google

DE BELLO POLLENTINO (GETICO). (XXVI.) 25

Atque illic domitus vix tandem interprete casu
Agnovit dubiis Ulusa vocabula fatis.

Nec non et Stilicho pugnam poscentia movit
Pleno castra gradu dictisque instigat enntes:

Nunc nunc o socii temeratae sumite tandem 660
Italiae poenas. Obsessi principis armis
Excusate nelas deploratumque Timavo
Vulnus et Alpinum gladiis abolete pudorem.
Hie est, quem lotiens campis fudislis Achivis,
Quem discors odiisque anceps civilibus orbis, 565
Non sua vis tutata diu, dum foedera fallax
Ludit et alternae pcriuria venditat aulae.
Credite nunc omnes quas dira Britannia gentes,
Quas Hister, quas Hhenus alit, penderc paratas
In speculis: uno tot proelia vincite bello. 570
Homanum reparatc decus molemque labantis
Imperii fulcite umeris. Hie omnia campus
Vindicat, haec mundo pacem victoria sancit.
Non in Threiciis Haemi decernimus oris,
Nec super Alpheas umbrantia Maenala ripas 575
Constitimus, non hie Tegeen Argosque tuemur:
Visceribus mediis ipsoque in corde videtis
Bella geri. Patrem clipeis defendite Thybrin.

Talia nunc pediti, turmae nunc mixtus equestri
Dicta dabat: simul extemis praecepta ferebat 580

fluvii ripas cognominia urbi interpretans : id eBt fluvius qui idem nomen
habebat quod Roma urbs, idem testatur H olim coniecisse Pervenit ad
fluvium et miri cognominis urbem 558 stilico Vl 559 instigat G
5G0 Nunc nunc o BLVl Nunc o nunc H CMM nonnuUis dcterr.

v a

561 Ithalie L || obsessi G 562 timabo L 564 qm corr. m. II in
qm (== quem) L || campis G 566 via G 567 venditat GBVl

i

vendicat L 569 hister G || renus Vl 570 uno (sic) B || uincete (t corr.

in. II ex r) L 571 feparate (sic) B || molleq; B || labantis G

572 umeris G humeris BLVl 574 treiciis LVl || haemi #3 hemi
Vl hermi L |] horis LVl 575 alpheas B 576 tegean gB tegeam

r

L tegea Vl [| agrosque Vl 577 incorde B 578 thybrini G (sic in

h

ed. pr. Flor. corr. tybrim) thibrl B tibrim L tibrl Vl 580 Dicta

t i>raoco|ita

(t in ras.) L [| edicta L

Digitized by Google

26 CL. CLAUDIANI

Auxiliis. Ibat paticns dicionis Alanus,

Qua nostrae iussere tubae, mortemque petebat

Pro Latio. Docuit gentis praefectus Alanae;

Cui natura breves animis ingentibus artus

Finxerat, immanique oculos iiifecerat ira; 585

Vulneribus pars nulla vacat rescissaque contis

Gloria focdati splendet iactantior oris.

Ille tamen mandante procul Stilicbone citatis

Acceleravit equis Italamque momordit harenam:

Felix Elysiisque plagis et carmine dignus, 590

Qui male suspectam nobis impensius arsit

Vel leto purgare fidem, qui iudice ferro

Diluit immeritum laudato sanguine crimen.

Morte viri turbatus eques flectebat habenas,

Totaque praeciso nutassent agmina comu, 595

Ni ccler instructa Stilicbo iegione secutus

Subsidiis peditum pugnam instaurasset equestrem.

Quis Musis ipsoque licet Paeane recepto
Enarrare queat, quantum Gradivus in ilia
Luce suae dederit fundator originis urbi? 600
Altius baud unquam toto desccndimus ense
In iugulum Scytbiac, tanta nec clade superbum
Contudimus Tanain, vel cornua fregimus Histri.
Invisum miles sitiens haurire cruorem

581 dicionis sic in ed. pr. Flor. G cort. || Ibat patiens dicionis
elatus M 582 petebat GB petendam LVl 583 latio; (; eras.) B
Post Latio interpunxi || praefectus scripsi pclarus BVl preclarus L
praelatus Claverius ex vetere libro (? ma.) gentis (= Accus.) praeclarus
coniecit Barthius qui punctum post Latio omisit genti praelatus voluit
Scaliger gentis dux clarus temptavit Delrius 586 rescissaque GVl

recisaque B rescisaque L praecisaque (sic) Scaliger || contis BVl

o •/■ lanceis

conctis G (ita corr. in ed. pr. Flor. eanctis) cunptis L [| In v. 588
aliquid suspectum esse putat Barthius 588 stilicone Vl |j scitatis L
L 589 Acceleravit G || ithalamque L 590 elisiisque LVl

9 turbatus

592 Velleto (sic) B 594 turbatus] meet* Vl 595 pcisso L per-
culso coniecit Schraderus || nutassent GBVl gnutassent (n ex m) LVl

cornu] curru B [596 Niceler (sic) [ic ex il?] B || stilico Vl

h

599 inilla B 601 haut BL aut Vl 602 Iniugulu B [| scithie
LVl 603 Contundimus L || tanain B thanaym L tanaim Vl

V

Digitized by Google

DE BELLO POLLENTINO (GETICO). (XXVI.) 27

Per varias vestes onerataque plaustra metallo 605

Transit et argcnti cumulos, et caedis a van is

Contemptas proculcat opes. Pretiosior auro

Sanguis erat. Passim ueglecti prodiga lucri

Ira fnrens strictis odium mucronibus explet.

Purpureos cultus absumptique igne Valentis 610

Exuvias miserisque graves crateras ab Argis

Raplaque flagranti spirantia signa Corintho

Callidus ante pedes venientibus obicit hostis

In cassum: neque enim feralis praeda moratur,

Sed iustos praebent stimulos monumenta doloris 615

Asseritur ferro captivum vulgus et omnes
Diversae vocis populi , quos traxerat hostis
Servitio, tandem dominorum strage redempti
Blauda cruentatis affigunt oscula dextris.
fDcsertosque Lares et pignora laeta revisunt. 620
Miratur sua quemque domus cladesque renarrant
Ordine, turn grati referunt miracula belli.]

Quis libi tunc Alaricc dolor, cum Marte perirent
Divitiae spoliisquc din quaesita supellex
Pulsarctquc tuas ululatus coniugis aures; 625
Coniugis, invicto dudum quae freta marito
Demens Ausonidum gemmata monilia matrum
Romanasque alta famulas cervice petebat:

605 bonerataque LVl 607 Contemtas G [| praeciosior ita in

t

ed. pr. Flor. G corr. praeciosior | preciosior BLVl 608 neglecti (g

r v ■

corr. ex c) B [| prodigia Vl 609 Ilia L 610 cultos B 1 abafiptiq;

f as

(absu in ras.) B absumptoqtie Vl assumptoque L |j valentis Claverius

II II

valentes BLVl 611 ab argis crateras (sic) Vl fl cratheras L
612 corinto Vl 613 deerat in L, sed m. II add. cum in marg.
614 neo enim L 616 Sic iustos L || monimenta LVl 619 cruentatis
G || v. 620 — 623 interpdlati vidcntur esse 621 Miratur 'G || q;
(? = quemque) L 622 turn grati GgB turn grati erasa super iore parte
litterae t corr. in cum grati V 1 congressi L cognatis ex mala ed. Plant.
8criptura cognati Scaliger coniecit 623 tunc gBLVl nunc editt. \\

_ flobilu

marte G 625 duas (sic), in marg. tuas Vl fl coniugis (sic) Vl

petebat

626 dudum quae BLVl quae dudum nonnulli deterr. 628 parabat L

Digitized by Google

28 CL. CLAUDIANI DE BELLO POLLENT. (GETICO). (XXVI.)

Scilicet Argolicas Ephyreiadasque puellas

Coeperat et pulchras iam fastidire Lacaenas. 630

Sed dea quae nimiis obstat Rhamnusia votis

Ingemuit flexitque rotam: domat aspera victos

Pauperies unoque die Komana rependit

(Juidquid tcr denis acies amisimus annis.

0 celebranda mihi cunctis Pollentia saeclis! C35
0 meritum nomen felicibus apta triumpbis!
Virtutis fatale solum, memorabile bustum
Barbariae! Nam saepe locis ac finibus illis
Plena lacessito rediit vindicta Quirino.
Illic Oceani stagnis excita supremis 640
Cimbrica tempestas aliasque immissa per Alpes
Isdem procubuit campis. Iam protinus aetas
Adveniens geminae gentis permisceat ossa
Et dupjices signet titulos, commune tropbaeum:
Hie Cimbros fortesque Getas Stilichone peremptos 645
Et Mario claris ducibus tegit Ilala tellus.
Discite vesanae Romam non temnere gentes.

629 ephyreiadasque G epyreiadasque B ephiriadasque L V 1
630 pulcras Vl 03 1 nimias corr. m. J I in nimiis L || ramnusia
LVl 632 Itifremuit coniecit Schraderus || domat aspera victos

m

Pauperies M | donat L 633 pependit L 634 Quicquid BL |
v. 634 deest in Vl, fortasse in marg. erat ascriptus, quod nunc accurate
non cognoscitur 635 celebranda Vl celebrata B veneranda L

e

636 apta B || triumphi///., (in ras. s erat ?) Vl 637 Virtuti marult

e

H 640 occeani BL || excita G 641 aliasqt w»missa sic in ed. pr.

A

Flor. corr. (= alias emissa) G 642 Isde (s add. m. I posterior e tempore)
Vl || procubuit G || aestas II coniecisse testatur Burmannus

mine gemino

643 ge4ie*- L tantc V 1 || admisceat L 644 duplici titulo coniecit H
645 Cambros L || stilicone Vl 646 mario^E (»n ras. erat s) I,

s vesane

tegit] viget L 647 Dicite Vl || romane romam L || tempnere LV 1 |
Exp. de bello Gotico. I&o. do bcllo Gildonioo (sic) G CLAVblANI &E

BELLO GOTbICO EXPLIC. INCIPIT bE BELLO GILbONICO FELICIT.
B rubro colore subscripsit.

CLAUD. DE VI CONS. HON. PRAEF. (XXVII.) 29

CL. CLAUDIAN1

DE VI CONSULATU

HONORII AUGUSTI

PRAEFATIO. (XXVII.)

Omnia quae sensu volvuntur vota diurno,

Pectore sopito reddit arnica quies.
Venator defessa toro cum membra reponit,

Mens la men ad silvas et sua lustra redit.
ludicibus lites, aurigae somnia currus,

Vanaque nocturnis meta cavetur equis.
Furto gaudet amans, permutat navita merces

Et vigili elapsas quaerit avarus opes.
Blandaque largitur frustra sitientibus aegris

Irriguus gelido pocula fonte sopor.
Me quoque Musarum studium sub nocte silenti

Artibus assuetis sollicitare solet.
Namque poli media stellantis in arce videbar

Hie addidit Gyraldus in %d. Aid. exemplari Lugdun. * In
quibusdam codicibus haec praefatio praeponitur tertio libro de raptu
proserpinae'. De titulo in G cf. finem lib. Ill de consulate Stili-

chonis U EXPLICIT Ll'B TERCI' DE LAVDE STILICHONIS INCIPIT

DE CONS HONORIO AVGVSTO V Incipit liber octavus sup laude

bonorii et Stiliconis L pfatio ad vi lit in marg. m. II VI (| Addidi
etiam varias scripturas ex Vossiano codice, qui v. 1—10 cempleditur
quemque cum Riesio E significavi (cf. Anth. lat. ed. liiese II, p. 105
n. 652), deinde notavi scripturas ex Laurentiano (I), ex quo Rapt.
Proserp. edidi nec minus praefationem ante tertium librum Rapt. Pros,
excerpsi in L(l) et Vl(vl) 1 uuolmtur (sic) I 2 quiaes E

3 defessa GgVlvll defensa L defusa X || thoro VALVllvl
qua E || menbra Vvl || cum membra thoro defessa Vl 4 luxtra A

5 sompnia ALlVlvl |J cursus E (?) G nocturnis G \\ meca
vcl meta? VI moeta E || cacuetur L I) aequis sed corr. E 7 ^mutat
E 8 Pervigil pro Et vigil 1 || vigili temptavit Gesnerus cum Bur-
manno vigil VLXlVlvl || lapsas scripsit Riesius cum Buechelero ||
abarus E 9 egris G || v. 9 et 10 om. Burmannus, ut notavit Riesius
12 assuetis] assiduis Vl 13 stellantis G

5

10

Digitized by Google

30 CLAUD. DE VI CONS. HON. PRAEF. (XXVII.)

Ante pedes summi carmiha ferre Iovis.
Utquc favet somnus, plaudebant numina dictis 15

Et circumfusi sacra corona chori.
Enceladus mihi carmen erat vinctusque Typhoeus:

Hie snbit Inarimen, hunc gravis Aetna domat.
Quam laetum post bclla Iovem snsceperit aether,

Phlegraeae referens praemia militiae. 20
Additur ecce fides, nec me mea lusit imago,

Irrita nec falsum somnia misit ebur.
En princeps, en orbis apex aequatus Olympo.

En quales memini, turba verenda, dcos.
Fingerc nil maius potuit sopor altaque vati 25

Conventum caelo praebuit aula parem.

14 8umi 1 fl carraina (sic) vl 15 sompnus XLlVlvl 16 circun-

b

fuai 1 1 cori LV1 17 Enceladus V Encheladus LVUlvl || vinctusque

o

L victusque VXlVlvl || tipheus V tipheus Vlvl tiphoeus XI

18 Hie subit in arimen G [inarimen g] Hie subit inarimen V Hie subit

a o mona -f-

inarimes L Hie subit inaruin Vl Hunc premit ynarines (sic) X Hunc

premit iramines 1 Hunc premit ynarimen vl [| ethna VLVlllvl

19 letum Vil % letus LVlvl || susceperat V |J mox suscipit ether X

20 Flegiee VLVlZvl flagree 1 21 me] te V || fallit ymago X |
ymago L 22 sompnia LVlAlvl || mittit 1 23 urbisV || aequatus Gg
equatus VL equatur Vlvl X\ || olimpo VVlLllvl 24 meminit V
meminit L memini////, (t« ras. erat t) v 1 |j dei coniecit Scaliger

25 vati] menti X 1 || Ceterum haec praefutio in ed. Flantiniana in qua
Scaliger coniecturas nolavit suo loco deest et ante tertium librum Rapt.
Pros, legitur, sed vir clarissimus titulum iam ita emendavit: CL. CLAV-
DIANI IN VI CONSVLATVM HONORII.

Digitized by Google

CL. CLAUD. DE VI CONS. HONOR. (XXVJII.)

31

CL. CLAUDIA. N I

BE SEXTO CONSULATU

HONOEII AUGUSTI

PANEGYRICUS. (XXVIII.)

Aurea Fortunae reduci si templa priores
Ob reditum vovere ducum, num dignius unquam
Haec dea pro meritis amplas sibi posceret acdes,
Quam sua cum pariter trabeis reparetur et urbi
Maiestas? Neque enim campus sollemnis et urna 5
LuditUT in morem, species nec dissona coetu
Aut peregrina nitet simulati iuris imago.
Indigenas habitus nativa Palatia sumunt
Et patriis plebem castris sociante Quirino
Mars augusta sui renovat suflVagia campi. 10
Qualis erit terris, quern mons Euandrius oftert
Romanis avibus, quern Thybris inaugurat, annus?
Quamquam omnes quicumquc tui cognominis anni
Semper inoffensum dederint successibus omen
Sintque trophaea tuas semper comitata secures: 15

Manus recens in marg. add. Narratio V Titulus deest in L lib de
VI consulatu honorii m. II add., m. receniissima ascripsit: Panegyricus
in VI honorii aug. consulatum Vl 2 num] n V 3 malim aniplia

— aedem 4 cum trabeis pariter L || reparetur (»ic, cf. In Ruf. J,

v. 252 app. crit.) G reparetur g reparatur V repatur L repetatur Vl

»

6 neque GVL nec Vl || capo (sic) V || sollennis GV sollepnis L

ii

sollepn (sic) Vl fl campi — urnae coniecit Scaliger, cf. etiam Bur-
mannum 6 cultu coniecit Schroder us 7 ymago L v. 9 et v. 10
add. m. recentior in V 9 plebem V || patribus plebem Sanctis
sociante Quirino non bene coniecit Paul 1. c. p. 14 10 sui g
sufragia L 11 erat deterr. unde eat H j| terris — offert add. m.
recentior »n V 12 quem — annus add. m. recentior in V Q tibria
VLVl Q annu L 13 [cognjominis anni add. manus recentior in V

14 dederint G | [sucjcessibua omen add. manus recentior in V
16 [aec]urea add. m. recentior in V

Digitized by Google

32

CL. CLAUDIANI

Hie tamcn ante omnes miro promittitur orlu

I'rbis ct Augusti geminato numine felix.

Namque velut Stellas Babylonia cura salubres

Optima tunc spondet mortalibus edere fata,

Caelicolae cum celsa tenent summoque feruntur 20

Cardinc nec radios humili stationc recondunt:

Hand aliter Latiae sublimis signifer aulae,

Imperii sidus propria cum sede locavit,

Augct spes Italas et certius omina surgunt

Victrici- concepta solo. Cum pulcher Apollo 25

Lustrat Hyperboreas Delphis cessantibus aras ;

Nil turn Castaliae rivis communibus undae

Dissimiles, vili nec discrepat arbore laurus

Antraque maesta silent inconsultique recessus.

At si Phoebus adest ct frenis grypha iugalem 30

Itiphaeo tripodas repetens detorsit ab axe,

Tunc silvae, tunc antra loqui, tunc vivere fontes,

Tunc sacer horror aquis, adytisque eflunditur Echo

Clarior et doctae spirant praesagia rupes.

Kcce Palatino crevit reverentia monti, 35
Kxsultatque habitante deo potioraquc Delphis
Supplicibus late populis oracula pandit
Atque suas ad signa iubet revirescere laurus.
Non alium certe decuit rectoribus orbis *
Esse larem nulloque magis se colle potestas 40
Aestimat et summi sentit fastigia iuris:
Attollens apicem subiectis regia rostris
Tot circum delubra vidct tantisque deorum

to

17 Ter bis in Augusti coniecit Scaliger || numine GVL numine Vl

18 velud LVl || stellas G || babilonia LVl || ca (= causa) L

21 recondunt VLVl recubu't (sic = recumbunt) g retundunt Gcsnerus
cum uno deteriore Heinsii || radiis — recumbunt coniecit H 22 Haut
LVl 26 yperborcas VLVl || auras L arctos H coniecisse dicit
Clercq 28 vili G 29 mesta VLVl 30 grypha g gripha VLVl

31 tripodes L 33 aditisque LVl 34 rupee Vl 36 Ex-

d

ultatque LVl Exultantque V 37 Suplicibus V 38 Atque sic
corr. in ed. pr. Flor. G? || revirescere G [| laurus (sic) L 39 orbis
VL aule Vl 41 sentit G sancit H coniecisse testatur Clercq
42 rostris VLVl nostris G

DE VI CONS. HONOR. (XXVIII.) 33

Cingitur excubiis. Iuvat inter tecta Tonantis
Ceniere Tarpeia pendentes rape Gigantas
Caelatasque fores mediisque volantia signa
Nubibus et densum stipantibus aethera templis
Aeraque vestitis numerosa puppe columnis
Consita subnixasque iugis immanibus aedes
Naturam cumulante manu spoliisque micantes
Innumeris amis. Acies stupet igne metalli
Et circumfuso trepidans obttinditur auro.
Agnoscisne tuos princeps venerande Penates?
Haec sunt, quae primis olim miratus in annts
Patre pio monstrantc petis. Nil optimus Hie
Divorum toto meruit felicius aevo,
Quam quod Komuleis victor sub moenibus egit
Te consorte dies, cum s-e melioribus addens
Exemplis civem gereret terrore remoto,
Alternos cum plebe iocos dilectaque passus
Iurgia patriciasque domos privataque passim
Visere deposito diguatus limina fastu, —
Publicus bine ardescit amor, cum moribus aequis

44 inter tecta conieci, cf. quae dixi in Bitschelii museo Bhenano XX VII
(1872), p. 269